Sibel TAN Zureguli HALİKE Bengü EVEREST

ÇANAKKALE İLİNDE TARIMSAL YAYIMI GELİŞTİRME PROJESİ (TAR-GEL) KAPSAMINDA ÇALIŞAN PERSONELİN FİZİKSEL, SOSYAL VE EKONOMİK İŞ MEMNUNİYETLERİNİN İNCELENMESİ 1 Sibel TAN Zureguli HALİKE Bengü EVEREST sibeltan@comu.edu.tr turpangirl@126.com beverest@comu.edu.tr Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü ÖZET Çanakkale Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nde Tarımsal Yayım ve Geliştirme Projesi (TAR-GEL) kapsamında görev yapan 118 personel araştırmanın popülasyonunu oluşturmaktadır. Örnek hacminin belirlenmesinde tam sayım yöntemi kullanılarak TAR-GEL personelinden görüşmeyi kabul eden 90 kişi ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışmada TAR- GEL personelinin sosyo-ekonomik durumlarını ortaya koymak amacıyla projeye ilişkin görüşlerini, iş memnuniyetlerini ve karşılaşılan temel sorunları ölçmek amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için yöntem olarak beşli likert ölçeği kullanılmış skor hesaplamaları yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar itibariyle personel fiziksel, sosyal ve ekonomik iş memnuniyetlerini ifade etmişlerdir. İfade edilen sorunların çözümü için personele hizmet içi eğitim ile etkili yayım yöntemlerinin benimsetilmesi, ofis şartlarının iyileştirilmesi, görev tanımlarının net bir şekilde belirlenmesi, diğer tarım personeli ile aralarındaki statü farkının giderilmesi ve ek ödemelerdeki eşitlikler bu personelin daha etkin olarak çalışmasını sağlayacak öneriler olarak sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Tarımsal yayım, tarımsal danışmanlık, TAR-GEL, Çanakkale, Türkiye. THE ANALYSIS OF PHYSICAL, SOCIAL AND ECOMOMIC OF JOB SATISFACTION OF THE STAFF WORKING WITHIN THE SCOPE OF AGRICULTURAL EXTENSION DEVELOPMENT PROJECT (TAR-GEL) IN ÇANAKKALE PROVINCE ABSTRACT 118 staff working within the scope of Agricultural Extension Development Project (TAR- GEL) at Çanakkale Directorate of Provincial Food Agriculture and Livestock constitute the population of the study. By using full count method in the determination of sample volume, the survey was conducted with 90 TAR-GEL staff who accepted interviews. Their views on 1 Bu çalışma yüksek lisans tezinin bir bölümünün özetidir. 1191

the project, job satisfaction and the main problems encountered were intended to be measured in order to reveal the socio-economic status of TAR-GEL staff. A five-point Likert scale was used as method to achieve this goal and score calculations were made. According to the results obtained from the study, the staff express physical, social and economic job satisfaction. For the solution of mentioned problems, the adoption of effective dissemination methods related to on-the-job training by the staff, the improvement of the office conditions, the clear identification of job descriptions, the elimination of status difference with other staff and equality in additional payments are suggested to make the staff work more effectively. Keywords: Agricultural extension, agricultural consultancy, TAR-GEL, Canakkale, Turkey. 