DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE ORGANİK ÜZÜM YETİŞTİRİCİLİĞİ Gülşah MISIR gulsahmisir@gmail.com Filiz PEZİKOĞLU fpezikoglu@hotmail.com Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü 7712, Yalova ÖZET Dünya da organik üzüm üretim alanları giderek artış göstermektedir. 24 yılında 87,6 bin hektar olan organik üzüm üretim alanları 214 yılına geldiğimizde 316 bin hektara ulaşmıştır. Dünya da organik üzüm yetiştiriciliği yapan ülkeler arasında İspanya 84,4 bin hektar alan ile en büyük paya sahipken İtalya 72,4 bin hektar, Fransa 66,2 bin hektar, Çin 15,7 bin hektar ile diğer önemli üreticilerdir. Türkiye 9,1 bin hektar ile bu ülkelerin ardından en büyük beşinci organik üzüm alanlarına sahip ülke konumundadır. 214 yılı verilerine göre Türkiye de 21,7 bin ton organik yaş üzüm, 5,6 bin ton ise organik kuru üzüm üretimi gerçekleşmiştir. En fazla organik üzüm üretimi yapılan iller arasında birinci sırada 13,5 bin ton yaş üzüm, 5,2 bin ton kuru üzüm ile Manisa yer almaktadır. Bu değer Türkiye de üretilen toplam organik yaş üzümün % 61,7 sine, kuru üzümün ise %94 ne denk gelmektedir. Diğer iller ise; İzmir (2,7 bin ton yaş üzüm, 375 ton kuru üzüm), Mersin (2,5 bin ton yaş üzüm), Niğde (441 ton yaş üzüm), Tekirdağ (419 ton yaş üzüm), Çanakkale (378 ton yaş üzüm) şeklinde sıralanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Bağ, organik tarım, üzüm, üretim. ORGANIC GRAPE PRODUCTION IN TURKEY AND THE WORLD ABSTRACT Organic grape production areas in the world has been increasing. In 24 organic grape production area was 87.6 thousand hectares which increased to 316 thousand hectares as we come to 214. Spain has the largest organic vineyard area with 84.4 thousand hectares in the world, other major producer countries are Italy with of 72.4 thousand hectares, France with 66.2 thousand hectares and China with 15.7 thousand hectares. Turkey has 9.1 thousand hectares of organically managed vineyard that is the fifth largest area in the world. According to 214 data, 21.7 thousand tons of organic table grapes and 5.6 thousand tons of organic raisin production was realized in Turkey. Manisa province has the biggest amount of organic grape production among other provinces in Turkey with 13.5 thousand tons of table grapes and 5.2 thousand tons of raisins which is 61.7% of the total organic table grapes and 94% of the total raisin produced in Turkey. Other important grape producer provinces are: Izmir (2.7 thousand tons of table grapes and 375 tons of raisins), Mersin (2.5 thousand tons of grapes), Nigde (441 tons of fresh grapes), Tekirdag (419 tons of table grapes), Istanbul (378 tons of table grape). Keywords: Vineyards, organic farming, grape, production. 185
1. GİRİŞ Dünyada organik tarım ticareti 197'li yıllarda başlamıştır, yaşanan gelişmelere bağlı olarak, Avrupa orijinli firmalar Türkiye'den organik ürün talebinde bulunmuş ve böylece 1984-1985 yıllarında organik tarım ülkemizde başlamıştır. Organik üzüm geleneksel bir ihraç ürünü olması nedeni ile ilk organik ürünlerinden birisi olmuş ve sonrasında da hızla alan ve üretim miktarı olarak artış göstermiştir (Bilen, Çiçekli, Aksoy, & Altındişli, 212). 24 yılında dünyada 29,8 milyon hektar, Türkiye de 18,6 bin hektar organik tarım alanı bulunurken (FiBL-IFOAM, 215), 214 yılında bu rakam dünyada 43,9 milyon hektar, Türkiye de ise 461,39 bin ha alana ulaşmıştır (Willer & Klicher, 216). Dünya üzerinde yaklaşık olarak 316 bin hektar organik bağ alanı bulunmaktadır, bu toplam bağ alanlarının (6,8 milyon hektar) yüzde 4,5 ini oluşturmaktadır. Organik bağ alanlarından elde edilen ürünler kurutmalık, sofralık ve şaraplık olarak değerlendirilmektedir. Özellikle ülkemizde üzüm üretim alanlarının önemli bir bölümünü kurutmalık olarak değerlendirilmektedir (Willer & Klicher, 216). 