Alpaslan II Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HES) Projesi Ek Çevresel Yönetim ve İzleme Planı Nisan 2014 Alpaslan II Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HES) Projesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (Nisan, 2012) Kapsamında Değişiklik
Giriş Alpaslan II Barajı ve HES için 2012 yılında hazırlanan Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP) kapsamında bir Çevresel Yönetim ve İzleme Planı (ÇYİP) hazırlanmıştır. Söz konusu ÇSYP, yerel ÇED izin süreci kapsamında hazırlanmıştır ve halihazırda sahada uygulanmaktadır. ÇSYP hazırlandığı zaman, ulusal ÇED nce öngörüldüğü şekilde, ÇYİP sadece baraj ve HES inşaatı ve işletmesine odaklanmıştı. Ancak Proje, aynı zamanda, rezervuar alanını, enerji iletim hattını, reloke yolları kapsadığı gibi malzeme ocakları, ulaşım yolları ve şantiye gibi destek altyapılarını da kapsamaktadır. Bu sebeple, ÇSYP 2012 kapsamındaki mevcut ÇYİP nin gözden geçirilip güncellenme ihtiyacı doğmuştur. Bu ÇYİP dokümanı, ÇSYP 2012 kapsamında bir değişiklik niteliğinde olup, ÇSYP 2012 içindeki Çevresel Yönetim ve İzleme tablolarının yerini alır. Bu doküman, enerji iletim hattı ve reloke yollar için yapılan ÇED ve ÇYP çalışmaları da dahil olmak üzere, Proje kapsamında hazırlanan ek çalışmalar arasında olan ve Proje finansörleri ile mutabık kalınmış olunan Proje Çevresel ve Sosyal Eylem Planı sonuçlarına dayanır. Sosyal Yönetim Planı (SYP) ayrı bir doküman olarak Sosyal Etki Değerlendirmenin bir parçasını oluşturmaktadır. SYP, halihazırda Proje etki alanında devam eden sosyo-ekonomik çalışmalara paralel olarak güncellenecektir. Yeniden Yerleşim Eylem Planı da yine kilit ve oldukça spesifik bir etki yönetimi ve izleme dokümanı olup Proje ilerledikçe ve herhangi bir arazi istimlakı öncesinde güncellenecektir. Çevresel hususların etkin yönetimi bazı sosyal hususların azaltılmasını da sağlasa, örneğin inşaat aşamasında toz yönetimi, bu doküman öncelikli olarak çevresel hususların yönetimine ve izlenmesine odaklanmıştır. Bu dokümanın 1. Bölümü Proje nin inşaat ve işletme aşamaları için Çevresel Yönetim Planını, 2. Bölümü ise Çevresel İzleme Planını kapsar. Her yönetim planında olduğu gibi, bu doküman da canlı bir dokümandır ve Proje yaşam döngüsü boyuncu gerekli görüldükçe güncellenecektir. Bu sebeple bu doküman, Proje yaşam döngüsü boyunca Proje özelliklerindeki ve alıcı ortamdaki değişikliklere adapte edilerek düzenli olarak gözden geçirilecektir. Bu ÇYİP ve ÇSYP 2012 uygulanacak olan daha geniş çevresel, sosyal, sağlık ve güvenlik (ÇSSG) yönetim sisteminin altında yer almaktadır. Bu doküman kapsamında Proje nin bütün aşamaları için geliştirilen etki azaltıcı önlemler ve eylemler ilgili Türk mevzuatı, EBRD Performans Gereklilikleri (2008) ve uluslararası iyi uygulamalar ile uyum içerisindedir. 1
1. Çevresel Yönetim Planı Proje nin çevresel etkilerinin veya azaltılması için alınması gereken etki azaltıcı önlemler inşaat ve işletme aşamaları için sırasıyla Tablo 1.1 ve Tablo 1.2 de özetlenmektedir Etki azaltıcı önlemlerin planlanması açısından değerlendirildiğinde, inşaat aşaması Proje nin nihai proje tasarımını, uygun yönetim araçlarının kullanılmasını, halihazırdaki yönetim planlarının uygulanmasını, gerekli hallerde söz konusu planların geliştirilmesini ve detaylandırılmasını, sorumlu taraflar arasında ve yöre halkıyla işbirliği ve koordinasyon gibi konuları içermektedir. İşletme aşaması için ise, bu doküman kapsamında sunulan yönetim planları ucu açık planlardır. Söz konusu planların etkin olabilmesi için Proje nin inşaat aşamasının tamamlanmasıyla birlikte değişen çevresel koşullar gözönünde bulundurularak güncellenmesi gerekmektedir. Tabloda tarif edilen bazı önlemler ve eylemler konu spesifik planların geliştirilmesini kapsamaktadır. Bunlar daha geniş çerçevede ÇSSG Yönetimi altına girmektedir ve erozyon önleme gibi spesifik konularda spesifik etki azaltıcı ve performans geliştirici önlemleri tarif. Bu dokümanların bir kısmı halihazırda geliştirilmiştir, bir kısmı da geliştirilmektedir. Proje kapsamında yer alan yükleniciler de kendi aktiviteleri kapsamında etkilerin yönetimi için spesifik yönetim planlarına sahip olacaktır. Bu planlar, ÇSYP, ÇYİP ve SYP ile uyumlu olup bunlardan yola çıkarak hazırlanmalıdır. 2
