Ata. h i. Fen-Edebiyat Fak. Ara~tirma Der. Fasikiil : 3 Say1 : 16 (Ayn Basim) Dw. Dr. Hiiseyin AYAN I HBrnidi-dde Celili (D. 1487 M. 1893 H. - 6. 1569 M./977 H.), XVI. yiizyil $ir- lerimizdendir. Doium tarihini tesbit edebildi&miz mustesna bir ki~ili& sahiptir. Edebiyat tarihirnizde CeU mahlasm tag~yan d6rt $&den birisidir (1). Kaynaklar onu, Hamse sahipleri arasinda gijstermekteduler. Ele gecen killiyatmn (2) ikinci mesnevisi Ley@ vu MecnOn adlni tagimaktadir. Simdiye kadar bu eserin ikinci bir nushasina rastlanamadigi i~in bu eseri, edebiyat sahasmda araprmalarda bul~nanlara tanitmak isteriz. Bdylelikle hem mesnevinin muhtevasi ortaya qkacak hem de -umumiyetle kutuphanelerimizde bay ve sonu noksan elyazmalarlmn yazarlarini tesbit bakimmdan wkilen gii~liikleri yakindan bildigmden -yazan tesbit edilemeyen Leyll vii MecnOn yazmalarlnin bazilarinin miiellifini tesbit ve soziinu ettigimiz mesnevinin diger nushalarinl bulmak kolaylawcaktir. Hlmidfdde CeHi kiilliyatinda ~u eserler vard~r; 1. Husrev ti Sin (3b-64a) 2. Leyll vii Mecnfin (64b-128b) 3. Giil-i Sad-berk-i Bi-bar (3b- itibaren sahife kenarl) 4. Hecr-nlme (1 11 a-121a arasinda sahife kenarinda) 5. Mehek-nlme (89b-92a arasinda sahife kenarinda) 6. Divln (5a-89b arasinda sahife kenarinda) Bunlardan ilk be& ~Piin "HamseMsini te~kil etmektedir. Husrev ii Sirin ile Leyll vu Mecnfin'un ~erqveli sahifelerde yeraldlgi bu kiilliyattn sahife kenarlarmda ayrica Ahi (Benli Hasan)'nin yiiz gazeli de vardlr: Celilf'nin Husrev ii Sirin mesnevisi, rahmetli Aglh Sin1 Levend tarafindan 3 incelenmi~ ve dim dunyamlza tanitilrm~tu (3). (1)E. Blochet, Catalogue de la Bibliotheque Nationale-Manuscrits (2) H. AYAN. Tiirk KIlltlirii (Faruk Kadri Timurtag Hatm Saytsl), 1983 (3) A.S. Levend, Celili'nin Husrev ii $.uln'i. Tiirk Dii A.Y. Ankara, 1965 hatrra sayw 1983.
Turk Kultiiriinii Arastlrma Ensitiisiiniin bir kadirbilirlik ornegi olarak. rahmetli hocamiz. Prof. Dr. Faruk Kadri ' Timurtag'in hatlrasina ayrilan sayisinda Celili'nin eserleri toplcca tarafimizdan ele alinmigtir. ~~rica Hecr-nlme'nin tamami, Ege ifniversitesince rahmetli arkadaymiz Prof. Dr. Harun Tolasa'nin hatlraslna ~ikarllacak kitapta yeralmak uzere gonderilmig ve eser hakkindaki dii- ~iincelerimiz orada ortaya konmu~tur. Mehek-nhme de incelenerek, b: s lmak iizere Fakiiltemizin Arastirma Dergisi'ne verilmigtir. Gul-i Sad-berk-i Bi-hhr u- zerindeki ~ali~malarimizm devam ettigi gu gunlerde ise Leyll ve MecnQn'u ilim Blemimize, ana hatlariyla bu yazimizda takdim etmek istedik. Celili'nin "Kii1liyBt"ta yeralan Leyll vii Mecnun'u 2116 beyittir. Slir: EbyBti gumiir ey giiher-senc : Old1 iki bin sad u qihil penc (128a) beytiyle bu sayinin 2145 oldugunu gosterdigine gore, eldeki metnin diginda niisha veya niishalarin bulundu@ soylenebilir. Beyit sayisi bakimmdan eser, NevAyi, Hanidullah Hamdi (4026 beyit) ve FuzGli (3039) beyit ayni ad] tasiyan mesnevilerinden kii~iiktur. Celili, mesnevilerde aligilan kaideyi bozmamigtu. once AllBh ki lafz-i muhteremdur Andan ezel ii ebed rakamdur (64b) beytiyle baslayan Allah'a hamd ii sen5 mahiyetinde 36 beyit, smra 48 beyitlik "tevhki", drha zonra da 26 beyitlik "mdnbcbt" ya~ml~tir. Hz. Peygambere 13-4 'ii dort halife hakkinda olmak iizere 39 beytin "na't" olarik yeraldlgt goriilur. Eserin sunuldugu Yavuz Sultan Selim i~in 95 beyitlik "medhiyemden sonra ise Leyll vii Mecmnfin'un hikdyesi ba~lar ki tahminen 1800 beyitte tamamlanir. Bu Hikayeyi daha once kimler taafindan yazddigini sdylerken Celilili 01 diirc-i giiher-fegiin-i ma'ni Gencine-giisCyi Gence ya'ni (126a) Miingi-isahffe-i kir2mi Bahr-1 giiher-i siihan Nizgmi (126b) Gence'li Niz5mi (? - 1204Yyi ba~a almaktadir. Niziimi'ye biiyiik saygi duyan ~lir: San si'r aiia vahy-1 lsumhdur Peygam-bei-i ghiru'z-zambndur (l26b) - ":i'r"in ona vahiy gibi geldigini, "giir dfni" (126b)'nin ona "nazil" oldugunu ve Bdetl "bhir zaman peygamberi" sayilmasina i~aret etmektedir:.. Kilk-i siihan old1 aiia parmak Kim safha-i mahl eyledi sakk a
-. Cun hpmesi old1 nazm-perver Parmakdan akitdi bb-i kevger "mqcize"1er gosteren Nizilmi, hikilyenin qatislni kurduktan sonra ona Husrev-i Dehlevi "ybr-1 gbr" olmu~tur: Ma'mQr olicak suhan diybri Husrev anuii old1 ylr-1 giln "Soz diniwnin "peygamberi" mesilbesinde gordugii Nidxpi'nin bu konuda ilk "halife7'si Husrev, ikincisi Cilmi, u~uncusu Hiltifi, dorduncusu ise kendisidir: Din4 suhana ~ ii virdi 01 zeyn Husrev aiia old1 gild i~neyn.. hsdi ikinci ybri Chi Kim din-i suhanda old1 hilmi... Lik 01 ki iiciinci'server old1 01 Hiltifi-i suhanver old^... (126b) Do;.duncu benem 'Ali-&bet Rr-i' kllemiim virur mehdbet.. (127a) NizPmi'nin kurdugu "soz dini"nin dorduncu halifesi olarak kendi-.. sini gormektedir., Kilk-i du-zebbn u, diir-nigbrum. San old1 eliimde z$-fekiirum Soz cennetine ~ ii rehberum &n SbW-i gerilb-i kevgerum ben (127a) I Bu du~uncelerle Leylil vu MecnQn hikbyesini kaleme alan Celilili, kendisinden once, bu konunun Turkqe'ye kazandlrdmig olmasma biq temas etmez (1). Biz simdilik bu konuyu bir tarafa birakarak Celili 'nin Hicri 919 ylllnln Zilhicce ay1 (1514 ylli Ocak ayi) sonlarmda tamamlad@ Ley12 vii MecnQn mesnevisini gorelim : 1. Nevilyi'nin ve Hamdullah Hamdi'nin, ara ba$~klariai Tiirkce yazdlklan bu mesneviyi Celili, umumiyetle adet oldu@ vechile, Fz;a yazmigtir. Esere: Hakkilk-i dur-i rivilyet-ieask Dihkiln-i giil-i hikilyet-i 'ask Bu resme deler dur-i riy$yet Bu veche diker giil-i hiliilyet Kim vardl kabilyil-i 'Arabda Bir merd-i kavi haseb nesebde (72a).
