2. HAFTA ISL107 GENEL MUHASEBE I Muhasebede Kullanılan ve Defterler Yard.Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Temel Kavramlar Temel Kavramlar Tacir, (tüccar, ticaret yapan) bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa, kendi adına işletmen kimsedir. Gerçek kişiler, ticaret şirketleri vb. Esnaf, ister gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedenî çalışmasına dayanan ve geliri tacir yada sanayici niteliğini kazandırmayacak tutarda olan kişi esnaftır. Ayakkabı tamircisi, berber, yorgancı, vb. Vergiden Muaf Esnaf, işyeri açmadan, işçi çalıştırmadan, pazar takibi yapamadan, motorlu araç kullanmadan değeri yüksek olmayan malları kendi adına üreten yada alıp satan kişidir. Kalaycı, seyyar satıcı, berber, odun ve kömür kırıcı, hamallar vb. Perakende satış, malların teker teker yada parça durumunda azar azar satılması biçimidir. Toptan satış, malların çok miktarda satılmasına dayanan satış biçimidir. 3 4 Katma Değer Vergisi Katma Değer Vergisi Katma Değer Vergisi(KDV), bir malın üretiminden nihai tüketiciye ulaşıncaya kadar geçirdiği her aşamada oluşturulan katma değer üzerinden alınan bir vergidir. Katma değer, bir malın satış değeri ile alış değeri arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Örneğin: A işletmesi 1.000 TL ye satın aldığı bir malı B işletmesine 1.500 TL ye satarsa, bu aşamada gerçekleştirilen katma değer 500 TL olacaktır. Katma Değer Vergisinin %10 olduğunu varsayarsak devlet tarafından alınacak katma değer vergisi (500 x%10) 50 TL olacaktır. Üretim ve Dağıtım Safhaları Malın Alış Bedeli (Maliyeti) Malın Satış Bedeli Katma Değer Ödenen KDV Üretici 1.000 1.500 500 x % 10 50 Toptancı 1.500 1.700 200 x % 10 20 Perakendeci 1.700 2.000 300 x % 10 30 Toplam 1.000 100 5 6 1
Katma Değer Vergisi Malların nihai tüketiciye ulaşmasına aracılık eden işletmeler bir taraftan mal veya hizmet alımları nedeniyle satıcılara KDV öderken, diğer taraftan mal veya hizmet satışları nedeniyle müşterilerinden KDV tahsil etmektedirler. İşletmeler devlete karşı vergi aracısı olarak çalışırlar. Her ay sonunda o ay içinde tahsil ettikleri KDV tutarı ile ödedikleri KDV tutarını karşılaştırırlar tahsil ettikleri KDV ödedikleri KDV den büyük ise bunu devlete aktarırlar. Katma Değer Vergisi İşletmeler KDV beyannamesini düzenlerler ve takip eden ayın ilk haftasından 20 sine kadar ilgili vergi dairesine verirler. Eğer tahsil ettikleri KDV, ödedikleri KDV den büyükse dönemi takip eden ayın 26. günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine öderler. Örneğin: Ekim ayına ait KDV beyannamesi Kasım 6-20 sinde ilgili vergi dairesine verilip 26 sında da ödeme yapılır. 7 8 Giriş Kullanılan Belge; Vakaları kişi, yer, zaman, nitelik, nicelik, tutar gibi açılardan tespit edenvekanıtlayannesnelerdir. Belge, muhasebeye konu olan mali nitelikli olayların kayıtlara geçmesini sağlayan muhasebenintemeltaşıdır. VAKA BELGE KAYIT Muhasebeyiilgilendiren olaylahesabakayıtarasındabağlantıbelgeilesağlanır. Muhasebede ticari işlem kayıtlarının yapılabilmesi için söz konusu işlemin ne olduğunugösterenblgelerevebuişlemlerinkaydedildiğidefterleregerekvardır. Kullanılacak belgelerin şekli ve içeriği hangi işlemlerin ne tür defterlere kaydedileceği ileilgilihususlaryasalarcadüzenlenmiştir. Muhasebebilgileriningüvenirliğiiçinişlemlerindoğru belgelere dayandırılmasını gerekli kılmaktadır. Muhasebenintemelkavramlarındanbiriolantarafsızlık ve belgelendirme kavramı gereği, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş belgelere dayandırılması gerekmektedir. Bu nedenle yasalarla düzenlenmiş özellikleri ve şekil şartlarını taşımayan belgeler muhasebe kayıtlarına esas teşkil edemez. 