1. GİRİŞ Türkiye de Cumhuriyet dönemi ile birlikte tarımsal verim ve üretimde büyük artışlar sağlanmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan bugüne kadar çiftçilerin modern teknikler konusunda bilgilendirilmeleri ve eğitilmeleri yoluyla tarımsal üretim ve verimin artırılması en önemli hedeflerden biri olarak belirtilmiştir (Gürbüz ve Erol, 2002). Tarımda gelişme bilimsel araştırma bulgularıyla elde edilen teknolojik yeniliklerin üreticiler tarafından kullanılmasıyla ve yaygınlaştırılmasıyla mümkündür. Tarımsal kalkınmada yeni tarım tekniklerinin doğru kullanımının sağlanarak kaynakların etkin kullanımı ile üretimde artış sağlamak ancak tarımsal yayımla mümkündür. Buna göre yayım, kırsal alan ve tarım sektörüne müdahale etmede kullanılan önemli bir politika aracı durumundadır (Özçatalbaş ve ark., 2010). Tarımsal yayım ile ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmaktadır. Mesela tarımsal yayım eylemi üreticinin -var olan insan kaynağı- etkinleşmesini ve eşit birey olarak karar düzeneklerine katılmasını sağlayarak varolan sorunun çözümünü gerçekleştirmek olarak görülebilir (Aktaş ve ark., 2002). Diğer bir tanıma göre tarımsal yayım, Kullanılan tarım teknolojisinin yenileştirilmesi, üretim etkinliğinin ve gelirinin yükseltilmesi ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi için kırsal halka bir eğitimsel süreç içinde yardımcı olan hizmet yada sistemdir (Taluğ ve Tatlıdil, 1993). Tarımsal yayım faaliyetlerinin amaçlarına ulaşması ve yapılan faaliyetlerde etkinliğin sağlanması için tarım danışmanlarının rolü ve önemi büyüktür. Nitekim tarım danışmanlarının ülkedeki yayım faaliyetlerini ve yayım politikalarının gereklerini yerine getirmede en önemli insan kaynakları olduğunu söylemek mümkündür. Bakanlık Makamının 11.10.2013 tarih ve 312 sayılı Olur ları ile yürürlüğe girmiş ve 25.07.2014 tarih ve 568 sayılı olur ile değişikliğe uğramış olan Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetleri Uygulama Esaslarına göre tarım danışmanı; sivil toplum örgütlerinde, ziraat odalarında ve tarımsal danışmanlık şirketlerinde istihdam edilen ve tarımsal danışmanlık hizmeti yürütmek üzere kendi nam ve hesabına çalışan ve tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin düzenlenmesine dair yönetmelikte belirtilen hükümlere göre sertifikalandırılmış kişilerdir. Tarımsal danışmanlık hizmetleri ise; Sivil toplum örgütleri, ziraat odaları, şirketler ve serbest tarım danışmanlarınca, tarımsal işletmelerin tarımsal bilgi, teknik ve yöntemler konusundaki ihtiyaçlarının zamanında ve yeterli düzeyde karşılanmasına yönelik olarak ücret karşılığında yürütülen hizmetleri olarak tanımlanmaktadır. Türkiye de tarımsal yayım faaliyetleri uzun süre kamu faaliyetleri şekilde sürdürülmüştür. Kamunun yürüttüğü yayım faaliyetlerinde 1970 li yıllarda aksaklığa uğramaya başlamasıyla tarımsal yayım çalışmalarında yeni arayışlar gündeme gelmiştir. Bu adımlardan en önemlilerinden biri 1984 yılında uygulanmaya başlayan Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesidir (TUYAP). Tarımsal yayım faaliyetlerinde etkili bir dönem olan TUYAP döneminden sonra 2004 yılında Üretime Destek Projesi (KÖY-MER) 1192