Tablo 1.1. Dönemi Çevresel Yönetim Planı No Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı 1 Erozyon ve yüzey akışı Toprağın, erozyon ve toprak bozunumunun Hafriyat Toprağı, ve Yıkıntı Atıklarının EBRD PR6 Erozyon ve Sediman Kontrol Planı nın uygulanması sahalarından yüzey akışının en aza indirgenmesi sahalarında çalışmaların sona ermesinden sonra arazinin stabilize Bozulmuş şevlerde teraslama yapılması, sonrasında yerel bitkiler kullanılarak restorasyon gerçekleştirilmesi Uygun alanlara erozyon kontrol önlemlerinin uygulanması Yollara ve inşaat sahalarının etrafına uygun drenaj oluklarının veya derivasyon kanallarının kurulması Rezervuar kenarlarında erozyon potansiyeli ve yamaç stabilite risklerinin değerlendirilmesi ve gerekli görüldüğü takdirde spesifik etki azaltıcı önlemlerin ve izleme tedbirlerinin geliştirilmesi İlgili plan inşaat başlamadan önce hazırlanmıştır ve uygulamadadır. işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam Erozyonun en aza indirgenmesi, arazinin mümkün olan en kısa sürede stabilize, mansaptaki su kalitesinin bozulmaması Erozyon ve Sediman Kontrol Planı nın uygulanmasına ilişkin izleme raporlarından olumlu sonuç elde 2 Peyzaj ve üst toprak kullanımı Arazi bozunumunun ve toprak erozyonunun, doğal peyzaj unsurlarının Hafriyat Toprağı, ve Yıkıntı Atıklarının EBRD PR6 Peyzaj ve Yerine Koyma Planı nın uygulanması Üst toprağın inşaat alanlarından dikkatlice sıyrılması ve daha sonra peyzaj onarım çalışmalarında kullanmak üzere bozulmasını önleyecek şekilde saklanması Erozyonu önleyecek şekilde bitkilendirme yapılması Hoş olmayan görüntülerin yoğun bitkilendirme ile kapatılması Şevlerde stabilizasyonun daha iyi amacıyla uygun bitkilendirmenin Hydroseeding yöntemiyle yapılması Yol kıvrımlarının bulunduğu alanlarda yapılacak bitkilendirmede renk, ölçü ve form farklılıkları kullanılması Elektrik iletim hattı (EİH) güzergahının inşaatında geniş aralıklı görsel perspektif kullanımından kaçınılması Peyzaj ve Yerine Koyma Planı kapsamında inşaat sahalarının, şantiyelerin, EİH ve yol çalışma alanlarının, yol kenarlarının ve malzeme ocaklarının (su altında kalmayacaklarsa eğer) kapatılması, yerine konması ve rehabilitasyonu. İlgili planlar inşaat başlamadan önce hazırlanmıştır ve uygulamadadır. işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam Arazinin inşaat işleri biter bitmez restore,yerine koyma ile ilgili herhangi bir şikayet olmaması Peyzaj ve Yerine Koyma Planı nın uygulanmasına ilişkin izleme raporlarından olumlu sonuç elde 3 Hava kalitesi ve toz emisyonları Toz oluşumu ve hava kirliliğinin en aza indirgenmesi Çalışanların, halk sağlığının Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Hava Kalitesi Değerlendirme ve Sahaların çevresinin hafif sulanarak toz emisyonlarının en aza indirgenmesi Malzeme taşıyan tüm ulaşım araçlarının üzerlerinin örtülmesi Hafriyat ve dolgu malzemelerinin ıslatılarak toz oluşumunun, malzemelerin depolama sahalarında nemli ve işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam Toz oluşumunun en aza indirgenmesi İlgili kurumlar tarafından yapılan düzenli izleme veya denetim in başarıyla 3
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı ve biyolojik unsurların Yönetimi EBRD PR3 Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Hava Kalitesi Kılavuzları sıkılaştırılmış şekilde saklanması sahalarındaki taşıtlara hız sınırı getirilmesi Tüm araçların bakım ve temizlik işlerinin yapılması (lastiklerdeki çamur vs.) Tüm araçların egzoz sistemlerinin ve emisyon değerlerinin analiz, tüm araçların temiz ve yasal yakıt kullanmalarının Emisyonların en aza indirgenmesi için modern ve verimli ekipman kullanılması Partikül maddeye doğrudan maruz kalan işçilere respiratör Sera gazı emisyonlarının için rezervuar alanındaki vejetasyonun (ağaçların) su tutma öncesinde topluluklar ve ilgili makamlar ile irtibat halinde temizlenmesi tamamlanması Şikayet olmaması Emisyon ve Toz Kontrol Planı nın uygulanmasına ilişkin izleme raporlarından olumlu sonuç elde 4 Gürültü ve titreşim Yöre halkı ve işçilere verilen rahatsızlığın için inşaat faaliyetlerinden kaynaklı gürültü ve titreşimin en aza indirgenmesi Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile ilgili Yönetmelik Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi EBRD PR4 Gürültü ile ilgili Türk yönetmelikleri gereklilikleri ile uyumlu ekipmanın kullanılması Susturucu, koruyucu, kulak tıkacı ve diğer gürültü azaltıcı araçların ve çalışanlar için kişisel koruma ekipmanlarının kullanılması işlerinin yalnızca 7.00-19.00 saatleri arasında gerçekleştirilmesi Patlatmanın, halk sağlığı ve güvenliği gerekliliklerinde belirtildiği gibi yakındaki yerleşim birimleri uyarılarak yalnızca gündüz saatlerinde gerçekleştirilmesi İşçilerin gürültü emisyonlarının azaltılması konusunda eğitilmesi Araç güzergahlarının trafikten kaynaklı gürültünün en aza indirgeneceği şekilde ayarlanması işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam Şikayet olmaması İzleme raporlarından olumlu sonuç elde 5 Su kalitesi ve atıksu Yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının kirlenmesinin, su kalitesinin Halk sağlığının