3. BÖLÜM İLK TÜRK DEVLETLERİ

3. BÖLÜM İLK TÜRK DEVLETLERİ 1.Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri - Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları

1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri 9.3. İlk Türk Devletleri 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları Türklerin ilk anayurdu; Doğuda; Kingan Dağları Batı; Hazar Denizi Kuzey; Sibirya Güney; Hindikuş Dağları Orta Asya dan ilk göçlerin nedenleri; Ekonomik: Nüfusun artması İklim değişikliği (kuraklık) Otlak yetersizliği Hayvan hastalıkları Siyasi: Boylar arası mücadeleler Dış baskılar (Çin-Moğol) Yeni yerler bulma düşüncesi NOT Türklerin göçebe yaşamaları, atı evcilleştirmeleri, araba ve tekerleği kullanmaları göçleri kolaylaştırmıştır. Göçlerin Sonuçları; Değişik bölgelere göçler olmuştur. Yeni Türk devletleri kurulmuş ve Türk kültürü yeni yayılma alanı bulmuştur. Yeni kültürel kaynaşmalar ortaya çıkmıştır. Bazı Türk boyları milli benliklerini kaybetmiştir. NOT Türklerin değişik bölgelere göç etmeleri Türk tarihinin bir bütün halinde incelenmesini zorlaştırmıştır. 2. Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri İskitler (Sakalar): Bilinen ilk Türk topluluğudur. Karadeniz in kuzeyinde yaşamışlardır. Şu ve Alp Er Tunga destanları vardır. Büyük Asya Hun Devleti: Bilinen teşkilatlı ilk Türk devletidir. Bilinen ilk hükümdarı Teoman dır. Çin ile mücadelelerin temel sebebi ipek yoluna hakim olmaktır. En parlak dönemi Mete dir. Mete orduda ilk defa onlu sistemi uyguladı.(evrenselleşti) İlk defa Türkler bu dönemde bir bayrak altında toplanmıştır.(ulusçuluk) Mete Çin i yenmiş ama Çin e yerleşmemiştir. (milli benliği korumak için) Yıkılma sebepleri; İpek yolunun kaybı Çin entrikaları Taht kavgaları Kavimler Göçü nün Sonuçları: Çin K.Hunları Barbar kavimler Roma İmparatorluğu Avrupa Avrupa da 100 yıl karışıklık oldu. Roma İmparatorluğu 2 ye ayrıldı. Avrupa nın etnik yapısı değişti. Günümüz Avrupa nın temelleri atıldı. Avrupa da derebeylik (feodalite) rejimi ortaya çıktı. Hristiyanlık barbar kavimler arasında yayıldı. Kilise ve papalık güçlendi.skolastik düşünce doğdu. Avrupa Hun Devleti kuruldu. İlk Çağ bitti, Orta Çağ başladı. (Evrensel) Avrupa Hun Devleti (375-469): Avrupa da kurulan ilk Türk devletidir. Atilla nın Balkan Seferleri neticesinde Bizans la Margos ve Anatololia Antlaşmaları yapıldı. Galya ve Roma Seferleri sonuçsuz kaldı. Yıkılma nedenleri; Taht kavgaları Göçlerle baslenememe Üstün Roma kültürü altında ezilme. 32 YGS Tarih Soru Bankası

1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri Göktürkler (552-659): Milli adımızla kurulan ilk Türk devletidir.(ulusçu) Kendilerine özgü alfabeleri vardır.(ulusçu) İkili teşkilatı (federatif) uyguladılar. İpek yolu hakimiyeti için kurulan ittifaklar; 1. Göktürk+Sasani = Akhunlar yıkıldı. 2. Göktürk+Bizans = Sasaniler yıpratıldı. (Devletlerarası ilişkide çıkar vardır) Mukan Kağan dan sonra devlet Doğu-Batı şeklinde ikiye ayrıldı. Kutluk (II.Göktürk) Devleti (680-745): 50 yıllık Çin esaretinden sonra Kutluk İlteriş Kağan tarafından kuruldu. (Bağımsızlığa düşkünlük) Bilge Kağan Kültügin Tonyukuk adına dikili kitabeler vardır.