Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Özellikli Konular
Vergi Usul Kanunu na göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ilişkin kural ve standartlara uymayanlara 4.800.- TL özel usulsüzlük cezası kesilir. (VUK, m.3536)
Usulsüzlük cezaları, vergi ziyaına yol açacak fiilleri işlemeye yönelmiş olanları uyarma amacını taşıyan önleyici cezalardır.
Usulsüzlük; vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir. (VUK, m. 351) Kanun koyucu burada vergi ziyaının bulunup bulunmadığına, mükellef ya da sorumlunun suç işleme kastının olup olmadığına bakılmaksızın vergi kanunlarında belirtilen şekle ve usule ilişkin bazı kurallara uymamayı cezalandırmaktadır.
Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Zorunlu) SMMM Mustafa Uçkaç 5
Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Zorunlu) FRANSA TÜRKİYE SMMM Mustafa Uçkaç 6
Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Öneri) İSVİÇRE A.B.D. İSPANYA ALMANYA RUSYA BELÇİKA İSVEÇ AVUSTURYA DANİMARKA SMMM Mustafa Uçkaç 7
Sorunlar
Sorunlar Hesap kodu sistematiği fonksiyonel değil; Üçlü kod sistematiği sadece «bilanço» ve «gelir tablosu» düzenlemeye yarıyor. Diğer tabloları düzenlemek mümkün değil. SMMM Mustafa Uçkaç 9
Sorunlar Hesap kodu sistematiği fonksiyonel değil; Üçlü kod sistematiği sadece «bilanço» ve «gelir tablosu» düzenlemeye yarıyor. Diğer tabloları düzenlemek mümkün değil. Dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmelere göre güncelleşme sağlanmıyor; Yıllar önce kaldırılan «nakit akım tablosu» ve «fon akım tablosu» halen devam ediyor. «Nakit akış tablosu» halen getirilmedi. SMMM Mustafa Uçkaç 10
Sorunlar Hesap kodu sistematiği fonksiyonel değil; Üçlü kod sistematiği sadece «bilanço» ve «gelir tablosu» düzenlemeye yarıyor. Diğer tabloları düzenlemek mümkün değil. Dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmelere göre güncelleşme sağlanmıyor; Yıllar önce kaldırılan «nakit akım tablosu» ve «fon akım tablosu» halen devam ediyor. «Nakit akış tablosu» halen getirilmedi. V.U.K. ve diğer vergi kanunları hükümleri ile çelişkiler giderilmiyor; Reeskont faiz gelir ve gideri, yurtdışı satışlarda cari yıl kur farklarında hasılat hesabının kullanılması, amortismana tabi iktisadi kıymet satışı gibi konularda çelişkiler devam ediyor. SMMM Mustafa Uçkaç 11
Sorunlar Hesap kodu sistematiği fonksiyonel değil; Üçlü kod sistematiği sadece «bilanço» ve «gelir tablosu» düzenlemeye yarıyor. Diğer tabloları düzenlemek mümkün değil. Dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmelere göre güncelleşme sağlanmıyor; Yıllar önce kaldırılan «nakit akım tablosu» ve «fon akım tablosu» halen devam ediyor. «Nakit akış tablosu» halen getirilmedi. V.U.K. ve diğer vergi kanunları hükümleri ile çelişkiler giderilmiyor; Reeskont faiz gelir ve gideri, yurtdışı satışlarda cari yıl kur farklarında hasılat hesabının kullanılması, amortismana tabi iktisadi kıymet satışı gibi konularda çelişkiler devam ediyor. Yeterli değil; 7B seçeneğinin Gelir Tablosu yok, hesap planı tarım - hayvancılık ve hizmet işletmelerine yeterli gelmiyor. SMMM Mustafa Uçkaç 12
Uyumsuzluk İşaretleri DURUN! Bu hatayı yapmayın DİKKAT! Gözden kaçırmayın 13
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular
Ana Hesap Kullanımı Tek düzen hesap planında ana hesapların kullanılmaması, ihtiyaca göre alt hesap açılması gerekmektedir. 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 120 ALICILAR 121 ALACAK SENETLERİ 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) SMMM Mustafa Uçkaç 16
