Türkiye deki Üniversitelerde Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinin, Özelde Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Eğitim Programlarının Genel Değerlendirilmesi ve Durum Analizi Doç. Dr. Berat Bir, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Göztepe, beratbir@marmara.edu.tr Özet Bilgi çağının bir gereği olarak bilginin yönetilmesi oldukça önem arz etmektedir. Böyle bir dünyada bilgi profesyoneli yetiştiren bir yükseköğrenim bölümünün de çağın gerektirdiği donanıma sahip olması, kendini yenilemesi gerekmektedir. Teknolojik imkânların hayli fazla olması farklı eğitim yöntemlerini beraberinde getirmiştir. Mesafelerin kısaldığı zamanımızda kitle eğitim metodu da yerini uzaktan eğitim sistemine bırakmaya başlamıştır. Ülkemizde bilgi ve belge yönetimi bölümlerinin son birkaç yıl içinde bir yeniden yapılanma sürecine girdikleri gözlenmektedir. Yeniden yapılanma çalışmaları çerçevesinde söz konusu bölümler, ne tür bir insan yetiştirmeyi amaçladıklarını, mezunlarının hangi bilgi ve becerilerle donatılmaları gerektiğini, mezunları istihdam eden kuruluşlara nasıl bir "ürün" sunmak istediklerini ve piyasanın mezunlardan beklentilerinin neler olduğunu/olabileceğini tartışmaya açmakta ve bu zamana kadarki çalışmalarını gözden geçirmekte ve sorgulamaktadırlar. Bu tartışma ve sorgulama süreci ülkemizde bilgi profesyonelliği diğer bir ifadeyle, bilgi ve belge yönetimi eğitiminin gelişmesine ve kurumsallaşmasına katkıda bulunacaktır. Anahtar Kelimeler: Bilgi ve belge yönetimi, bilgi ve belge yönetimi eğitimi, bilgi profesyonelleri, bilgi toplumu, vb. GİRİŞ Bilgi toplumu ve enformasyon devrimi kavramlarıyla birlikte, bilginin toplanmasında, işlenmesinde, düzenlenmesinde, kullanıma sunulmasında, paylaşımında,transferinde özetle bilginin yönetiminde uzmanlık önemli bir unsur haline gelmiştir. Diğer bir ifadeyle, tüm bu süreçleri gerçekleştirebilecek bilgi profesyonellerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu anlamda bir profesyonellikle, mevcut bilgilerden yararlanılarak yeni bilgilerin üretimi, teni teknolojiler geliştirilmesi ve böylece bilgi toplumunda ekonomik gelişmenin sürekliliği sağlanmış olur. Bilgi profesyoneli olarak isimlendirilebilecek meslek grupları arsında, en başta; kütüphaneciler, arşivciier, dokümantasyon uzmanları, bilgi ve belge yöneticileri gelmektedir. Bilindiği gibi, ülkemizde üniversite düzeyinde kütüphanecilik-arşivcilik eğitiminin hemen hemen yarım yüzyıllık bir tarihi geçmişi vardır. Halen Ankara, İstanbul ve Erzurum da kütüphanecilik ve arşivcilik eğitimi verilmektedir. Son yıllarda yapılan değişiklikler sonucu arşivcilik ve kütüphanecilik eğitimi Bilgi ve Belge Yönetimi adı altında birleştirilmiştir. Geleneksel kütüphanecilik (ve arşivcilik) eğitim programlarının yanı sıra, bazı üniversitelerde bilgisayar ve enformatik mühendisliği (örneğin, Bilkent Üniversitesi) bölümleri açılmıştır. Bu üniversitelerde enformatik konusunda verilen dersler hesaplama geleneğine daha yakın sayılabilecek derslerden (veri tabanı yönetim sistemleri, uzman sistemler, vb.) oluşmaktadır. Kütüphanecilik eğitimini dolaylı yönden ilgilendiren bir başka gelişme de Yükseköğretim Kurulu nun (YÖK) bütün üniversite öğrencilerine bilgisayar okuryazarlığı kazandırmak ve bilgi teknolojilerine aşinalık sağlamak amacıyla aldığı üniversitelerde enformatik enstitüleri açılması kararıdır. Orta Doğu Teknik Ülkemizde kütüphanecilik eğitiminde geleneksel yaklaşımı değiştirmek amacıyla bazı girişimlerde bulunulduğu gözlenmektedir. Yakın geçmişte kütüphanecilik bölümü başkanları zaman zaman bir araya gelerek gelişmeleri değerlendirmişler ve eğitim programlarında yer alan dersleri gözden geçirmişlerdir. Bu toplantılarda kütüphanecilik bölümlerinin adlarına