(ilk Türk eserleridir) Basmil, Karluk ve Uygurlar tarafından yıkıldılar. NOT (ulusçu) Göktürkler döneminde Türkler ikinci defa bir bayrak altında toplandılar. Kültür ve Medeniyet a) Devlet Yönetimi Teşkilatçı bir yapıya sahiptirler. (Kısa sürede birçok devlet kurmaları) KUT anlayışı vardır. (Devleti yönetme yetkisinin tanrı tarafından verildiği inancı) Veraset sistemi var. (Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır anlayışı - taht kavgalarına neden oldu) 2 li teşkilat (federatif) anlayışı var. (Doğu-Batı şeklinde ikiye ayırma - yönetimde kolaylık sağladı) Devlet işleri Kurultay da (Danışma) görüşülür. Hükümdar eşi Hatun devlet işlerinde söz sahibidir. Hükümdarın yetkisi sınırsız değildir.(töre sınırlar) b) Ordu Ordu-millet anlayışı var. Eli silah tutan herkes askerdir. Ücretli askerlik yoktur. Yaşam koşulları savaşçı özelliklerini olumlu yönde etkilemiştir. Donanma yoktur. (Coğrafi konumun etkisi) Uygurlar (745-840): Din değiştiren ilk Türk devletidir.(maniheizm) Maniheizmin etkisi : Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir - Savaşçı özelliklerini kaybettiler. Dini hoşgörü var. (Farklı dinlere ait tapınaklar var) İlk defa kalıcı mimari eserler verdiler.(yerleşik hayat) Kültürel açıdan geliştiler. Kağıt ve matbaayı kullandılar. Kendilerine özgü alfabeleri var.(ulusçu) Dini terimlerin karşılığını Türkçe verdiler. (Ulusçu) Tarım ve ticaretle uğraştılar. Türk töresini yazılı hale getirdiler. c) Hukuk Sözlü hukuk kuralları geçerlidir.(töre) Hükümdarı bile bağlar.(kanun üstünlüğü) Hapis cezası kısa sürelidir. (Göçebe yaşamın etkisi) d) Din Göktanrı, Şamanizm, Totemizm, Musevilik (Hazarlar) Hristiyanlık (Macar-Bulgar-Avar-Türgişler) inançları görülmüştür. Dini hoşgörü vardır. Din değiştirenler milli benliklerini kaybetti. Din adamlarına şaman, mezarlarına kurgan, mezar taşlarına balbal, törenlerine yuğ denmektedir. Ahiret inancı vardır.(mezarlarına eşya koymaları) YGS Tarih Soru Bankası 33

1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri e) Sosyal ve Ekonomik Hayat Sınıf ayrımı yoktur. (Göçebe yaşamın etkisi) Sosyal devlet anlayışı var.(halk için devlet var) Şölenler toplumsal kaynaşma sağladı. Temel geçim kaynağı hayvancılıktır. Karluklar: İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyudur. Türgişler: Parayı kullanan ilk Türk devletidir. Orta Asya da İslamiyet in yayılmasını engellediler.(emeviler dönemi) f) Yazı-Dil-Edebiyat-Bilim-Sanat: Yazı geç kullanılmıştır. (Göçebeliğin etkisi) Göktürklerin ve Uygurların alfabeleri var (Ulusçu) İlk yazılı eserleri; Orhun Abideleridir. Destanlar; Oğuzkağan, Alp er Tunga, Şu, Ergenekon, Bozkurt, Türeyiş, Göç, Manas Astronomi gelişmiş. (12 Hayvanlı Takvim). Taşınabilir sanat eserleri yapmışlar. (Göçebelik) 3. Kırgızlar: Moğol hakimiyetini kabul eden ilk Türk devletidir.manas destanları var.(en uzun) Peçenekler: Rusların Karadeniz kıyısına girmesini engellediler. Bizans ordusunda ücretli asker olarak çalıştılar.(malazgirt Savaşı nda taraf değiştirdiler) Kumanlar (Kıpçaklar): İgor ve Dede Korkut destanlarına konu oldular. Uzlar (Oğuzlar): Tarihte bilinen büyük Türk devletlerinin kurucularıdırlar. (B.Selçuklu-Osmanlı) Hazarlar: Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir. Dini hoşgörü vardır. Kafkaslarda İslamiyet in yayılmasını engellediler. Avarlar: İstanbul u kuşatan ilk Türk devletidir. Avrupa ya göç ederek orda devlet kurdular. Slavları devlet teşkilatı alanında etkilediler. Bulgarlar: Tuna (Hristiyan) ve İtil-Volga (İslamiyet) Bulgarları olmak üzere iki kol halinde yaşadılar. Macarlar: Orta Avrupa ya yerleştiler Germenlerin Balkanlara yayılmasını engellediler. 34 YGS Tarih Soru Bankası

