BİLDİRİLER
Silaj ları ile Silolanmış Yonca ve Macar Fiği Silajlarının Besin Değeri ve Fermantasyon Özellikleri Gürhan KELEŞ 1, M. Selçuk ALATAŞ 2, Serkan ATEŞ 3 Özet Bu çalışmada, katkı maddeleri ile silolanan yonca (Medicago sativa) ve Macar fiğinin (Vicia pannonica crantz) besin değerleri ve fermantasyon özellikleri araştırılmıştır. Yonca geç tomurcuklanma, Macar fiği ise çiçeklenme döneminde biçilerek, 350 g/kg kuru madde düzeyine kadar yapılan ön soldurmanın ardından katkılı ya da katkısız olarak 1 L lik anaerobik kavanozlara silolanmıştır. Silolanan otlara organik asitler (Formik asit + sodyum formiyat, Silofarm liquid, Farmavet, Türkiye ve Formik asit + propiyonik asit + sodyum formiyat, Silofarm combi liquid, Farmavet, Türkiye) 4 L/t düzeyinde, bakteri inokulantı ise (Lactobacillus buchneri, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus casei, 11GFT, Pioneer Hi-Bred, Int., Inc., USA) 1.5x10 5 kob/g düzeyinde uygulanmıştır. Macar fiği silajlarının ham kül, ADF ve selüloz içeriklerinin yonca silajlarından daha yüksek (P<0.05), buna karşın lignin, lif olmayan karbonhidrat ve hemiselüloz içeriklerinin ise daha düşük (P<0.001) olduğu belirlenmiştir. Silajların in-vitro gerçek kuru madde sindirilebilirlikleri benzer (P>0.05) bulunurken, yonca silajlarının enerji değerleri Macar fiği silajlarından daha yüksek tespit edilmiştir (P<0.001). Yonca silajları daha düşük (P<0.001) ph değeri (4.59 a 5.00) ve amonyak-n u (107 e 131 g/kg N) içeriği ile Macar fiği silajlarına kıyasla daha iyi fermente olmuşlardır. Formik asit katkısında daha belirgin olmak üzere, üç katkı maddesi de, silajların ph sı ve amonyak-n u içeriklerini (g/kg N) düşürmüştür (P<0.001). Formik asit + propiyonik asit katkısının silajların kuru madde kazanımları üzerine etkisi bulunmazken (P>0.05), formik asit ve bakteri inokulantı ilavesi silajların kuru madde kazanımlarını kontrol gurubuna kıyasla % 2.7 artırmıştır (P<0.05). Sonuç olarak, yonca ve Macar fiği silajlarına öncelikle formik asit olmak üzere, formik asit ve bakteri inokulantı ilavesi ile daha kaliteli silajlar üretileceği belirlenmiştir. Ayrıca Macar fiği silajlarına formik asit ilavesine rağmen silaj ph sının (4.94) istenilen seviyeye düşmemesi nedeniyle Macar fiği silajlarına daha yüksek miktarlarda formik asit katılmasının gerekli olabileceği değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Besin değeri, fermantasyon, silaj katkı maddesi, Macar fiği, yonca Nutritive Value and Fermentation Characteristics of Alfalfa and Hungarian Vetch Silages Ensiled with Silage Additives Abstract In this study, nutritive value and fermentation characteristics of alfalfa (Medicago sativa) and Hungarian vetch (Vicia pannonica crantz) silages ensiled with silage additives were investigated. Alfalfa at late bud and Hungarian vetch at flowering stage of maturity were mowed and wilted at a target DM of 350 g/kg. Subsamples of wilted forages were ensiled in 1 L anaerobic jars following the treatment with organic additives (Formic acid + sodium format, Silofarm, Farmavet, Turkey and formic acid + propionic acid + sodium format, Silofarm combi liquid, Farmavet, Turkey) at 4 L/t and a bacterial inoculant (Pioneer 11GFT, Pioneer Hi-Bred, Int., Inc., USA) at 1.5x10 5 cfu/g. Hungarian