kütüphanecilik mesleğini daha iyi yansıttığı düşüncesiyle bilgi, belge, bilgi bilim gibi yeni takılar eklenmesi yönünde bazı görüşler ortaya çıkmıştır. Örneğin, Hacettepe Üniversitesi (H.Ü.) Kütüphanecilik Bölümü bölüm adını Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olarak değiştirmeye karar vermiştir. Söz konusu değişiklik önerisi üniversitenin yetkili kurullarında karara bağlanarak diğer üniversitelere örnek teşkil etmiştir. Yurt dışında olduğu gibi ülkemizde de kütüphanecilik bölümleri öğretim üyesi ve öğrenci sayıları bakımından oldukça küçüktür. Bölümlerin bilgisayar ve ağ alt yapılarında son yıllarda nispeten bir iyileşme gözlenmesine karsın, programlarda yer alan dersler henüz tam anlamıyla gözden geçirilerek yeni gelişmeler programlara yansıtılamamıştı. Kütüphanecilik bölümlerinin üniversitelerin diğer bölümleriyle ilişkileri çoğu zaman servis dersleri ile sınırlıydı. Üniversitenin diğer bölümlerine mensup öğretim elemanlarıyla yürütülen ortaklasa araştırma projesi yok denecek kadar az sayıdaydı. H.Ü. Kütüphanecilik Bölümünde gerçekleştirilen yeniden yapılanma çalışmalarının (Çakın, 2000)30 bu açıdan iyi bir başlangıç oluşturmuştur. 1. Türkiye de Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerine Genel Bir Bakış 1.1 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Tanıtım Bölüm, 1963 yılında Edebiyat Fakültesi'ne bağlı "Kütüphanecilik Bölümü" adıyla kurulmuş ve 1964-1965 akademik yılında öğretime başlamıştır. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü'nden sonra, Türkiye'de kütüphanecilik alanında açılan ikinci bölümdür. Bölümün kurucusu ve ilk başkanı, Almanya'dan bu amaçla davet edilen ve kütüphanecilik alanında uluslararası üne sahip Prof. Dr. Rudolf Juchhoff'dur. Meral (Şenöz) Alpay tercümanı olarak ve Jale Baysal öğretim yardımcısı olarak görev almışlardır. 1968 yılında Prof. Dr. Juchhof'un vefatıyla öğretim elemanı konusunda büyük güçlükler yaşayan bölüm, başka bölümlerden sağlanan öğretim üyesi desteği ile faaliyetlerini sürdürmüş; ancak 1969-1974 yılları arasında öğrenci alımı durdurulmuştur. Bölümde doktora dereceleri alan ilk elemanlardan Meral Alpay ve Jale Baysal, daha sonra doçent ve profesör olarak akademik kariyerde yükselmişler ve bölümün gelişmesinde önemli katkılar yapmışlardır.. Prof. Juchhoff'dan sonra bölüm başkanlığını sırasıyla Prof. Dr. Jale Baysal (1974-1994) ve Prof. Dr. Meral Alpay (1994-1997), Prof. Dr. Aysel Yontar (1997-2004) üstlenmişlerdir. 2004-2008 yılları arasında Bölüm Başkanlığını Prof. Dr. Ayşe Üstün yürütmüştür. 2008 yılından bugüne kadar, Prof. Dr. Mehmet Canatar Bölüm Başkanlığı görevini yürütmektedir.. 1983'de yüksek Lisans, 1984'de doktora programları açan bölüm, 1987'den itibaren "Kütüphanecilik Dergisi: Belge-Bilgi-Kütüphane Araştırmaları" adlı bilimsel bir dergi yayımlamaya başlamıştır. Kütüphanecilik Bölümü, 1990'da, biri 'Kütüphanecilik', diğeri 'Dokümantasyon ve Enformasyon' olmak üzere iki anabilim dalı halinde örgütlenmiş; 1995'den itibaren Kütüphanecilik Anabilim Dalı'nda, ikinci öğretim programı da açılmıştır. Bölüm, bilginin giderek artan önemi ve özellikle Bilgi Toplumu kavramının gündeme gelmesiyle beraber, Marmara Üniversitesi Arşivcilik Bölümü ile Ankara, Hacettepe ve Başkent Üniversitelerine bağlı Kütüphanecilik Bölümlerinin adları, Yükseköğretim Kurulu kararıyla 2002 yılında "Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü" olarak değiştirilmiştir. (http://www.istanbul.edu.tr/edebiyat/bilgi_ve_belge_yonetimi/bilgi_belge_yonetimi_bolumu.htm#genel_bilgil er 1.2 Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Arşivcilik Bölümü adıyla, 1987 yılında kurulmuştur. Bölüm eğitim-öğretim faaliyetlerine 1988-1989 yılında başlamış ve ilk mezunlarını 1992 yılında vermiştir. Bölümün en temelde amacı; Bilgi kullanıcılarına, araştırmacılara ve karar verme mekanizmasındaki kişilere elektronik veya kağıt ortamda bilgi ve belge hizmeti verebilecek şekilde donatılmış bilgi uzmanı ve yöneticiler yetiştirmektir.