Kabileler arasinda buyuk bir nufiiza sahip bu dtin yerine birakzczgi "halefi' yoktu. Bu yuzden, gittikqe gam ve gussadan gonlu kinkt~. "Aglamasi, gulmesi, dig qkarmas ayri bir zevk olan" Ferzend dilerdi ~ un Hudldan Umardi ta~adduk u du'ldan beklerdi. Nihayet dullari kabule gqqti. Gorenin "Allah mubbrek eylesin" dedigi bir oglu dunyaya geldi. "Sukrlne" olarak hazineler sa~ti. Sevincini aqiga qkardl. Dayesi, cocugu kucagindan indirmedig halde: Fakat 01 tifl iderdi girye dlyim Olmazdi mldere mulbyim Bir gul-ruhl gorse llle gibi tfstune dugerdi jile gibi Bir serr-kad itmese kendre Donerdi siri~ki cfiyblre (72 b) onun bu hllini gorenler, bu qocugun "gam esiri olup lgikl~kta bayraklik" edecegini anlarlardi. Dort yagina gelince mektebe verilen bu qocukta, babasi fmrii'ul- Kays'a benzeyen bir taraf gordiigii iqin adini KAYS koymugtu. Verildigi mekteb: Mekteb degiil 01 behist blgi Her tifl nihd-i giil budah1 Bu ~ocuklar, mektepte saflar hllinde otururlardi. fglerinde: Bir tlze nihll ad1 Leyli Her llle-'i@r anuil tufeyli ad1 LEYLA olan bir kiz vardi ki, KAYS, onunla oturmak isterdi. Giizellikte benzeri olmayan bu luz: Sirin-hareklt u 'igve-engiz Yaddi ney-i kand-veg seker-riz Reftha gelurse kebk-geftl Giiftbra gelurse gehd-&ft& (73b) idi. Kays, bu giizel ktzl gorur gormez dgik oldu. Leylt da Kays'a kay~tsiz kalamadi. 01 tlze bahlra old1 bulbiil Wgufte-i giil esir-i sunbul 01 WYSa vii WYS aiia *I& Dil-dlde vu dil-sitbn muvfifik Bu aiia esir o buiia bende Bu aiia fiitlde 01 figende
birbirlerine vuruldular. Aglayip sizlarlarlar, derin derin gogiis gecirirlerdi. "AgylrWdan salunirlar, ders zili cahnca ferym ederlerdi. Kays, "elif" yerine Leyli'nin boyuna, "cimwden sozedilince sacma bakar, "dal" denince iki kat egilirdi... Leyll ile Kays, ask havaslna gi~ince, ogretmene ve arkadagilanna "yalan" soyleyerek, bahaneler "uydurarak" gizlice bulugurlardl. \ Bu soyler idi gam-1 nihlnin 01 akidur e~k-i hdn-fginm Bu giil gibi sine-clkolurdi Bulbul gibi derd-nlk olurdi (74b) Kays, Leylb'yi evlerine kadar gotiiriirdu. Ona vedl ederken "yiiregi plre plre olurdu. Soyle bir "tcr2ne" tuttururdu:. Gam-hbne-i dil sai byuii olsun C?m nakd-i nislr-1 plyun olsun Sabaha kadar bu "Ah u vbh" ile inler dururdu. Sablh olunca yeni bir iimitle mektebe ko~ardi. Leyl'b'nin "kokusu" gelince,o@etmene bir bahane uydurup di~ari qkardi: Kar~uIar idi o dil-rublyi Eylerdi selbm u merbabbyi Leyli dahi ihtirlm iderdi. Goz uci ile sellm iderdi (75a) Onlar boyle davranirlar da diger FOCU~~I bunu ogrenmezler mi? once qocuklar annelerine soyle~ler, sonra da Kays ile Leyll'nm aglu herkes tarafindan duyulur. Nihayet Leyll'nin annesi de macerayi ogrenir: Didi ki dirig vly veyli Bed-nlm-1 mahabbet old1 Leyli Hemen Leylb'yi ~ag~np ona "pend" vermek ister. Diller doker. Bu siizler kar~isinda "yeminler" etti. Leylb'nin annesi kocasina haber verdi. Tedbir olarak Leyll'yi "ev ige go~$r"urler. Leyll, Kays'i goremez olunca kedeie bogulur. Sabahlara kadar aglayip inler. "Sicakllk" bahanesiyle uyuyamaz. Kanli gozyaglan belli olmasin diye: Egnine giyerdi came giilgdn Kim olmaya ~lhir egk-i piir-hqn (77a) Silduk~e siri~k-i lli olur 51 Hinnau durur diyii ider ll... Silse yasm iderdi iili Kim boyadum ale dest-mmi Bu acilar i~inde kivranan Leyll, Kays'i goxemez olur da Kays, onu giirebilir mi?