Alt Hesap Ayırımı Kullanılacak alt hesaplar; ana hesabın temel özelliklerine göre gerekli ayırımı yapabilecek nitelikte olmalıdır. 120 ALICILAR 120.1 TL ALACAKLAR 120.1.01 Arda Ticaret 120.1.02 Vip Sanayi Ltd. 120.1.03 Yüksel Makine 120.2 EURO ALACAKLAR 120.2.01 Compent Trade 120.2.02 Daily Guess Co. 120.3 DOLAR ALACAKLAR 120.3.01 Yüksel Makine SMMM Mustafa Uçkaç 17
Alt Hesap Ayırımı Her hesabın altına 01 gibi bir kod verilerek alt hesap açılması yeterli değildir. 102 BANKALAR 102.01 Bankalar 120 ALICILAR 120.01 Alıcılar 153 TİCARİ MALLAR 153.01 Ticari Mallar 255 DEMİRBAŞLAR 255.01 Demirbaşlar 320 SATICILAR 320.01 Satıcılar SMMM Mustafa Uçkaç 18
Yansıtma Kayıtları Maliyetlerle ilgili 7 ile başlayan hesapların kapatılmasında yansıtma hesapları kullanılmalıdır. 710 711 151 720 721 151 730 731 151 740 741 622 750 751 630 760 761 631 770 771 632 780 781 660 SMMM Mustafa Uçkaç 19
Yansıtma Kayıtları Yansıtma hesapları kullanılmadan doğrudan kayıt yapılması uygun değildir. 710 151 720 151 730 151 740 622 750 630 760 631 770 632 780 660 SMMM Mustafa Uçkaç 20
Dönem İçinde Çalışmayan Hesaplar 17, 63 ve 66 ile başlayan hesaplara dönem içinde kayıt yapılmaz. Bu hesaplara ancak dönem sonunda yansıtma hesapları aracılığıyla kayıt yapılabilir. 63 FAALİYET GİDERLERİ 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri 632 Genel Yönetim Giderleri 66 FİNANSMAN GİDERLERİ 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri SMMM Mustafa Uçkaç 21
Ters Bakiyeler 1 ve 2 ile başlayan bilanço hesapları «borç bakiyesi» vermelidir. (Bu hesaplar dönem içinde ve dönem sonunda «alacak bakiyesi» vermemelidir.) 3 4 ve 5 ile başlayan bilanço hesapları «alacak bakiyesi» vermelidir. (Bu hesaplar dönem içinde ve dönem sonunda «alacak bakiyesi» vermemelidir..) SMMM Mustafa Uçkaç 22
İmalat Defteri İmalat yapan işletmeler maliyet hesaplarını 7A seçeneğini kullanıyorlarsa ve kayıtlarını «eş zamanlı kayıt sistemi» ile yapıyorlarsa «imalat defteri» tutmayacaklardır. 710 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ 711 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HS. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANS. HS. 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANS. HS. SMMM Mustafa Uçkaç 23
İmalat Defteri İmalat yapan işletmeler maliyet hesaplarını 7A seçeneğini kullanıyorlarsa ve kayıtlarını «eş zamanlı kayıt sistemi» ile yapıyorlarsa «imalat defteri» tutmayacaklardır. GİDER ÇEŞİTLERİ 0 İLKMADDE VE MALZEME 1 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 2 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ 3 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER 4 ÇEŞİTLİ GİDERLER 5 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR 6 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI 7 FİNANSMAN GİDERLERİ SMMM Mustafa Uçkaç 24
İmalat Defteri İmalat yapan işletmeler maliyet hesaplarını 7A seçeneğini kullanıyorlarsa ve kayıtlarını «eş zamanlı kayıt sistemi» ile yapıyorlarsa «imalat defteri» tutmayacaklardır. Örneğin; 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 730.0 İlkmadde ve Malzeme Giderleri 730.1 İşçi Ücret ve Giderleri 730.2 Memur Ücret ve Giderleri 730.3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 730.4 Çeşitli Giderler 730.5 Vergi, Resim ve Harçlar 730.6 Amortisman ve Tükenme Payları 730.7 Finansman Giderleri SMMM Mustafa Uçkaç 25
7A ve 7B seçenekleri 7A ve 7B grupları adı üzerinde «bir seçenektir» ve işletme bu gruplardan birini seçerek kullanacaktır. 7A ve 7B seçeneklerinin bir arada ve karışık olarak kullanılmamalıdır. 790 İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 191 İNDİRİLECEK KDV 329 SATICILAR SMMM Mustafa Uçkaç 26
Kesin Mizan Kesin mizan; Gelir Tablosu Hesaplarının kapatılması ve dönem kârının bilançoya devredilmesiyle düzenlenen mizandır. Dolayısıyla kesin mizandaki ana hesap bakiyeleri bilanço kalemleriyle aynı rakamlar olmalıdır. SMMM Mustafa Uçkaç 27