başlamıştır. Diğer adıyla 1000 Köye 1000 Tarım Gönüllüsü olarak başlayan proje üç yıllık pilot bir proje olup, 2006 yılı sonunda bitmiştir. KÖY-MER projesinin yerini 2007 yılında uygulamaya başlayan Tarımsal Yayımı Geliştirme Projesi (TAR-GEL) almıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından geliştirilen ve uygulamaya konulan bu proje, çiftçilerin ihtiyaç duydukları bilginin yerinde verilmesi, tarımda teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması, çiftçilerin gelir seviyelerinin yükseltilmesi, proje ile köyden merkeze bilgi talebi ya da merkezden köye bilgi arzı yerine problemlerin doğrudan, yerinde çözümü modeli uygulanması amaçlanmıştır. Bu proje kapsamında Türkiye de 81 ilde veteriner ve ziraat mühendislerinden oluşan yaklaşık 10 bin kişi tarımsal danışmanlık hizmeti vermektedir. Fakat bu personelin sosyal, ekonomik ve fiziksel statüleri dolayısıyla çeşitli sorunları olduğu bilinmektedir (Gökçe, 2004). Bu kapsamda Çanakkale de 74 ziraat mühendisi, 43 veteriner hekim olmak üzere toplam 117 personel çalışmaktadır (GTHB, 2016). Bu çalışmada Çanakkale de çalışan TAR-GEL personelinin iş memnuniyetleri sosyal, ekonomik ve fiziksel açıdan incelenmiştir. İkinci bölümde çalışmada kullanılan yöntem, üçüncü bölümde araştırma bulguları dördüncü ve son bölümde ise sonuç ve öneriler verilmiştir. 2. YÖNTEM 2.1 Verilerin toplanmasında kullanılan yöntem Çalışmanın ana materyalini Çanakkale İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nde Tarımsal Yayım ve Geliştirme Projesi (TAR-GEL) kapsamında görev yapan Ziraat Mühendisleri ile yüz yüze yapılan anket verileri oluşturmaktadır. Bu kapsamında 117 kişi görev yapmakta olup, bu personel araştırmanın popülasyonunu oluşturmaktadır. Örnek hacminin belirlenmesinde tam sayım yöntemi kullanılarak görüşmeyi kabul eden 90 kişi ile anket çalışması yapılmıştır. 2.2 Verilerin Analizinde Kullanılan Yöntemler TAR-GEL personelinin projeye ilişkin görüşlerini, iş memnuniyetlerini ve karşılaşılan temel sorunları ölçmek için, bu kriterleri açıklayan alt unsurlardan yararlanılmıştır. Kriterlerin alt unsurları beşli likert ölçeği ile (5: Kesinlikle katılıyorum, 4: Katılıyorum, 3: Nötr, 2: Katılmıyorum, 1: Kesinlikle katılmıyorum) sorulmuştur. Likert skor hesaplaması ile alt kriterler arasında sıralamalar yapılmıştır. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1 Danışmanların Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetine Bakış Açıları Araştırmada, ilk olarak TAR-GEL personeline tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetinin neyi ifade ettiği sorulmuştur. Buna göre yapılan skor sıralamasıyla TAR-GEL personelinin ilk sırada "üreticileri fon kaynakları ve finansal konularda bilgilendirmek" ifadesini anladığı ortaya çıkmıştır. TAR-GEL personeline göre tarımsal yayım ve danışmanlık hizmeti kavramı ikinci ve üçüncü olarak "destekleme politikaları hakkında bilgilendirmek" ve "kırsal alanda yaşam kalite ve standartlarını iyileştirmek" anlamına gelmektedir. Tarımsal yayım ve danışmanlığı ifade eden son kavram ise "üretici ailelerini bilgilendirmek" olarak düşünülmektedir (Çizelge 1). 3.2 TAR-GEL Personelinden En Fazla Talep Edilen Bilgiler TAR-GEL personeline, çalıştığı bölgede üreticilerin en çok talep ettiği bilgiler sorulmuştur. Toplanan verilere göre yapılan skor sıralamasında TAR-GEL personeline birinci olarak "tarım politikası ve destekler", ikinci sırada "hibe projeleri ve finans kaynakları", üçüncü sırada "zirai ilaçlama yöntemleri" hakkında bilgi talep edildiği belirtilmiştir. Tarımsal 1193