2. DÜNYA DA ORGANİK ÜZÜM YETİŞTİRİCİLİĞİ Organik üzüm alanlarının yıllar itibariyle dünyadaki değişimine baktığımızda istikrarlı bir artışın olduğu görülmektedir. 24 yılında 87,6 bin hektar olan organik üzüm üretim alanları 214 yılına geldiğimizde 316 bin hektara ulaşmıştır (Şekil 1). Bu miktar toplam üzüm üretim alanlarının % 4,5 ini oluşturmaktadır. Organik üzüm alanları (ha) 4. 3. 2. 1. Şekil 1. Dünyada yıllara bağlı organik üzüm alanları (ha) Kaynak: FiBL-IFOAM, 216 Dünyanın organik üzüm üretim alanlarının %85 ni 266 bin hektar ile Avrupa da bulunmaktadır. Diğer %2 lik kısım Asya, Kuzey Amerika ve Güney Amerika arasında paylaşılmaktadır (Şekil 2). 186
Asya; 6% Kuzey Amerika; 5% Güney Amerika; 4% Avrupa; 85% Şekil 2. Dünyanın farklı bölgelerinde organik üzüm oranları Kaynak: FiBL-IFOAM, 216 214 yılı verilerine göre organik üzüm yetiştiriciliği yapılan en önemli ülkeler; 84,4 bin hektar alan ile İspanya, İtalya (72,4 bin hektar), Fransa (66,2 bin hektar), Çin (15,7 bin hektar) şeklinde sıralanmaktadır. Türkiye 9,2 bin hektar ile bu ülkelerin ardından en büyük beşinci organik üzüm alanlarına sahip ülke konumundadır. (Şekil 3). Organik üzüm alanları (ha) 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Şekil 3. Dünyada ülkelere göre 214 yılı organik üzüm alanı (ha) Kaynak: FiBL-IFOAM, 216 3. TÜRKİYE DE ORGANİK ÜZÜM YETİŞTİRİCİLİĞİ Son yıllarda Türkiye de organik tarıma verilen desteklemelerin de etkisiyle organik tarım yapılan alanlar devam eden bir artış göstermektedir. Meydana gelen bu artışa bağlı olarak organik bağ alanlarında 25 yılından bu yana yaklaşık iki kat artış gerçekleşmiştir. 25 yılında 4,6 bin hektar olan organik bağ alanlarımız 214 yılında 9,2 bin hektara ulaşmıştır (Şekil 4). 187
Organik üzüm alanları (ha) 1. 8. 6. 4. 2. 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Şekil 4. Yıllara bağlı Türkiye organik üzüm alanları (ha) Kaynak: FiBL-IFOAM, 216 Organik üzüm alanlarının artışına bağlı olarak gerçekleşen üretim miktarlarındaki artışlar sonucu 214 yılında Türkiye de 21,74 bin ton yaş ve 5,58 bin ton kuru organik üzüm üretimi gerçekleşmiştir (Şekil 5). Organik üzüm miktarı (bin ton) 3 25 2 15 1 5 Yaş Üzüm Kuru Üzüm Şekil 5. Türkiye de yıllara bağlı yaş ve kuru organik üzüm üretim miktarları (bin ton) Kaynak: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Farklı iller için 213-214 yılları arasındaki yaş ve kuru organik üzüm üretim miktarları arasındaki değişimler (Çizelge 1) incelendiğinde, en fazla değişimin %2646,76 lik üretim artışı ile Mersin de gerçekleştiği görülmektedir. Ancak bu değişimin 213 yılında üzüm üretiminin kuru üzüm değeri olarak verilmesinden 214 yılında ise Mersinden elde edilen değerlerin tamamen yaş üzüm verisi olarak verilmesinden kaynaklandığı göz önünde bulundurulmalıdır. İkinci en büyük değişim ise %632,9 lık üretim artışı ile Adıyaman da gerçekleşmiştir. En yüksek yaş ve kuru üzüm üretiminin gerçekleştiği Manisa ilinde üretim miktarlarında önceki yıla nazaran gerçekleştirilen üretim miktarları artmaya devam etmektedir. Diğer en önemli iki organik üzüm üretim şehri ise İzmir ve Manisa olarak karşımıza çıkmaktadır. Organik kuru üzüm miktarlarına bakıldığında ise en büyük artış Türkiye de en fazla organik kuru üzüm üretiminin yapılmakta olduğu Manisa ilinde gerçekleşmiştir. 188