Kesin Mizan Düzenlenen kesin mizanda 7 ve 6 ile başlayan hesaplar bakiye vermemelidir. SMMM Mustafa Uçkaç 28
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular
Dönemsellik Kavramı Dönemsellik kavramı, işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. Bu kavramın işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tablo dipnotlarında açıklanır. SMMM Mustafa Uçkaç 30
Dönemsellik Kavramının Uygulanması Dönemsellik kavramı özellikle GELİR TABLOSU İLKELERİ üzerinde etkilidir ve çoğu gelir ve gider ayırımı ve karşılaştırılmasında kavramın gerekleri kullanılmıştır. Dönemsellik kavramı BİLANÇO İLKELERİ üzerinde de etkili olup bir çok bilanço ilkesi bu kavramın gerektirdiği şekilde düzenlenmiştir. SMMM Mustafa Uçkaç 31
Kira Giderlerinin Tahakkuku Kira giderleri «kira ödemesi yapılmamış» olsa bile tahakkuk ettirilmelidir. Dönemsellik kavramı gereğince «her gider doğduğu dönemde» kayda alınır. Bilanço ilkelerine göre işletmenin bilanço tarihi itibariyle doğmuş «tüm borçları tespit edilmeli» ve bilançoda yer almalıdır. 760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR SMMM Mustafa Uçkaç 32
Ödenmemiş SGK Primleri Dönemsellik kavramı gereği, dönem içinde doğmuş olan tim diğer giderler gibi, SGK primleri de, ödensin ödenmesin, oluştukları tahakkuk ettirildikleri dönemin gideri olarak kayda alınmalıdır. SS ve GSS Kanunu gereği, ödenmeyen bu primler «kanunen kabul edilmeyen gider» olarak dikkate alınacağından NAZIM HESAPLAR ile kayda alınmalıdır. Bu giderler 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabı kanalıyla bir dönem sonraya kaydırılamazlar. 900 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 901 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER SMMM Mustafa Uçkaç 33
180 280 Hesapların Kullanımı Her iki hesap cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken giderleri kapsamaktadır. İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler 180 ve 280 hesaplarda muhasebeleştirilir. Her yılın sonunda bir sonraki yıl giderleşecek olan tutar, 280 hesaptan 180 hesaba devredilir. Ertesi yıl içerinde 180 hesaptaki tutarlar, ilgili gider hesaplarına aktarılır. 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 180.1 Sigorta Giderleri 180.2 Peşin Ödenen Kira Giderleri 180.3 Defter ve Tasdik Giderleri 180.4 Bakım-Onarım Sözleşme Giderleri 180.5 Abonelik Giderleri 180 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 180.1 Büyük Bakım-Onarım Giderleri 180.2 Abonelik Giderleri SMMM Mustafa Uçkaç 34
Defter ve Tasdik Giderleri İşletmelerin yılbaşından önce yaptırmış oldukları defter ve tasdik giderleri dönemin gideri değil; ertesi dönemin gideridir. Bu nedenle gider hesabında değil 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabında muhasebeleştirilecektir. 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 191 İNDİRİLECEK KDV 100 KASA SMMM Mustafa Uçkaç 35
Sigorta Giderleri Yangın, deprem, işyeri, kasko gibi sigorta giderleri «1 yıllık süreleri» kapsaması nedeniyle sadece takvim yılına isabet eden kısmı dönemin gideri olarak kaydedilebilmektedir. Ertesi yıla isabet eden kısmı ise 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabında muhasebeleştirilecektir. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 100 KASA SMMM Mustafa Uçkaç 36
Sarf Malzemeleri Satın alındığında gider hesaplarına kaydedilen sarf malzemeleri (kırtasiye, yakıt, iş güvenliği malzemeleri gibi) o dönem içerisinde tüketilmemiş ise elde kalan miktar 180 hesaba değil 150 İLKMADDE VE MALZEME hesabına aktarılmalıdır. 180 ve 280 hesaplar STOK HESABI ÖZELLİĞİ taşımaz. 150 İLKMADDE VE MALZEMELER 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ SMMM Mustafa Uçkaç 37