yayım ve danışmanlık çalışmasında bulunan personellerinden en az talep edilen konu ise "markalaşma ve tescil", pazarlama kanalları, üretim planlaması, ve örtü altı yetiştiricilik gibi konulardır. Elde edilen verilerden, üreticilerin devlet tarafından sağlanan finansal desteklere karşı ilgili olduğu, fakat rekabet şansını ve gelir seviyesini artıracak konularda bilinçli olmadığı ortaya çıkmıştır (Çizelge 2). Çizelge 1. Tarımsal yayım ve danışmanlık hizmeti TAR-GEL personeli için neyi ifade etmektedir? Üreticilerin bütün sorunlarını çözmek 6,7 16,7 21,1 32,2 23,3 264,4 5 Gelişen teknolojiler hakkında bilgilendirmek 0 3,3 12,2 42,2 42,2 254,2 6 Yaşam kalite ve standartlarını iyileştirmek 3,3 10 24,4 34,4 27,8 268,5 3 Teknik destek sağlamak 1,1 7,8 16,7 40 34,4 266,8 4 Üretici ailelerini bilgilendirmek 2,2 3,3 13,3 37,8 43,3 237,7 7 Fon kaynakları ve finansal konularda bilgilendirmek 2,2 5,6 18,9 43,3 30 286,6 1 Destekleme politikaları hakkında bilgilendirmek 14,4 20 27,8 26,7 11,1 271,3 2 Çizelge 2. Üreticilerin TAR-GEL personelinden en fazla talep ettiği bilgiler nelerdir? Üretim planlanması 20 21,1 31,1 20 7,8 274,5 14 Bitkisel üretim teknikleri 12,2 14,4 22,2 34,4 16,7 328,7 6 Gübreleme yöntemleri Zirai ilaçlama yöntemleri Tarımsal mekanizasyon Tarım politikası ve destekler Hayvansal üretim teknikleri Hayvan hastalıkları ve zararlıları Yem rasyonları ve silaj yapımı 11,1 11,1 18,9 41,1 17,8 343,4 4 12,2 10 16,7 34,4 26,7 353,4 3 14,4 16,7 41,1 22,2 5,6 287,9 11 3,3 2,2 11,1 36,7 46,7 421,3 1 13,3 15,6 28,9 28,9 13,3 313,3 7 14,4 11,1 24,4 24,4 25,6 335,4 5 16,7 18,9 28,9 28,9 6,7 290,3 9 Sulama yöntemleri 15,6 20 31,1 27,8 5,6 288,1 10 Tarımsal organizasyonlar ve örgütlenme 18,9 15,6 36,7 23,3 5,6 281,4 12 Örtü altı yetiştiricilik 17,8 18,9 36,7 22,2 4,4 276,5 13 Tarım sigortası 14,4 13,3 28,9 36,7 6,7 308 8 Hibe projeleri ve finans kaynakları 4,4 2,2 17,8 41,1 34,4 398,6 2 Markalaşma ve tescil 28,9 17,8 37,8 13,3 2,2 242,1 15 Pazarlama kanalları 22,2 22,2 26,7 16,7 12,2 274,5 14 1194

3.3 TAR-GEL Personelinin Kullandığı Bilgi Kaynakları TAR-GEL personelinin mesleklerini icra ederken kullandıkları bilgi kaynaklarının neler olduğu sorulmuş ve bu sorunun cevabı çizelge 3 de verilmiştir. Anket sonuçlarından elde edilen verilere göre, skor sıralamasıyla TAR-GEL personelin birinci bilgi kaynağı "internet" ikinci bilgi kaynağı mesleki kitaplar, üçüncü bilgi kaynağı danışman arkadaşları ve dördüncü bilgi kaynağı olarak da araştırma kuruluşları olduğu belirtilmiştir. Personelin daha az kullandığı bilgi kaynakları ise il ve ilçe teşkilatındaki uzmanlar, dergi gazete ve broşürler, üniversiteler ve deneyimli çiftçiler dir. Çizelge 3. Mesleğinizi icra ederken kullandığınız bilgi kaynağının önemi Mesleki kitaplar 0 2,2 20 35,6 42,2 417,8 2 İl-İlçe Uzamanlar 7,8 5,6 18,9 41,1 26,7 373,6 5 İnternet 0 0 1,1 31,1 67,8 466,7 1 Dergi gazete broşür 4,4 4,4 25,6 46,7 18,9 371,3 6 Danışman arkadaşlar 3,3 3,3 14,4 55,6 23,3 392 3 Araştırma kuruluşları 4,4 1,1 33,3 35,6 25,6 376,9 4 Üniversiteler 7,8 3,3 30 32,2 26,7 366,7 