ve ilgili Su Kirliliğinin EBRD PR3, PR4 ve PR6 Kontamine suyun nehre, deşarj hattına veya toprağa deşarjının faaliyetlerinden kaynaklı su kirliliğinin için gerekli toplama tesislerinin kurulması Kamp alanında oluşan evsel nitelikli atıksuların ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklı atıksuların atıksu arıtma tesisinde AB ve Türk standartlarına uygun arıtılması Su tutma öncesi rezervuar alanındaki biyokütlenin minimize işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam İzleme programları su tutma öncesi uygulamada olacak ve işletme boyunca Su kalitesi veya halk sağlığı ile ilgili sorun yaşanmaması İzleme raporlarından olumlu sonuç elde Hidrolojik izleme ve su kalitesi izleme programları ve sonuçları 4
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı standartlarla uyumun Yüzey akışının tutulması için çökeltme tankı olan drenaj ünitelerinin kurulması ve bakım işlerinin bu işler için ayrılmış alanlarda sediman tutma önlemleri dahil gerekli önlemler alınarak gerçekleştirilmesi Arıtılmış atıksuların uygun yerlerde geri dönüşümünün veya yeniden kullanımının Çiftçilerin su kullanımını optimize etmeleri ve pestisitlerin kullanımı konularında eğitilmesi Geliştirilecek olan spesifik hidrolojik izleme ve su kalitesi izleme programları çerçevesinde Murat Nehrinde, Bingöl Deresinde ve Proje nin mansabında su debisinin ve su kalitesinin izlenmesi. uygulanacak. 6 Katı ve tehlikeli atıklar Toprak, yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının kirliliğinin Sağlıklı bir çalışma ortamının Genel Prensipleri Hakkında Yönetmelik Katı Atıkların Tehlikeli Atıkların Atık Pillerin ve Akümülatörlerin Atık Yağların Tıbbi Atıkların Ambalaj Atıklarının Atık Bitkisel Yağların Ömrünü Artık malzemeyi yeniden kullanarak veya geri dönüştürerek oluşan atık miktarının en aza indirgenmesi Katı atıkların ilgili yönetmelik uyarınca farklı atık tiplerine göre toplanması, ayrılması ve bertaraf Sahaya atık atılmasının sahalarının temiz ve bakımlı tutulması Atık konteynırlarına uygun korumanın Evsel katı atıkların Belediye tarafından bertaraf edilmek üzere sahada geçici olarak depolanması Depolanan katı atıkların inşaat drenaj kanalları ile taşınmasının işçilerinin katı atık yönetim prosedürleri ile ilgili olarak eğitilmesi Atıkların tiplerin göre ayrılarak uygun şekilde yönetilmesi Makinelerin altında toplama sistemleri kurarak tehlikeli atıkların sızmasının ve dağılmasının Tehlikeli atıkların ilgili yönetmelik uyarınca toplanması, depolanması ve bertaraf Makinelerin ve araçların düzenli bakım ve onarımlarının yapılması Sızıntı veya tehlikeli maddelerin veya atıkların açığa çıkmasından kaynaklı kaza durumlarında Acil Durum Eylem Planı nın uygulanması işçilerinin tehlikeli atık yönetim prosedürleri ile ilgili ENERJISA Alt- (ler) işlerinin yla alınacak ve inşaat süresince devam Atık oluşumunun, yeniden kullanım ve geridönüşümün arttırılması İzleme raporlarından olumlu sonuç elde 5
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı Tamamlamış Lastiklerin olarak eğitilmesi Toprak Kirliliğinin ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik EBRD PR3 AB Atık Çerçeve Direktifi (2006/12/EC) düzenlenmiş şekliyle 7 Karasal flora/fauna Proje alanı ve çevresinde biyoçeşitliliğin nın Olası habitat bozulmalarının kontrol altına alınması Yabani hayvan ve bitkiler üzerine inşaat faaliyetleri, gürültü ve toz emisyonlarından kaynaklı etkilerin en aza indirgenmesi Çevre Kanunu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Orman Kanunu Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik Su Ürünleri EBRD PR6 AB Habitat Direktifi (92/43/EEC) değiştirilmiş şekliyle Aşağıdakileri kapsayacak bir Biyoçeşitlilik Eylem Planının hazırlanması ve uygulanması: Ferula huber-morathii Pesmen (EN), Cirsium yildizianum Arabacı & Dirmanci (EN), Centaurea fenzlii Reichardt (VU) ve Verbascum macrosepalum Boiss. & Kotschy ex Murb. (VU) türlerinin tohumlarının inşaat işleri başlamadan toplanması ve sonrasında uygun alanlara dikilmesi ve malzeme sahalarının geçici olarak telle çevrilmesi Proje tarafından etkilenen malzeme ocakları, yol kenarları gibi alanlar ile aşınmış alanların kapatılması, yerine konması ve rehabilite. Uygun olduğu durumlarda, yerine koyma ve rehabilitasyon çalışmaları korunma değeri olan flora ve fauna türleri için habitat oluşturmayı hedeflerken Proje alanındaki flora ve fauna üzerindeki etkileri azaltıcı önlemleri içermelidir. Değerli ağaç ve çalı türlerinin fidelerinin restorasyon ve erozyon kontrol alanlarında yeniden kullanılması Gürültü, toz, atıksu, katı ve tehlikeli atık yönetim planlarının uygulanması ile karasal fauna üzerine ikincil etkilerin Rezervuar oluşumu sonucu kaybolan orman alanlarının başka alanlarda ağaçlandırma yapılarak dengelenmesi. Kapanmış, yerine konmuş, rehabilite edilmiş ve yeni bitkilendirilmiş tüm alanların izlenmesi. işleri başlamadan önce alınmaya başlanacak (tohum toplama) ve inşaat süresince ve gerekli görüldüğünde işletme boyunca devam Daha az bozulmuş alan, inşaat sınırlarının ihlal edilmemesi Alandaki flora ve fauna popülasyonlarının Vejetasyonun başarılı bir şekilde yeniden oluşturulması Biyoçeşitlilik Eylem Planı nın uygulanmasına ilişkin izleme raporlarından olumlu sonuç elde 8 Sucul Azalan akış debisinin Çevre Kanunu Organik madde birikiminin için rezervuar işlerinin 6 Daha az bozulmuş alan, inşaat
