Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne i Ba dat Cad. Kumbarac lar Ç kmaz Birlik Apt. B Blk. No:16/24 Feneryolu 34724 Kad köy / stanbul Tel: (0216) 414 44 17 (pbx) Faks: (0216) 414 44 19 Web: www.kmtd.org.tr e-mail: kmtd@kmtd.org.tr Türk Kan Vakf Ba dat Cad. Kumbarac lar Ç kmaz Birlik Apt. B Blk. No:16/26 Feneryolu 34724 Kad köy / stanbul Tel: (0216) 330 72 72 (pbx) Faks: (0216) 336 41 43 Web: www.kan.org.tr e-mail: kan@kan.org.tr Haz rl k Mavi Kare Reklamc l k (0212) 266 55 31 Bask Nak fl Ofset (0212) 613 87 37 Bu kitapta yay mlanan yaz l dokümanlar n bir k sm n n ya da tamam n n herhangi bir ortamda yeniden yay mlanmas için Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne i Yönetim Kurulu ile Türk Kan Vakf Yönetim Kurulu nun yaz l izinlerinin bulunmas flartt r.
DÜZENLEYENLER T.C. SA LIK BAKANLI I TÜRK YE KAN MERKEZLER VE TRANSFÜZYON DERNE TÜRK KAN VAKFI ONURSAL BAfiKAN Sa l k Bakan Prof. Dr. Recep AKDA ONUR KURULU Uzm. Dr. smail DEM RTAfi Prof. Dr. Necdet ÜNÜVAR Doç. Dr. Öner ODABAfi Prof. Dr. fiükrü C N Prof. Dr. Türkiz GÜRSEL Prof. Dr. Tekin KANRA Prof. Dr. Kaya KILIÇTURGAY DÜZENLEME KURULU BAfiKAN Prof. Dr. Mahmut BAYIK GENEL SEKRETER Uzm. Dr. Ramazan ULUHAN ÜYELER Uzm. Dr. Rukiye BERKEM Yrd. Doç. Dr. Yasemin HEPER Prof. Dr. hsan KARADO AN Uzm. Dr. Esra KARAKOÇ Uzm. Dr. Nil Banu PEL T KILIÇ Uzm. Dr. Reha MASATLI Prof. Dr. Gülyüz ÖZTÜRK Dr. N. Nuri SOLAZ Doç. Dr. Meral SÖNMEZO LU Doç. Dr. dil YEN CESU
Editörler Uzm. Dr. Ramazan ULUHAN Prof. Dr. Gürol EMEKDAfi
Sevgili Kan Bankac lar; Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne i bu sene Sa l k Bakanl m zla beraber ikinci kongresini yap yor. Kongreler bir bilimsel konuda yap lan çal flmalar n camiaya sunuldu u yerlerdir. Kongre düzenlenmesi için konu ile ilgili kimselerin bilimsel çal flmalar yapmalar bunlar yay n haline getirebilmeleri laz md r. Böyle bir birikimin olufltu unu görmekten mutluyuz. Bu tür çal flmalar uzmanl k dernekleri bünyesindeki kurulufllarda daha kolay yap lmaktad r. Ancak konular itibar ile tamamen ayr bir bilim dal olmas gereken Kan Bankac l ve Transfüzyon T bb maalesef tüm baflvurular m za ra men hala bir uzmanl k dal olarak kabul edilmemifltir. Bu duruma ra men çeflitli uzmanl k dallar ndaki kan bankas çal flanlar n n kendi branfllar ile ilgili çal flmalar n n yan nda kan bankac l ve transfüzyon t bb ile ilgili konular nda araflt rmalar ve yay nlar yapmalar takdirle karfl lanacak bir durumdur. Bütün emek verenlere teflekkürlerimizi sunuyoruz. Kongreye Kan Bankac l ile ilgili tüm kurum ve kurulufllar kat lmaktad r. Üniversite ve e itim hastaneleri kan bankalar, Türk K z lay, özel sektöre ait transfüzyon birimleri, kan kullanan hekimler, konu ile ilgili endüstri temsilcileri, Sa l k Bakanl m z kongreye kat lmaktad r. Dolay s ile konu ile ilgili bütün kesimleri bir araya toplayan bu kongremiz, ayn zamanda herkesin birbiriyle tan flt, görüfl al fl veriflinde bulundu u, tart flt, bilgi paylaflt bir zemin oluflturmaktad r. Kan bankac l sadece hekimlerimizin de il, hemflire, teknisyen, biyolog gibi di er çal flanlar n birlikte çal flt, üretti i bir branflt r. TKMTD bünyesinde hekimler kadar tüm çal flanlar da üye olarak bar nd ran bir dernektir. fiimdiye kadar yap lan tüm kurs ve kongrelerde tüm çal flanlar birlikte olduk. Bu kongrede de beraberiz. Camiaya yeni kat lan çal flanlar, üyelerin e itim ve bilgi düzeylerinin farkl l klar ndan dolay her zaman yapt m z gibi bu kongrede de birinci basamak e itim amac yla ayr bir kurs yap lmaktad r. TKMTD üyelerinden gelen anket formlar na bak larak Türkiye nin kan bankac l ve transfüzyon t bb alan nda flimdiki durumunu ortaya ç karan çal flmalar da yapm flt r. lkini 2004 y l ndaki kursumuzda sundu umuz bu çal flman n bir benzerini tekrar sunacakt r. Aradan geçen sürenin geliflmemizi