Program, üretim ortamı ne olursa olsun, her türlü bilginin sağlanması, derlenmesi, analizi, düzenlemesi, saklanması ve kullandırılması gibi temel fonksiyonları kapsar. Belge yönetimi, arşivcilik, kütüphanecilik ve dokümantasyon uzmanlık alanlarından oluşur. 1993-1994 eğitim-öğretim yılında İngilizce ağırlıklı eğitim başlamış ve eğitim-öğretim dönemi İngilizce hazırlık sınıfıyla birlikte 5 yıla çıkmıştır. Arşivcilik olan bölüm adı, Haziran 2002 tarihinde Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı kararıyla Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olarak değiştirilmiştir. Değişen adına uygun olarak bölümün müfredatında da değişikliklere gidilerek kütüphanecilik, dokümantasyon ve bilgi yönetiminin diğer alanlarında da eğitim verilmeye başlanmıştır. 1994 yılından itibaren M. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü'ne bağlı olarak yüksek lisans eğitimi verilmekte olup aynı Enstitü bünyesinde 1997 yılından itibaren doktora programı da açılmaktadır. Bölüm öğrencileri, Türk Dili ve Edebiyatı ile Tarih bölümlerinde yandal ve çift anadal programlarına katılabilmektedir. Bölüm; 1 Profesör, 3 Doçent, 1 Yardımcı Doçent, 1 Doktorasını tamamlamış araştırma görevlisi, biri yabancı uyruklu olmak üzere 3 öğretim görevlisi ve 2 araştırma görevlisi ile eğitim ve öğretim faaliyetlerini yürütmektedir. Bölümümüze ayrıca Mühendislik Fakültesi, Teknoloji Fakültesi, İletişim Fakültesi ve Hukuk Fakültesi nden misafir öğretim üyeleri de destek vermektedir. (http://fef.marmara.edu.tr/bolum/101003/bölümümüz/sayfa/4776/bolum-tanitimi) 1.3 Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 1972 yılında "Kütüphanecilik ve Dokümantasyon Enstitüsü" adı altında, Prof. Dr. İlhan Kum tarafından kurulmuştur. Bilim uzmanlığı programı ile eğitime başlayan Bölümümüz'de, İlhan Kum başkanlığında, Nilüfer Tuncer, Adil Artukoğlu, Thomas Minder, Benjamin Whitten ve Phyllis Lepon Erdoğan'dan oluşan eğitim kadrosu Enstitü' nün ilk akademik programını hazırlamışlardır. Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 1972 yılında "Kütüphanecilik ve Dokümantasyon Enstitüsü" adı altında, Prof. Dr. İlhan Kum tarafından kurulmuştur. Bilim uzmanlığı programı ile eğitime başlayan Bölümümüz'de, İlhan Kum başkanlığında, Nilüfer Tuncer, Adil Artukoğlu, Thomas Minder, Benjamin Whitten ve Phyllis Lepon Erdoğan'dan oluşan eğitim kadrosu Enstitünün ilk akademik programını hazırlamışlardır. Lisans programına ilk öğrencilerini Ekim 1974'te kabul eden Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü, oluşum özellikleri ve üniversitenin öngördüğü nedenlerle, diğer kütüphanecilik bölümlerinden farklı bir model oluşturmuştur. Bir yılı İngilizce hazırlık ve dört yılı mesleki eğitim-öğretim olmak üzere toplam beş yılık lisans programı 1978/1979, 1983/1984 ve 1990/1991 eğitim dönemlerinde çeşitli düzeylerde değişikliğe uğramıştır. Ancak Bölümümüz lisans programı 1993 yılında yapısal bir değişim geçirerek, Kütüphanecilik, Arşivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon Anabilim dallarına ayrılmıştır. Bu programla 1994-2000 yılları arasında Anabilim dallarına göre lisans eğitim-öğretim faaliyetlerini yürüten Bölümüzün, aynı yıllarda yüksek lisans ve doktora programları H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı adı altında yürütülmüştür. Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü akademik programında gerçekleştirilen bir diğer temel değişim, Kütüphanecilik bölümlerinin yeniden yapılanmasını öngören Yükseköğretim Kurulu'nun 2002 tarihinde aldığı karar ile gerçekleşmiştir. Buna göre, 2002/2003 öğretim yılından başlayarak Kütüphanecilik, Arşivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon Anabilim Dalları birleştirilerek, H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü yeni bir programla "Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü" adı altında eğitim-öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Lisans programında yapılan değişikliklere paralel olarak yenilenen lisansüstü programı ise 2006/2007 yılından itibaren aynı adla uygulanmaktadır. (http://www.bby.hacettepe.edu.tr/geneltanitim.asp)