vetch silages had higher (P<0.05) ash, ADF and cellulose but, had lower (P<0.001) non-fiber carbohydrates and hemicellulose contents compared to alfalfa silages. Silages had similar (P>0.05) in-vitro true dry matter digestibility while the energy value of alfalfa silages was higher (P<0.001) than Hungarian vetch silages. Alfalfa silages with lower (P<0.001) ph (4.59 vs. 5.00) and ammonia-n content (107 vs. 131 g/kg N) were better fermented than Hungarian vetch silages. Silage ph and ammonia-n reduced (P<0.001), in particular formic acid, by the inclusion of additives. There was no (P>0.05) effect of formic + propionic acid additives on dry matter recovery of silages. However, with the addition of formic acid and bacterial inoculant, dry matter recovery increased (P<0.001) by 2.7% compared to control group. In conclusion, the results suggested that addition of formic acid and bacterial inoculant, in particular formic acid, will assist to obtain well fermented leguminous silages. It was also noted that because Hungarian vetch silages had higher ph despite the inclusion of formic acid (4.94), the application of higher doses of formic acid can be necessary when making Hungarian vetch silages. Key words: Nutritive value, fermentation, silage additives, Hungarian vetch, alfalfa 1 Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Yemler ve Hayvan Besleme Anabilim Dalı, 09100 Aydın, E-mail: gurhan.keles@adu.edu.tr. Tel: 256 7727024 2018. 2 Selçuk Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları, 42100 Konya 3 International Centre for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA), Aleppo, Syria 13
Giriş Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen baklagil kaba yemleri çok yıllık olarak yonca, tek yıllık olarak da fiğ türleridir (1). Baklagiller yüksek protein ve mineral, buna karşın düşük NDF içerikleri ile özellikle yüksek verimli süt sığırlarının beslenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Baklagillerin Rumen de parçalanma hızı ve geçiş hızlarının yüksek olması, buğdaygil kaba yemlerine kıyasla ruminantlar tarafından daha fazla tüketilmelerine olanak sağlamaktadır (2). Ayrıca, baklagiller besin değerlerini bitki olgunlaşmasına paralel olarak buğdaygillere kıyasla daha geç kaybetmektedirler (3). Yüksek besleme değerine sahip olmalarının yanı sıra farklı coğrafi ve iklimlere yüksek adaptasyonları ve agronomik nedenler baklagilleri kaba yem üretimi amacıyla vazgeçilmez kılmaktadır. Baklagiller kaba yem üretimi amacıyla yaygın olarak kurutulmakta ya da silolanmaktadır. Kuru otlarına kıyasla baklagil silajlarının süt inekleri için daha yüksek besleme değerine sahip olduğu bildirilmekle beraber (4), baklagiller yüksek protein ve mineral içerikleri ile birlikte sahip oldukları yüksek tamponlama kapasitelerinden dolayı buğdaygil otlarına kıyasla zor silolanmaktadırlar. Bu nedenle baklagillerin silolanmasında katkı maddesi kullanımı tavsiye edilmektedir. Ancak özellikle fiğ silajlarının diğer baklagil silajlarına kıyasla içermiş oldukları yüksek ph değeri, fiğ türlerinin diğer baklagillerden de daha zor silolandığını göstermektedir (5). Bu çalışmada, yonca ve Macar fiği erken vejetatif dönemlerinde hasat edilerek 2 adet kimyasal ve bir adet bakteri inokulantı ile