7 Çiftçiler 6,7 7,8 22,2 47,8 15,6 358,1 8 3.4 Çiftçiyi Bilgilendirme Yöntemleri Tarımsal Yayım ve Danışmanlık hizmeti yapan personellerin hizmet verdiği çiftçilere ne tür yollarla bilgi aktardığını öğrenme amacıyla çiftçiyi bilgilendirmek için kullandığınız yöntemler ve yaptığınız faaliyetlerin önemi sorulmuştur. Anket yapılan danışmanlardan alınan cevaplara göre TAR-GEL personelleri ilk olarak "bireysel görüşme" yaparak bilgi aktardığı ortaya çıkmıştır. İkinci ve üçüncü olarak "görsel teknikler" ve " kurum ziyaretleri ve gezi programları" olduğu verilmiştir. Tarımsal yayım ve danışmanlık yapanların daha az kullandığı bilgi aktarma yöntemleri ise basılı dokümanlar ve "demonstrasyon ve denemeler" olarak belirtilmiştir (çizelge 4). Çizelge 4. Çiftçiyi bilgilendirme yöntemleri Bireysel görüşme Çiftçi toplantıları Demonstrasyon ve denemeler Çiftçi kursları Görsel teknikler Basılı dokümanlar Kurum ziyareti ve gezi programları 0 1,1 2,2 27,8 68,9 464,5 1 0 5 17 34 34 367 5 3 5 13 32 37 365 7 2,2 2,2 27,8 40 27,8 389 4 2,2 1,1 14,4 36,7 45,6 422,4 2 5,6 8,9 22,2 40 23,3 366,5 6 4,4 3,3 20 37,8 34,4 394,2 3 1195

3.5 Yayım Çalışmalarında Etkili Aktörler ve Aktörlerle Uyum Düzeyleri Tarım danışmanlarına çalışmalarındaki etkili aktörler ve önem düzeyi sorulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre yapılan skor sıralamasında birinci olarak "Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü ", ikinci sırada Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, üçüncü sırada muhtarlık/belediyeler, dördüncü sırada ise kooperatifler olarak ifade edilmiştir. Tarımsal yayım çalışmalarında en az etkili gördüğü faktörler ise, araştırma kuruluşları, kaymakamlık ve il özel idareleri, ilaç bayileri, özel firmalar ve ürün satıcıları olarak belirtilmiştir (çizelge 4). Çizelge 5. Yayım çalışmalarında etkili aktörler ve aktörlerle uyum düzeyi Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müd. Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müd. 4,4 1,1 13,3 40 41,1 412 2 2,2 2,2 12,2 33,3 50 426,4 1 Muhtarlık / Belediyeler 5,6 4,4 26,7 38,9 24,4 372,1 3 Kaymakamlık /İl Özel İdare Araştırma Kuruluşları Kooperatifler Üniversiteler Bayiler Özel Firmalar Ziraat Odası Ürün Satıcıları 5,6 10 43,3 24,4 16,7 336,6 8 8,9 10 27,8 32,2 21,1 346,6 7 4,4 6,7 31,1 41,1 16,7 359 4 8,9 7,8 23,3 35,6 24,4 358,8 5 14,4 7,8 38,9 28,9 10 312,3 9 14,4 14,4 34,4 26,7 10 303,2 11 11,1 4,4 27,8 40 16,7 346,8 6 11,1 12,2 41,1 26,7 8,9 310,1 10 3.6 TAR-GEL Personelinin İş Memnuniyetlerine İlişkin Göstergeler Anket yapılan personele yaptığı görevden memnun olup olmadığı sorulmuştur. Toplanan veriler değerlendirildiğinde TAR-GEL personellerin %75.6' sı görev aldığı işten memnum olduğunu ve %24.4' ünün yaptığı işinden memnun olmadığını ifade etmiştir. Yaptığı görevle ilgili fiziksel şartlardan memnuniyet durumu sorulduğunda %83.3'ü fiziksel şartlardan memnun olmadığını sadece %16.7'si ise çalışma ortamındaki fiziksel şartlardan memnun olduğu belirtilmiştir. Araştırmada, TAR-GEL personeline tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetinde fiziksel şartlardan memnuniyet durumu sorulmuştur. Toplanan verilere göre yapılan skor sıralamasıyla TAR-GEL personelinin Fiziksel