Ciin mektebe gelmez old1 Leyli Kays eyledi %h ii vdy veyli Goderinden tel tel yaglar akitir ve goyle mirildanir: K'ey gonqxkhln u sib-gabgab Sensiiz baiia mahbes old1 mekteb "Seni gormeyeli, ders kiigitlarim bile kapkara oldu! Rahleler, sen yoksun diye par- Fa parga oldular. Hepsi seni arar; "ElPbile: Sensiiz elif old1 rigte-i ziinndr Ziilfiiii bigi bag1 halka-i mir Gerden ideli o ziilfe teslim San tavk-i gam old1 halka-i mim (77b) "Mim, dil, sin, niin" gibi harflerle de hllini tlrif eden Kays, bir gece yirtik, elbiseler giyinip eline bir "tas" alarak dilenmek bahlnesiyle yola qkar: Ciin irdi der-i nigbra ni3gzih Ca$rdi ki dost ~ey'ii li'llbh diye soylenir. Leyld, bu dilenciyi gbriir giirmez tanir. Kapya gelir: 01 Kaysa viiqays aiia hayrln Birbirine kar~u zlr u girybn Tevdi' idiip cud& olurlar Hicrdn ile miibtelb olurlar (78a) Girydn girybn donerdi Leyli Eylerdi dirig u vby veyli Anaslna da, "Bu dilenci ne kadar yanlk hikbyeler anlatlyor?' diye yalanlar uydurur. Fakat bu "hikiiye" de halkln diline diiger, Leyll ile Kays'in bu yolla da bulu~malari imklnsiz h3le gelir! Artik ayrlllga dayanamayan Kays, sahrb yolunu tutar. Bu andan itibaren Kays'm adl: Mecniin diyii buldi igtihln 01 mulket-i derd gehriybri "Mecniinu, babasinln ~olde bulmasi ve hileyle annesine gotiirmesi"(79a) bagllgindan sonra Celili, goyle devam eder: Bu Levh-I gaml iden temdg Bu nakg-i garibi kildl in~l KimKays ~ ii tutdi rih-1 ~abrd San Hipdur itdi meyl-i ha@& Onu taniyanlardan birisi gorerek, babasini haberdar eder. Babasi da oglunu aramaya qkar. Kargilagt~gi manzara:
Ustinde ne came var ne destdr Kisvet aiia hdk ii seng-i kuhsdr Saq uzamq ayaga dii~mi~ GQyi ki ayagi baga dii~mi~ Geh fa~la gogsini ururd~ Geh yiizini fopraga suriirdi... (79b) Korkun~tur. Kays'm babasi dogiiniir. Oglunun hangi periler tarafindan c~p pdd~gini, ne hlllere dii~tiigiinu haylura haykira sizlanir. Mecniln, bu sdzleri duydugu hdlde: Leyli Leylf diyii ~itdbdn Yuriirdi futup reh-i beydb* (80a) Babasi, oguna yaklasmak ister. O&, babasina dustufi hdli, yiirekler par~alayici bir ~ekilde hikdye eder. Bunun uzerine babasi, yeminle: Mak~Qduii olan harem hakiyqiin Me'biiduii olan Sanem hak~y~iin Leyli eger ola mdh-1 tilbdn Sen mihre karin idem ~itdbdn Yoynuiida tut 01 giil-i cemali Yanuiida gor 01 sehi nihdli $01 deiilii nisir idem zer u s9m K'ol durc-i dur ola saiia teslim (8 la) Bu sozlere, "annesinin intizdn"n1 da ekleyince, Mecniin, eve donmeye ran olur, "Vasl umidi gonlunde yer edince" MecnQn, babaslnln verdigi elbiseleri giyip eve doner. Babasi, Kays'a ya~land~gmi, artik eskisi gibi olmadi&nl, elinin, aya@nm tutmadigmi, kulaginin duymadljjini elhbil biricik urnidinin kendisi oldugunu anlatan oldukqa uzun bir hasbihllde bulunur: deyip sdzii Leyll'ya getirir: Ey tdze nihdl-i bdg-1 ummid vanma bu bahdr kala cdvid (82a) Pend eyle ki kesb idup fezdyil Aduii ola dehr i~inde kilmil! 'Ilm ii edeb ola td ~i'druii Nimiis esds perde-dkuii Ger gevher-i ndb olsa LEYL~ Gdzden qikar itme aiia meyli Ey giidek-i vide-levh u bidil Zen nak~ini goriip olma mdyil Gelmeye vefd vu mihr zenden Giil dirmedi kimse bu @menden...(82b)
gibi, bilgi ve irfln doh ogutlerde bulunur. Devamla: Saiia kad-i dil-rubl elifdiir Serv-i ~emen-i ve@ elifdiir Celili, bu vesileyle de elif, lam, cfm, sin, mim, sld harflerinin meydana getirdikleri ~a@lgimlardan yararlanarak, ogiitleri biraz daha renklendirir. Bu ogiitler kar~islnda biran iqin susan Mecnfin, soze baslayip: gibi cevaplar verir. Ayrlca der ki: Sevdl-yi dile veli ne tedbir Ciin alnuma yazdl kilk-i takdir! (83b) 'Ayb itme giiriip bu bfil-i zlrum Cun elde degiildur ihtiylrum Goz gore kigi kuyuya dugmez Sehd olmasa mqr zehre iigmez (83b) Kim kenduzini mellmet ister Bi-'lfiyet u sellmet ister Plyine kigi teber urur mi Terk- i ten ii cln u ser urur mi Ma'zOr tutar benum bu hllum Bu kigsa-1 gusqa vii meliiliim Sol kim ola hillden haber-dlr Esrar-1 cemfilden haber-dlr (84a)... "Sevdi gereri" ile dolu bir dimlga sahip olan MecnQn, Leylb'nm evlilik haberini aldigml, "kaginl goreli" beri beli iki bukliim oldugunu, "giizu" gam gecesinde kanll ettigini, "miijglnl'nm canlna hanwr gibi sapland@ni, Ule-are" benzeyen yanaklarinm gonliiniin kivilcimlari oldugunu, "benleriyle ziilfu'nun gonlunun yaralanna "zekasmin bell Gukuruna, bir tutulmasl llvm geldigini... ifade ettikten sonra: gibi sozlerle babasina cevap verir. $anma beni kim gewm hevldan Sevdl-yi viglli dil-rubldan Umma bu bellya sedd ola pend Seylbb-i mahabbeti ide bend... (84b) Ofjluna, Leyll'yi istemeyi soz veren babasl, "kabilesinin" ileri gelenlerini de yanina alip: $an esdi nesim Me-zlra Hem-riih olup irdi kfiy-r yara (8Sa) - -