silolanmışlardır. Silajlar besin değeri ve fermantasyon özellikleri yönünden karşılaştırılarak kullanılan katkı maddelerinin silajlar üzerine etkileri belirlenmiştir. Materyal ve Metot Araştırmanın materyalini Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Konya da üretim amaçlı ekili olan yonca ve Macar fiği tarlaları oluşturmuştur. Yonca geç tomurcuklanma, Macar fiği ise çiçeklenme döneminde hasat edilmiştir. Silolama amacıyla her bir tarlanın homojen 14 er m 2 lik alanları biçilerek 350 g/kg KM düzeyine kadar soldurulmuştur. Soldurulmuş otlardan 8 er kg materyal 1-2 cm boyutlarında parçalanarak her bir baklagil otu için 4 grup oluşturulmuştur. 1- Kontrol - katkısız (K), 2- Kimyasal silaj katkısı - (FA; Formik asit + sodyum formiyat, Silofarm Liquid, Farmavet, Turkiye). 3- Kimyasal silaj katkısı - (FA+PA; Formik asit + propiyonik asit + sodyum formiyat, Silofarm Combi Liquid, Farmavet, Türkiye), 4- Bakteri inokulantı - (BI; Lactobacillus buchneri, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus casei, 11GFT, Pioneer Hi-Bred, Int., Inc., USA). Laktik asit bakterileri 20 ml saf suda çözündürülerek 8 kg parçalanmış materyal üzerine el spreyi ile 1.5x10 5 kob/g düzeyinde püskürtülmüştür. Kimyasal katkı maddeleri de benzer şekilde 4 L/t düzeyinde 8 kg materyal üzerine püskürtülmüştür. Kontrol gruplarına da 20 ml su katkısız olarak uygulanmıştır. Her bir grup için 1 L lik anaerobik kavanozlara (Weck, Wher-Oftlingen, Germany) 700±4 g materyal 3 tekerrürlü olarak silolanmıştır. Kavanozlar (24 adet) boş ve dolu ağırlıkları kaydedildikten sonra 45 gün süre ile silolanmıştır. Silolama öncesi taze otlar ve silajların kuru madde (KM) düzeyleri, 60 0 C de 48 saat süre ile ağırlık sabitleninceye kadar fanlı etüvde kurutma ile tespit edilmiştir. Havada kuru örneklerin besin madde içeriklerinin KM esasına göre verilebilmesi için gerekli KM ler ise 105 0 C de 4 saat kurutma ile belirlenmiştir. Örneklerin ham protein (HP), ham yağ (HY) ve ham kül (HK) içerikleri AOAC (6) e; NDF ve ADF içerikleri Van Soest ve ark. (7) e göre α-amilaz ve sodyum sülfit dahil edilerek belirlenmiştir. Lignin ADF si belirlenmiş örneklerin %72 lik H 2 SO 4 çözeltisinde 3 saat bekletilmesi sonucunda tespit edilmiştir. NDF ve ADF analizinden çıkan numunelerin nötral (NDIN) ve asit (ADIN) deterjanda çözünmeyen N içerikleri AOAC (6) e göre yapılmıştır. İn-vitro gerçek KM sindirilebilirlik (KMS) değerleri Ankom Daisy II inkubatörde belirlenmiştir. İn-vitro gerçek KM sindirilebilirlik tespitinde kullanılan rumen sıvısı, 60:40 oranında kaba:karma yem ile yaşama payı gereksinimin 1.25 katı düzeyinde beslenen rumen kanüllü bir düveden alınmıştır. Silaj ph sı ile silajların laktik asit, suda çözünebilir karbonhidrat ve amonyak-n içerikleri silaj süzüntüsünde belirlenmiştir. Silaj süzüntüsü 20 g silaj numunesinin 180 ml saf su ile 1 dakika süre ile laboratuvar tipi blendırda (8010ES blendır, Waring, ABD) homojenizasyonundan elde edilmiştir. Whatman no.1 filtre kâğıdından süzülen süzüntünün ph sı, dijital ph metre (Inolab 720, WTW, Almanya) kullanılarak tespit edilmiştir. Silaj süzüntülerinin 100 ml si 100 μl % 50 lik H 2 SO 4 ile asitlendirilerek 20 ºC de muhafaza edilmiş ve daha sonra analizlerde kullanılmıştır. Silajların suda çözünebilir karbonhidrat (8), laktik asit (9) ve amonyak-n içerikleri (10) spektrofotometrede okunarak belirlenmiştir. Silajların kuru madde kazanımları, 45 günlük fermantasyon süresi sonunda kavanozlarda tespit edilen toplam silaj KM si ağırlığının, kavanoza konulan taze materyalin KM ağırlığına oranlanması ile hesap edilmiştir. Silajların enerji içerikleri (TDN, tüm sindirilebilir besin maddeleri; ME, metabolize olabilir enerji; NEL, net enerji laktasyon; NEM, net enerji yaşama payı; NEG, net enerji canlı ağırlık artışı) ise NRC (11) e göre hesaplanmıştır. Araştırma sonuçları tesadüf parselleri deneme planına uygun olarak SPSS 10 (12) paket programında varyans analizine tabi tutulmuştur. Ortalamalar arasındaki farkların tespiti AÖF çoklu karşılaştırma testi ile yapılmıştır. 14
Bulgular Silajların N değerleri, ham kül ve ham yağ içerikleri Tablo 1 de verilmiştir. Yonca ve Macar fiği silajlarının HP, toplam N de oransal olarak belirlenen hücre duvarı karbonhidratları ile ilişkili N değerleri (NIDIN, ADIN ve B 3 ) ve ham yağ içerikleri birbirlerine benzer (P>0.05) belirlenmiştir. Macar fiği silajlarının içermiş oldukları ham kül düzeyleri yonca silajlarından % 29 daha fazla (P<0.001) tespit edilmiştir. Tablo 1. Silajların N değerleri, ham kül ve ham yağ içerikleri 1 Faktör Kimyasal kompozisyon (NIDIN ve ADIN, g/kg N; diğerleri, g/kg KM) Silaj HP NIDIN ADIN B 3 HK HY Fiğ 186 115 77 38 129a 41 Yonca 187 113 72 41 91b 42 Bakteri 186 122 79 42 109 42 Formik asit (FA) 187 114 74 40 110 39 FA+Propiyonik A (P) 185 109 70 39 110 41 Kontrol 188 111 75 36 109 44 Macar Fiği Bakteri 187 119 79 40 129 40 Macar Fiği FA 188 112 75 38 129 41 Macar Fiği FA+P 184 109 72 37 128 41 Macar Fiği Kontrol 185 121 84 37 128 42 Yonca Bakteri 186 124 79 45 89 43 Yonca FA 186 116 74 42 91 38 Yonca FA+P 186 110 68 42 91 41 Yonca Kontrol 191 101 67 35 91 45 S.H 2.3 8.8 5.0 7.5 2.3 2.2 P S 0.558 0.689 0.260 0.631 0.001 0.622 P K 0.713 0.541 0.554 0.862 0.959 0.288 P SxK 0.322 0.483 0.493 0.950 0.957 0.495 1 :HP=ham protein, NIDIN=Nötr deterjanda çözünmeyen N, ADIN=asit deterjanda çözünmeyen N, B 3 =NIDIN- ADIN, HK=ham kül, HY: ham yağ Tablo 2. Silajların karbonhidrat içerikleri ve in-vitro KM sindirilebilirlikleri 1 Faktör Kimyasal kompozisyon (g/kg KM) Silaj NDF ADF Lignin LOK HMS SEL KMS Fiğ 393 337a 73b 252b 56b 264a 655 Yonca 392 327b 82a 289a 65a 245b 657 Bakteri 393 327b 75 270 66 252 662 Formik asit (FA) 390 326b 76 274 64 251 674 FA+Propiyonik A (P) 392 336ab 79 272 56 257 629 Kontrol 394 339a 80 265 55 259 669 Macar Fiği Bakteri 397ab 332 69 248 64ab 263 647 Macar Fiği FA 388ab 330 72 254 58abc 258 694 Macar Fiği FA+P 386b 343 73 260 43c 270 624 Macar Fiği Kontrol 400a 341 76 245 59abc 266 658 Yonca Bakteri 389ab 322 81 292 67ab 241 677 Yonca FA 392ab 322 79 293 69a 243 655 Yonca FA+P 398ab 328 85 284 70a 244 615 Yonca Kontrol 388ab 336 84 286 52bc 252 680 S.H 4.2 5.2 4.8 4.3 5.4 6.33 43.4 P S 0.792 0.021 0.011 0.001 0.038 0.002 0.923 P K 0.769 0.072 0.706 0.275 0.176 0.538 0.733 P SxK 0.047 0.807 0.951 0.122 0.040 0.719 0.854 1 : NDF=Nötr deterjan lif; ADF= Asit deterjan lif, LOK, lif olmayan karbonhidrat=1000 (NDF+HK+HP+HY); HMS, hemiselüloz=ndf ADF; SEL, selüloz=adf lignin, KMS= İn-vitro gerçek KM sindirilebilirliği. Silajların karbonhidrat içerikleri ile KMS leri Tablo 2 de verilmiştir. Yonca silajlarının Macar fiği silajlarından % 3.1 daha düşük (P<0.05) ADF ve % 7.8 daha düşük selüloz (P<0.01), buna karşın % 11 daha yüksek (P<0.05) lignin, % 12.8 daha yüksek (P<0.001) lif olmayan karbonhidrat ve % 13.8 daha yüksek 15