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular
Tam Açıklama Kavramı Tam Açıklama Kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir. SMMM Mustafa Uçkaç 39
368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Vadesinde ödenmeyen Vergi ve diğer yükümlülükler, Erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile Vadesi bir yılın altına düştüğü için 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR hesabından bu hesaba aktarılanlar 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER hesabında izlenmelidir. 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR SMMM Mustafa Uçkaç 40
368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Vadesinde ödenmeyen Vergi ve diğer yükümlülükler, Erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile Vadesi bir yılın altına düştüğü için 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR hesabından bu hesaba aktarılanlar 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER hesabında izlenmelidir. Dolayısıyla 31.12.20XX tarihli BİLANÇO üzerinde 360 ve 361 hesaplarda; 360 Sadece ÖDENECEK vadesi gelmemiş VERGİ VE vergi FONLAR ve SGK 361borçları ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK gözükmelidir; KESİNTİLERİ 31 Aralık 600 C.tesiPazar VADESİ GEÇMİŞ, gününe denk ERTELENMİŞ geliyorsa Kasım VEYA ayı TAKSİTLENDİRİLMİŞ SGK primleri, Aralık ayı SGK BORÇLAR primleri, Aralık ayı KDV ve MUHTASAR vergiler, EkimKasımAralık 3 aylık MUHTASAR vergiler gibi. SMMM Mustafa Uçkaç 41
127 Diğer Ticari Alacaklar Hasılatı 60 grubunda kayda alınan esas faaliyet gelirlerinin elde edilmesinden doğan senetsiz veya senetli alacaklar 120 ALICILAR veya 121 ALACAK SENETLERİ hesaplarında izlenir. Ticari bir işlem olsa da, faaliyet konusu dışındaki bir işlemden doğan senetsiz veya senetli alacaklar 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR hesabında izlenmelidir. Örneğin, işletmenin aktifindeki bir demirbaşın satışından doğan alacak senetli bile olsa 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR hesabında izlenecektir. 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 255 DEMİRBAŞLAR 391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE KÂRLAR SMMM Mustafa Uçkaç 42
Duran Varlık Satışları KDV beyannamesinde yapılan değişiklik ile duran varlık satışlarının muhasebe kaydında 600 YURTİÇİ SATIŞLAR ve 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ hesaplarının kullanıldığı görülmektedir. 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 255 DEMİRBAŞLAR 391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE KÂRLAR SMMM Mustafa Uçkaç 43
Duran Varlık Satışları KDV beyannamesinde yapılan değişiklik ile duran varlık satışlarının muhasebe kaydında 600 YURTİÇİ SATIŞLAR ve 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ hesaplarının kullanıldığı görülmektedir. Ancak duran varlık satışlarının kaydında DİREKT YÖNTEM esastır ve bulunan çözüm tekdüzen muhasebe sistemine uygun değildir. 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 623 SATIŞLARIN MALİYETİ 600 YURTİÇİ ATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV 255 DEMİRBAŞLAR SMMM Mustafa Uçkaç 44
157 Diğer Stoklar 157 DİĞER STOKLAR hesabı «yan ürün, artık ve hurda» gibi kalemlerin izlendiği hesaptır. İşletmelerin tüketim için toplu olarak aldığı kağıt, kırtasiye, temizlik malzemesi ve yakıt gibi malzemeler 150 İLKMADDE VE MALZEME hesabında izlenmelidir. SMMM Mustafa Uçkaç 45
SGK Primlerinde Hazine Katkısı SGK primine esas kazancın %5 oranındaki Hazine Katkısı 602 DİĞER GELİRLER hesabında izlenir. Bu işlem bir indirim değil, tahakkuk eden bir borcun bir kısmının hazine tarafından ödenmesi sonucu oluşan bir gelirdir.) 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 602 DİĞER GELİRLER SMMM Mustafa Uçkaç 46
