EBOLA VİRÜS HASTALIĞI Doç. Dr. Gönül ŞENGÖZ 27 Ocak 2015 İstanbul Sağlık Müdürlüğü
Sunum Planı Ebola Virüs Hastalığı 2014 Batı Afrika Salgını Haseki EAH hasta deneyimi Sağlık Bakanlığı uygulamaları
DSÖ Risk Sınıflaması Risk düzeyi 1- insanlar ya da toplum için düşük ya da olmayan risk Risk düzeyi 2- orta derecede kişisel risk ama toplum için risk yok Risk düzeyi 3- yüksek kişisel, düşük toplumsal risk Risk düzeyi 4- yüksek kişisel ve toplumsal risk, etkili tedavi ve aşı yok Kanamalı ateşler,
Salgın Hastalık Fatalite Bulaşma yolu Bulaştırıcılık gücü-ro Rezervuar ve vektörün dünyadaki yayılımı Tedavi ve aşının varlığı Duyarlı popülasyon İzolasyon koşulları
Ebola Virüs Hastalığı Eski adı Ebola Hemorajik Ateşi İnsanlarda sıklıkla ölüme yol açan ciddi bir hastalıktır. Virüs insanlara vahşi hayvanlardan geçer ve insandan insana bulaşır. Meyve yarasaları (Fruit Bats) Ebola virüsünün doğal konağı olarak görülmektedir. Küresel tehdit oluşturmaktadır.
Bulaş Yolu Hastalık temas yoluyla insandan insana bulaşır. Enfekte bir kişinin kanı ya da salgılarıyla doğrudan temas Enfekte salgılarla kontamine olmuş objelerle temas Defin işlemleri sırasında cenazeye doğrudan temas Genellikle hasta bakımıyla uğraşırken enfekte salgılarla teması olan aileler ve arkadaşlar aracılığıyla yayılmaktadır
Virüs sodyum hipoklorite, lipit çözücülere, %2 gluteraldehite ve ultraviyoleye duyarlıdır. 5 dk kaynatma veya 60 C de 30-60 dk ısıtmayla inaktive olur. Sıvı veya kuru materyalde birkaç gün yaşayabilir. Oda sıcaklığında ve 4 C de birkaç gün (6 gün) infektivitesini devam ettirebilir.
Yüksek riskli temas Perkütan (iğne batması gibi) yaralanma veya mukozaya EVH hastasının vücut sıvısının teması. EVH hastasına doğrudan bakım verme veya kişisel koruyucu ekipman olmaksızın EVH hastasının vücut sıvısına maruz kalma. EVH hastasının vücut sıvısı örnekleri ile kişisel koruyucu ekipman olmaksızın laboratuvar testi çalışanı veya standart biyogüvenlik kurallarına uymayan laboratuvar görevlileri. Salgının görüldüğü ülkelerde cenazeye doğrudan teması olan veya bakım veren, cenazede görev alan kişisel koruyucu ekipman kullanmayan kişiler.
Klinik Ebola virus hastalığı icin kuluçka dönemi 2 21 gün arasında değişebilir (sıklıkla 7 gün) Hastalık ateş yüksekliği ve özgün olmayan klinik bulgularla başlar. Ebola virüsü bulaşmış hastalar klinik semptomların gelişiminden önce bulaştırıcı değildir, ateş içeren semptomların başlamasından itibaren bulaştırıcılık başlar.
Hastalık Belirti ve Bulguları Ateş Baş ağrısı Eklem ve kas ağrısı Halsizlik İshal Kusma Mide ağrısı İştahsızlık
Laboratuvar Lökopeni (sıklıkla lenfopeninin görüldüğü) Trombositopeni Karaciğer enzimlerinde artış PTZ, aptt ve fibrin yıkım ürünlerinde artış olabilir Hastalık, neden olan virüse ve nitelikli sağlık hizmeti alabilme özelliğine göre %25-90 oranında fatal seyretmektedir Tüm işlemlerde Laboratuvar güvenliği kurallarına uyulmalıdır. Gereksiz, özellikle manuel işlem yapılmamalıdır.
Tanı Antijen tespit testleri (hızlı tanı testleri ve ELISA) Antikor yanıtı için ELISA ve serum Nötralizasyon testi RT-PCR Virüs izolasyonu kullanılabilir Ayırıcı tanıda sıtma, şigelloz, kolera, tifo, leptospirozis, riketsiyozis, hepatit, diğer viral hemorajik ateşler düşünülmelidir.