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı flora/fauna biyoçeşitlilik üzerine etkisinin Balık üreme ve beslenme alanlarının yok nin Nehir suyunun kirlenmesinin Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Orman Kanunu Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik Su Ürünleri EBRD PR6 AB Habitat Direktifi (92/43/EEC) değiştirilmiş şekliyle alanındaki vejetasyonun temizlenmesi Nehir derivasyonu, su tutma ve işletme aşamaları da dahil olmak üzere sürekli akış debisinin balık üreme dönemi olan Nisan-Temmuz aylarında en aza indirgenmesi Su kalitesi parametrelerinin (sıcaklık, ph, çözünmüş oksijen, elektriksel iletkenlik) düzenli olarak izlenmesi Balık ve diğer sucul yaşam için yapılacak olan multi-taksonlar sucul izleme programı (habitat, kompozisyon ve popülasyon) sonuçlarına göre ve eğerki balık habitatları etkilendiyse habitat restorasyon programının uygulanması. Gerekli görüldüğü takdirde Proje için balık geçişleri programının, balık geçişi uygulamalarının Murat Nehri ekosistemi göz önüne alındığında çevresel avantajlarının ve balık popülasyonu performansına etkilerini gösterir destekleyici bir çalışma ile birlikte geliştirilmesi. Proje, gerekli görüldüğünde, yakala ve taşı (catch and truck) yöntemi gibi diğer seçenekleri de değerlendirmeli. yla alınacak ve inşaat süresince ve gerekli görüldüğünde işletme boyunca devam sınırlarının ihlal edilmemesi Sucul habitatların bozulmaması Göç eden balık türlerinin Biyoçeşitlilik Eylem Planı nın uygulanmasına ilişkin izleme raporlarından olumlu sonuç elde 9 Kültürel ve tarihi varlıklar Önemli tarihi alanların ve kültürel varlıkların sırasında keşfedilen sahaların uygun şekilde yönetimi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu EBRD PR8 Proje için Türk Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nun ilgili ilke kararına ve EBRD Performans Gereklilikleri 8 (PR8) e uygun, kültürel mirasa etkileri önleyici, önlenemediği durumlarda etkilerin uygun bir biçimde yönetileceği, yerel halk ile istişareyi de kapsayan bir Kültürel Miras Yönetim Planı geliştirilecektir. Bu plan, su tutma ve inşaat (EİH ve reloke yollar) öncesi Proje alanındaki potansiyel kültürel miras için ek araştırmaları ve incelemeleri kapsayacak. Rastlantısal Buluntu Prosedürünün uygulanması Keşfedilen sahaların olduğu gibi sırasında keşfedilen bozulmuş veya sağlam arkeolojik kalıntılara anında müdahale Tarihi alanların veya kültürel varlıkların Kültürel Miras Yönetimi Planı uyarınca doğru şekilde yönetimi Keşfedilen varlıkla ilgili olarak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü nün bilgilendirilmesi Prosedür inşaat öncesinde hazırlanacak ve herhangi bir varlığın tespit halinde uygulanacaktır. Kültürel miras envanterlerinin su tutma ve inşaat faaliyetleri öncesinde gerçekleştirilmesi ve tamamlanması. Keşfedilen tarihi veya kültürel varlıklara zarar gelmemesi Yetkililer ve idari birimlerle istişare Kültürel miras envanterlerinin gerçekleştirilmesi ve tamamlanması. Kültürel Miras Yönetim Planı ve Rastlantısal Buluntu Prosedürünün uygulamada olması. 10 Çevresel koordinasyon Yönetim planları (etki azaltıcı önlemler) ile izleme planlarının Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanlar Hakkında Yönetmelik Entegre bir Çevresel, Sosyal, Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistemi nin (ÇSSGYS) geliştirilmesi ve uygulanması (ler)in ve alt-yüklenici(ler)in yönetimi için prosedürlerin hazırlanması ve uygulanması İlgili planlar inşaat öncesi hazırlanacaktır işlerinin ÇSSG Yönetim sisteminin geliştirilmesi ve uygulanması Yönetim ve izleme 7