SGK Primlerinde Hazine Katkısı SGK primine esas kazancın %5 oranındaki Hazine Katkısı 602 DİĞER GELİRLER hesabında izlenir. Bu işlem bir indirim değil, tahakkuk eden bir borcun bir kısmının hazine tarafından ödenmesi sonucu oluşan bir gelirdir.) Dolayısıyla tahakkuk kaydı yapılırken, hazine katkısının giderden indirerek kalan tutarın muhasebeleştirilmesi uygun değildir. 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 720 602 DİREKT DİĞER GELİRLER İŞÇİLİK GİDERLERİ SMMM Mustafa Uçkaç 47
Dönem Kârından Kurumlar Vergisi İçin Karşılık Ayrılması Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıklar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI hesabında izlenir. Gerçek kişi işletmelerin bilançolarında dönem kârından karşılık ayrılmaz ve gösterilmez. 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI SMMM Mustafa Uçkaç 48
Peşin Ödenen Vergilerin Karşılık Hesabına Alınması Kurumlar vergisi için ödenen geçici vergiler dönem sonunda 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜKLERİ hesabına aktarılır. Böylece bilançoda tahakkuk etmemiş ancak karşılık ayrılmış Kurumlar Vergisi ve bunun için ödenen Geçici Vergi gösterilmiş olacaktır. 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR SMMM Mustafa Uçkaç 49
Peşin Ödenen Vergilerin Ortaklar Cari Hesabına Alınması Gerçek kişi işletmeleri, işletme kazancı üzerinden herhangi bir vergi ödemezler. Ödenen vergi, işletme sahip ya da ortaklarının kişisel vergisidir ve işletmeye ait değildir. Dolayısıyla ödenen geçici vergiler işletme sahip ya da ortaklarından tahsil edilerek tasfiye edilmelidir. 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR SMMM Mustafa Uçkaç 50
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular Vergi İncelemelerinde Tespit Edilen Tekdüzen Hesap Planı Uyumsuzlukları
Ortaklardan Alacaklar Hesabı ve Faiz Hesaplanması «Pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmedikçe ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiş yıl zararları karşılayacak düzeyde olmadıkça şirkete borçlanamaz.» (T.T.K. m.358) Dolayısıyla ortakların şirkete borçlanmasında öncelikle bu hüküm dikkate alınmalıdır. Yukarıdaki şart yerine gelmiş ve şirket ortağa borç para vermiş ise bu defa söz konusu alacağa faiz yürütülmesi söz konusudur. Vergi idaresinin görüşü, şirketin gerçek kişi ortaklarına verdiği borçları bir finansman hizmeti sayıp adatlandırma sonucuna göre KDV li fatura düzenlenmesi gerektiği yönündedir. SMMM Mustafa Uçkaç 52
Ortaklara Borçlar Hesabı ve Örtülü Sermaye Kurumların ortaklarından doğrudan veya dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları borçların, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili hesap dönemi için «örtülü sermaye» sayılmaktadır. (K.V.K. m.11-12-13) Bu nedenle 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabının muavin defteri kontrol edilmeli ve «örtülü sermaye» kapsamına girilip girilmediği denetlenmelidir. [Öz sermaye; kurumun hesap dönemi başındaki öz sermayesini (aktif toplamı ile borçlar arasındaki farkı) ifade eder. (V.U.K. m.192)] Eğer 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabı dönem içinde herhangi bir tarihte öz sermayenin üç katını aşıyorsa ÖRTÜLÜ SERMAYE ile ilgili hükümlerin kapsamına girilmiş olunacaktır. SMMM Mustafa Uçkaç 53
120 ve 320 Hesapların Mahsubu İşletmenin alıcı olduğu bir işletmeden aynı zamanda satın alma yapması sık karşılaşılan bir durumdur. Vergi idaresi bu tür işletmeler için 120 ve 320 hesapların ayrı ayrı yürütülmesini ve birbirlerine mahsup edilmemesi savunmaktadır. Dolayısıyla işletmede 120 ve 320 hesapların karşılıklı mahsup edilmesi söz konusu ise bu işlemin bir sözleşmeye dayandırılarak belgelendirilmesi işletme lehine olacaktır. 320 SATICILAR 120 ALICILAR SMMM Mustafa Uçkaç 54