3. BÖLÜM: İLK TÜRK DEVLETLERİ TEST 1 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri - 1. Mustafa Kemal Atatürk Türk ün saygınlığı, onun onuru ve kabiliyeti çok yüksek ve büyüktür. Böyle bir millet esir yaşamaktansa mahvolsun daha iyidir. diyerek Türk milletinin hangi özelliğine vurgu yapmıştır? CCC_9.3.1_1 A) Ekonomik gelişimine B) Dini değerlerine C) Bağımsızlığına düşkünlüğüne D) Halkın refahına E) Veraset anlayışına 4. Ülkenin hanedan üyelerinin ortak malı kabul edilmesi Tahta kimin çıkacağının kesin kurallarla belirlenmemesi BBB_9.3.3_1 Türk devletlerinde görülen bu uygulamaların, I. sınırların hızla genişlemesi, II. taht kavgalarının yaşanması, III. halkın devlete olan bağılığının artması durumlarından hangilerine ortam hazırladığı savunulabilir? 2. Türkler, özgürlüklerini kaybetmektense yurtlarını terk edip bağımsız yaşamayı tercih etmişlerdir. Bu amaçla gerçekleşen göçler sonrasında Sibirya, Avrupa, Ön Asya ve Afrika kıtalarına yerleşmişlerdir. Yukarıdaki bilgi de göz önüne alındığında, I. Türklerde bağımsızlık duygusu ön planda olmuştur. II. Türk Tarihi nin bir bütün olarak incelenmesi zorlaşmıştır. III. Türk kültürü farklı kıtalara yayılmıştır. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? D) I ve III E) II ve III 5. İslamiyet ten önceki Türk devletlerinde görülen, CCC_9.3.3_1 I. Yönetimde dinî değil, siyasi güce önem verilmesi II. Töre denilen yazısız kuralların bulunması III. Göçebe yaşam tarzının etkili olması durumlarından hangileri toplumda farklı sınıfların ortaya çıkmasını engellediği söylenebilir? EEE_9.3.2_1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. Aşağıdakilerden hangisi kurultayın bir danışma meclisi gibi çalıştığını gösterir? DDD_9.3.3_1 A) Boy beylerinin kurultayda halkı temsil etmesi B) Siyasi, ekonomik ve askeri kararların alınması C) Alınan kararların örfi hukuka uygun olması D) Alınan kararlarda son sözü söyleme hakkının hakana ait olması E) Hanedan üyelerinin de kurultaya katılması 6. Göktürk Devleti nin isminde Türk kelimesinin geçmesi Uygurların kendilerine ait alfabeyi kullanmaları Türkiye Cumhuriyeti nde Türk Tarih Kurumunun kurulması BBB_9.3.3_1 Yukarıda verilenlere dayanarak bu üç Türk devletinin hangi özelliklerinin ön plana çıktığı söylenebilir? A) Tarihlerinin zaferlerle dolu olduğu B) Ulusçu bir devlet anlayışına sahip oldukları C) Toplumda sınıf ayrımı olmadığı D) Türklerin tarih boyunca birçok devlet kurduğu E) Türklerin tarih araştırmacılığına önem verdiği YGS Tarih Soru Bankası 35

TEST 1 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri 7. Kavimler Göçü sonunda Avrupa da ortaya çıkan otorite boşluğu feodal yapının ortaya çıkmasını sağlamıştır. BBB_9.3.4_1 Buna göre, Kavimler Göçü nün aşağıdakilerden hangisinde değişikliğin yaşanmasına ortam hazırladığı savunulabilir? A) Sosyal yapı B) Siyasi yapı C) Kültürel yapı D) Ekonomik yapı E) Dini yapı 8. Avrupa Hun Devleti nde resmi dil olarak Hun dili ile birlikte Latin ve Germen dilleri de konuşulmuştur. EEE_9.3.5_1 Yukarıdaki bilgi de göz önüne alındığında Avrupa Hun Devleti ile ilgili olarak, aşağıdaki yargılardan hangisinin doğru olduğu ileri sürülebilir? A) Farklı milletlerin hakimiyeti altında yaşamışlardır. B) Baskıcı bir yönetim anlayışı ön planda olmuştur. C) Diplomatik anlamda denge siyaseti izlenmiştir. Türk dilinin gelişimi hızlanmıştır. D) Farklı kültürlerin korunmasına önem verilmiştir. 