1.4 Ankara Üniversitesi Dil tarih Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 1954-1955 öğretim yılında Kütüphanecilik Enstitüsü adı altında kurulmuştur. Kütüphanecilik Eğitiminin resmi olarak üniversite düzeyinde verilmeye başlamasıyla Kütüphaneciliğin Türkiye de bir meslek olarak kabul edilmesi sağlanmış, mesleki çalışmalar bilimsel niteliğe kavuşmuştur. 1964 yılında Kütüphanecilik Bölümü adını alan bölüm, daha sonraki yıllarda kurulan diğer Kütüphanecilik Bölümlerine köklü bir örnek olmuştur. Bölümün amacı başlangıçta kütüphaneci yetiştirmek iken, sonraki tarihlerde bu amacının kapsamını genişletmiştir. 1970 den başlayarak bilgi bilim ile ilgili dersler programlarda yer almaya başlamıştır. 1989-1990 öğretim yılında Dokümantasyon-Enformasyon ile Arşivcilik Anabilim Dalları oluşturulmuş, böylelikle Kütüphanecilik de dâhil olmak üzere üç Anabilim Dalı, bölümün bünyesinde yer almıştır. Özellikle 1990 lı yıllardan başlanarak kütüphanecilik kavram ve anlayışındaki gelişmeler, ders programlarına da yansıtılmıştır. Günün bilgiye yönelik gelişmelerini yakından izlemeyi ilke edinen bölüm, işlevini yansıtmakta yetersiz kalan ismi, gelişmeler doğrultusunda, bilgi ile ilgili tüm güncel öğeleri, yeni teknikleri, teknolojileri, kullanıcıları ve kurumları içerecek şekilde değiştirilmiştir. Yüksek Öğretim Kurulu nun kararı ile yeni adı Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olan bölüm, 2002-2003 öğretim yılından itibaren bölüm düzeyinde ve eşit ağırlıklı puan türüne göre öğrenci alınmaya başlanmıştır. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü nün amacı, bilgi ve/veya bilgi kaynaklarının derlenmesi, düzenlenmesi, erişimi ve yayımı sürecini içeren bilgi yönetimi işlevini gerçekleştirecek insan gücünü yetiştirmektir. Bu insan gücünün kütüphaneler, arşivler, dokümantasyon ve enformasyon merkezlerinin tümümü içine alan bilgi merkezlerini yönetebilecek, bilgi ve iletişim teknolojilerini yoğun olarak kullanabilecek ve bu kullanımın yol ve yöntemlerini kullanıcılara öğretebilecek, ayrıca bilgi bilimin düzenleme ve erişimle ilgili alanlarına iş ve yönetim yaklaşımıyla girebilecek bilgi ve belge yöneticileri olarak yetiştirilmesi hedeflenmiştir. (http://bilgibelge.humanity.ankara.edu.tr/index.php?bil=bil_icerik&icerik_id=101) Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Eğitim Programlarının Genel Değerlendirilmesi EĞİTİM ÖĞRETİM PROGRAMLARI Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, eğitim ve öğretim programını hazırlarken ve bu programların içeriklerini oluştururken gelişen ve değişen ihtiyaçları göz önünde bulundurmakta, öğrencilerin mesleki alandaki ihtiyaçlarına cevap vermeyi amaçlamaktadır. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün, 2011-2012 Eğitim ve Öğretim dönemi programı geniş bir ders skalasına sahiptir. Lisans dersleri içinde, arşivcilik, bilgi ve belge yönetimine yönelik uzmanlık meslek dersleri, Osmanlıca, İngilizce dil dersleri, bilgisayar eğitimine yönelik dersler, işletme ve iletişim, kariyer geliştirme gibi, kişisel gelişime yönelik dersler mevcuttur. Bu derslerden bazılarının isimlerini vermek gerekirse; Bilgi Kaynakları Hukuk Belge Yönetimi Araştırma Yöntemleri Kütüphanecilik ve Dokümantasyon Sınıflandırma ve Tanımlama Cumhuriyet Dönemi Devlet Teşkilatı Bilgisayar Teknolojileri Bilgi Yönetimi Veri Tabanı Yönetimi İleri Yönetim Teknikleri Yönetim ve Organizasyon Masa Üstü Yayıncılığı Osmanlı Siyasi ve İdari Tarihi Osmanlıca Belge Türleri Bilgisayar Teknikleri İstatistik Osmanlıca Yazı Türleri