Şüpheli Alacaklar ve Karşılık Ayrılması V.U.K. m.323 hükmüne göre bir alacağın «şüpheli alacak» sayılabilmesi için dava veya icra safhasında olması gerekir. Ancak herhangi bir belgeye gerek kalmaksızın «tekdüzen hesap planı açıklamasında» belirtilen «perakende satış yöntemi» kullanılarak ayrılan şüpheli alacak karşılıkları «kanunen kabul edilmeyen gider» olarak dikkate alınmalıdır. 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 103 ALACAK SENETLERİ 654 KARŞILIK GİDERLERİ 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 900 K.K.E.G. 901 K.K.E.G. SMMM Mustafa Uçkaç 55
Sabit Kıymeti Yenileme Fonu (Özel Fonlar) Duran varlık satışlarında elde edilen kazançlar dönemin gelirlerine alınmak yerine özel bir fon hesabına alınabilir. Yenileme fonu ayrılmasındaki üç yıllık süre, aslında iki yıl vergi matrahına dahil edilmeme şeklindedir. (Yenileme fonunun iki vergilendirme dönemi için vergilendirilmeyip üçüncü vergilendirme dönemi sonunda vergi matrahına ilave edilmesi şeklinde anlaşılması gerekir.) Danıştay 3 yıllık sürenin hesabında satışın yapıldığı yılı izleyen yılı birinci yıl olarak kabul etmektedir. Elden Çıkarma 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 255 DEMİRBAŞLAR 392 DİĞER KDV 549 ÖZEL FONLAR 3.Yıl 549 ÖZEL FONLAR 679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE KÂRLAR SMMM Mustafa Uçkaç 56
Alınan Vadeli Çekler Çekte vade olmaması nedeniyle dönem sonunda 101 ALINAN ÇEKLER hesabının bakiyesi 121 ALACAK SENETLERİ veya 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR gibi bir alacak hesabına aktarılmalıdır. 31.12.20XX tarihi C.tesi ve 3031.12.20XX tarihleri C.tesiPazar günlerine denk geliyorsa 101 ALINAN ÇEKLER hesabı bakiye verebilir. (Bakiye tutarı günü C.tesiPazar gününe denk gelen çeklerin tutarıdır.) 121 ALACAK SENETLERİ 101 ALINAN ÇEKLER SMMM Mustafa Uçkaç 57
Verilen Vadeli Çekler Ayın şekilde verilen çeklerde de dönem sonunda 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ hesabının bakiyesi 321 BORÇ SENETLERİ veya 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR gibi bir alacak hesabına aktarılmalıdır. 31.12.20XX tarihi C.tesi ve 3031.12.20XX tarihleri C.tesiPazar günlerine denk geliyorsa 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ hesabı bakiye verebilir. (Bakiye tutarı günü C.tesiPazar gününe denk gelen çeklerin tutarıdır.) 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 321 BORÇ SENETLERİ SMMM Mustafa Uçkaç 58
Sık Görülen Hatalar Dönemsellik Kayıtları Tam Açıklama İhlalleri Kanunlarla İlişkili Hesaplar Özellikli Konular
Cari Hesapların Ters Bakiye Vermesi 120 ve 320 hesaplar dönem içinde herhangi bir zamanda ve dönem sonunda ters bakiye vermemelidir. 120 ve 320 hesapların ters bakiye vermemesi için «ödeme veya ödeme aracı verildiğinde» bakiye kontrolü yapılmalı ve fark varsa, bu fark kadar kısım 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına kaydedilmelidir. 320 SATICILAR 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 101 ALINAN ÇEKLER 120 ALICILAR 340 ALINAN AVANSLAR SMMM Mustafa Uçkaç 60
Cari Hesapların Ters Bakiye Vermesi 120 ve 320 hesaplar dönem içinde herhangi bir zamanda ve dönem sonunda ters bakiye vermemelidir. 120 ve 320 hesapların ters bakiye vermemesi için «ödeme veya ödeme aracı verildiğinde» bakiye kontrolü yapılmalı ve fark varsa, bu fark kadar kısım 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına kaydedilmelidir. 320 SATICILAR 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 120 ve 320 hesapların bakiye kontrolü genellikle 103 dönem VERİLEN sonlarında ÇEK VE yapılmakta ÖDEME ve eğer «ters bakiye» EMİRLERİ veriyorsa, söz konusu bakiye tutarı 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına aktarılmaktadır. 101 ALINAN ÇEKLER Ancak söz konusu işlem tekdüzen hesap planına uygun 120 ALICILAR değildir. 340 ALINAN AVANSLAR SMMM Mustafa Uçkaç 61