10. Askerî alanda Türklere karşı başarısız olan Çin Devleti Göktürk Devleti ni içten çökertmiştir. Doğu Göktürk Devleti ni yıktıktan sonra buradaki Türkler Çin e götürülerek Çince konuşmaya zorlanmış ve bunlara Çince isim takılmıştır. AAA_9.3.6_1 Çinlilerin Türklere karşı izledikleri bu politika ile öncelikli olarak aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmek istedikleri söylenebilir? A) Türklerin millî benliklerini yok etmek B) Türklere kendi dinlerini öğretmek C) Türklerin askerî gücünden faydalanmak D) Türkleri yerleşik hayata geçirmek E) Türkler ile aralarındaki sorunları barışçı yollarla çözmek 11. I. Kendilerine ait bir yazı sistemi geliştirmeleri II. Çinlilerden kâğıt yapımı ile basım tekniğini öğrenmeleri III. Yerleşik hayata geçerek, mimari çalışmalarda bulunmaları IV. Saray ve tapınak yapımına önem vermeleri V. Maniheizmi benimseyerek savaşçı özelliklerini yitirmeleri EEE_9.3.7_1 Uygurlar Dönemi nde gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerden hangisinin devletin yıkılmasında etkili olduğu söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 9. Türk adını kullanarak kurulan ilk Türk devletinin Göktürk Devleti olduğu bilinmektedir. DDD_9.3.6_1 Buna göre Göktürk Devleti ile ilgili olarak, I. Ulusçu bir devlettir. II. Ulusal egemenliğe önem verilmektedir. III. Türk adına siyasi bir anlam yüklemişlerdir. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? 12. VI. yüzyılda Avrupa ya göç eden Avarlar özellikle devlet idaresi ve askerlik alanında Slav kavimlerini etkilediler. BBB_9.3.8_1 Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Avarların Türk kimliğini yitirdiğinin B) Avar uygarlığının ileri düzeyde olduğunun C) Türk Devletlerinin kısa ömürlü olduğunun D) Sosyal devlet anlayışının egemen olduğunun E) Slavların Kut anlayışını benimsediğinin 36 YGS Tarih Soru Bankası

3. BÖLÜM: İLK TÜRK DEVLETLERİ TEST 2 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri - 1. Orta Asya Türk devletlerinde sosyal sınıflara dayalı bir toplum yapısı ve kölelik hiçbir dönemde görülmemiştir. BBB_9.3.3_2 Böyle bir durumun yaşanmasında, I. Göçebe yaşam tarzının ön planda olması II. Yazısız hukuk kurallarının kullanılması III. Toprak mülkiyeti anlayışının gelişmemesi gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söylenemez? D) I ve II E) II ve III 2. MÖ 209 da Asya Hun Devleti nin başına geçen Mete Han tüm Orta Asya Türk boylarını bir bayrak altında toplamıştır. CCC_9.3.3_2 Yukarıdaki bilgi göz önüne alındığında, I. Yerleşik yaşam tarzı benimsenmiştir. II. Merkezî idare güçlenmemiştir. III. Orta Asya Türk siyasi birliği kurulmuştur. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? 4. İslamiyet ten önceki Türklerde devlete başkaldırma, ordudan kaçma, adam öldürme ve at çalma gibi suçların cezası idam olarak belirlenmiştir. Uzun süreli hapis cezaları uygulanmamış, yerine hırsızlık yapanın kolunun kesilmesi gibi uygulamaların gerçekleştirildiği bilinmektedir. EEE_9.3.3_2 Yukarıdaki bilgi de göz önüne alındığında, I. Merkezî otoritenin korunması amaçlanmıştır. II. Toplumsal huzura önem verilmektedir. III. Hukuk kuralları göçebe yaşam tarzına uygun olarak düzenlenmiştir. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? D) I ve II E) I, II ve III 5. İslamiyet öncesi Türk devlet yapılanmasında devletin doğu kanadının başında bulunan Kağan siyasi lider olarak diğer kanatların yöneticilerinin üstünde bulunurdu. EEE_9.3.3_2 Bu bilgiler göz önüne alındığında, I. Ülkenin tek merkezden idare edilmesi benimsenmiştir. II. Merkezî otorite korunmaya çalışılmıştır. III. Federatif bir yapı görülmektedir. yargılarından hangileri söylenebilir? 3. Türklerin tarihte birçok defa başka milletlerin esareti altında yaşamayı kabul etmediklerini ve farklı bölgelere göç ederek büyük devletler kurduklarını görmekteyiz. BBB_9.3.3_2 Böyle bir durumun, I. Yerleşik yaşama geçilmesi II. Farklı kültürel uygulamaların benimsenmesi III. Milliyetçilik özelliklerinin kaybedilmesi sonuçlarından hangilerine neden olduğu söylenebilir? D) I ve II E) I, II ve III 6. İslamiyet ten önceki Türkler köklü bir medeniyete sahip olmalarına rağmen göçebe yaşam tarzını benimsemişlerdir. BBB_9.3.3_2 Böyle bir gelişmenin yaşanmasında, I. Coğrafi koşulların yetersizliği II. Temel geçim kaynağının hayvancılık olması III. Siyasi çekişmelerin gerçekleşmesi durumlarından hangilerinin öncelikli olarak etkili olduğu söylenebilir? D) I ve III E) II ve III YGS Tarih Soru Bankası 37

TEST 2 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri 7. Asya Hun İmparatoru Mete Han dan itibaren tüm Orta Asya Türk hükümdarları, ülkelerini doğu - batı şeklinde iki idari birime ayırarak yönetmişlerdir. Bu sistem içerisinde Yabgu adı verilen hanedan üyesi tarafından yönetilen batı içişlerinde serbestken, dış işlerinde Kağan a bağlı olmuştur. Bu durumun, I. Devletlerin siyasi varlıklarının kısa sürmesi II. Sık sık taht kavgalarını yaşanması III. Kut anlayışının etkisini yitirmesi 10. I. Manihaizm dinini benimsemeleri II. Kağıt üzerine yazılı belgeler bırakmaları III. Şehirler kurarak mimari eserler yapmaları EEE_9.3.7_2 Yukarıdakilerden hangilerinin Uygurlar hakkında diğer Orta Asya Türk devletlerine göre daha fazla bilgiye sahip olunmasını kolaylaştırdığı savunulabilir? D) I ve II E) II ve III DDD_9.3.3_2 sonuçlarından hangilerinin yaşanmasına neden olduğu söylenebilir? D) I ve II E) II ve III 8. İslamiyet ten önceki Türk devletlerinin, BBB_9.3.3_2 I. Toplumda sınıf farklılığı ve kölelik anlayışının görülmemesi II. Deri, metal ve taş işçiliğinde ileri seviyeye ulaşılması III. Ekonominin ağırlıklı olarak hayvancılığa dayanması özelliklerinden hangilerinin göçebe yaşam tarzı sonucunda ortaya çıktığı söylenemez? 11. Gök Tanrı inancına mensup olan Orta Asya Türkleri, göçebe hayat yaşadıkları için sanat anlayışları da buna göre şekillenmiştir. Fakat Uygurlardan günümüze kalan eserler incelendiğinde özellikle tapınak mimarisinde çok ilerlemiş oldukları görülmektedir. DDD_9.3.7_2 Böyle bir durumun yaşanmasında Uygurların, I. Mani dinini benimsemeleri II. Yerleşik hayata geçmeleri III. Köklü bir kültüre sahip olmaları özelliklerinden hangilerinin doğrudan neden olduğu söylenebilir? D) I ve II E) II ve III 9. Orta Asya Türk Tarihi incelendiğinde, CCC_9.3.7_2 