İş Hayatı İçin Yabancı Dil Yabancı Dilde Okuma ve Konuşma Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 1994 yılından beri yüksek lisans, 1997 den itibaren de, doktora eğitimi vermektedir. Özellikle modern arşivcilik ve bilgi ve belge yönetimi alanına yönelik derslerin ağırlıklı olarak okutulduğu bu programlara, hem Bilgi ve Belge Yönetimi bölümü mezunları, hem de, işletme, filoloji, kamu yönetimi gibi farklı dallardan mezun olan öğrenciler de talep göstermektedirler. Yüksek Lisans Programının derslerinden bazıları aşağıdaki gibidir; Karşılaştırmalı Arşiv İdaresi Evrak Yönetimi Enformasyon Bilimleri İşletme Yönetimine Giriş İnsan Kaynakları Bilgi Sistemleri Bilgisayar Teknikleri Arşiv Türleri ve Mevzuat Bilgi-Belge İşletmeciliği ve Uygulamaları Doktora programında okutulan derslerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz; İş Akışı Yönetimi Modern Yönetim Teknikleri Belge Yönetimi Arşivlerden Yararlandırma Sistem Analizi Uygulamaları Arşivcilik Teori ve Felsefesi Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, özellikle bilgi ve belgelerini paylaştığı birçok özel ve kamu kuruluşuyla iş ortaklığı yapmaktadır. Bunu zaman zaman yürütmüş olduğu projelerle, zaman zaman da öğrencilerin staj amaçlı bulunduğu süreçlerle gerçekleştirmektedir. Örneğin, bölümün kuruluşundan beri, öğrencilere staj olanağı sağlayan Migros, Aygaz, Koç-Finans, Asya-Finans, ATV, CNN-Türk, Yerel Belediyeler, Osmanlı Devlet Arşivleri, Başbakanlık Devlet Arşivleri,vb. birçok kuruluş mevcuttur. Bu kurumlar, bizzat kendileri, Bölümden stajyer öğrenci talep etmekte ve çoğu zaman da, mezun öğrencileri, istihdam etme arzusunda olmaktadırlar. Bu anlamda, bu kurumlarla süregelen bir ilişki ve işbirliği söz konusudur. Ancak, hali hazırda ilişkilerin devam ettiği kurumların sayısı ve niteliği, hedeflenen noktada değildir: daha kaliteli, büyük ölçekli ve sayıca daha fazla kurumla ilişkide bulunmak arzusu vardır. Bunun yanında, DPT, Üsküdar Belediyesi, Tuzla Belediyesi, İBB gibi kurumlarla zaman zaman bu kurumların, arşiv, bilgi ve belgelerinin yönetilmesi gibi, yürütülmüş olan proje çalışmaları olmuştur. Bu anlamda da, bölüm olarak, gerek kamu, gerekse özel sektörde faaliyet gösteren kuruluşlara, dışarıdan profesyonel hizmet verme konusunda istek mevcuttur, ama mevcut potansiyelin yeterince kullanıldığı söylenemez. Bu konuda Üniversite Üst Yönetimi nin desteği ile daha da nitelikli işlerin ortaya konulması kaçınılmazdır. Bölüm, beş senelik bir eğitim vermekte, bunun birinci yılı İngilizce hazırlık sınıfından oluşmaktadır. Öğrencilerin İngilizce öğrenmeleri, geri kalan dört sene içinde de, ayrıca Bölümde, konuşma, yazma, okuma, anlama becerilerini geliştirmeye yönelik İngilizce derslerinin olmasıyla, Bölüm, Türkiye de mevcut diğer Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinden ayrılmakta, öğrencilerin, piyasa için bir ön koşul olan yabancı dil bilme hususunu tamamlayarak çıkmaları açısından bir fırsat olarak değerlendirilebilir. Aynı şekilde, Bölümün müfredatında, yoğun olarak, bilgisayar ve işletmeyle ilgili derslerin varlığı, önemli bir avantajdır. Genel olarak, tüm Bilgi ve Belge Yönetimi bölümlerinin olduğu üniversitelerin ders programları incelendiğinde; bilgi yönetimi ve bilgisayar teknolojilerinin yaygın kullanımına yönelik derslerin sayılarının az ya da yetersiz olduğu gözlemlenmektedir.
Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Eğitim Programlarının Durum Analizi Organizasyon Şeması Lisans düzeyi öğrenci durumu Öğrenci Sayısı (Lisans) Öğretim elemanı sayısı 2000-2001 147 9 16,33 2001-2002 155 9 17,22 2002-2003 146 11 13,27 2003-2004 137 11 12,45 2004-2005 138 12 11,5 2005-2006 138 13 10,61 2006-2007 155 12 12,91 2007-2008 177 12 14,75 2008-2009 213 12 17,75 2009-2010 314 11 28,54 2010-2011 422 11 38,36 2011-2012 517 13 39,76
Öğretim elemanları (2011-2012 Eğitim-Öğretim Dönemi) Unvan Sayı Profesör 1 Doçent 3 Yardımcı Doçent 1 Dr. Öğretim / Araştırma Görevlisi 2 Öğretim Görevlisi 2 Araştırma Görevlisi 3 Toplam 12 Unvan Profesör Doçent Yard. Doçent Dr.Öğr/Araş Gör. Öğretim Görevlisi Araştırma Görevlisi Öğretim üyeleri ders dağılımı Lisans I.Dönem Lisans II.Dönem YL / Doktora I. Dönem YL / Doktora II. Dönem YL / Doktora Tez Öğrencisi Hamza Kandur 0 0 3 4 Tuba Çavdar Karatepe 24 18 3 3 Oğuz İcimsoy 17 23 6 6 Berat Bir 24 26 2 2 6 Öğretim görevlileri ders dağılımı Lisans I.Dönem Lisans II.Dönem Talip Mert 26 26 Ercan Erkalkan 12 12 Asiye K. Yıldız 6 6 Lale Özdemir 27 24 Burçak Şentürk 15 3 ÖSYM Taban Puanları 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Marmara 303,117 306,035 285,73 302,13 322 359,538 348,274 Hacettepe 297,345 302,299 287,331 303,910 354 373,960 362,709 İstanbul 296,091 300,656 282,617 299,121 332 364,736 354,954 Ankara 295,398 300,763 284,539 300,572 319 364,777 353,531 Başkent 258,231 270,277 0 0 0 0 0 SWOT Analizi Güçlü Yönleri Mezunlarımıza her geçen gün artan bir talebin olması, Çok disiplinli bir eğitim programına sahip olunması, Lisans düzeyindeki eğitim programında sistem analizi, araştırma ve raporlama teknikleri gibi araştırmacı yetiştirmeye yönelik derslerin bulunması, Öğrencilere staj ve uygulama imkanının sağlanması, Kariyer gelişimine yönelik farklı sektör ve işletmelerden, konusunun uzmanı kişiler aracılığıyla öğrencilerin bilgilendirilmelerinin sağlanması, Bölüm öğretim elemanlarının sürekli yeni arayışlar içinde olması ve bölümü geliştirme çabası gütmeleri,
Özel ve kamu sektörü kurumlarındaki bilgi ve belge yönetimi uygulamalarının yakından takip edilmesi ve bu kurumlarla üst düzey ilişkilerin sürdürülmesi. SWOT Analizi Zayıf Yönleri Osmanlı arşivleri ve Kütüphanecilik alanına yönelen öğrenciler için bir Yüksek Lisans Programının olmaması, Pratik, uygulamalı çalışmalara yönelik teknik ekipman ve malzeme eksikliği, Mezun öğrencilerle ilişkilerin yeterince devam ettirilmemesi ve geribildirimin olmaması, Bir disiplin olarak bilgi ve belge yönetiminin yeterince tanınmaması, Derslerin içeriklerinin öğrencilere Sosyal etkinliklerin az olması, yeterince duyurulamaması, İngilizce derslerinin yeterince etkin verilememesi, İngilizce Hazırlık sınıfını geçemeyen Öğrencilerin seçecekleri dersler hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları. öğrencilerin, İngilizce de başarılı olmuş öğrencilerle aynı sınıfa konulmaları ve bunun İngilizce ders işlemeyi imkansız hale getirmesi, SWOT Analizi Fırsatlar TKY ve ISO 9001 çalışmalarının yaygınlaşmasının mezunlara iş imkanı yaratması, Bölümün; belge yönetimi ve özellikle elektronik belge yönetimi konusunda, özel ve kamu sektöre hizmet verebilecek bir başvuru merkezi haline gelmesi, Az sayıda da olsa tarihi