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Çoğu kez kanunen kabul edilmeyen giderlerin 689 DİĞER O.DIŞI GİDER VE ZARARLAR hesabında veya gider hesaplarının altında bir alt hesapta muhasebeleştirildiği görülmektedir. Ancak bu tür giderler «kendi fonksiyonunda» muhasebeleştirilmeli ve altına NAZIM HESAP kaydı yapılmalıdır. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 191 İNDİRİLECEK KDV 320 SATICILAR 900 K.K.E.G. 950 K.K.E.G. SMMM Mustafa Uçkaç 62
Kredi Kartıyla Yapılan Satışlar İşletmenin bir gün içerisinde kredi kartı ile yaptıkları satışların tutarını ertesi gün belirli bir oranda komisyon kesintisi yaparak işletmenin banka nezdindeki cari hesaplarına aktarıyorsa 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabı kullanılmaktadır. Bankaya ödenen komisyon gibi ücretler gider kaydedilirken, bonus-para puan gibi promosyonlar gelir olarak kaydedilmelidir. 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV SMMM Mustafa Uçkaç 63
Bonuslar-Parapuanlar Unutulmamalı! İşletmenin cirosu ya da kart merkezinin yürüttüğü kampanyalar nedeniyle kazanılan bonus-parapuan gibi promosyonların «gelir olarak kaydı» unutulmamalıdır. 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR SMMM Mustafa Uçkaç 64
Bina ve Arsa Ayırımı İşletmenin bir bina satın alması durumunda, binanın üzerinde oturduğu arsanın ayrıca muhasebeleştirilmesi gerekir. Uygulamada binanın bedeli içinde arsanın bedeli de bulunmakta, ancak arsanın bedeli tam olarak bilinmemektedir. VUK değerleme ölçülerine göre «vergi değeri» üzerinden ayrıştırmak mümkündür. 252 BİNALAR 250 ARAZİ VE ARSALAR 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ SMMM Mustafa Uçkaç 65
Kargo Giderleri Kargo giderleri öncelikle «maliyet» veya «gider» olarak ayrıştırılmalıdır. Alınan bir ilk madde malzeme, ticari mal veya demirbaş gibi bir maddi duran varlık edinimi söz konusu ise gider olarak muhasebeleştirilmesi mümkün değildir. 153 TİCARİ MALLAR 191 İNDİRİLECEK KDV 100 KASA SMMM Mustafa Uçkaç 66
Alıcı Hesabına Ödenen Nakliye Giderleri Bir satışta «mal veya hizmet» ile birlikte «nakliye bedeli» de fatura ediliyorsa, o nakliye için işletmenin kendi adına aldığı nakliye faturası gider değil indirim olarak gösterilir. Nakliye bedeli ayrıca alıcıdan alınıyor ve alınan bu bedel fatura üzerinde açıkça gösteriliyorsa, işletmenin aldığı nakliye faturası gider olarak kaydedilemez. 612 DİĞER İNDİRİMLER 191 İNDİRİLECEK KDV 100 KASA SMMM Mustafa Uçkaç 67
Duran Varlık Ediniminde Finansman Giderleri Duran varlık ediniminde katlanılan finansman giderlerinin ilk takvim yılına isabet eden kısmı gider olarak muhasebeleştirilmez; maliyet olarak kaydedilmelidir. Finansman giderlerinin kalan kısmı, izleyen takvim yıllarında gider kaydedilebilir. 254 TAŞITLAR 300 BANKA KREDİLERİ 102 BANKALAR 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 300 BANKA KREDİLERİ 102 BANKALAR SMMM Mustafa Uçkaç 68
Stok Ediniminde Finansman Giderleri Stok ediniminde katlanılan finansman giderlerinin, söz konusu stokların teslim alınmasına kadar geçen süreye isabet eden kısmı gider olarak muhasebeleştirilmez; maliyet olarak kaydedilmelidir. Stoklar teslim alındıktan sonraki sürede tahakkuk edecek finansman giderleri «gider» kaydedilebilir. 150 İLKMADDE VE MALZEME 300 BANKA KREDİLERİ 102 BANKALAR 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 300 BANKA KREDİLERİ 102 BANKALAR SMMM Mustafa Uçkaç 69
Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Özellikli Konular