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı doğru biçimde uygulanması Türk Sağlık ve Güvenlik Mevzuatı EBRD PR1, PR2, PR3, PR4, PR6 Etki azaltıcı önlemlerin doğru şekilde uygulanmasını sağlamak üzere çevre saha yöneticisinin atanması İlgili izinlerle uyumun için tüm faaliyetlerin denetlenmesi Yöre halkı ile iletişim kurulması ve şikayet olması halinde müdahale işçilerini yangından, trafik düzenlemeleri, atıksu ve atık yönetimi, erozyon kontrolü, emisyon ve toz kontrolü, gürültü kontrolü, yaban hayatı yönetimi, sağlık ve güvenlik konuları ile çalıştıkları ortamdaki genel çevre hususları üzerine eğitilmesi Çeşitli konulara özgü yönetim planlarının hazırlanması ve uygulanması Acil Durum Eylem Planı nın kaza, yangın, deprem, sel ve döküntü/sızıntı yönetimini içerek şekilde hazırlanması ve uygulanması yla alınacak ve inşaat süresince devam süresi boyunca ÇSSG Yönetim Sisteminin uygulamada olması. planlarının başarılı bir şekilde uygulanması Ulusal mevzuat ve uluslararası standartlarla uyumun 8
Tablo 1.2. Proje İşletme Dönemi Çevresel Yönetim Planı No Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı 1 Su tutma havzasında erozyon ve rezervuarda sedimantasyon Rezervuar alanının Sediman birikiminin EBRD PR 6 Erozyon Önleme Planı ve Rezervuar Kenarları ile Yamaç Stabilitesi İzleme Planının uygulanması Yüzey akışının ve şevlerde çatlamaların için teraslama yapılması Yerel türler kullanılarak bitkilendirme ve ağaçlandırma yapılması Gerekli görüldüğü takdirde, Erozyon Önleme Planı çerçevesinde DSİ ile irtibat halinde, rezervuar ve ilgili nehir kenarlarında erozyon kontrol önlemlerinin alınması Rezervuar kenarlarında erozyon ve stabilite riskinin izlenmesi İlgili planlar inşaat öncesi hazırlanacaktır Önlemler işletmenin yla alınacak ve işletme dönemi süresince devam Erozyonun en aza indirgenmesi, arazinin stabilizasyonun 2 Peyzaj ve üst toprak kullanımı Arazi bozunumunun ve toprak erozyonunun, doğal peyzaj unsurlarının EBRD PR 6 Peyzaj ve Yerin Koyma Planı nın uygulanması Erozyonu önleyecek şekilde bitkilendirme yapılması Hoş olmayan görüntülerin yoğun vejetasyonla kapatılması Şevlerde stabilizasyonun daha iyi amacıyla uygun bitkilendirmenin Hydroseeding yöntemiyle yapılması Yol kıvrımlarının bulunduğu alanlarda yapılacak bitkilendirmede renk, ölçü ve form farklılıkları kullanılması Projenin sonlandırılmasını müteakip EİH kulelerinin söküldüğü alanlardaki çukurların doldurularak üst toprakla örtülmesi Peyzaj ve Yerine Koyma Planı kapsamında inşaat sahalarının, şantiyelerin, EİH ve yol çalışma alanlarının, yol kenarlarının ve malzeme ocaklarının (su altında kalmayacaklarsa eğer) kapatılması, yerine konması ve rehabilitasyonu. İlgili planlar inşaat öncesi hazırlanacaktır ın sonra ermesi ile alınacak ve işletme dönemi ve projenin sonlandırılması süresince devam işlerinin sona ermesiyle birlikte arazinin restore Peyzaj ve yerine koyma ile ilgili herhangi bir şikayet olmaması 3 Su kalitesi ve atıksu Yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının kirlenmesinin, su kalitesinin Halk sağlığının ve ilgili standartlarla uyumun Su Kirliliğinin EBRD PR3, PR4 Geliştirilecek olan spesifik hidrolojik izleme ve su kalitesi izleme programları çerçevesinde Murat Nehrinde, Bingöl Deresinde ve Proje nin mansabında su debisinin ve su kalitesinin izlenmesi. Çiftçilerin su kullanımının optimize üzerine eğitilmesi Atıksuların septik tanklarda toplanması ve herhangi bir sızıntının için gerekli önlemlerin alınması Septik tanklarda toplanan atıksuların belediye atıksu arıtma tesisine bertarafı ın sonra ermesi ile alınacak ve işletme dönemi ve projenin sonlandırılması süresince devam Su kalitesi veya halk sağlığı ile sorun yaşanmaması 9
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı Organik madde kirliliğinin için işletme öncesinde rezervuar alanındaki vejetasyonun temizlenmesi Sucul ekolojik değişkenlerin düzenli olarak izlenmesi 4 Mansaptaki akış debisi Planlanan cansuyunun Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik EBRD PR1, PR4, PR6 ÇED Raporu (2012) kapsamında hesaplanan minimum cansuyunun sürekli olarak Alpaslan II Barajı ile Kaleköy Barajı su tutma zamanlarının ayarlanarak aynı zamanda gerçekleşmemesinin Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ın sonra ermesi ile alınacak ve işletme dönemi süresince devam Önceden belirlenen minimum can suyunun 5 Katı ve tehlikeli atıklar Toprak, yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının kirliliğinin Genel Prensipleri Hakkında Yönetmelik Katı Atıkların Tehlikeli Atıkların Atık Pillerin ve Akümülatörlerin Atık Yağların Tıbbi Atıkların Ambalaj Atıklarının Atık Bitkisel Yağların Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Toprak Kirliliğinin ve Noktasal Kaynaklı Artık malzemeyi yeniden kullanarak veya geri dönüştürerek oluşan atık miktarının en aza indirgenmesi Katı atıkların ilgili yönetmelik uyarınca farklı atık tiplerine göre toplanması, ayrılması ve bertaraf Sahaya atık atılmasının Atık konteynırlarına uygun korumanın Evsel katı atıkların Belediye tarafından bertaraf edilmek üzere sahada geçici olarak depolanması Su yüzeyindeki atıkların toplanması ve uygun şekilde yönetilmesi Atıkların tiplerin göre ayrılarak uygun şekilde yönetilmesi Makinelerin altında toplama sistemleri kurarak tehlikeli atıkların sızmasının ve dağılmasının Tehlikeli atıkların ilgili yönetmelik uyarınca toplanması, depolanması ve bertaraf Makinelerin ve araçların düzenli bakım ve onarımlarının yapılması Önlemler işletmenin yla alınacak ve işletme dönemi süresince ISO 14001 yönetim sistemlerine uygun şekilde devam Atık oluşumunun, yeniden kullanım ve geridönüşümün arttırılması 10