yans taca n düflünmekteyim. Buradan hareketle bir Ulusal Kan Politikam z n oluflturulmas gere inden bahsetmifltik. Böyle bir politika oluflturulmas bütün dünyan n izledi i bir yoldur. International Society of Blood Transfusion (ISBT) nin bülteni Transfusion Today in son say s nda dünyada bu konuda yap lan son çal flmalar sunulmaktad r. Yine bu çal flmalar çerçevesinde Gana da Ulusal Kan Politikas n belirlemifl ve uygulamaya sokmufltur. Ülkemizde de en k sa zamanda bu konuda bir sonuca ulaflmay özlüyoruz. Kan Bankac l ve Transfüzyon T bb yoluna devaml yeni alanlar ve geliflmelerle devam etmektedir. Son senelerde hücre tedavileri ve moleküler yöntemlerin kan bankac l nda kullan lmas da kan bankac l ve transfüzyon t bb n n konusu içine girmifltir. Bu kongrede de bu konuda sunular olacakt r. Sonuç olarak geliflmeleri yak ndan takip edebilmek, ça dafl bilimin getirilerini hastalar m z n hizmetine sunabilmek için bilimin rehberli inde çal flmalar m za devam edece iz. Bu yolda kongremiz bir itici güç olacakt r. Hepinize baflar lar dileriz. Uzm. Dr. Ramazan Uluhan Kongre Düzenleme Kurulu Genel Sekreteri Prof. Dr. Mahmut Bay k Kongre Düzenleme Kurulu Baflkan - 6 -
De erli kat l mc lar; Sa l k Bakanl, Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne i ile Türk Kan Vakf n n birlikte gerçeklefltirdikleri 2. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T bb Kongresi nde birlikte olaca z. Bu tür toplant lar n gözle görülmeyen ama yo un çal flmalar n yap ld mutfak k sm vard r. Kongreye haz rl k dönemi yaklafl k 1 y l sürmektedir. Konular n ve konuflmac lar n saptanmas, otel ve sosyal organizasyonlara haz rl k, kay tlar n yap lmas, konuflmac lardan yaz lar toplama ve redaksiyon, poster ve sözlü bildirilerin toplanmas, elektronik ortamda hakemlere gönderme geri dönüflümünü sa lama, puanlara göre tasnif ve daha buraya yazmakla s d ramayaca m z pek çok çal flma yap l r. En zor olan yaz lan makalelerin, toplanmas, de erlendirilmesi ve redaksiyon k sm d r. Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne i ile Türk Kan Vakf n n bundan sonraki kongrelere hep birlikte haz r olabilmek için araflt rma yapma, sunum haz rlama gibi konularda da çal flmalar yapmas gerekti i de anlafl lm flt r. Tüm bunlara ra men kongreye ilgi ve bilimsel katk çok etkileyicidir. Katk da bulunan ve kat lan tüm arkadafllar m za teflekkürü borç biliriz. Bu kitab n ülkemiz Kan Bankac l ve Transfüzyon T bb na çok önemli bir katk s olaca inanc nday z. II. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T bb Kongresi Editör Grubu - 7 -
- 9 -
- 10 -
- 11 -
SAAT SAAT - 12 -
SAAT SAAT - 13 -
- 14 -
B L MSEL DANIfiMA KURULU YAZIfiMA ADRES Uzm. Dr. lkay AKD K Dr. Arma an AKSOY Doç. Dr. Salih AKSU Yrd. Doç. Dr. Güçhan ALANO LU Prof. Dr. Davut ALBAYRAK Doç. Dr. Mustafa ALTIND fi Uzm. Dr.Hüsnü ALTUNAY Yrd. Doç. Dr Fevzi ALTUNTAfi Prof. Dr. Sema ANAK Uzm. Dr. Bülent ARINÇ Prof. Dr. Önder ARSLAN Prof. Dr. Tanju ATAMER Doç. Dr. Faruk AYDIN Prof. Dr. Yeflim AYDINOK Bio. Erol AYYILDIZ Prof. Dr. Selim BADUR Prof. Dr. Mahmut BAYIK Prof. Dr. Mahmut BAYKAN Prof. Dr. Ziya BAYRAKTARO LU Uzm. Dr. Nur Arditi BENZONANA Uzm. Dr. Rukiye BERKEM Okmeydan E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL Türkiye K z lay Derne i, Kan Hizmetleri fiube Müdürlü ü, ANKARA Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi, Hematoloji BD, Aferez Ünitesi, ANKARA Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, ISPARTA Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, SAMSUN Afyon Kocatepe Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, Kan Merkezi, AFYON Türk Kan Vakf, STANBUL Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, Hematoloji BD, Aferez Ünitesi, KAYSER stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatrik Hematoloji BD, STANBUL Kofluyolu Kalp E