arşivlere yönelik eleman yetiştirilmesi, Bölüm elemanlarının tamamının, yurt dışı tecrübeye sahip olması, Birçok özel sektör ve kamu kuruluşunda mezunların çalışıyor olması. SWOT Analizi Tehditler Endüstri ve bilgisayar mühendisliği ile işletme bölümleri mezunlarının bölüm mezunlarıyla aynı işlere müracaat edebiliyor olmasının, özel sektördeki rekabeti artırması, Mezunların; KPSS sınavında diğer sosyal bilimlerden mezun olanlara kıyasla yeterli ölçüde başarılı olamaması, bunun da kamudaki istihdam oranını düşürmesi, Kriz dönemlerinde işletmelerden tasfiye edilen elemanların başında belge yönetimi, arşiv ve dokümantasyon uzmanlarının gelmesi. 2011 yılında Marmara Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin hazırladığı bitirme tezinde 34 bilgi ve belge yönetimi öğrencilerine bölüm hakkında anket dağıtılmıştır. Öğrencilerden anketteki soruları cevaplamaları istenmiştir. 4 örgün, 2 ikinci öğretim olmak üzere 6 şubeden toplam 351 öğrencinin katıldığı ankette bölüm ve dersler hakkında ilginç bulgular saptanmıştır. Bun sorulara verilen cevaplardan bazıları şunlardır; Öğrenciler sizce başka hangi seçmeli dersler olmalı? sorusuna %45 bilgisayar dersleri cevabı verilmiştir. Marmara Üniversitesi bilgi ve belge yönetimi bölümünde seçmeli bilgisayar derslerinin sayısı söz konusu dönemde çok az olasına rağmen, 2011-2012 eğitim öğretim döneminde sayıları oldukça artmıştır. Özellikle bu alanla ilgili dışarıdan öğretim üyesi desteği alınarak, öğrencilerin talepleri de karşılanmaya çalışılmaktadır.
Öğrenciler dersler hakkında düşünceleriniz nelerdir? sorusuna ise %50 oranda sıkıcı vb. cevaplar vermişlerdir. Ayrıca derslerin hep sözel ağırlıklı ve ezbere dayalı olduğundan şikâyet etmişlerdir. Bunun e temelde nedeni; genel olarak Türkiye deki eğitim sisteminin mevcut yapısı, uygulamaya yönelik derslerin sayılarının az olduğu söylenebilir. Öğrenciler bölümünüzü yeteri kadar tanıyor musunuz? Sorusuna %45 oranında hayır cevabı vermişlerdir. Ayrıca öğrencilere görüşlerini almak için yöneltilen gördüğünüz eksiklikler nelerdir sorusuna klasik eğitim anlayışı, ezberci eğitim cevaplarının yanı sıra bilişim teknolojilerinden yeterince faydalanmamak ve bilgi yönetimi konusunda eksiklik gibi cevaplarında verildiği gözlenmiştir. Sonuç Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri, temelde, gerek kamu, gerekse özel sektöre yönelik olarak profesyonel hizmet sağlamak üzere gerekli donanıma sahip eleman yetiştirmek üzere kurulmuştur. Bu anlamda,türkiye deki Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinin eğitim programları değerlendirildiğinde; gerek mesleki, gerekse yönetsel becerileri kapsayan müfredat programları olduğu görülmektedir. Sürekli gelişen bilgi teknolojilerinden yararlanmak çağımızın olmazsa olmaz şartı olmuştur. Tüm dünyada hızla artan uzaktan eğitim modeli bilgi ve belge yönetimi bölümlerinde de uygulanabilir. Kullanılan kaynaktan tasarruf edileceği gibi eğitim sürecinde bilgi teknolojileri de etkin bir biçimde kullanılacağı için öğrenme de sağlanacaktır. Ekonomik dinamikler açısından bir değerlendirme yapıldığında, dikkatle öne çıkan unsur; Bölümden mezun olan öğrencilerin, girdikleri işlerde, piyasa ortalamasının altında ücretlerle çalıştırılıyor olmasıdır. Bu maalesef genel bir sorun olmasına rağmen, biraz da