(P<0.05) hemiselüloz içerdikleri belirlenmiştir. Silajların karbonhidrat içeriklerindeki bu farklılıklara rağmen yonca ve Macar fiği silajlarının NDF içerikleri ve KMS leri birbirlerine benzer (P>0.05) belirlenmiştir. Silaj türü ve katkı maddesi arasında sadece NDF ve HMS değerleri bakımdan önemli (P<0.05) bir interaksiyon ortaya çıkmıştır. Kontrol guruna kıyasla Macar fiği silajının NDF içeriği FA+P ilavesi ile düşerken (P<0.05), her iki kimyasal katkı maddesi de sadece yonca silajının hemiselüloz içeriğini (P<0.05) artırmıştır. Silajların enerji değerleri Tablo 3 de verilmiştir. Yonca silajlarının TDN ve belirlenen tüm enerji değerleri (ME, NEL, NEM ve NEG) Macar fiği silajlarından daha yüksek (P<0.001) tespit edilmiştir. Tablo 3. Silajların tüm sindirilebilir besin maddeleri ve enerji değerleri 1 Silaj TDN, % ME, Mkal/kg NEL, Mkal/kg NEM, Mkal/kg NEG, Mkal/kg Fiğ 56b 2.06b 1.26b 1.30b 0.74b Yonca 59a 2.17a 1.34a 1.41a 0.85a Bakteri 58 2,12 1,31 1,37 0,81 Formik asit (FA) 58 2,11 1,30 1,35 0,79 FA+Propiyonik A (P) 58 2,11 1,30 1,35 0,79 Kontrol 57 2,11 1,30 1,35 0,79 Macar Fiği Bakteri 56 2.06 1.26 1.31 0.75 Macar Fiği FA 56 2.06 1.26 1.31 0.75 Macar Fiği FA+P 57 2.07 1.27 1.31 0.75 Macar Fiği Kontrol 56 2.03 1.24 1.28 0.72 Yonca Bakteri 59 2.18 1.33 1.43 0.87 Yonca FA 59 2.16 1.33 1.40 0.84 Yonca FA+P 58 2.15 1.32 1.39 0.83 Yonca Kontrol 59 2.19 1.35 1.43 0.87 S.H 0.7 0.032 0.023 0.032 0.033 P S 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 P K 0.954 0.974 0.972 0.974 0.163 P SxK 0.733 0.685 0.668 0.691 0.579 1 :TDN=tüm sindirilebilir besin maddeleri, ME=metabolize olabilir enerji, NEL= net enerji laktasyon, NEM=net enerji yaşama payı, NEG=net enerji canlı ağırlık kazancı Silolama öncesi ve sonrası KM, silajların fermantasyon özellikleri ve KM kazanımları (KMK) Tablo 4 de verilmiştir. Taze ot ve silajların KM si, silajların LA içeriği ve KMK sı birbirlerine benzer (P>0.05) bulunmuştur. Yonca silajlarından % 66 daha düşük (P<0.001) şeker içeren Macar fiği silajlarının ph sı yonca silajlarından daha yüksek (P<0.001) belirlenmiştir. Ayrıca Macar fiği silajları yonca silajlarından toplam N içerisinde % 18 daha fazla (P<0.001) amonyak-n içermişlerdir. Kontrol grubuna kıyasla silaj ph nı düşüren (P<0.001) katkı maddelerinin etkinlikleri FA>bakteri inokulantı>fa+p olarak belirlenmiştir. Kontrol grubuna kıyasla bakteri inokulantı ve FA+P katkısı amonyak-n unu ortalama olarak % 22 düşürürken (P<0.001), FA katkılı silajlar kontrol grubundan % 37, diğer katkılı silajlardan ise % 13 daha düşük (P<0.001) amonyak-n u içermişlerdir. Silolama süresi sonrasında bakteri inokulantı ve FA katkılı silajlarda KMK % 2.8 daha yüksek (P<0.001) belirlenmiştir. Silaj türü ve katkı maddesi arasında silajların ph değeri bakımdan önemli (P<0.05) bir interaksiyon meydana gelmiştir. Her iki silaj türünde de en düşük ph FA katkısı ile olurken, yonca silajlarında bakteri inokulantının silaj ph sı üzerine olan olumlu etkisi FA+P katkısından daha