itim ve Araflt rma Hastanesi Kan Merkezi, STANBUL Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, bni Sina Hastanesi, Kan Merkezi, ANKARA stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, Hematoloji BD, Çapa, STANBUL Karadeniz Teknik Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, TRABZON Ege Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Hematoloji BD, Kan Merkezi, ZM R Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Aferez Ünitesi, ANKARA stanbul Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, Viroloji ve Temel mmünoloji BD, STANBUL Marmara Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, STANBUL Selçuk Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, KONYA Gaziantep Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, GAZ ANTEP Dr. Lütfi K rdar Kartal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL S.B. Ankara E itim ve Araflt rma Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar, Kan Merkezi, ANKARA - 15 -
Yrd. Doç. Dr. Hülya B LGEN Prof. Dr. Filiz BÜYÜKKEÇEC Prof. Dr. Duran CANATAN Uzm. Dr. Asl han CANDEV R Prof. Dr. fiükrü C N Uzm. Dr. Fuat ÇET NKAYA stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi, Kan Merkezi, STANBUL Ege Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, ZM R Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatrik Hematoloji BD, Kan Merkezi, ISPARTA Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi, Balcal Hastanesi, Kan Merkezi, ADANA Özel Mesa Hastanesi, ANKARA S.B. Haydarpafla Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL Doç. Dr. Fatih DEM RKAN Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji Onkoloji BD, ZM R Prof. Dr. mdat D LEK Uzm. Dr. Alaattin D LS Z Prof. Dr. Gürol EMEKDAfi Doç. Dr. Önder ERGÖNÜL Uzm. Dr. Nigar ERTU RUL Doç. Dr. Bülent ESER Prof. Dr. fiebnem Korur F NCANCI Uzm. Dr. Ece GÜL Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜL Prof. Dr. Türkiz GÜRSEL Dr. U ur GÜZEL Yrd. Doç. Dr. Yasemin HEPER Uzm. Dr. Mine IfiIK Uzm. Dr. Binali ÇTEN Uzm. Dr. Talia LER Uzm. Dr. Abdurrahman KARA Yüzüncü Y l Üniversitesi T p Fakültesi Pediatrik Hematoloji BD, Kan Merkezi, VAN T.C. Sa l k Bakanl Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü ü, ANKARA Mersin Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, MERS N Marmara Üniversitesi T p Fakültesi,Enfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji AD, STANBUL S.B. D flkap Y ld r m Beyaz t E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, ANKARA Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi, Kan Merkezi, KAYSER stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, Adli T p AD, STANBUL Zekai Tahir Burak Kad n Sa l E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, ANKARA Sütçü mam Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, KAHRAMANMARAfi Gazi Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatrik Hematoloji BD, ANKARA Türkiye K z lay Derne i, Kan Hizmetleri fiube Müdürlü ü, ANKARA Uluda Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, BURSA S.B. Etlik Araflt rma Hastanesi, ANKARA Fethiye Devlet Hastanesi, Kan Merkezi, MU LA Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Pediatrik Hematoloji BD, ANKARA S.B. Doktor Sami Ulus Çocuk Hastanesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar Klini i, Kan Merkezi, ANKARA - 16 -