şartlardan memnuniyet derecesi ilk sırada "oturduğum evin durumu" seçtiği belirlenmiştir. TAR-GEL personeline göre ikinci ve üçüncü sırada "iklim ve topografik faktörler" ve "çalıştığım bölgenin coğrafik konumu ve üretim potansiyeli" cevaplarını vermişlerdir. Personelin memnun olmadığı fiziksel şart ise "çalışma ofisi olarak kullanılan yer", çalıştığım yerde temizlik, hijyen, sağlık ve iş güvencesi, ve ofisteki bilgisayar ve diğer ekipman durumu olarak ifade edilmiştir (Çizelge 6). 1196

Çizelge 6. İşiyle ilgili fiziksel şartlardan memnuniyet durumu Çalışma ofisi olarak kullanılan yer 46,7 23,3 14,4 13,3 2,2 200,7 8 Ofisteki ekipman 44,4 20 17,8 14,4 3,3 211,9 7 Temizlik, hijyen, sağlık ve iş güvencesi 51,1 18,9 17,8 10 2,2 193,3 9 Coğrafik konumu ve üre. Pot 6,7 8,9 27,8 37,8 18,9 353,6 3 Oturduğum evin durumu 6,7 4,4 27,8 37,8 23,3 366,6 1 Merkeze uzaklık ve ulaşım 14,4 8,9 22,2 35,6 18,9 335,7 4 Ulaşım ve yemek imkanları 27,8 22,2 24,4 15,6 10 257,8 6 İklim ve topoğrafik faktörler 6,7 4,4 32,2 41,1 15,6 354,5 2 Köy veya ilçenin altyapı imkânları 17,8 12,2 37,8 24,4 7,8 292,2 5 Araştırma alanı içinde anket yapılan tarımsal yayım ve danışmanlık hizmeti veren personellerin çalıştığı ortamdaki sosyal şartlara bakışı incelendiğinde %63.3' ünün çalışma ortamında kendine tamın edilen sosyal şartlardan memnun olmadığı ve %36.7'sinin çalışma ortamındaki sosyal şartlardan memnun olduğu belirtilmiştir. Danışmanlara sosyal şartlardan memnuniyeti sorulduğunda, toplanan verilerle yapılan skor sıralamasıyla ilk sırada "çalışma bölgesindeki lider ve önder çiftçilerin yaklaşımı" ikinci ve üçüncü sırada ise "hitap ettiğim hedef kitle ile iletişim düzeyi" ve "danışmana karşı güven ve işbirliği eğilimi" olduğu belirtilmiştir. TAR-GEL personelin çalışmasıyla ilgili sosyal şartlardan memnuniyeti son sıra olarak "hedef kitlenin yenilikleri benimsemede gösterdiği tutum" olarak ifade edilmiştir (Çizelge 7). Anket uygulamasının bu kısmında TAR-GEL personeline çalıştığı ortamdaki ekonomik şartlar açısından memnuniyet durumu sorulmuştur. Buna göre yapılan skor sıralamasıyla TAR-GEL personelinin ilk sırada "elinize geçen maaş" seçtiği görülmüştür. İkinci ve üçüncü sırada "elde ettiğiniz kazançla sahip olduğunuz ilişki refah düzeyi arasındaki ilişki" ve "sahip olduğunuz sosyal güvenlik imkanları ve özlük hakları" cevapları düşünülmektedir. TAR-GEL personelin hizmet verdiği işiyle ilgili ekonomik şartlar bakımından son sıra olarak "ek ödemelerden memnuniyet durumu (döner sermayeden pay, geçici görev yolluğu vs)." olduğu anlaşılmaktadır (Çizelge 9). Çizelge 7. İşinizle ilgili sosyal şartlardan memnuniyet durumu Hedef kitle ile iletişim düzeyi 3,3 13,3 25,6 47,8 10 347,9 2 Hedef kitlenin eğitimi ve bilinç düzeyi 8,9 18,9 44,4 25,6 2,2 293,3 6 Hedef kitlenin yenilikleri benimsemesi 7,8 30 33,3 25,6 3,3 286,6 7 Yayım çalışmalarında destek 10 17,8 36,7 33,3 2,2 299,9 5 Güven ve işbirliği eğilimi 5,6 10 26,7 50 7,8 344,7 3 Lider ve önder çiftçilerin yaklaşımı 4,4 7,8 22,2 52,2 13,3 361,9 1 Ekip çalışmaları ve işbirliği potansiyeli 5,6 11,1 46,7 33,3 3,3 317,6 4 1197