belirgin (P<0.001) olmuştur. Tartışma Macar fiği ve yonca silajlarında HP, hücre duvarı karbonhidratları ile ilişki N değerleri ve Kornel net karbonhidrat ve protein sistemine (13) göre rumende yavaş çözünen protein miktarının (B 3 ) benzer belirlenmesi her iki silajında ruminantlarda protein beslenmesi açısından benzer besin değerlerine sahip olduğunu düşündürmektedir. Baklagil silajlarının hücre duvarı karbonhidratlarındaki farklılıklara rağmen, in-vitro KM sindirilebilirliklerinin birbirlerinden farklı olduğu belirlenmemiştir. Çalışmadan elde edilen bu sonuçlar erken dönemde hasat edilen baklagillerde lignin içeriğindeki farklılıkların baklagil silajların besin değerini çok fazla etkilemeyeceğini göstermektedir. Zira ligninle polisakkaritler arasındaki çapraz bağlar sonucunda oluşan lignin polimerleri bitki olgunlaşmasına bağlı olarak artmaktadır (14). 16
Tablo 4. Silajların fermantasyon özellikleri 1 (g/kg KM, ph hariç) Silaj Taze KM Silaj KM ph Laktik A SÇK NH 3 -N KMK Fiğ 337 330 5.04a 48a 12b 131a 964 Yonca 339 329 4.59b 45a 20a 107b 956 Bakteri 337 332 4.77c 51 14 117b 969a Formik asit (FA) 336 330 4.69d 41 17 103c 970a FA+Propiyonik A (P) 338 329 4.81b 47 17 115b 959ab Kontrol 341 327 5.00a 45 17 141a 943b Macar Fiği Bakteri 335 332 5.00b 49 11 124 978 Macar Fiği FA 335 332 4.94c 46 12 115 975 Macar Fiği FA+P 338 330 5.00b 47 12 130 961 Macar Fiği Kontrol 342 328 5.23a 48 14 157 942 Yonca Bakteri 340 331 4.54f 53 17 110 960 Yonca FA 337 329 4.43g 37 22 92 964 Yonca FA+P 339 329 4.62e 47 22 100 957 Yonca Kontrol 340 327 4.77d 42 19 126 944 S.H 3.1 1.8 0.010 4.3 1.6 4.2 9.0 P S 0.404 0.325 0.001 0.353 0.001 0.001 0.240 P K 0.428 0.168 0.001 0.180 0.194 0.001 0.030 P SxK 0.741 0.972 0.002 0.450 0.338 0.199 0.716 1 :SÇK=suda çözünebilir karbonhidrat, KMK=kuru madde kazanımları Yonca silajlarının benzer hasat dönemindeki enerji değerleriyle benzer olan (14) TDN ve ME si Macar fiği silajlarının TDN ve ME sinden sırasıyla, sadece % 5 ve % 6 daha fazla tespit edilmiştir. Yonca silajlarının Macar fiği silajlarından daha yüksek enerji değerleri yaklaşık % 13 daha yüksek lif olmayan karbonhidrat içeriklerinden kaynaklanmıştır. maddelerinin genel olarak baklagil silajlarının besin değerleri üzerine önemli etkileri belirlenmemiştir. Düşük ph değerine sahip silajlarda beklenebilecek hücre duvarı karbonhidratlarındaki muhtemel değişimler (16) yüksek ph değerine sahip baklagil silajlarında gözlenmemiştir. Baklagillerin buğdaygillere kıyasla, yüksek protein ve mineral içerikleri ile daha yüksek tamponlama kapasiteleri silolanma etkinliklerini düşürmektedir (17). Bu durum mevcut araştırmada da açıkça gözlenmiştir. Benzer koşullarda yapılan arpa, buğday, çavdar, yulaf ve tritikale silajlarının Macar fiği ve yonca silajlarına benzer ya da daha düşük laktik asit içermelerine rağmen daha düşük ph değerlerine sahip oldukları bildirilmiştir (18). Shockey ve ark. (19) da benzer sonuçları yonca ve mısır silajları için bildirmişler, yonca silajının daha yüksek ph değerine karşın mısır silajından neredeyse 2 kat daha fazla laktik asit içerdiğini belirlemişlerdir. Weissbach (20) % 30, 35 ve 40 KM içeren silajlarda bütirik asit fermantasyonunun engellenmesi için gerekeli olan ph değerlerini sırasıyla 4.45, 4.60 ve 4.75 