Prof. Dr. hsan KARADO AN Uzm. Dr. Esra Alp KARAKOÇ Prof. Dr. Sabri KEMAHLI Uzm. Dr. Bekir KESK NKILIÇ Uzm. Dr. Nil Banu PEL T KILIÇ Doç. Dr. Kaan KIRAL Prof. Dr. Ahmet KOÇ Doç. Dr. Nafiz KOÇAK Uzm. Dr. Erdo an KOfiAN Uzm. Dr. Duru MALYALI Uzm. Dr. Reha MASATLI Dr. Erhun MERDANO ULLARI Doç. Dr. Birsen MUTLU Uzm. Dr. Özcan NAZLICAN Yrd. Doç. Dr. Feza OTA Prof. Dr. Ercüment OVALI Dr. fiaban ÖZBAYBURTLU Dr. Gökhan ÖZBOZ Prof. Dr. Osman ÖZCEBE Uzm. Dr. Serdar ÖZER Doç. Dr. Gülsüm ÖZET Uzm. Dr. Ahmet ÖZSANCAK Prof. Dr. Gülyüz ÖZTÜRK Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, Kan Merkezi, ANTALYA S.B.Ankara E itim ve Araflt rma Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar, Kan Merkezi, ANKARA Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Hematoloji BD, Serpil Akda Kan Merkezi, ANKARA T.C. Sa l k Bakanl Temel Sa l k Hizmetleri Genel Müdürlü ü, ANKARA Ac badem Sa l k Grubu Hastaneleri, Kan Merkezi, STANBUL Türkiye K z lay Derne i Yönetim Kurulu Üyesi, ANKARA Harran Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi, Kan Merkezi, fianliurfa Isparta Askeri Hastanesi, Kan Merkezi, ISPARTA Türkiye K z lay Derne i, Çapa Kan Merkezi, STANBUL S.B. Ümraniye Devlet Hastanesi, Genel Cerrahi Bölümü, STANBUL S.B. Zeynep Kamil E itim ve Araflt rma Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar, Kan Merkezi, STANBUL S.B.Haydarpafla Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, KOCAEL S. B. Haseki E itim ve Araflt rma Hastanesi, Enfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji, Kan Merkezi, STANBUL Mersin Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, MERS N Karadeniz Teknik Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, TRABZON Türkiye K z lay Derne i, Zeynep Kamil Kan Merkezi, STANBUL Türkiye K z lay Derne i, Gaziantep Kan Merkezi, GAZ ANTEP Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, Kan Merkezi, ANKARA Dr. Lütfi K rdar Kartal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL S.B. Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi, ç Hastal klar Hematoloji Klini i, ANKARA Antalya Devlet Hastanesi, Kan Merkezi, ANTALYA stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatrik Hematoloji BD, Kan Merkezi, STANBUL - 17 -
Doç. Dr. Serhan SAKARYA Prof. Dr. Fatma SIRMATEL Dr. Nuri SOLAZ Uzm. Dr. Kadriye SOVUKSU Doç. Dr. Meral SÖNMEZO LU Uzm. Dr. Rana ÇEL SUCU Yrd. Doç. Dr. Naci T FT K Prof. Dr. Okan TÖRE Uzm. Dr. Ramazan ULUHAN Prof. Dr. Zümrüt UYSAL Prof. Dr. Birsen ÜLKÜ Prof. Dr. Ali ÜNAL Prof. Dr. Levent ÜNDAR Prof. Dr. fiadi YENEN Doç. Dr. dil YEN CESU Uzm. Dr. Sevinç YILMAZ Prof. Dr. Bülent ZÜLF KAR Adnan Menderes Üniversitesi T p Fakültesi, Enfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji BD, AYDIN Abant zzet Baysal Üniversitesi T p Fakültesi, Enfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji, AD, BOLU Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Serpil Akda Kan Merkezi, ANKARA Antakya Devlet Hastanesi, Kan Merkezi, HATAY Yeditepe Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, STANBUL S.B. fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kan Merkezi, STANBUL Mersin Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, Kan Merkezi, MERS N Uluda Üniversitesi T p Fakültesi, Enfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji AD, BURSA S.B. Zeynep Kamil E itim ve Araflt rma Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar, Kan Merkezi, STANBUL Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatri Hematoloji BD, ANKARA stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, STANBUL Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, Kan Merkezi, KAYSER Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar AD, Hematoloji BD, ANTALYA stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastal klar AD, STANBUL Gazi Üniversitesi T p Fakültesi, Kan Merkezi, ANKARA S.B. Yüksek htisas Hastanesi, ç Hastal klar Klini i, Kan Merkezi, ANKARA stanbul Üniversitesi Çapa T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Pediatrik Hematoloji BD, STANBUL - 18 -