Çizelge 8. İşle ilgili ekonomik şartlardan memnuniyet durumu Elinize geçen maaş 5,6 8,9 26,7 47,8 11,1 350,2 1 Sosyal güvenlik imkanları ve özlük hakları 16,7 21,1 28,9 28,9 4,4 283,2 3 Kazançla refah düzeyi arasındaki ilişki 7,8 15,6 36,7 31,1 8,9 318 2 Eğitime uygun bir alanda istihdam edilme 21,1 20 23,3 28,9 6,7 280,1 4 Ek ödemelerden memnuniyet durumu 30 21,1 21,1 24,4 3,3 249,6 5 3.7 TAR-GEL Personelinin Karşılaştığı Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Araştırmanın bu bölümünde, İlk olarak TAR-GEL personeline görev yaptığı süreçte karşılaştığı sorunlar ve önem derecesi sorulmuştur. Personelin karşılaştığı temel sorunlardan ilk sırada "çalışma ofisi ve şartları" olduğu görülmüştür. TAR-GEL personeline göre ikinci ve üçüncü sırada "köy şartlarındaki olumsuzluklar" ve "araç ve ulaşım" olarak ifade edilmiştir. Personelin sorunlar arasında daha az önemli gördükleri ise mesleki bilgi ve birikim yetersizliği, ücret yetersizliği ve sözleşmeli hizmet vermek olarak ifade edilmiştir. Çizelge 9. Görev süresince karşılaştığınız temel sorunların önem derecesi Araç ve ulaşım Çalışma ofisi ve şartları Konut problemi 3,3 11,1 13,3 34,4 37,8 392 3 2,2 11,1 8,9 33,3 44,4 406,3 1 3,3 23,3 22,2 20 31,1 352 6 Sözleşmeli hizmet vermek 16,7 12,2 38,9 7,8 24,4 311 7 Eğitim ve yayım malzemelerinin yetersizliği 3,3 14,4 27,8 26,7 27,8 361,3 5 Köy şartlarındaki olumsuzluklar Ücret yetersizliği Çiftçilerin isteksizliği Bilgi ve birikim yetersizliği 3,3 7,8 14,4 40 34,4 394,1 2 8,9 22,2 34,4 21,1 13,3 307,4 8 5,6 5,6 28,9 38,9 21,1 364,6 4 17,8 40 25,6 7,8 8,9 250,3 9 Araştırmanın bu bölümünde, Tarımsal Yayım ve Geliştirme Projesini daha iyi uygulama amacıyla personelin etkinlik ve verimlilik konusunda görüşlerini anlayabilmek için yaptığınız işte etkinlik ve verimliliğin artırılması için ne yapılması gerekiyor sorusu sorulmuştur. Personelin bu konudaki ilk isteği "görev tanımının net bir şekilde belirlenmesi" olarak belirtilmiştir. İkinci ve üçüncü sırada "daimi kadro" ve "üreticilerin bilinçlendirilmesi" olarak ifade edilmiştir. TAR-GEL personelinin bu konuda daha az önemli gördüğü başlıklar ise "ekonomik iyileştirmeler" ve idari kadrolara atanabilme olarak belirtilmiştir. Değerlendirme sonucuna göz attığımızda, TAR-GEL projesinin başarılı bir şekilde yürümesi için ilk önce görev tanımının net bir şekilde belirlenmesinin gerektiği ortaya çıkmıştır (Çizelge 10). 1198

Çizelge 10. Yaptığınız işte etkinlik ve verimliliğin artırılması için yapılması gerekenler Ekonomik iyileştirmeler 2,2 1,1 5,6 48,9 42,2 427,8 7 Daimi kadro 2,2 0 6,7 25,6 65,6 452,7 2 Fiziksel iyileştirmeler 1,1 1,1 16,7 23,3 57,8 435,6 5 Hizmet İçi eğitim 0 1,1 14,4 26,7 57,8 441,2 4 Üreticilerin bilinçlendirilmesi 0 1,1 6,7 35,6 56,7 448,2 3 İdari ve yönetici görevler 1,1 1,1 17,8 25,6 54,4 431,1 6 Net görev tanımım 2,2 0 8,9 12,2 76,7 461,2 1 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmadan elde ettiğimiz sonuçlara göre tarımsal yayım personeli yaptığı işin üreticiden de gelen talepler doğrultusunda finansal konularda veya destekleme konusunda üreticiyi bilgilendirmek olarak görmektedir. Aynı şekilde üretici danışmandan daha çok finansal bilgi desteği beklemektedir. Danışmanlar mesleklerini yaparken en çok kullandıkları bilgi kaynakları internet, mesleki kitaplar ve diğer danışmanlar olarak ifade