I. Sosyal devlet anlayışı II. Veraset sistemi III. Tapınak mimarisi durumlarından hangilerinin Uygurları diğer Türk devletlerinden ayıran özellikler içerisinde yer aldığı söylenebilir? D) I ve II E) I ve III 12. I. Çinli Budist rahiplerin Türk topraklarında serbestçe gezebilmeleri II. Uygurların Göktanrı inancıyla birlikte Budizm ve Manihaizm dinlerini benimsemeleri III. Hazar halkı arasında Musevilik, Hıristiyanlık, İslamiyet, Manihaizm ve Şamanizm in yaygın olması EEE_9.3.8_2 durumlarından hangileri Türklerde dini hoşgörünün olduğuna kanıt olarak gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 38 YGS Tarih Soru Bankası

3. BÖLÜM: İLK TÜRK DEVLETLERİ TEST 3 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri - 1. Türklerde hayvancılık, ticaret, el sanatları, demircilik, dericilik, dokumacılık gibi ekonomik faaliyetler gelişmesine rağmen tarımsal üretim sınırlı kalmıştır. AAA_9.3.3_2 Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Coğrafi şartların uygun olmaması B) Tarım ürünlerine gereksinim duymamaları C) İpek Yolu ticaretinde söz sahibi olmamaları D) Özel mülkiyete önem vermeleri E) Köle sınıfının olmaması 4. Asya Hun Devleti çok büyük bir ülke olan Çin i fethedecek kadar güçlü olmasına rağmen Mete Çin i sadece vergiye bağlamayı tercih etmiştir. CCC_9.3.3_2 Mete nin böyle bir politika izlemesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir? A) İleri görüşlü olmaması B) Savaşa daha çok önem vermesi C) Çin in nüfusu nedeniyle egemen olmanın zor olacağını düşünmesi D) Sosyal devlet anlayışına sahip olması E) Çin ülkesini yönetmenin zor olacağını düşünmesi 2. Orta Asya Türklerinde, Orta Çağ Avrupası ndaki gibi kölelik kurumu veya sınıf farklılığı yoktur. EEE_9.3.3_2 Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun nedenleri içerisinde yer aldığı söylenebilir? A) Yönetimde kut anlayışının etkili olması B) Ülke, hanedanın ortak malıdır. anlayışının geçerli olması C) İkili yönetim teşkilatlanmasının görülmesi D) Türklerin dünyanın çeşitli bölgelerine göç etmesi E) Toprak mülkiyetinin devlete ait olması 5. Türk devletlerinde hanedan üyelerinin tamamı kağan olabilmek için mücadele etmiş ve bunun sonucunda iç karışıklıklar yaşanmıştır. CCC_9.3.3_2 Bu yargı Türklerle ilgili, I. kut anlayışına sahip oldukları, II. veraset sisteminin tam belirgin olmadığı, III. kurultayın devlet yönetimi ile kararlara müdahalesinin olduğu durumlarından hangilerini gösterir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. Orta Asya da Türklerin kendilerine ait 12 hayvanlı Türk Takviminin olması, CCC_9.3.3_2 I. astronomi biliminde ilerlediklerinin, II. zamanı tespit etmeye önem verdiklerinin, III. farklı toplumların takvimlerini kullandıklarının durumlarından hangilerinin göstergesidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 6. Eski Türklerde mezarlara ölen kişinin hayatta iken öldürdüğü insan sayısınca balbal denilen heykeller dikilirdi. BBB_9.3.3_2 Bu bilgi de göz önüne alındığında balbalların aşağıdakilerden hangisini simgelediği söylenebilir? A) Liderliği B) Kahramanlığı ve cesareti C) Töreye bağlılığı D) Şaman inancını E) Zenginliğini YGS Tarih Soru Bankası 39