Ç NDEK LER Yazar Sayfa Üniversal Lökosit Azaltman n Avantajlar Prof. Dr. hsan Karado an.................22 Üniversal Lökosit Azaltman n Dezavantajlar Prof. Dr. Yeflim Ayd nok..................24 Motive Edici Faktörler ve Ba flç Beklentileri Dr. U ur Güzel.........................28 Düzenli Kan Ba fl n n Organizasyonu Doç. Dr.Birsen Mutlu....................34 Ba flç Haklar Prof. Dr. fiebnem Korur Fincanc............37 Elektronik Cross Match ve HL7 Uzm. Dr. Fuat Çetinkaya..................42 Kan Bileflenlerinin Haz rlanmas Uzm. Dr. Kadriye Sovuksu.................53 Moleküler Yöntemler ve Kan Bankac l Doç. Dr. dil Yenicesu....................61 Dendritik Hücre Tedavide Kullan m Prof. Dr. Ercüment Oval..................65 Transfüzyonla liflkili Mikrokimerizm Uzm. Dr. Talia leri......................74 Donör Trombosit Aferezi, Nas l, Hangi Cihazla? Yrd. Doç. Dr. Fevzi Altuntafl...............82 Unutulmufl Bir Kompanet: Granülosit Süspansiyonu Doç. Dr. Salih Aksu......................87 Türkiye de Aferez Kullan c lar n n Sorunlar Uzm. Bio. Erol Ayy ld z...................91 Eritrosit Alloimmünizasyonunda Yönetim Prof. Dr. Duran Canatan..................98 HLA Alloimmünizasyonunda Yönetim Prof. Dr. Ziya Bayraktaro lu..............105 Trombosit Alloimmünizasyonunda Yönetim Yrd. Doç. Dr.Güçhan Alano lu............107 Yenido an ve Perinatolojide mmünohematoloji Prof. Dr. Gülyüz Öztürk..................118 Kan Bileflenlerinde Bakteriyel Kontaminasyon Doç. Dr. Serhan Sakarya.................124 Nükleik Asit Amplifikasyon Testleri (NAT) ve Viral naktivasyon Doç. Dr. Faruk Ayd n....................127 K r m Kongo Kanamal Atefli ve Tedavide Kan Ürünleri Doç. Dr. Önder Ergönül..................136 Kufl Gribi ve Transfüzyon Doç. Dr. Mustafa Altundifl................141 Hata Azaltma ve Güvenli in Art r lmas Uzm. Dr. Sevinç Y lmaz.................152 Dokümantasyon ve Standardizasyon Uzm. Dr. A. Esra Karakoç................155 Transfüzyon Risklerinin Minimale ndirilmesinde E itim Yrd. Doç. Dr. Hülya Bilgen...............162 Haemovigilance Doç. Dr. Meral Sönmezo lu..............166 Transfüzyon T bb nda Temel E itim Uzm. Dr. Rukiye Berkem.................170 Transfüzyon T bb nda Mezuniyet Sonras E itim Doç. Dr. Gülsüm Özet..................176 Transfüzyon T bb nda Hizmet çi E itim Doç. Dr. Nafiz Koçak...................188 Sözel Sunumlar....................................191 Poster Sunumlar....................................225 ndeks....................................303-19 -
ÜN VERSAL LÖKOS T AZALTMA - Tart flma - Oturum Baflkan : Prof. Dr. Osman Özcebe Konuflmac : Prof. Dr. hsan Karado an Prof. Dr. Yeflim Ayd nok
ÜN VERSAL LÖKOS T AZALTMANIN AVANTAJLARI Prof. Dr. hsan Karado an Kan ve kan bileflenlerinin transfüzyonu ile oluflan istenmeyen etkilerin önemli bir bölümünden kan bileflenleri içinde bulunan lökositlerin sorumlu oldu u bilinmektedir. Transfüzyon ile lökositlere ba l olarak oluflan bu reaksiyonlar aras nda: Hemolitik olmayan transfüzyona ba l atefl reaksiyonu, nsan lökosit antijenlerine karfl alloimmünizasyon, Sitomegalovirüs ve insan T-hücre lösemi virüsü gibi çeflitli viral enfeksiyöz ajanlar n geçifli, mmünmodülasyon, Transfüzyona ba l graft versus host hastal, gibi çeflitli yan etkiler say labilir. Transfüzyon sonras izlenen purpura ise yine kan bileflenleri içinde bulunan ba flç kaynakl trombositlerden kaynaklanan önemli yan etkilerden biridir. zlenen bu yan etkilerin klinik fliddeti de iflken olmakla birlikte ölümle sonuçlanabilen a r yan etkilerle de karfl lafl labildi i iyi bilinen bir gerçektir. Varyant Creutzfeldt-Jakob (vcj) hastal ilk kez 1996 y l nda tan mlanm fl ve ineklerde deli dana hastal na yol açan prion suflu ile ayn etmen taraf ndan aç a ç kar ld saptanm flt r. Daha çok enfekte et ürünlerinin yenmesi ile insanlara bulaflabilen bu hastal n kan yolu ile de bulaflabilece i çeflitli hayvan modellerinde gösterilmifltir. 