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik EBRD PR3 AB Atık Çerçeve Direktifi (2006/12/EC) düzenlenmiş şekliyle 6 Karasal flora/fauna Proje alanı ve çevresinde biyoçeşitliliğin nın Olası habitat bozulmalarının kontrol altına alınması Yabani hayvan ve bitkiler üzerine etkilerin en aza indirgenmesi Çevre Kanunu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Orman Kanunu Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik Su Ürünleri EBRD PR6 AB Habitat Direktifi (92/43/EEC) değiştirilmiş şekliyle Biyoçeşitlilik Eylem Planı nın uygulanması Korunma değeri olan flora ve fauna türleri üzerindeki etkilerin ortadan kaldırılması için önlemlerin geliştirilmesi ve uygulanması Proje tarafından etkilenen malzeme ocakları, yol kenarları gibi alanlar ile aşınmış alanların kapatılması, yerine konması ve rehabilite. Uygun olduğu durumlarda, yerine koyma ve rehabilitasyon çalışmaları korunma değeri olan flora ve fauna türleri için habitat oluşturmayı hedeflerken Proje alanındaki flora ve fauna üzerindeki etkileri azaltıcı önlemleri içermelidir. Değerli flora (ağaçlar, çalılar vb.) türlerine ait tohumlar ve fideler, Ferula huber-morathii Pesmen (EN), Cirsium yildizianum Arabacı & Dirmanci (EN), Centaurea fenzlii Reichardt (VU) and Verbascum macrosepalum Boiss. & Kotschy ex Murb. (VU) dahil olmak üzere, yeniden ağaçlandırma, erozyon kontrol alanları ve habitat yerine koyma alanlarında ekilmelidir. Gürültü, toz, atıksu, katı ve tehlikeli atık yönetim planlarının uygulanması ile karasal fauna üzerine ikincil etkilerin. ÇED Raporunda tarif edildiği gibi rezervuar alanında kalacak olan orman vasıflı alanla aynı büyüklükte (55 ha) ve ekolojik değerde bir alanın yeniden ağaçlandırılması. Başarılı bir ağaçlandırma olabilmesi için süregelen izleme ve olası bakım gereklidir. işleri başlamadan önce alınmaya başlanacak (tohum toplama) ve inşaat ve işletme süresince devam Alandaki flora ve fauna popülasyonlarının Fauna unsurları için alternatif habitatların oluşturulması Arazi restorasyonu ve ağaçlandırmanın yerel türler kullanılarak başarıyla tamamlanması 7 Sucul flora/fauna Azalan akış debisinin biyoçeşitlilik üzerine etkisinin Çevre Kanunu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Minimum can suyunun sürekli Su kalitesi parametrelerinin (sıcaklık, ph, çözünmüş oksijen, elektriksel iletkenlik) düzenli olarak izlenmesi Balık ve diğer sucul yaşam için yapılacak olan multi- işlerinin yla alınacak ve inşaat Sucul habitatların bozulmaması Balık göçünün başarılı bir şekilde devam 11
Olası Etkinin Ele Alınma Sebebi Zamanı Balık popülasyonlarının devamının, balık göçüne müdahalenin Nehir suyunun kirlenmesinin Orman Kanunu Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik Su Ürünleri EBRD PR6 AB Habitat Direktifi (92/43/EEC) değiştirilmiş şekliyle taksonlar sucul izleme programı (habitat, kompozisyon ve popülasyon) sonuçlarına göre ve eğerki balık habitatları etkilendiyse habitat restorasyon programının uygulanması. Gerekli görüldüğü takdirde Proje için balık geçişleri programının, balık geçişi uygulamalarının Murat Nehri ekosistemi göz önüne alındığında çevresel avantajlarının ve balık popülasyonu performansına etkilerini gösterir destekleyici bir çalışma ile birlikte geliştirilmesi. Proje, gerekli görüldüğünde, yakala ve taşı (catch and truck) yöntemi gibi diğer seçenekleri de değerlendirmeli. ve işletme süresince devam etmesi Balık popülasyonlarının azalmaması Nehir suyu kalitesinin 12
2. Çevresel Yönetim Planı İzleme, çevre yönetimi ve koordinasyonunun önemli bir parçasıdır. Bu bağlamda izleme faaliyetleri, projenin ile oluşacak olan çevresel koşullardaki değişiklikler öngörülen etkilerin gerçek etki düzeyleri etki azaltıcı önlem/yönetim planı ile uyumun derecesi ve projenin etkilerini azaltmak için uygulanan önlemlerin başarısı hakkında gerekli bilgileri sağlayacaktır. İzleme çalışmaları ile toplanan bilgiler değerlendirilerek, öngörülen etkilerin etkin şekilde azaltılabilmesi için projenin inşaat ve işletme dönemlerinde çevre yönetimi planı gerektiğinde geliştirilebilecektir (etki azaltıcı önlemlerin değişen koşullara göre adapte gibi). Etki değerlendirmesi çalışmaları kapsamında amaç tüm ilgili olası etkilerin önemini ve bu etkilerin