TEST 3 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri 7. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin Orta Asya dan göç etmesine yol açan etkenler arasında gösterilemez? BBB_9.3.2_2 A) Çin entrikaları B) Töre kuralları C) İklimin şartlarını zorlaştırması D) Salgın hastalıklar E) Boylar arası çekişmeler 10. I. On İki Hayvanlı Takvim kullanmaları II. Matbaayı kullanmaları III. Hayvancılıkla geçinmeleri CCC_9.3.7_2 Yukarıdakilerden hangileri Uygurların kültürel alanda ilerlediklerinin bir kanıtı olamaz? D) II ve III E) I, II ve III 8. Orta Asya da kurulan Türk devletlerinin yıkılışında hanedan üyelerinin Çinli prenseslerle evlenmesi ve Çin in entrikaları etkili olan unsurlardandır. AAA_9.3.2_2 Çin in böyle bir politika izlemesinde Türklerin, I. Askeri II. Siyasi III. Ekonomik alanlarından öncelikle hangilerinde ileri bir seviyede olmalarının etkili olduğu söylenebilir? 11. Avrupa ya göç ederek yerleşmiş olan Türk kavimleri zamanla Hıristiyanlaşmış ve Türklüklerini yitirmişlerdir. CCC_9.3.8_2 Yalnız bu bilgiye dayanarak, I. Türk kültürü Avrupa da kalıcı olmamıştır. II. Avrupa ya yerleşen Türkler öz benliklerini koruyamamıştır. III. Avrupa da Türk egemenliği uzun süre devam etmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 9. Eski Türkler yaylak ve kışlaklarda konar - göçer yaşam sürmüşlerdir. AAA_9.3.3_2 Bu yaşam tarzının; I. Tarım II. Ticaret III. Hayvancılık alanlarından hangilerinin temel geçim kaynağı olmasına engel olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 12. Hazar Devleti nde resmi yazışmalarda her millet kendi dilini kullanıyordu. Devletin resmi dini Musevilik olduğu halde ülkede İslâmiyet, Hıristiyanlık ve Gök Tanrı inancı oldukça yaygındı. EEE_9.3.8._2 Bu bilgiye dayanarak Hazarlar hakkında, I. Dil ve din birliğine sahip değildirler. II. İnsanlara inanç özgürlüğü sağlanmıştır. III. Tek tanrılı inançlar, benimsemişlerdir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 40 YGS Tarih Soru Bankası

3. BÖLÜM: İLK TÜRK DEVLETLERİ TEST 4 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri - 1. Türkler, anavatanları olan Orta Asya dan MÖ 2500 lerden başlayarak XV. yüzyıla kadar dünyanın farklı bölgelerine göç etmişlerdir. DDD_9.3.2_3 Bu göçlere, I. Göçebe yaşam tarzının benimsenmesi II. Boylar arası siyasi çekişmelerin yaşanması III. Yazısız hukuk kurallarının geçerli olması durumlarından hangilerinin neden olduğu söylenemez? 4. Eski Türk devletlerinde devlet bir suç işlendiği zaman mutlaka o suçun üzerine gider ve töreye göre suçlular cezalandırılırdı. Adalet kişilere bırakılmaz, devlet tarafından verilirdi. Halkın devlete bu konuda güveni tamdı. DDD_9.3.3_3 Bu uygulamanın Türklerde öncelikli olarak aşağıdaki alanlardan hangisinde istikrar sağladığı söylenebilir? A) Ekonomik B) Askeri C) Siyasi D) Sosyal E) Kültürel 2. Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya daki Türklerin MÖ XVIII. yüzyıldan itibaren göç etme nedenleri arasında yer almaz? CCC_9.3.2_3 A) Dış baskılar B) İç anlaşmazlıklar C) İslamiyet i yayma isteği D) Yeni yerler fethetme arzusu E) Ekonomik etkenler 5. Türk Tarihi ile ilgili aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Türk milletinin bağımsızlık bilinci ne sahip olduğuna kanıt olarak gösterilemez? BBB_9.3.3_3 A) Kısa süreli de olsa pek çok sayıda Türk devletinin kurulmuş olması B) Uygur ileri gelenlerinin Moğol Devleti nin askerî, idari kademelerinde görev almaları C) Çin