1999 y - l nda ngiltere Sa l k Bakanl teorik olarak kan bileflenlerinin nakli yoluyla bulaflma riski olan vcj hastal geliflimini engellemek için tüm kan bileflenlerinden lökositlerin uzaklaflt r lmas yöntemini benimsemifltir. Nitekim, ngiltere de kan nakli yoluyla bulaflan iki olas vcj hastal 2004 y l nda tan mlanm flt r ve bu olgular n ikisinde de kullan lan kan bileflenlerinde lökositlerin uzaklaflt r lmam fl oldu u görülmektedir. Günümüzde ngiltere d fl nda geliflmifl birçok ülkede tüm kan bileflenlerinden lökositlerin uzaklaflt r lmas yöntemi giderek yayg nlaflmaktad r. Birçok geliflmifl ülkede uygulanmakta olan bu yöntem her ne kadar vcj hastal riskini azaltmak amac ile bafllanm fl olsa da günümüzde ba flç kaynakl lökositlere ve trombositlere ba l geliflen birçok önemli yan etkinin de azalmas na yol açm flt r. Bu ülkelerde yap lan bir çok çal flma ile tüm kan bileflenlerinden lökositlerin uzaklaflt r lmas uygulamas na rutin olarak geçildikten sonra hemolitik olmayan atefl reaksiyonu, transfüzyona ba l graft versus host hastal, transfüzyon sonras izlenen purpura gibi önemli yan etkilerin anlaml olarak azald raporlanm flt r. Bu yan etkilerde gerek ölüm oranlar n n yüksek oluflu gerekse tan ve tedavi aç s ndan yap lacak tetkik ve tedavilerin pahal l gibi faktörler göz önüne al n nca tüm kan bileflenlerinden lökositlerin uzaklaflt r lmas yönteminin iyi bir alternatif olaca aç kt r. KAYNAKLAR: 1. Williamson LM, Stainsby D, Jones H, Love E, Chapman CE, Navarrete C, Lucas G, Beatty C, Casbard A, Cohen H the Serious Hazards of Transfusion Steering Group. The impact of universal leukodepletion of the blood supply on hemovigilance reports of posttransfusion purpura and transfusion-associated graft-versus-host disease. Transfusion 2007;47 (8):1455 1467. 2. Krailadsiri P, Seghatchian J, MacGregor I, Drummond O, Perrin R, Spring F, Prescott R, Williamson L, Prowse C, Anstee D, Turner M. The effects of leukodepletion on the generation and removal of microvesicles and prion protein in blood components. Transfusion 2006;46 (3):407 417. - 22 -
3. Pruss A, Kalus U, Radtke H, Koscielny, Baumann-Baretti B, Balzer D, Dörner T, Salama A, Kiesewetter H. Universal leukodepletion of blood components results in a significant reduction of febrile non-hemolytic but not allergic transfusion reactions. Transfusion and Apheresis Science 2004;30:41-46. 4. Rennie I, Rawlinson PSM, Clark P. Universal leukodepletion of blood and febrile transfusion reactions. Transfusion Medicine 2001;11 (2):115 115. 5. Sibinga CTS, Cees Th Smit. Immune effects of blood transfusion. Transfusion Medicine 1999;6:446-447. - 23 -
ÜN VERSAL LÖKOS T AZALTMANIN DEZAVANTAJLARI Prof. Dr. Yeflim Ayd nok Lökosit azaltma ifllemi kan komponentlerinin tafl d lökosit içeri ini flu anki Avrupa standartlar na göre 1 x 10 6 / Ünite ve Amerika standartlar na göre 5 x 10 6 / Ünite alt na indirmektir. Halen eritrosit süspansiyonlar ndaki lökosit azaltma ifllemi ya hemen ürün topland ktan k sa süre sonra (depolama öncesi) veya hastaya transfüze edilirken (yatak bafl ) uygulanmaktad r. Random donör trombosit süspansiyonlar nda, trombositler için lökosit filtresi kullan larak lökosit azalt lm fl ürün elde edilirken, aferez trombosit süspansiyonlar, spesifik cihazlarda ve uygun protokollerle zaten lökositi azalt lm fl olarak sa lanabilmektedir (1). Allogeneik kan transfüzyonlar n n, ürün içerisindeki lökositler ile iliflkili oldu u bilinen çeflitli biyolojik etkileri bulunmaktad r (Tablo 1) (2). Tablo 1. Kan komponentlerindeki lökositlerin potansiyel olumsuz etkileri mmünolojik Etkiler Alloimmünizasyon (HLA ve lökosit antijenleri) Febril reaksiyonlar Trombosit süspansiyon refrakterli i Transplant rejeksiyonu Transfüzyonla iliflkili akut akci er hasar (TRALI) Graft versus host hastal mmünmodülasyon (muhtemel) Enfeksiyon Hastal klar Sitomegalovirus (CMV) enfeksiyonu HTLV-I enfeksiyonu Ebstein Barr virus (EBV) enfeksiyonu Buna karfl n allogenik kan transfüzyonunun lökosit azalt lm fl ürün ile yap lmas n n, temel ve klinik çal flmalarla 3 transfüzyon komplikasyonunu önlemede etkinli i gösterilmifltir. Bunlar; 1. Febril non-hemolitik transfüzyon reaksiyonu (FNHTR) 2. Random donör trombosit transfüzyonlar na, HLA alloimmünizasyonuna ba l, refrakterlik 3. CMV enfeksiyon geçifli Kan ürünlerinde lökosit azaltman n flu spesifik olgu gruplar nda uygulanmas önerilmelidir. 