azaltılması için uygun önlemlerin belirlenmesidir. Ancak beklenmeyen etkilerin ortaya çıkması da söz konusu olabilir. Bu durumda izleme çalışmalarında elde edilen bilgiler sayesinde, beklenmeyen etkiler probleme dönüşmeden uygun yönetim stratejilerinin veya etki azaltıcı önlemlerin uygulanmasıyla çözülebilecektir. Dolayısıyla izleme çalışmaları, etki azaltıcı önlem/yönetim planları ve Alpaslan II Projesi nin her aşamasında iyi uygulamalar takip edilerek çevre koruma önlemlerinin optimize ni sağlayacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında izlenmesi gereken bazı parametreler, mühendislik tasarım çalışmaları kapsamında belirlenmiştir. İzleme çalışmaları, projenin inşaat ve işletme dönemlerinde ilgili mevzuat ile uyumluluğu, sözleşme gerekliliklerini ve etki azaltıcı önlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan faktörlerden bir tanesi olacaktır. Bu bölümde, projenin inşaat ve/veya işletme aşamasında gerçekleştirilecek olan izleme faaliyetleri söz konusu faaliyetlerin nasıl gerçekleştirileceğine dair detaylarla birlikte sırasıyla Tablo 2.1 ve Tablo 2.2 de ortaya konmaktadır. Etki azaltıcı önlem/yönetim planının başarısı, plan kapsamında belirtilen önlemlerin uygulanması ile değerlendirilebilir. Öngörülen etki azaltıcı önlem/yönetim planı ile Alpaslan II Projesi nin olası olumsuz etkilerinin veya en aza indirgenmesi planlanmaktadır. Etki azaltma önlemlerinin tamamı Proje sahibinin taahhüdü olarak kabul edilecektir ve ilgili izlemeler de izleme planı ve mevzuata göre gerçekleştirilecektir. aşaması boyunca bir çevre saha yöneticisi/mühendisi ile sağlık ve güvenlik mühendisi görevlendirilecek ve bu kişi izleme konularından da sorumlu olacaktır. İşletme aşamasında ise aynı amaçla bir çevresel koordinatör/yönetici yetkili kılınacaktır. Bahsedilen önlemlerin uygulanmasında yukarıda bahsedilen planlardan sapma ya da çevresel olumsuz bir koşulun gözlemlenmesi durumunda, gerekli adımların atılmasından çevre saha yöneticisi sorumludur. Projenin her aşamasında ulusal mevzuat ve uluslararası çevresel standartlarla ve EBRD Performans Gereklilikerline (PRs) uyum sağlanacak ve gerektiğinde izleme faaliyetleri bağımsız uzmanlar tarafından gerçekleştirilecektir. İzleme raporları düzenli olarak saha çevre mühendisi tarafından hazırlanacak ve kayıt altına alınacaktır. Üçüncü taraflarca yürütülen izleme çalışmalarına ait raporlar üç ayda bir ya sunulacaktır. İzleme faaliyetleri ile sonuçlarını anlatan (iyileştirme gereklilikleri ve iyileştirmenin nasıl yapılacağına dair) yıllık Çevresel İzleme Raporu ise tarafından hazırlanacaktır. 13
Tablo 2.1. Alpaslan II Projesi Dönemi Çevresel İzleme Planı No Ne? izlenen parametre Nerede? izleme yeri Nasıl? izleme yöntemi Ne zaman? izleme sıklığı Neden? izleme amacı/nedeni Bütçe kaynağı Başlama tarihi Bitiş tarihi Kurumsal Sorumluluk 1 Erozyon sahaları Araç güzergahları Görsel tetkik Sürekli kontrol Aylık raporlama Erozyon Önleme Planı ile uyumun Erozyonun, erozyon önleme yapılarının etkinliğinin kontrol Nehir sedimantasyon riskinin azaltılması 2 Üst toprağın ve kazı malzemelerinin uygun şekilde depolanması ve kullanılması sahaları ve depolama alanları Görsel tetkik Kayıt tutma Günlük Peyzaj ve Yerine Koyma Planı ile uyumun Doğal habitatlar üzerine etkilerin azaltılması için alınan önlemlerin etkinliğinin izlenmesi Doğal yapının ve üst toprağın Kazı ve toprak sıyırma işlemlerinin 3 Hava kalitesi (PM10) alanları yakınındaki yerleşim yerleri (Baraj ve HES, reloke yollar, EİH) Toz ölçümü ve analizi Egzoz gazı ölçüm cihazları Üç ayda bir (PM10) ve şikayet olduğunda Yıllık (Egzoz) Hava kalitesi ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yerel ve uluslararası gerekliliklerle uyumun Çevrenin, işçi ve halk sağlığının 4 Gürültü ve titreşim sahaları, kamyon güzergahları, malzeme alanları, patlatma sahalarının yakınlarındaki yerleşim yerleri Gürültü ölçüm cihazları Titreşim seviyelerinin ölçülmesi için sabit veya mobil titreşim ölçüm cihazları Üç ayda bir Farklı noktalarda yapılan ilk patlatmalarda Şikayet olduğunda İşçilere ve yöre halkına verilen rahatsızlığın Patlatma ile ilgili risklerin kontrol altına alınması 5 Topraklama EİH inşaat sahaları Görsel tetkik Sürekli kontroller Elektrik kaçaklarına bağlı olası kazaların 14