Var~rlar ki ne gorsiinler! Leylil'nin mensup oldu@ kabiie, zengin mi zengin! Cad~rlan siyah atlastan yaplmg, goklere dogru yiikselmig! - Ebrii-yi niglr u 01 Fara ev Sankim geb-i 'igret u meh-i nev gibidir. Yiiz koyundan agagi olan fakiri yoktur. Bunlam "peynir yuvarlagl". gokteki ay gibidir. Ney qalan gen~leri, gokleri "raksa getiiriiriidi". Mecniln tarafindan gelenlel den: Aglh alinca kavm-i Leyli! I$ar~ulad~lar sipbh-1 hayli frdi peder-i 'arqs-i zibl Ciin yoltar~na dogendi dibl (85b) Seyyid 'Arnirrye "Hog geldiniz!" dediler. Sofralar kurulur, sebzeler, mezeler renk renk ylg~lir. Yeme i~mesnasinda Mecniin'un babasi Seyyid Amiri, bir yolunu bularak, luzini ogluna ister: 01 mihr-cemile isteseii mehr Virem aiia biii gullm-1 meh-whr Yiiz hldim-i Zengi 'anberin-flm Her biri sevdd-i p~mi-i eyylm Yiiz Hindi gulhm hem dil-efrilz Kim hidmetuii ideler vb u riiz Sol deiilii ni& idem zer u diir Kim dlmen-i de~t eyleyem piir Bunlara ek olarak bin deve, bin koyun siiriisii (her birinde 300 koyun hesabiyle) ve bunlaxla beraber nice akin ve giimii~ verecegini soyler. Bunlan dinleyen Ley1l'- 4 nin babasi: Key pir eger olsa hfis u 'awuil Olurdi mutpbik aiia navuii (86a) Her sozi dimek rcvl degiildiir Her telh olan devil deguldiir... (86b) "aci olan~ illq diye iwn hastalarm ~ogu, ecelle kargi kargya gelir. Ok iyi ni~an ahmadan, iyisi mi hiq atlmamahlr. Bagkasin~ inciten niikte hi^ soylenmemeli- dir.... Bir ~ahga ki ola ilde bed-nbm Plmll-i cuniin u gugga-ferclm Divlne vii mest ii ld'ubbli Hadden aglru gam u meldli. Bir div-sir$ ii ddemi-mr.. I
Bbzi~e-i pfl-i ko~e-i ~ehr Vah~iler ile refik-u me'nos Bi-iilfet-i nlm u neng u nlmos... Nice diyem aiia divi pur-riv Kim urker eger yiizin gore div... "El arasinda riisvl, sefih ve akildan yayan... boyle birinin evlenmesi olur mu?" Aluldan uzak goriinen bir yuz, sana hllis altm ise bana ate8 goruniir"... Cilsaii beni genc ii mlle klyil Kim ta'ne-i ha~ma ola hlyil Baiia elem ii te'ab gerekmez Kim serzenig-i 'Arab gerekmez...(86b) Bu siiylediklerini 'yeminle" de teyid edince, Kays'in babasi, Leyl'l'nm dan eli bog doner: Bir mlder-i Kaysa hlli bir bir 01 derd ii gam u meli3li bir bir Llkin oluban bahlne-perd6.z MecnOna bu sozden a~madl rlz (87a) kapisin- Leyll'nin babasi kmni, Kays'a vermeyi reddedince, MecnOnu "Ka'beyi tavlf"a gotiiriirler. Leyll'yl alamadlklarin~ ogrenip tck:ar daga qkan MecnOn'u da ahp Hiclz'a yonelen babast menzilden menzile vardik~a oglunun feryadma dayanamaz oldu. MecnOn ise @lde neyi gorse ona derdini soyler. Devesine bile derdini doker. Nihayet yolculuk Mekke'de biter. Seyyid Amiri, ogunu allp klbeye gotiiriir. MecnOn, kdbenin halkasina yaprgarak, duaya ba~lar. A~k'in ve l~ik'in dii~tiikleri hdli hikdye ederek: Cun 'ask esls-1 cism u clndur Bunydd-i zemin ii Eisumlndur Hasta diliimi esir-i 'ask it Aziirde-i zahm-1 tir-i 'ask it "Yegil goklerin, halkasi olmayi arzu ettikleri bu "kapi hakk~yciin": Ben bi-ser 6 plya eyle ~ lre AS halka-81fat der-i niglra Halka gibi derde kala gosum HlmQ ola can-1 pur-huro~um Ti dn bedenumde ola mihmln Biilbiil ~emeniimde ola mihmln...(88b) Kays'in bu gibi yalvari~lanni duyan babas~: Bildi yogi mi^ devl bu derde 01 sine-i germ ii ih-i serde (88b)
Hac'dan doniisiinde, bunlar~ birbir akrabalar~nanlatarak, Kays'in "gani u derd" istedigini soyler. Boylece: Ma'liim idinup bu hdli ykiln El yudilar andan aglayup kan (88b) Mecnfin'un iyilesmesinden umudu kesen ana ve babasiyla yakinlan, "Temmih ayinin c~hani kavurdugu gunlerde bile ~olde dolasamas~na engel olm$ya kalkigmazlar. MecnQn da: Koyup ser-i kfiy-i 'askda taht Cekmisdi bir ozge 'dleme raht Ne mader u ne peder. hevdsi Ne hdne vii hdniimdn gafilsi (89a) Dag, tas arasinda boyle yiirurken aga~lardan birinin ustiinde bir kara karga goriir; Kim gozleri seb-~eraga beiizer Goynuklii siydh taka beiizer... (89b) Simsiyah elbisesi iqinde Hindfi yavrusu gibi: San roz-i beldsidur garibiiii Sam-1 &am u dei di bi-nagibiiii Ya baht-1 siydhi chl-i 'askuii Ya diide-i dh~ ehl-i 'askuii olan bu kargayla MecnOn konusmaya ba~lar: Sen nbme-i bdliime meglsin Hdmfis u balim-i bi-bedelsin Matem-zede-ves dup siyeh-p0g Kim kildi seni figilr u hamiis Sen ziilf-i siydh-1 dil-rublsin $an kim seb-i 'i~ret u Safilsin (89b) MecnOn, kargay~ Cin miskine benzedip, ona kartal gibi bir gagayl ve vefi denizine lenker atm~~ligi da 14yk gordiikten sonra: Seccdde Salup gehe hevdya Sdh iizre agarsin el du'ilya Perriiii 'alem-i siy$h-i ka'be Ya cdme-i 'izz ii cdh-i ka'be (90a) der. Kargada bizlerin gorup igrenc buldugumuz hdllerin herbidsi, MmnQna g5re, gasilacak derecede giizeldir. 0 bu giizellikler i~inde yiizerlgen gecc bastuu. Karga ile gecenin rengi birbirine kar~~inca karga goriinmez olur. Derken a&lar araslnda:
goziine bayku~ iligir. Etrlfa bakinca 01 dil-efgar Gozine gorindi cugd-i kiihslr Mecniin a5a dir ki ey ciger-siiz Ce~miiii ne giiher durur ~eb-efriiz Sensin kef'-i 'agkda bell-senc Virlneler ige @lib-i genc Ey kunc-i kanii'at i~re tenhl Yok saiia bu Wet i~re hemtl (90b) 1 "Acaba neden bulara dii~tiin?! Hangi biilbiil'iin yarisin? Hangi kekligin dostusun? Sap, saman bir olmadid gibi giil ile gelincibn kokusu ayni midu? Rem-reng Gun olmaya iki ygr Tut kim yeriiii ola bag u giimr (9 1 a) Mecnfin, dilinden Oelili, baykusun goziinii "Seb-qrlg"a, bulundugu viraneleri "Cem'in tahtina" benzettikten sonra: Senden gerek ehl-i hiig ala pend Olmaya bu big u raga hursend (91 a) Bayku~l'a Mecniin arasinda konu~ulanlara su da eklenir; MecnOn: Gun ntir-1 fenilya yandi rahtum Virlneye ~ekdi baht u bahtum Olsaii n'ola miirgid-i tarikum Yakdur cii senun gibi refikum (91b) Tam bayku~a "miirgid"1ik teklif ettig s~rada sabah oh. Baykug goriinmez olur. fste tam bu sirada, Mecniin, avcilarin tuzaglna dusmii~ bir ceylpn goriir. Avci, kanini dokmek iizere, ceyllnin ustiine ~ullaninca; Bu lhiiyi dlmdan hall9 it Ba&la favre lutf-1 hlv it Kiyma ki bay1 bahlra benzer Sehlb gozi ~e~m-i ytira beiizer Boynuzlari serv-i biistlndur Ayayari serv-i rulndur (91 b) gibi benzetmeler i~inde, yalvarir. Onun bu yalvari~lari kar~isinda avci, kendinden gqer. Fakir oldugundan bahsile: GeG diler iseii bu ~ayd-1 dil~tid.. Vir baiia bahasln eyle lztid
e I Mecnun, hemen "terizdnun wkemiyecegi" kadar luymetli ta~lar verip, AhGyu kurtanr. Elini, ayagin~ bper. Gozii, Leyl'l'nin goziine benzer diyerek yiiziinu surer. Ona hayirh dualar ederek:, Ey Aha-yi de~t saiia n8glh Ger kiiy-1 nigbr ola qerlglh Ybd eyleyesin beni kerernden, fnince o bbga subh-demden flet ser-i kiiyina selbmum Hb~lkine 'arza lul peylmum Servine di e~k-i ciiyblrum Giil-ber kine dl@ liiie-&rum yil itlerine niybzum 'ai~ Yirbna beniim bu r%zumi 'arz... (92b) Mecniin b6yle soylenirken, bho da pe~in&n gider. Bunlar~ birlikte gdren diger ceylbnlar da onlara arkadas olurlar. Mecniin 'un bu hbli Cevre illerde duyulur. Nihlyet LeylQ'nin kula&na da varir. Leyl$ uyur gibi goriinerek, yanina nedimesini dip yola ~ikar. Vara vara Necid da&na gelirler: Yar~uladi zerre bfitlbi Bu muflis o genc durr-i nbbi f riip kuqqur 01 iki 'b~ik Dil-dbde ve dil-sitbn muvlfik (93b) Bu kucakla~maya "ahsente" demeden gewpez Bu "visbl" i~in Mecniin ve Leylb, Allbha siikiirler ederler. "jsret ii safii" meclisini kurarlar. Ahin kadehlerden "zii1bl"ler i~ilir: Leyli 'arak eyleyiip bayadan Gulvn bigi wbnem-i ~afiidan Gonce bigi bir tebessiim itdi Biilbiil bigi bir tekelliim itdi MecnCm'a der ki: MevzQn @&iiii cihhi tutdl Rengin me~liiii cihbm tutd~ Dirsin qu mudlm Gr'-i mevzon Demslz u nedim dn-i mevzon (93b) Bir tlze gaze1 ki bi-garaqdur Yiiz b0se-i sekkerin 'ivatdur Bir taze siiritd eyle bunybd Kim gonca-ves ola bu gofiul $ad Bir ~i'r oly basb-i h%l olsun Serb-i dil-i pur-mela olsun (94) I
MecnQn, Leylb'nin bu sozleri kargisinda biran soze "mecbl" bulur, "bedihiyye basb-i hflin" s6yler: Ey ~ubh-i miibhrekuii nesfmi Vey 'bgik-1 ~bdikuii nedfmi Bfiy-I giil-i gul-sithn geturduii Hbr u has-i dil-sithn goturdiiii Ne serv durur bu lhle-dhmhn Kim gulgen-i chndadur hirhmbn Ne liile durur bu hiisn-i dil-keg Kim yakdi dilumde dbg-1 bteg Ne gonge-i tenkdur 01 dehhn tenk Kim old1 bu goiilume cihhn tenk Bunlarin muhtevasinda ve arkadan gelen beyitlerde, Leylb'nm vasiflari bir kere daha ortaya konmakthdir. Eserin en "icli" klsimlari da burasid~r. Zira Kays, Leyll'yl gormekten son derece memnundur. Leylh'ya der ki: Hele ~u "terdid"e bakin: Ey genc-i dur ii hazine-i la'l Dbgum gibi urma htege na'l Yakma beni dhga lble bigi Alptma yagumi jhle bigi...(94b) YoF yok n'ola akdiylsa hiin-bbr Rengin ola th ki bhg-1 dil-dhr...(94b) Ley1l"nm "ziyiiretine" son derece sevinen Kays: Ben miirdeyiken hayht virdiiii 'amr-i ebede berbt virdiiii Ger gonpyfat dehbnum olsa Siisen bigi yiiz zebhnum olsa Siikr idemezem bu ni'mete ben Bu cah u celbl ii 'izzete ben (95a) der. LeylP, hakkinda soylenen bu "gazeli" ahp "kupe gibiwkula&na koyar (I). Geldigi yere doner. Celili, araya gircrek "GazEili hzhd eyledigi icin Gazal-i Hiisne kavustu," der. Birkag "inci gibi"ii@tle bu gorugmeyi noktalar: Her ne ki ederseil ey birhder friir girii safia hayr eger ger (95a) Celili, "Sifat-I Nevrfiz-. Bahhr..." bagllg altinda, hem bahhn tasvir eder hem de Kays haklunda ~unlari ~oyler:
"Nevrhzu kutlamak isteyen birka~ arkaday, Kays'l hat~rlayarak, onu aramaga qkarlar. Necid da@ etegine varlrlar. Kays, uzlete pkilenlere baa olmug, daiijari bir saray, aslan ise ipekten yasttk, kaplan yoluna sergi olmugtur. Aslbn, Kays7m penpleriyle gogsiinii kaglrken, kaplana "t$p diigse rizlsl yokvtu. "Firfik-nbme" gonderecek olsa LhQ hizmete koaardi. Aslan, Mecnih'un saraylnln "kapl kopegiwdir. Kapl halkalarmn herbiri bir ejdehbdlr." Yirbn iricek 01 dil-figbrb Ta@ldl vuhfig kqhslra Mecniina selim eylediler Ta'zim-i tem&m eylediler (96b) MecnQn dostlarl ile sellmla~ip ko~ugtu. AgIaylp slzladlktan sonra, Mecnln'a nasihata baslarlar: Hblini hbtmnl sorup eglenmege CaBrlrlar. Boyle olmaz; her cins kendi cinsiyle dost olur: Her cins olur ~ ii cinse me'n0s T&v.vCis olur nedm-i k%vos Gel kim ideliim teferriic-i big Bu tagda urma goiiliifie dhg Sallnur iken ~emende serviiii 01 Se~den ii~madm tezerviiii Gel kim @men i~re ge~t ideluni Terk-i ser-i kqh u de~t ideliim (96b) Her mlsrfida "gel" diyerek yalvardlklari MecnOn, nihayet ~oyle cevaba baslar: K'ey baba nagbat eyleyenler Riisvbyl fatihat eyleyenler Yokdur kalem-i k&ya tagyir Uakk olmaya ha!!-i levb-i takdlr (97 a) diyerek, k dya rizbsini dile getirir. fnsanlar araslnda "mihr ii vew bulunmadiglnr, "ehl-i cw'm isteginin "esir Bh" gormek, hesad~ilerin ise "kijtiiliikten b~ka dileklerinin bulunmadl&u da ekleyince: YL5n ~ goriirler 01 garibi Yok 'i~aret ii 'ayvdan na~ibi Ne pend eser ider ne peyvend Divlne durur degiil hred-mend (98a) mahzfin olup evlerine donerler. Onlar giderler ama, Kays, ad1 Nevfel olan bir "serveri" tann. Nevfel de bir "nigbrn" sevdiginden Mecniin'u anlamakta giisliik wkmez. Der ki:
Sen giinliiiie urma dlg-i Ate$ Seyr-i giil-i bhb eyle hog hog Ben yaruiii saiia hem-dem idem Sen biilbiili blga mahrem idem fster aramizda cenk ister sulh olsun; yiiklerle altun sacar; daha olmazsa kihcla isi sonuca ba@ayaca@ni soyler. Gel, yeyip icelim! Sen de benim gonliimu $n"eden bir gaze1 oku, der. Mecniin, Nevfel bosuna zahmet etme" anlamina gelen glyet lirik beyitlerle cevap verir. Nevfel, baslad@ isi birakan adam degildir. Beni Hay kabilesine bir mektup yazarak: I idem yoluiia giiher pfeyli MecnQna niklh olursa Leyli Olursa eger hillf-1 tedbir SertQse-i kilr olur qii ~msir (99b) t Mektuba gelen cevap, hie de iq agici olmaz. Neticede Nevfel "savas davulunu" vurdurur. Leyll'nin kabilesi de tepeden tirnaga kadar sillhlanirlar. Nevfel ve Bed Hay kabilesi arasinda oyle bir savag olur ki: Avlze-i giirz elk qiiki Tutmisdi HicCizdan 'Irlb (100b) Bir zelzeleye varup ~adldan Taglar yik~lurdi pu~t u pbdan (101a) MecnQn da bu "havlya uyar". Ancak dulda kargi tarafin zaferi iqin el kaldmr. Fakat: MaglQb olur cii kavm-1 Leyli Her yafia giiriz kildi hayli Ciin gerdis-i bi-seblt-1 gerdiin Leyliyi ider esir ii makiln (101a) Nevfel, Leyll'yi goriince fikrini deggtirir: Eylersem an1 nedim-i MecnQn Ben gu~~adan olurum ciger-hih (1Olb) Sarayma varir varmaz, slkilerine, Mecniin'un kadehine zehir koymalarm dyler. Fakat cpriye "yanlislikla" Nevfel'e zehirli kadehi sunar. Nevfel oliir. Celili, MecnQnun awndan: Eyliik idene irigiir uzluk Yavuzluk iden bulur yavuzluk (101 b) der. Nevfelin v3risleri mirls kavgasina diigiince, Leyl&'ntn Mecniin yine ortada kahr. / babasi gelip luanl alir.
Derken krs gelip her taraf buz bagar. CelM, bu mlsrilarda k1~1 anlatir (102a- 192b). Bir tarafta dagarda dola~an MecnBn, obur tarafta ayin "ondordune benzeyen" Leyll! Boyle bir guzelin varliglndan haber alan: Bir mir-i kabile vardi dil-gbd Kim f bn-i Seldm idi aiia ad SerdPr-i Fabbyil-i ;Qrabdan Mahdiim-i hasebden u nesebden Bir ogli var idi serv-i kld Olmi~d~ $ulbm aiia sim~pd (102b) Ibn-i Selbm'in ogiu Leyl2ya kulaktan dpk olmu~tu. Askma sabn kalmayinca, "muhte~em bir heyetle" kapistna gelir. Leylb'ya "mehr" olarak, "Yuz Zen@ kole, yiiz Hitgyi Turk, yuz gun yuzlii siy, altin egerli yiiz at, atlas yiiklu develer, yiiz digi deve... Bu ~arh-1 munakkas-1 pur-ahter Olm~gdi nikpha bir tabak zer(203a) Boyle bir ihtisamla yola ~ikan kervandan haber alan Leyll'nm babasi "'yola dibi dogetti". fbn Sellm, bir yolunu bularak, oglunun damadllga kabaunu ister. Meclis kurulup "kibin" baglaninca: kadi da nikbhi kiyar. Ciin kim iki cbnib old1 riz1 Peyvend-i nieh lgldl @di (103b) fbn-i Sellm~n oglu ile niktihlandlgmi haber alan Leylh, Cak eyledi gubh-ves yakasin (103b) yakasm y~rtarak, sagni, baslni yolarak felekten siklyete baslar. Bu durumdan anasini da haberdbr ederler: deyince, Leyll: Mbder irisup ider nagfhat Kim itme bize okul fakihat Riisvby idup bu hbniimpni 'Ar odina yakma diidmini (104b) Ger 'ayb ise 'ask 'ask-nlkiim Divine-i 'ask u sine-qskiim Benden peder olmaz ise rbpi Usda mufti vii ugda kpdi (104b) gibi sozlerle cevap verir. Annesinin Leylb'yt ay~playict sozlerine devam etmesi, ister istemez Leylh'yi utandmr. LeylP, gelinlige haurlanip Pdet olan "diigiin" yaphr. Gelin, giivegiye teslim edilir:
bbmbd-i harbb-i 'ask ser-mest Diimbn-I 'arfisa sundl ciin dest Leyli urur aiia bir fabanw Kim @dl yiizinde naks-i pence (105a) ve dimbdi aga@laylc~ sozler soyler: Sanma ki bu gence urasin el K'oldi o garibden mukaffel Var de~tde bir garib ii medhii~ Anuiila bu serve olur hem-bgfi~ Bu meyveyi 01 kodl embnet Hb~b ki idem afia hiysnet (105b) LeylP'nm aldigr bu sert tavrl goren ibn-i Seliimin oglu, "dizginleri gelinin eline verir". Butiin bunlardan haberi olan Mecniin, Leyl2'yl "igneleyen bir mektup yazar". Leylii da cevap yazmada gecikmez! Pki sevgili bu mektuplar vesilesiyle agklarinl bir kere daha dile getirirler. Mecnfin'a Leylb'nm evlendigini haber veren "bir pirezenwdir. Mektubunu gotiiren "peyk-i ~blbk" belli bir ~ahsiyet gostermez. Nitekim Ley1l'- nm cevbbini da goturen "bir cevbn-merd"'dir. Bir sabah Leylb, bas agrislyla uyanlr. Her tarafi ate$ gibi yanmaktadrr. Kbseler dolusu soguk wrbetler vei-ilirse de fayda etmez. "FassbdWa haber verirler. Kan alinmasl gerektigini soyleyince de Leylh, Fasshd'a kolunu teslim eder: Bir sqen-i Me-zbra beiizer Berk-i semen4 bahbra beiizer Ciin ni~ter olur aiia havble $an sebzeden akdl hqn-1 lble $an i~ledi sime gbh-1 mercin Elmbs-1 ter old1 gevher-efgn (110a) Bunu goren Leylh, korkarak, elini yeninin icine ceker. Fassbd'ln iicretini: "dm ii zer, diirr ii giiher7'le oderler. Leylb, sagllgrnln geri gelmesini bekler. Mecniin ise daglarda, collerde "gonlii klrik" dolapr. Kervanlardan birinin yolcular~ MecnQn'u goriirler. Daglarda, collerde tek batma dola~an bu garibin kim oldugunu 6Benmek isteyen birisi ona yaklapnca: Goldi ki giil irdi giilseninden pan old1 revbn dimeninden K~Iduk~a o niile-i hazini
t * \ Kan told1 dehbn-1 lsetini Her katre-i hqn ki du~e hake L E Y L f yazilur o levh-1 pbke (1 lob) gorduklerinden hayrete duger. Bunun slrrini ogrenmek ister: Leyli beni dil-figbr idendur Ben lileyi ddg-dbr idendur Bir 'bri2a irmi~ 01 niglra HQn gblib olup o lble-zbra Nigter uncak kolina fa&d Andan baiia irdi zahm-i biddd Cun vabdete iri~e iki dost Bir olur iki ten u renk u post Ben Leyli-i 'ask Leyli MecnQn Birdur iki tende cdn-i mabqn (111 a) MecnQn'dan bu sozleri duyan yolcu, hikdyeyi digerlerine de anlat~r. Bu hbdise, ' kabileler arasinda, abzdan a&za soylenir, durur. LeylL'nin aklina bir gun "toy etmek" gelir. Sayisiz yemekler pigirilir. Celili, bunlari birer birer, en giizel benzetmelerle sayar. LeylL'nin fakirlere yemek yedirerecegini duyan MecnQn da "tebdil-i libbs" ile kogup gelir. Siraya girip "kbsesini sunar": Leyli goricek tegbful itdi MecnQni bilup tecdhul itdi Bir kef~e urur o kbe-pake Kim kbse ufandi du~di hdke (112a) MecnQn, "klrik gonlunu lbdd etmi~psine sevinir. Gorenler ise bu hble gagarlar. MecnOn'dan bir de ogut alirlar: MecnQn didi k'ol giil-i semenber Gayra beni gorrnedi berbber Bu baiia cefb degiil vefldur Hem 'ayg u surqr u hem gafbdur (1 l2)a) $1 kbe-i nefsuii ey bii dder Hakka ~inlcak dur olmaz ebrer (112a) "Kabugu kiriltrsa bsldemin degeri artar. Varsm lurilan kilden yapllmi~ kbe olsun, yeter ki gonul kadehi saglam kalsin!" Ten olsa ~ikeste cdn gag olsun Has olmasa giil-sitan gag olsun (1 12b)
Mecncn'un "vahdet" ve ona ula~ilacak yolda tenin degersizligini ifade eden siizleri arasinda ~lirin: Olmasa CEL~L~ dil ~ikeste Man&-1 Hak olmaz ey huceste Dil Sinmasa she rq~en olmaz Clk olmasa hlk gulgen olmaz Gun mazhar-1 lutf olur gikeste Hak sendediir ey ~ikeste-beste (112b) diyen sesi duyulur. "ToyMdan bu ~ekilde ayrilan MecnOn, Leyll diye diye bahwde dolapr. Siirler okuyarak hllini dile getirir. Gonlunun derinliklerinden kopan ahlarla inlemeye ba~layinca biilbiiller kendisine uyarlar. Saqi, bas1 oyle dagintk hlle gelir ki bulbuller yuva yaparlar: 'I MecnQn olicak terlne-perdlz Bulbiil olur lgiylnda dem-slz (113a) MecnQn olpdukqa nqm-i rengin Bulbul ider P~iylnda tahsin MecnQn ile biilbulun arkada$gi, birbirlerini tamamlayacak ~ekildedir. Onlarin bu hlli her tarafta duyulu~. MecnOn'un ziylretine gelirler. MecnQn ise, bulbuliin yavrulari incinmesin diye, ldetl kipirdamaz: Qn kim per ii ba aqup hevldan Bulbul beceler war yuvadan (1 l3b) MecnQn yine daglarin yolunu tutar. Leyll da MecnQn'dan ayn kalmaktan yanlp yakilarak bir "llle-sitlnwa gider. Yanlnda nice giizel kizlar da vardlr. Hepsi gulup oynar, yer, ivrler. Leyll ise yanip yakilir, Kdar eglenirken Leyll, serviye derdini, llleye gonlunun yarasinl anlatir. Nes~ine, susene ve gonqeye derdini dokerken, oralara avlanmak iqin gelen birisinin MecnQn'dan bir "gazel" okudugunu duyar. Leyli gul-i blg gibi handln MecnOna bahlr-1 bag zinddn Leyli gul-i big-1 'i~ret ibter MecnOn has u hbr-1 mihnet ister Leyli giil-i big-1 giil~n-efifiz Mecndn teni 14le-veg ciger-sqz Leyli gul-i blg ider temlsl MecnOna bahlr u bl& ha@...(l l5a) Bunlari duyan Leyll, "gazel soyleyen bu adam yanina cagir~r". Bu sozunii ettigin kigi ~imdi nerelerdedir, mellinde sorular sorar: Bir ozge bahara yof rm meyli Eyler mi hevl-yi bl8-1 Leyli (1 15b) C s