Tedavi Hastalığın özgün bir tedavisi bulunmamaktadır Etkinliği kanıtlanmamış monoklonal antikor tekniğiyle hazırlanmış tedavi yaklaşımı denenmektedir Bugün için kullanılabilir bir aşısı bulunmamaktadır
Destek tedavi Hemodinamik izlem Sıvı-elektrolit tedavisi Oksijen ve kan basıncı kontrolu Gerektiğinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu Beslenme desteği Ko-morbid koşulların tedavisi Varsa bakteriyel infeksiyonların tedavisi
EBOLA salgınlarının özellikleri ve 2014 EBOLA Virüs Hastalığı Salgını
Tarihteki en büyük Ebola virüs hastalığı salgını yaşanıyor Bugüne dek orta Afrika da görülen hastalık ilk kez Batı Afrika da görülmeye başlandı. İlk kez Afrika kıtası dışında sekonder vakalar görüldü. Salgının aktif olarak yaşandığı ülkeler gelişmişlik endeksinde en alt sıralarda yer alan ülkeler Salgından etkilenen olgu sayısı 30-35 günde ikiye katlanarak ilerledi.
Dünyadaki Ebola Salgınları Yıllar 2012 2012 2008 2007 2007 2005 2004 2003 2001-2002 2001-2002 2000 1996 1995 1994 1979 1976 1976 Ülke Kongo Uganda Kongo Uganda Kongo Kongo Sudan Kongo Kongo Gabon Uganda Gabon Kongo Gabon Sudan Sudan Kongo Vaka 57 31 32 149 264 12 17 178 59 65 425 91 315 52 34 284 318 Ölüm 29 21 14 37 187 10 7 156 44 53 224 66 254 31 22 151 280 Ölüm Oranı (%) 51 57-71 44 25 71 83 41 83-90 75 82 53 68-75 81 60 65 53 88
Salgında Güncel Durum Salgın, Aralık 2013 te Gine den başlamış, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone ye yayılmıştır. 27 Ocak 2015 tarihi itibarı ile toplam vaka sayısı 21797, ölen vaka sayısı 8675 dir (%40).
Liberya Gine Sierra Leone Nijerya Senegal ABD İspanya Vaka 8524 2873 10400 20 1 4 1 Ölüm 3636 1880 3159 8 0 1 0 Mali UK 8 1 6 0 Ölüm oranı % 43 65 30 40 0 25 0 75 0
Ülke Cinsiyete göre (per 100 000 population) Erkek Kadın 1341 1438 Kümülatif olgu sayısı Yaş gruplarına göre (per 100 000 population) 0 14 yaş 15 44 yaş 45 yaş üstü 443 1572 742 Guinea (25) 2538 (26) 2444 (10) 831 (34) 2653 (47) 1015 (128) 4879 (124) 5150 (48) 2243 (155) 5634 (190) 2331 (171) (178) (93) (218) (315) Liberia Sierra Leone
Graph 1: Cumulative reported cases of Ebola virus disease in Guinea, Liberia, and Sierra Leone, March 25, 2014 December 10, 2014, by date of WHO Situation Report, n=17908
G r a p h 1 : C u m u la tiv e r e p o r te d c a s e s o f E b o la v ir u s d is e a s e in G u in e a, L ib e r ia, a n d S ie r r a L e o n e, M a rc h 2 5, 2 0 1 4 J a n u a ry 1 8, 2 0 1 5, b y d a te o f W H O S itu a t io n R e p o r t, n = 2 1 6 8 9 G r a p h 1 s h o w s th e c u m u la tiv e r e p o r t e d c a s e s in G u in e a, L ib e r ia, a n d S ie r r a L e o n e p r o v id e d in W H O o n M a r c h 2 5, 2 0 1 4 th r o u g h th e m o s t r e c e n t s itu a tio n r e p o r t o n J a n u a r y 2 1, 2 0 1 5. s itu a tio n r e p o r ts b e g in n in g
R0 Azaltma stratejileri Temaslar arasında yatkınlığı azaltmak Bağışıklama Profilaksi Temasların sayısını azaltmak İzolasyon Karantina Enfeksiyon dönemini kısaltmak Erken teşhis ve tedavi
Salgın Kontrolu Olgu tespiti Uygun transport İzolasyon Erken Tanı Tedavi Katı enfeksiyon kontrol önlemleri Temaslı izlemi Ülkelerin hazırlığı
Haseki EAH çalışmaları İlk vaka ile birlikte Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniğinde eğitim Acil Kliniği eğitim Biyokimya Laboratuvarı eğitim EKK hemşireleri ile eğitim çalışmaları EKK bilgilendirme Malzeme gözden geçirme, devamlı yedekleme Tüm personele pratik eğitimler
Sağlık çalışanlarının hastalıktan etkilenimi, vaka/fatalite oranı %60. Ülke Olgu Ölüm Guinea 162 100 Liberia 370 178 Sierra Leone 296 221 Total 828 499
Personel Koruyucu Donanım Eldiven (çift eldiven), Sıvı geçirimsiz
Karantina 42 gün kuralı Nijerya da 891 kişi karantinada 21 gün izlendi. Vaka çıkmadı. İkinci periyot sonlandı. İspanya da 72 kişi, 13 yüksek riskli temaslı izlendi. ABD de 125 kişi karantinada izlendi.