Ne? izlenen parametre Nerede? izleme yeri Nasıl? izleme yöntemi Ne zaman? izleme sıklığı Neden? izleme amacı/nedeni Bütçe kaynağı Başlama tarihi Bitiş tarihi Kurumsal Sorumluluk 6 Arıtılan atıksuların deşarj öncesi fiziksel, kimyasal ve biyolojik kalite parametreleri Evsel atıksu arıtma deşarj noktası Kaza, yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının yağ, boya vb. gibi kontaminasyonu halinde ilgili sahalarda Örnekleme ve akredite laboratuarlarda analiz Biyolojik arıtma işlemleri (evsel atıksu arıtma tesisi) sonucunda açığa çıkan deşarj suyu için üç ayda bir (dış izleme) Herhangi bir sızıntı, döküntü vb. gibi kazalar rapor edildiğinde Yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının 7 Su kalitesi Murat Nehri ve Bingöl Deresi üzerinde önceden belirlenen izleme istasyonlarında Baraj aksı yakınlarında Hidrolojik İzleme Programı kapsamında örnekleme ve akredite laboratuarlarda analiz dahil Yılda dört kez nehir suyu kalitesi üzerine etkilerinin kontrol Halk sağlığı ile su kalitesinin ve ilgili standartlarla uyumun 8 Su debisi Proje mansabındaki akım gözlem istasyonlarında Hidrolojik İzleme Programı kapsamında Sürekli Nehirdeki su debisinin anlaşılması ve izlenmesi İşletme boyunca 9 Katı ve tehlikeli atıklar Tüm çalışma alanlarında Görsel tetkik Kayıt tutma Düzenli raporlama Günlük Toprak, yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının 10 Karasal flora/fauna sahaları ve çevresi Görsel tetkik Raporlama En az bir kez Karasal flora ve fauna unsurları ile habitatlarının nın 15
Ne? izlenen parametre Nerede? izleme yeri Nasıl? izleme yöntemi Ne zaman? izleme sıklığı Neden? izleme amacı/nedeni Bütçe kaynağı Başlama tarihi Bitiş tarihi Kurumsal Sorumluluk 11 Sucul yaşam Murat Nehri ve Bingöl Deresi üzerinde önceden belirlenen izleme istasyonlarında Sucul İzleme Programı kapsamında aşağıdakileri içerecek şekilde: Görsel tetkik Örnekleme ve akredite laboratuarlarda analiz Yılda iki kez Balık popülasyonlarının devamının ve habitatların, balık göçüne müdahalenin 12 Kültürel ve tarihi varlıklar Proje sahaları Görsel tetkik Kültürel veya tarihi varlıkların bulunması halinde Rastlantısal Buluntu Prosedürü ile uyumun Kültürel Miras Yönetim Planı ile uyumun Önemli tarihi sahalarla kültürel varlıkların Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 16
Tablo 2.2. Alpaslan II Projesi İşletme Dönemi Çevresel İzleme Planı No Ne? izlenen parametre Nerede? izleme yeri Nasıl? izleme yöntemi Ne zaman? izleme sıklığı Neden? izleme amacı/nedeni Bütçe kaynağı Başlama tarihi Bitiş tarihi Kurumsal Sorumluluk 1 Erozyon ve stabilite Bitkilendirme sahaları ve erozyon önleme için alınan fiziksel önlem sahaları Görsel tetkik Mevsimsel Aylık (yoğun yağış dönemlerinde) Rezervuar alanının Sediman birikiminin İşletme Proje ömrü sonunda Erozyon ve stabilite değerlendirmesi sonucu rezervuar kenarlarındaki riskli alanlar nın sorumluluğu altında olan nehir kenarları 2 Peyzaj Bozulmuş sahalar ve Görsel tetkik yeniden Kayıt tutma ağaçlandırma/vejetasyon yapılmış alanlar Yılda iki kez Yerine koyma ve ağaçlandırma çalışmalarının başarılı bir şekilde yürütülmesinin İşletme Proje ömrü sonunda 3 Gürültü EİH güzergahı Gürültü ölçüm cihazları Şikayet olduğunda Yöre halkına verilen rahatsızlıkların Ek bütçe EİH nin ömrünü tamamlaması EİH ömrü sonunda TEİAŞ 4 Elektromanyetik alan EİH güzergahı Elektromanyetik alan ölçer Şikayet olduğunda Yöre halkına verilen rahatsızlıkların Ek bütçe EİH işletme EİH ömrü sonunda TEİAŞ 5 Su kalitesi Rezervuar giriş sularında (Alpaslan I mansabında ve Bingöl Deresinde) ve Alpaslan II baraj çıkışında Su Kalitesi İzleme Programı kapsamında aşağıdakiler dahil: Çeşitli parametreler için örnekleme ve akredite laboratuarlarda analiz Yılda dört kez Su kalitesinin ve balık popülasyonlarının Halk sağlığının İşletme Proje ömrü sonunda 17
Ne? izlenen parametre Nerede? izleme yeri Nasıl? izleme yöntemi Ne zaman? izleme sıklığı Neden? izleme amacı/nedeni Bütçe kaynağı Başlama tarihi Bitiş tarihi Kurumsal Sorumluluk 6 Mansapta su debisi ve su seviyeleri Rezervuar çıkışı ve rezervuar Hidrolojik İzleme Programı kapsamında akış ölçerler, rezervuar seviye ölçümü vekayıt tutma dahil Sürekli Minimum akış debisinin (can suyu) Mansapta minimum akış debisinin İşletme Proje ömrü sonunda 7 Katı ve tehlikeli atıklar HES binası EİH depo alanları Görsel tetkik Kayıt tutma Düzenli raporlama Haftalık ISO 14001 Yönetim Sistemleri ile uyumun Toprak, yüzey suyu ve yeraltı su kaynaklarının İşletme Proje ömrü sonunda 8 Karasal flora/fauna Bozulmuş sahalar ve yeniden ağalandırma/vejetasyon yapılmış alanlar Biyoçeşitlilik Eylem Planı kapsamında görsel tetkik ve raporlama dahil İşletmenin ilk 3 yılında en az üç ayda bir ve devamında yılda bir kez Karasal flora ve fauna unsurları ile habitatlarının nın İşletme Proje ömrü sonunda 9 Sucul flora/fauna Murat Nehri ve Bingöl Deresi üzerinde önceden belirlenen izleme istasyonlarında (baraj aksı mansabı da dahil olmak üzere) Sucul İzleme Programı kapsamında görsel tetkik ve örnekleme ve akredite laboratuarlarda analiz dahil Yılda iki kez Balık popülasyonlarının devamının, balık göçüne müdahalenin İşletme Proje ömrü sonunda 18