İl Çizelge 1. İllerdeki organik zeytin üretim miktarları Değişim Üretim Miktarı (ton) (214) Üretim Miktarı (ton) (213) Yaş Üzüm Kuru Üzüm Yaş Üzüm Kuru Üzüm Yaş Üzüm Kuru Üzüm Manisa %8,83 2,41% 13.45,48 5.21,15 12.358,99 4.319,58 İzmir %14,94-23,23% 2.746,74 374,75 2.389,72 488,16 Mersin %2646,76-1,% 2.458,77 89,52 1.516,64 Niğde %22,5 441,12 361,42 Tekirdağ %193,15 419, 142,93 Çanakkale %-8,67 377,77 413,63 İstanbul %151,67 368,29 146,34 Aydın %26,9-99,85% 247,31 1,5 196,14 1.2,77 Adıyaman %632,9 195,99 26,74 Diğerleri %37,17-1,% 1.36 755 147 Kaynak: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 4. SONUÇLAR Dünya da organik tarım ve organik üzüm durumuna baktığımızda yıllara bağlı olarak istikrarlı bir artışın olduğu ortaya çıkmaktadır. Organik Üzüm üretimi yapılan en büyük alanlar sırası ile İspanya, İtalya, Fransa, Çin, Amerika ve bu ülkelerin ardından da Türkiye de bulunmaktadır. Türkiye 9,2 bin hektar organik bağ alanına sahip olan bu alanda dünyada önemli ülkelerden biridir ancak İspanya, İtalya ve Fransa 6 bin hektardan fazla bağ alanları ile ülkemiz ile karşılaştırıldığında 6 kattan fazla bağ alanlarına sahiptir ve oransal olarak en yüksek organik bağ alanları da bu ülkeler sahiptir. Ülkemiz göz önüne alındığında toplam bağ alanlarına bakıldığında organik bağ alanlarının geliştirilebileceği ve oransal olarak bağ alanlarının arttırılabileceği ve bu sektörde önemli yere sahip diğer Akdeniz ülkeleri ile rekabet edilebileceği düşünülmektedir. Dünyada ve Türkiye de organik bağ alanlarının değişimi göz önüne alındığında 24 yılından 214 yılına gelindiğinde dünyada bağ alanlarının üç kattan fazla ülkemizde de iki kattan fazla arttığı görülmektedir. Bu durumda veri toplama konusunda etkinliğin artmasının da etkili olduğu göz önüne alınmalıdır. Manisa ve İzmir gibi bağcılık merkezlerinde 213 yılındaki organik bağ alanları ile karşılaştırıldığında 214 yılında bağ alanlarındaki artış eğiliminin devam ediyor olması bu sektörün büyüme potansiyeli ortaya koymaktadır Eldeki veriler dünyadaki bağ alanlarının önemli (en az %2lik) bir bölümünün geçiş aşamasında olduğunu göstermektedir. Bu özellikle İtalya, İspanya ve Fransa da organik üzüm üretiminde önemli bir artışın gerçekleşeceğini göstermektedir. KAYNAKLAR Bilen, E., Çiçekli, Ö., Aksoy, U., & Altındişli, A. (212). Dünyada ve Türkiye'de Organik Tarım. M. Coşkun, Ö. Çiçekli, M. Polat, & M. Candemir içinde, Organik Tarım (s. 8-36). İstanbul: İmak Ofset. Chinnici, G., Pecorino, B., & Scuderi, A. (213). Environmental and economic performance of organic citrus growing. Quality-Access Success, 14(1), 16-112. 189
Colantoni, A., Monarca, D., & Cecchini, M. (214). Special issue renewable energy, biomass and biological residues. 8(129-132), 6413-642. FiBL-IFOAM. (215, 8 1). statistics Data Tables. Organic World: http://www.organicworld.net/statistics/statistics-data-tables/statistics-data-tables-excel.html?l= adresinden alındı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. (215, 8 1). Organik Tarım İstatistikleri. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı: http://www.tarim.gov.tr/konular/bitkisel-uretim/organik- Tarim/Istatistikler adresinden alındı Mzoughi, N. (211). Farmers adoption of integrated crop protection and organic farming: do moral and social concerns matter? Ecol. Econ. 7 (8),. Ecological Economics, 78(8), 1536 1545. Sgroi, F., Foderà, M., Trapani, A. M., Tudisca, S., & Testa, R. (215). Cost-benefit analysis: A comparison between conventional and organic olive growing in the Mediterranean Area. Ecological Engineering(82), 542-546. Willer, H., & Klicher, L. (216). The World of Organic Agriculture. Statistics and Emerging Trends 216. IFOAM, Bonn and FiBL, Frick: FiBL-IFOAM. 181