Leylb'nin bu sorulari cevapslz kalmaz: Ciin lybba vara goriir cembluii 01 tegne-i gam leb-i ziilbluii (1 l6a) Sen mlhi idup dusinde lg& Hursid olur aiia dqg-ber-do$ Cun diigde goriir peri-cemblin Teb-hlle tutar leb-i ziilllin (1 l6a) MecnQn'un hblini butun teferrultiyle anlatlr. 0 anlathk~a da Leyll, onun a@ni incilerle, cevherlerle doldurur, uzerine sa~ilar sacar. Gunlerden bir giin MecnQn'un babasi hastalanir. Oliimle penwle~tigini anlayan dostlari, MecnQn'u bulup haber verirler. MecnWun babasi bir iki "pend u peyvend" edip 6lur. Bu hbli goren MecnQn, babasinin iyiliklerini sayip dokmeye baslar : Benden eger olmaduiisa rl-h Hblum n'ola Hakk olinca kbdi (1 18a) gibi yalunmalarla sozlerine devam eder. Onun bu "figbn1"na kown halk, babasin1 defnederler. 0 da mevzqn "mersiyewler okur. Basmi kabir ta~larina vurur. dogiinur. Bunu goren anasi: t Sen gag 01 ogul diyiip 6perdi Sefkat idup ar ka.sin~ yapardi (118 b) Oglunun bu hblini goren ana, babasinin "sadrina" oturtur. Ancak Mecnun, 9, r r nagad bir iki giin anda turur". Bir giin fesi, sari@ yere calarak, dagara yonelir. Necid Dagina varlr. Hemen etrafin~ "pervbne gibi vuhq~" alir Kaplan, aslan bunlarin arasindadir. Leylb da beri tarafta hasta ve mecillsizdir. Bir gece rfiyhsinda Mecnfin'un oldugunu gorur. Bu rqybnin tesiriyle daha da hastalanu. Artik sitma nevbetleri ardarda gelmeye baglar. Yuzii gittikw solar, ecelle pen~ele~tigni anlayinca anasina: Gel kim geb-i 'om blur old1 - Subh-1 gam-1 merk ghir old1 Cokdan gam u mihnetum ~ekersin Rahmet diyu zahmetum ~ekersin.. (121a) deyip idni doker. "Clnim kafesten ucar, gider de gozlerim a~i kalirsa salun onlari yumma, yhrimin yolunu gozlemelerini isterim", der. Devamla: Dbmbn-I piir-egkden kefen lyl Ben kiigteye kanlu pirehen kil... Kabr i~re yoniimi ybre dondiir 01 mble-i dil-fik.&ra dopdur,.-
Mecnfina ilet beniim selbmum 01 pqhteye bu haybl-i hbmum: (121a) Cbn kddi revbn yoluiida Leyli Old1 gam-1 'agkuiiuii yufeyli... (1 21 b) Leylb anasmn Mecnfina soylemesi idn, bagina gelenleri yan~k yan~k sayp, dokei. Anasmn arac~l~g~yla MecnQn'a: Leyl$ anasma vedb ederek: Gel ister iseii bahbr-1 bi-hlr Bu yerde kolahm iki gam-hybr... Olalum irince Qagr bi-hqg Hem-hvabe vu hem-dem u hem-bgqg Bulbul giil-i giilpcne irigsun Cbn cbna vu ten tene irigsun... 122a) MecnQn! MecnQn!.. diyince tekrlr (Xnlna ulagdi c hi gam-h%r (122b) olur. Leylb'nin yakinlan ve kabile halk~ olum haberini duyunca feryitde baglarlar. Defin hazirl~klar~ yapll~r. Leylb'nin tbbfitunu "dilriibllar gotururler. "Gul harmani i~re servi medfiln" ederler. 0 ~aglarm benzerini gormedig bir "kasr" bina ederler. Adina da "Gul-zbr-I Behigt" derler. Burada da CeWnin sesi: Ey genc-i cihbn iqun qeken renc Kalur saiia renc u ejdere genc... (123a) gibi beyitlerde duyulur. Leylb'nm anasi saqni, bagini yolup agayip inlemelerine devam eder. Yollara dugup MecnQn'u bulur. lkisi birden yanlp yalulirlar. Gel kim ikimuz idup ciger ~ l k Kabri uzerinde olalum bik Kim yansa iki ~erbg-i riigan Tire-geb olur ziybde ro~en (124a) MecnQn, dile gelerek, sevglilisinin ozelliklerini sayarak ferybde baglar: Mecniin cu figbnden old1 hbmiig Dugdi yere mest bigi bi-hfig (124b) Neden sonra kendine gelen Mecniin, "peyk-i ecel"i qa&r~r. Ey bbd ~erbgumi soyiindur Vey dqd dimlgum~ goyiindur Ey cbn kafes-i ten old1 gun tenk Gulzbr-1 behiste eyle bhenk Kurtar beni derd-i serden ey merk GWr-I bayiiq eyle bi-berk (124b)
1 Bayle diye diye dulya el kald~ran Mecnfin'un duds1 kabql olunarak yere duger. A@na bir damla su damlatacak kimseleri yoktur. MecnQn olum hllindedir. Ciin pister-i hlke dugdi MecnQn Bllin-i hellke dugdi Mecnfin (125a) Bu s~rada melekler, "cennetteki makamini" gosterirler: Ciin hfira uzandl cism-i baki L E Y L f! diyu virdi rfih-i pdki (125b) f~te tam bu sirada, ~olleri, daglar~, tepeleri inleten bir feryld kopar. Vah$ hayvanlar, ylrtlci kuslar Mecniin'a vedl ederler. Bu s~rada goklerden yagmur bopn~r. Geyikler, MecnQn'un bedenini y~karlar. Oriimcekler, kefen orerler. Aslanlar, penceleriyle mezarlni kazarlar. Kaplan, viicqdunu daglay~p mdteme biiriinur. Aslan, mecasiz kahnca, gogsunu Mecnfin'a tahta tabut eyler. Gazel, boynuzlar~ni mezar tasi olarak diker. Ans~z~n bir Hiclz kervln~ goriinur. MecnQn'u "techiz ve tekfin' ile "Melfil ve mahzqn" olarak defnederler. MecnQn'un da oliimu ile hiklye son bulur. Lakin Celili: Sunlar ki hakim u hurde-dbndur Dir 'Lleme *$me-i revlndur $u uzre gii hlne olmaz lbdd Ey bu'l-heves itme 'omri berbdd (126) bu ofitleri verdikten sonra "enbiyb, evliyl ve yiiregi yaniklar hakluy@inw Hakkin de~glh~na varlnca "nqr-1 tevhid ile aydinlat~lmasmi" ister. Celili'nin Leyld vu Mecnfin'u, kendisinden oncekilerle sunrakiler arasinda bir kopru vazifesini gordugunden buyuk bir oneme sahiptir. Her yonuyle incelenmeye, kaynaklarinln ara~tinlmasina ve Tiirk~e yavlan diger Leyll vii Mecnfin'lara ett@ tesirin belirlenmesine gerek vardir. Bu "tanitma"nm da amaci bundan ba~ka birgey degildir. Hayatini siirekli mucadelelerle ge~iren Prof. Dr. Faruk K. Timurtag Hodnin aziz ruhuna, sayg~yla ithaf olunur. a