Dikkat Ebola Var!
Tüm Ülkelerden Beklentiler Olası olgu tanımları yapılmalı İzolasyon üniteleri belirlenmeli Personel koruyucu donanımlar hazır olmalı Olgu yönetimi için ekipler belirlenmeli Ekipler enfeksiyon kontrol ve önleme konusunda eğitilmeli İletişim stratejileri belirlenmeli UN Mission for Ebola Emergency Response (UNMEER)
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI VAKA TANIMLARI
ŞÜPHELİ VAKA Epidemiyolojik risk faktörü olan kişilerde, 38.0 C ateş ile birlikte, klinik kriterlerden en az birinin olması Epidemiyolojik kriterler Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; Doğrulanmış veya şüpheli Ebola Virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer vücut sıvıları ile temas veya Ebola Virüs Hastalığının aktif olarak yayılımının olduğu bölgede yaşıyor olmak veya Bulaşın aktif olduğu bölgeye seyahat etmek veya Endemik bölgede yarasa, kemirgen, maymun, şempanze gibi primatlar ile doğrudan temas Klinik kriterler Aşağıdaki klinik bulgulardan en az birisinin varlığı; Ciddi baş ağrısı Kas ağrısı Aşırı halsizlik Bulantı Kusma İshal Karın ağrısı Açıklanamayan kanamalar Sebebi açıklanamayan ölüm
KESİN VAKA Ebola Virüs Hastalığı referans laboratuvarda doğrulanan vakadır.
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI İZOLASYON ÖNLEMLERİ Vaka ile ilgili sağlık personeli önceden bilgilendirilmelidir Hastaya ulaşmadan önce sağlık çalışanları koruyucu önlemleri almalıdır Şüpheli vakanın götürüleceği hastane, uygun enfeksiyon kontrol önlemlerini alması için önceden bilgilendirilmelidir Kurum ve kuruluşlarla gerekli işbirliği sağlanmalı, vaka takipleri ve hasta transferleri titizlikle takip edilmelidir.
Temaslı İzlemi Temaslı izlem ekibi Riskli teması olanların listesi Kişilerin risk konusunda bilgilendirilmesi Diğer kişilere geçişi engelleme konusunda bilgilendirme Evde kalması, toplu taşıt kullanmama ve kalabalık ortamdan uzak durma
Enfeksiyon Kontrol Önlemleri Standart önlemler-el yıkama Temas önlemleri Damlacık önlemleri Güvenli enjeksiyon uygulaması ve kesici alet yönetimi
Olgu Transportu-Kabul Refera ns merkez Eşya sınırlı sayıda olmalı Kullanılan malzemeler odaya özel olmalı Giriş-çıkış kontrollu Az sayıda personel Az sayıda işlem yapılmalı Tüm işlemlerde personel koruyucu donanım!!
Sağlık Bakanlığı çalışmaları Bilimsel danışma kurulu Vaka yönetim rehberi Referans Hastaneler TKHB Halk Sağlığı Kurumu Bilgilendirme Eğitim Koruyucu donanım HSSGM
Seyahat Sağlığı Hudut Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
Teşekkür ederim.