olarak bildirmiştir. Buna değerlere göre katkı maddesi uygulanmış yonca silajlarının tamamı etkili bir şekilde fermente olurken, katkı maddesi uygulanmamış yonca silajları etkili bir şekilde silolanmamıştır. Özellikle Macar fiği silajlarının ph sı katkı maddesi kullanımına rağmen 5 e yakın ya da 5 den daha yüksek belirlenmiştir. Fiğ silajlarının diğer baklagil silajlarından daha yüksek ph değeri Pusiainen ve Tuori (5) tarafından da belirlenmiş, alt bakla doldurma döneminde silolanan adi fiğ silajları tarla fasulyesi ve tarla bezelyesi silajlarından daha yüksek ph değerine sahip olmuşlardır. Bir diğer çalışmada (21) da çiçeklenme öncesi, % 50 çiçek, tam çiçeklenme ve alt bakla doldurma döneminde katkısız silolanan adi fiğ silajlarının ph değerleri sırasıyla 5.4, 5.0 4.3 ve 4.8 olarak bildirilmiştir. Mevcut çalışmada fiğ silajlarının yonca silajlarından daha yüksek ph değerine sahip olmasının nedeni olarak fiğ silajlarının genel olarak yüksek ph değerine sahip olma eğilimi yanında, yonca silajlarından % 30 daha fazla kül ve % 18 daha fazla amonyak-n u içermesi gösterilebilir. Baklagil silajlarında KMK genel olarak yüksek olmaktadır (22). Mevcut çalışmada da özellikle katkı maddesi uygulanmamış silajlarda kuru madde kazanımları Macar fiği ve yonca silajlarında 943 g/kg düzeyinde belirlenmiştir. Baklagil silajlarının kurutulmalarına kıyasla içermiş oldukları yüksek besin değeri de (23) düşünüldüğünde baklagillerin kurutulmalarına kıyasla silolanmasının daha avantajlı olduğunu ortaya çıkmaktadır. maddeleri tüm silajların ph sını ve amonyak N u içeriklerini düşürmüşlerdir. Özellikle formik asidin baklagil silajları üzerine olan etkileri çok daha belirgin olmuştur. Pusiainen ve Tuori (5) de baklagil silajlarına katılmış formik asit ve bakteri inokulantından sadece formik asidin proteolizi engelleme ve silaj fermantasyonunu geliştirmede etkili olduğunu bildirmiştir. Bu sonuçlar baklagil silajlarında yetersiz olan şeker miktarını etkin kullanmaktan ziyade (bakteri inokulantı), doğrudan asidifikasyon uygulanmasının daha doğru bir yaklaşım olduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü Guo ve ark. (24) 4.48 olan katkısız yonca silajlarının ph sının 5.4 L/t düzeyinde formik asit ilavesi ile 3.86 ya düştüğünü belirlemiştir. Mevcut çalışmada kullanılan kimyasal katkı maddelerinin kullanılan düzeylerinin (4 L/t) artırılması ile silaj kalitesinin artacağı düşünülebilir. 17
Kaynaklar 1. Açıkgöz, E., Hatipoğlu, R., Altınok, S., Sancak, C., Tan, A., & Uraz, D.: Yem Bitkileri Üretimi ve Sorunları, Türkiye Ziraat Mühendisliği, VI. Teknik Tarım Kongresi, 2005; 3-7. 2. Dewhurst, R.: Milk production from silage: comparison of grass, legume and maize silages and their mixtures. Agric Food Sci, 2013; 22: 57-59. 3. Khorasani, G.R., Jedel, P.E., Helm, J.H., Kennelly, J.J.: Influence of stage of maturity on yield components and chemical composition of cereal grain silages. Can J Anim Sci, 1997; 77: 259-267. 4. Nelson, W.F., Satter, L.D.: Impact of Alfalfa Maturity and Preservation Method on Milk Production by Cows in Early Lactation. J Dairy Sci, 1992; 75: 1562-1570. 5. Pursiainen, P., Tuori, M.: Effect of ensiling field bean, field pea and common vetch in different proportions with whole-crop wheat using formic acid or an inoculant on fermentation characteristics. Grass Forage Sci, 2008; 63: 60-78. 