esareti altındaki Göktürklerin Kürşad Ayaklanması nı çıkarmaları D) Çin hâkimiyetine girmek istemeyen Hunların batıya göç etmeleri E) Orta Asya dan göçe zorlanan Avarların Avrupa da devlet kurmaları 3. Orta Asya Türk devletlerinde Kağan ın devlet işlerini görüştüğü Kurultay Meclisi boy beylerinden oluşurdu ve onların görüşleri alınırdı. AAA_9.3.3_3 Bu bilgilere göre, I. Yönetimde demokratik özellikler söz konusudur. II. Kurultay bir danışma meclisidir. III. Feodal yapı kurultaya yansımaktadır. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? 6. Orhun Kitabelerinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi, Devlet, halk içindir. anlayışına kanıt olarak gösterilebilir? CCC_9.3.3_3 A) Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması B) Türk kültürü ve töresi hakkında bilgi vermesi C) Devlet adamlarının millete hesap vermesi D) Devlet ile halkın görevlerinin belirtilmesi E) Türk edebiyatının ilk yazılı eserleri olması D) I ve III E) II ve III YGS Tarih Soru Bankası 41

TEST 4 1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları - Orta Asya da ve Avrupa da Kurulan İlk Türk Devletleri 7. Kavimler Göçü nün sonucunda Avrupa da feodal siyasî yapının oluşması aşağıdakilerden hangisinin göstergesi değildir? CCC_9.3.4_3 A) Siyasî yapıda değişimlerin yaşandığının B) Derebeyliklerin egemenliği ele geçirdiğinin C) Hunların tüm Avrupa ya hakim olduğunun D) Merkezi otoritenin bozulduğunun E) Roma İmparatorluğu topraklarında güçsüz devletler kurulduğunun 8. Göktürk Devleti nin yabgusu İstemi, Sasanilerle anlaşarak Akhunları ortadan kaldırmış, ardından fazlaca güçlenen Sasanileri Bizans yardımıyla zayıflatmıştır. 10. Köklü bir geçmişe sahip olan Orta Asya Türk medeniyetinden günümüze mimari eserler kalmamıştır. AAA_9.3.7_3 Böyle bir durumun yaşanmasında, I. Yerleşik yaşamı daha geç bir dönemde benimsemeleri II. Sanat anlayışlarının gelişmemiş olması III. Yapı malzemesi olarak kerpiç kullanmaları nedenlerinden öncelikle hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? DDD_9.3.6_3 Buna göre İstemi Yabgu için, I. Devletin Batı kanadında yer almıştır. II. Türk siyasi birliğini kurmuştur. III. Denge siyaseti uygulamıştır. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? 11. Uygurların kitap basma tekniğini kullanmaları ve 18 harflik Uygur Alfabesi ni oluşturmalarının, I. Kültürel etkinliklerin gerçekleştirilmesi II. Çin in kültürel etkisi altında kalınması III. Devletin siyasi varlığının kısa sürmesi 9. Göktürk hükümdarı Bilge Kağan ın Türk yurtlarının etrafını surlarla çevirmek ve Budizmi benimsemek tekliflerini Kurultay reddetmiştir. CCC_9.3.6_3 Sadece bu bilgi göz önüne alındığında, I. Yönetim demokratik özellikler taşımaktadır. II. Milli kültürün korunması amacıyla önlemler alınmıştır. III. Kurultay danışma meclisi olarak görev yapmıştır. yargılarından hangilerinin doğru olduğu söylenemez? EEE_9.3.7_3 gelişmelerinden hangilerine neden olduğu söylenemez? A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 12. Bir yüzü Arapça diğer yüzü Çince para basılması Yerleşik yaşama büyük ölçüde geçilmesi Orta Asya nın Emevi egemenliğine girmesinin önlenmesi CCC_9.3.8._3 özellikleri aşağıdaki Türk boylarından hangisine aittir? A) Akhunlar B) Göktürkler C) Türgişler D) Uygurlar E) Hazarlar 42 YGS Tarih Soru Bankası