1. FNHTR öyküsü olan veya düzenli transfüzyon program nda olan hastalarda 2. Çok say da trombosit süspansiyonu almaya aday olgularda 3. CMV hastal k riski tafl yanlar Ancak lökosit azaltman n getirece i maliyet gözard edilirse, depolama öncesi lökosit azaltman n tüm transfüze edilecek ürünlere uygulanmas n n, teorik olarak gelecekte fark edilebilecek yararlar sa layabilece i ileri sürülebilir (3). Bunlar n potansiyel klinik önemi, üniversal lökosit azaltma n n yararlar üzerine tart flman n temelini oluflturmaktad r. Nitekim 1999 da ngiltere, rlanda ve Portekiz, varyant Creutzfeldt Jakob hastal n n (vcjd) kan transfüzyonlar yla, o zamanlar için kuramsal, geçiflini önleyebilece i hipotezine dayanarak üniversal lökosit azaltma uygulamas n bafllatt lar. Bu ülkeleri, kan güvenli ini artt rma amac yla Kanada ve Fransa izledi (4). Bilindi i gibi, bu ülkeler vcjd in görüldü ü toplumlard r. - 24 -
S r spongioform ansefalopati (SSA, BSE) epidemisi 1986 da ngiliz s rlar nda patlak verdikten sonra 1997 de ngiltere de 170.000 s r BSE tan s ald. statistikçiler bunun aysbergin görünen ucu oldu unu, gerçek say n n bunun çok üzerinde oldu unu ileri sürdüler. 1996 da s rdan insana geçen BSE yani vcjd tan mland ve hastal n transfüzyon yoluyla insandan insana geçebilece i ile ilgili ilk flüpheler belirdi. Bu risk o zaman hipotetikti ancak daha önce HIV ve HCV de kan t bekledi i için hataya düflen ngiliz Ulusal Kan Politikas, baz kan ürünlerinin baflka ülkelerden ithalat - n gündeme getirdi. 1999 da ise, vcjd in deneysel olarak B lenfositler arac l yla tafl nabilece i bilgisi de erlendirilerek üniversal lökosit azaltma bir risk yönetimi yaklafl m yla bafllat ld. Bu uygulaman n hakl l n destekleyen ilk kan t 2003 ün sonlar nda geldi. Halen vcjd tan mlanan 177 olgunun 21 i d fl nda tamam ngilizdir. Çocukluk y llar n ngiltere de geçirmifl bir Amerikan vatandafl nda hastal k tan mlanm flt r. Amerika da, epideminin görüldü ü 1980-1996 y llar aras nda 6 aydan daha uzun süre ngiltere de kalanlar n donör olarak reddi benimsenmifltir ve halen üniversal lökosit azaltma FDA için bir gereklilik de ildir (5,6). Bu temelde Türkiye nin tafl d risk, baflta ngiltere olmak üzere vcjd in görüldü ü di er ülkeler gibi üniversal lökosit azaltma uygulamas n n bafllat lmas yerine, Amerika n n benimsedi i donör reddi tutumunu destekler niteliktedir. Amerika da üniversal lökosit azaltma ile iliflkili tart flma, allogeneik kan transfüzyonunun immünmodülasyonla iliflkili (TRIM) olumsuz etkileri temeline dayand r larak savunulmaktad r. Bu bak fl aç s ile, postoperatif enfeksiyon, mortalite ve kanser rekurensi ile transfüzyon ünitlerindeki lökositler ve lökosit kaynakl mediatörler aras nda iliflki kurulmaktad r. Allogeneik kan transfüzyonunun TRIM etkilerinin varl na ait yeterli randomize kontrollü çal flmalar bulunmakta m d r? TRIM etkilerini önlemek için üniversal lökosit azaltmay bafllatmak mant kl m d r? TRIM ile iliflkili postoperatif enfeksiyon ve mortalitede art fl bildiren çal flmalar a rl kl olarak kardiyak cerrahi alan na spesifiktir. Prospektif randomize çal flmalar n metaanalizi dahi bu konuda kesin bir kan t oluflturamamaktad r (7). Bu durumda, kan ta dayal yaklafl m üniversal lökosit azaltmay desteklemez. Ancak, risk yönetim yaklafl m, üniversal lökosit azaltma ile potansiyel olarak önlenebilecek risk ile üniversal lökosit