6. AOAC: Official Methods of Analysis of AOAC International. 17th (Ed). 2nd Rev. Gaithersburg, MD, USA, Association of Analytical Communities, 2003. 7. Van Soest, P.J., Robertson, J.B., Lewis, B.A.: Method for Dietary Fiber, Neutral Detergent Fiber, and Nostarch Polysaccharides in Relation to Animal Nutrition. J Dairy Sci, 1991; 74: 3583-3597. 8. Dubois, M., Giles, K.A., Hamilton, J.K., Rebbers, P.A., Smith, F.: Colorimetric method for determination of sugars and related substances. Anal Chem, 1956; 28: 350-356. 9. Barker, S.B., Summerson, W.H.: The colorimetric method for determination of lactic acid in biological material, J Biological Chem, 1941; 138: 535-554. 10. Weatherburn, M.W.: Phenol-hypochlorite reaction for determination of ammonia. Anal Chem, 1967; 39: 971-974. 11.NRC: National Research Council. Nutrients requirements of dairy cattle. The national academic press. Washington DC, 2001. 12. SPSS: SPSS for Windows, Version 17. SPSS Inc. Chicago, 2010. 13. Sniffen, C.J., O Connor, J.D., Van Soest, P.J., Fox, D.G., Russell, J.B.: A net carbohydrate and protein system for evaluating cattle diets: II. Corbohydrate and protein availability. J Anim Sci, 1992; 70: 3562-3577. 14. Jung, H.J.G., Samac, D.A., Sarath, G.: Modifying crops to increase cell wall digestibility. Plant Sci, 2012; 185-186: 65-67. 15. Yari, M., Valizadeh, R., Naserian, A.A., Ghorbani, G.R., Moghaddam, R.P., Jonker, A., Yu, P.: Botanical traits, protein and carbohydrate fractions, ruminal degradability and energy contents of alfalfa hay harvested at three stages of maturity and in the afternoon and morning. Anim Feed Sci Tech, 2012; 172: 162-170. 16. Muck, R.E.: Factors influencing silage quality and their implications for management. J Dairy Sci, 1988; 71: 2992-3002. 17. Filya, İ.: Silaj yapımı, teknolojisi ve kullanımı. Sütaş. Hayvancılık serisi:2. Bursa. 2006. 18. Coskun, B., Keles, G., İnal, F., Ates, S., Alatas, M.S.: Başaklanma öncesi ve hamur olum döneminde kimyasal, biyolojik katkı maddesi ile silolanmış tahıl hasıllarının fermantasyon özellikleri ve besin madde içerikleri. S.Ü. BAP, proje no: 11401094, 2013. 19. Shockey, W.L., Dehority, B.A., Conrad, H.R.: Effects of microbiyal inoculant on fermentation of alfalfa and corn. J Dairy Sci, 1985; 68: 3076-3080. 20. Weissbach, F.: New developments in crop preservation. 1996; In: Jones, D.I.H., Jones, R., Dewhurst, R., Merry, R., Haigh, P.M. (Eds.), Proceedings of the 11th International Silage Conference. pp. 11-25, Aberystwyth, Wales. 21. Hill, J., Knights.: Ensilability of common vetch (Visia sativa L.). The XIIIth International silage conference. 2002; pp. 96-97, Scotland. 22. Fychan, R., Roberts, J.E., Theobald, V.J., McConochie, H.R.: Effect of ensiling lucerne with ryegrass. The XIIIth International silage conference. 2002; pp. 90-91, Scotland. 23. Han, K.J., Collins, M., Vanzant, E.S., Dougherty, C.T.: Bale Density and Moisture Effects on Alfalfa Round Bale Silage. Crop Sci, 2004; 44: 914-919. 24. Guo, X.S., Ding, W.R., Han, J.G., Zhou, H.: Characterization of protein fractions and amino acids in ensiled alfalfa treated with different chemical additives. Anim. Feed Sci Tech, 2008; 89-98. 18