edilmiştir. Üniversitelerin bilgi kaynakları içerisinde son sıralarda yer alması olumsuz bir tespittir. Yine çiftçiyi bilgilendirmede en fazla bireysel görüşmeler ve görsel tekniklere önem verildiği ifade edilmiştir. Danışmanlar yayım çalışmalarını yaparken tarımın taşra teşkilatları ve diğer yerel inisiyatifler ile uyumlu olduklarını ifade etmiştir. Çalışanların fiziksel şartlardan oturdukları evden bulundukları iklim ve coğrafyadan memnun olduklarını ama çalışma ofisi şartlarından ise memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Sosyal iş memnuniyeti açısından bölgedeki lider çiftçilerden memnun olduklarını ama çiftçilerin yenilikleri benimsemedeki tutumlarından memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Ekonomik açıdan iş memnuniyeti incelendiğinde ise personel aldıkları maaş ve refah düzeylerinden memnun olduklarını ama diğer personel ile eşit olmayan şartlardan şikayetlerini ifade etmişlerdir. Bu araştırmanın sonucunda TAR-GEL personeli ile ilgili yukarıda elde edilen bulgular ışığında sunulabilecek önerileri şöyle özetleyebiliriz. Öncelikle bu personelin işe başlamadan önce hizmet içi bir eğitime tabi tutularak çiftçilerle iletişim yöntemlerinin ve etkili yayım yöntemlerinin benimsetilmesi gerekmektedir. Nitekim danışman sadece mevcut devlet desteklerini ve finansal olanakları üreticilere üretmekle sorumlu değil, pazarlama, markalaşma ve planlama gibi rekabeti artırıcı faktörleri üreticiye benimsetmelidir. Ayrıca danışmanların teknolojik bilgi düzeyini artıracak eğitimler önemlidir. Yine yapılabilecek kurum ziyaretleri ile başta üniversiteler olmak üzere diğer araştırma kuruluşları ile iletişimlerinin artırılması gerekmektedir. Özellikle danışmanların memnuniyetsizliklerini ifade ettikleri fiziksel şartların, ulaşım imkanlarının ve ofis imkanlarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Danışmanların sosyal memnuniyetsizliklerini ifade ettikleri görev tanımlarının net bir şekilde belli olmaması, diğer tarım personeli ile aralarındaki statü farkı ve ek ödemelerdeki eşitlikler bu personelin daha etkin olarak çalışmasını sağlayacak önerilerdir. Bu çalışmada yapılabilecek en önemli öneri ise zaten bakanlığın gündeminde olan daimi kadro sorunlarının çözümüdür. 1199

KAYNAKLAR Aktaş, Y., Pakyürek, A., Y., Hacıalibeyoğlu, N., 2002. Harran Ovası nda Sebze Üretimi ve Tarımsal Yayım Sorunları. Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi, s:426, 18-20 Eylül, Erzurum. Gökçe, O., 2004. 1000 Köye 1000 Tarımcı Projesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, s:609, 16-18 Eylül, Tokat. GTHB, 2015. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Çanakkale İl Müdürlüğü, 2015 Brifing Raporu. Çanakkale. Gürbüz, İ.B., Erol, A.O., 2002. Tarımsal Yayımda Yeni Yaklaşımlar ve Tarımsal Danışmanlık. Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi, s:416, 18-20 Eylül, Erzurum. Özçatalbaş, O., Bostan, Budak, D., Boz, İ., Karaturhan, B., 2010. Türkiye de Tarım Danışmanlığı Sisteminin Geliştirilmesine Yönelik Önlemler. Ziraat Mühendisleri Odası, 7. Teknik Kongre, Ankara. Taluğ, C.,ve Tatlıdil, H., 1993. Tarımsal Yayım ve Haberleşme Ders Kitabı. AnkaraÜniversitesi Ziraat Fakültesi Baskı Ofset Ünitesi, Ankara 1200