azaltman n kendisinin yarataca risk aras ndaki dengeyi gözetir. E er, lökosit azaltma iflleminin kendisi, TRIM in kesinli i kan tlanmam fl olan risklerinin üzerinde bir risk oluflturmuyorsa, risk yönetim anlay fl karar n üniversal lökosit azaltma yönünde kullanacakt r (8). Allogenik kan transfüzyonunun pek çok riskleri vard r. Kan politikalar bu risklerin tamam n elimine etmek üzere gelifltirilemez. Transfüzyon güvenli ini artt rma bak m ndan en büyük toplumsal kazan m s ralamas ndaki önceliklerine göre riskleri belirler ve bu önceliklere göre riskleri elimine eder (9). Ülkelerin öncelikli olarak, kaynaklar n ve dikkatlerini allogenik kan transfüzyonunun kan tlanm fl risklerini elimine etmeye yöneltmeleri mant kl de il midir? Ülkemizin bu anlamda risk öncelikleri belirlenecek olsa, üniversal lökosit azaltmaya gelinceye kadar kan güvenli imizi tehdit eden ne kadar çok neden s ralanabilir. Üniversal lökosit azaltman n en temel dezavantaj ülke ekonomisine getirece i yüksek maliyetidir. Ülkemizde y lda 1.000.000 Ünite kan topland dikkate al n rsa, sadece eritrosit süspansiyonu için y ll k 30.000.000 40.000.000 YTL (23.000.000 30.000.000 $) l k bir yat r m söz konusu edilmektedir. Üniversal lökosit azaltman n benimsenmesi karfl m za bu ifllemin kontrolünün sa lanmas gereklili ini getirecektir. Bu ifllem kontrolü hem kan ünitindeki lökositlerin hedef de erin (1x10 6 /Unit) alt nda oldu unun hem de bu ifllem s ras nda ortaya ç kan ürün kayb n n kabul edilir oldu u temelinde sa lanmal d r. Uygulaman n yarataca ürün kayb izlenebilir ve sonuçlar itibariyle de kabul edilebilir olmal d r (10). Ülkemizde kalite yönetim sistemindeki eksikliklerin tamamlanmadan böyle bir ifllem kontrolünden söz etmek mümkün de ildir. Sonuç olarak, lökosit azaltman n kan tlanm fl 3 endikasyonu (FNHTR lar n n önlenmesi, HLA alloimmünizasyonunun önlenmesi ve CMV geçiflinin önlenmesi) için ifllem kontrolünün sa lanmas ve bu amaçlarla lökosit azaltman n optimum uygulanabilir oldu unun ortaya konulmas önceli imiz olmal d r. Bu birincil hedef gerçeklefltirilir ve bu süreçte üniversal lökosit azaltman n öne sürülen avantajlar ile ilgili yeterli kan t oluflur, ulusal kan politikam z ise öncelikli di er eksikliklerini giderebilirse, o zaman üniversal lökosit azaltma dikkate al nabilir. - 25 -
KAYNAKLAR: 1. Walter H Dzik. Leukoreduction of blood components. Current Opinion in Hematology 2002, 9:521-426. 2. Lane TA, Anderson KC, Goodnough LT et.al. Leukocyte reduction in blood component therapy. Ann Intern Med 1992, 117: 151-162. 3. Vamvakas EC. The case against universal white blood cell reduction. ISBT Science Series 2006, 1:64-72. 4. Murphy M. New variant Creutzfeldt Jakob Disease: the risk of transmission by blood transfusion and potential benefit of leukocyte reduction of blood components. Trans Med Rev1999, 37:121-125.. 5. Ponte M. Insights into the management of emerging infections: Regulating variant Creutzfeldt Jacob Disease transfusion risk in the UK and US. PLOS Medicine 2006, 3(19): 1751-1764. 6. Goodnough LT. Universal Leukoreduction of Cellular Blood Components in 2001? No. Am J Clin Pathol 2001, 115: 674-677. 7. Vamvakas EC. Deleterious clinical effects of transfusion-associated immunomodulation: fact or fiction? Blood 2001, 97: 1180-1195. 8. Wilson K, Wilson M, Hébert PC, Graham I. The application of the precautionary principle to the blood system: The Canadian Blood System s vcjd donor deferral policy. Trans Med Rev 2003, 17: 89-94. 9. AuBuchon JP, Petz LD. Making decisions to improve transfusion safety. In AuBuchon JP, Petz I, Fink A (eds): Policy Alternatives in Transfusion Medicine. Bethesda, MD, AABB Press 2001, 193-226. 10. Shapiro MJ. To filter blood or universal leukoreduction: what is the answer? Critical Care 2004, 8 (suppl 2): 27-30. - 26 -