bu mesleğin var olduğundan bihaber olunması ya da mesleğin var olması gereğine inanılması ya da bu alanda çalışan personelin, aldıkları eğitimin niteliği konusunda çok fazla bilgi sahibi olunmamasından kaynaklanmaktadır. Mezun öğrenciler, başvurdukları işler için girdikleri mülakatlarda, kendilerini doğru ifade edebilme çabalarının yanı sıra, bir de, mezun oldukları bölümü( Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü) tanıtabilme çabası göstermektedirler. Bu konuda tabii ki Bölüm olarak bizler bireysel ve kurumsal ilişkilerimizle, bu sorunu aşmaya çalışmaktayız, ancak bu anlamda da Üniversite nin desteğine ihtiyaç hissedilmektedir. Bu noktada vurgulanması gereken bir diğer husus da, maalesef, Üniversite içinde bile, böyle bir Bölüm olduğundan bihaber Öğretim Üyelerinin mevcut olmasıdır; hatta, mezun öğrencilerimiz, yüksek lisans yapmak için girdikleri mülakatlarda, özellikle işletme alanında( yönetim organizasyon, insan kaynakları, davranış bilimleri, vb), neden orda olduklarına, bu alanlarda yüksek lisans yapmak istemelerinin çok saçma olduğuna varıncaya kadar çeşitli ve objektif olmayan ifadelerle karşılaşabilmektedirler. Bu konuda da bölümler arası işbirliğini arttırmaya yönelik bir çalışmanın yapılması hedeflerden biri olmalıdır. Teknolojik gelişmeler açısından bölümün değerlendirmesi yapıldığında; bölümümüz zaten müfredatına, misyonu gereği, bilgisayar ve iletişim teknolojileriyle ilgili dersleri de dahil etmiştir. Bu konularda öğrencilerimiz profesyonel bir kurumda çalışabilmek için gerekli ve fazlası eğitimi almaktadırlar. Ancak belki geliştirilmesi gereken nokta, bilgisayar laboratuarlarının daha üstün teknolojilerle donatılması ve her öğrenciye bir bilgisayar prensibinin uygulanabilmesidir. Bu konuda bölümümüz, bölüm öğretim üyelerinin bireysel ilişkileri sonucu bilgisayar temin etmeye çalışmaktadır ama bu yeterli olmamaktadır. Ayrıca, Fakülte Konferans Salonunun, teknolojik anlamda biraz daha iyileştirilmesi ve dilediğinde kullanılabilecek şekle dönüştürülmesi de, bölüme zaman zaman davet edilen misafir eğitmen, uzmanlar açısından da önemlidir. Kamusal Düzenlemeler ve diğer yasal sorunlar açısından; Bölümümüze gelen öğrenciler genel olarak bakıldığında, İstanbul dışındaki farklı illerden gelmektedirler. Birçoğu maddi olanakları yeterli olmayan ailelerin çocukları oldukları için, öğrenci burslarından ve yurtlardan yararlanma ihtiyacı hissetmektedirler. Bu anlamda aldıkları belediye ve rektörlük bursları maalesef çok yeterli gelmemektedir. Ayrıca, bu öğrenciler içinde, muhafazakar kökenli olanlar da, başörtüsü probleminden dolayı, zaman zaman uyumsuzluklar yaşamakta, bu uyumsuzluk okullarını bırakma boyutuna kadar varabilmektedir. Bu bağlamda, onlara rehber olabilecek, psikolojik olarak da onları rahatlatabilecek birim be bireylerin varlığı önem kazanmaktadır. Bu konuda,
Rektörlük olarak, fakülte ve Bölüm bazında yapılanmaların sağlanması bu sorunların azaltılması açısından önemlidir. Kaynakça http://www.bby.hacettepe.edu.tr/geneltanitim.asp http://bilgibelge.humanity.ankara.edu.tr/index.php?bil=bil_icerik&icerik_id=101 http://fef.marmara.edu.tr/bolum/101003/bölümümüz/sayfa/4776/bolum-tanitimi http://www.istanbul.edu.tr/edebiyat/bilgi_ve_belge_yonetimi/bilgi_belge_yonetimi_bolumu.htm#genel_bilgil er