9 10 Kullanılan Fatura Muhasebede kullanılan belgelerin bir kısmı Vergi Usul Kanununda(V.U.K) diğerleri ise Türk Ticaret Kanununda (T.T.K) yer almaktadır. VergiUsulKanunuGereğiKullanılan Fatura, PerakendeSatış i, GiderPusulası, MüstahsilMakbuzu, SerbestMeslekMakbuzu, ÜcretBordosu, TaşımaveSevkİrsaliyesi, YolcuListesi, GünlükMüşteriListesi, 11 Fatura,satılanmalveyapılanişkarşılığındamüşterilerinborçlandığı tutarı göstermek üzere malı satan veya işi yapan tarafından müşteriye verilenticaribelgedir.(v.u.k.madde229). FATURANINŞEKLİ(V.U.K.MADDE230) Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur: 1) Faturanındüzenlenmetarihi, serivesıranumarası; 2) Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğuvergidairesivehesapnumarası; 3) Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesapnumarası; 4) Malınveyaişinnevi,miktarı,fiyatıve tutarı; 5) Satılanmallarınteslimtarihi veirsaliyenumarası, 12 2
http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 13 14 Fatura Fatura Bir tacir, diğer bir tacir ya da vergi mükellefine sattığı her mal için fatura kesmek zorundadır. Ancak bir tacirin diğer tacire ya da vergi mükellefine sattığı mal, satın alan tacir ya da vergi mükellefi için gider niteliği taşıyorsa; malı satan fatura yerine perakende satış fişi de verebilir. Nihai tüketiciler için fatura düzenlenirse KDV dahil, nihai tüketicilerin dışındaki kişiler için fatura düzenlenirse KDV hariç hesaplama yapılır. Alınan ve satılan mal ve hizmetlerin bedelleri 2014 yılında 800 TL yi aşması ya da bedeli, 800 TL yi aşmıyorsa bile müşterinin istemesi halinde mal ve hizmeti satanın fatura düzenlemesi zorunluluktur. Örnek: Toptan Satış «E» Malı Satışı 4.000 TL Katma Değer Vergisi (% 18) 720 Toplam 4.720 TL Perakende Satış «E» MalıSatışı 4.720 TL Katma Değer Vergisi (% 18) Dahil Toplam 4.720 TL 15 16 Fatura Fatura Vergili Matrahtan net fatura tutarını hesaplamak için: Vergili Tutar Net Fatura Tutarı = 1+Vergi Oranı(%) Örnek: E işletmesi«d» işletmesinden%18 KDV dahil 4.720 TL lik malı peşin satın almıştır. 4.720 Net Fatura Tutarı = 1+0.18 Net Fatura Tutarı = 4.000 TL'dir. 17 18 3
Sevk İrsaliyesi Sevk irsaliyesi, malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı ve taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması ve taşıttırılması halinde alıcının taşınan yada taşıttırılan mallar için düzenlenen ve taşıtta bulundurulması gerekli olan ticari bir belgedir. İrsaliye satılan malı bir yerden başka bir yere gönderirken kullanılan belgedir. 19 20 TAŞIYANIN HIZLI NAKLİYAT İstasyon Caddesi No:38 DİYARBAKIR Suriçi V.D. 23400300012 T A Ş I M A İ R S A L İ Y E S İ Seri No : Sıra No : 306 Tarih : 14.02.20x2 Perakende Satış i Alıcı Firma Adı Soyadı : Adresi : ÜÇOK TİCARET, Mehmet Üçok Dörtyol No:15 Diyarbakır Vergi Dairesi: Suriçi Sicil No: GÖNDERENİN Miktarı Ambalaj Şekli Cinsi 4 Sandık Deterjan Yalnız OnbeşmilyonsekizyüzbinTL. Adı : KEMAN TİCARET, Ahmet Keman Adresi : Bakırcılar Kozlu Han No:34 Beyazıt İSTANBUL FATİH Vergi Dairesi : Sicil No : 2860010016 2810050024 Birincive ikincisınıf tüccarlar ile defter tutmakzorundaolançiftçilerinfaturavermek zorunda olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedellerini ispat etmekte kullanacaklarıbelgelerdir(v.u.k.madde 233) Üçbaşlıkaltındatoplanmaktadırlar: Perakendesatışfişleri Makinelikasalarınkayıtruloları Girişveyolcutaşımabiletleri Fiş kesmenin üst sınır 800 TL olarak belirlenmiştir. Ancak alıcının talep etmesihalindebusınırdandahaazdahifaturadüzenlenmesizorunludur. Bulunması Gereken Bilgiler, İşletme veya mükellefin adı, düzenlenme tarihi vealınanparanınmiktarıgösterilir. Sevk İrsaliyesi No : 9 Taşıyanın İmzası Fatura No : 42 Sürücünün Adı : Mehmet Karabük Sürat Üniversitesi 21 AC 387 21 http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 22 KEMAN TİCARET Fener yokuşu No:17 Fındıklı Tel: 0212 563 45 34 PERAKENDE SATIŞ FİŞİ Beşiktaş V.D. 1750027245 MÜŞTERİ: MALIN CİNSİ Mehmet Koparan BİRİM Tanzim Tarihi: 09.01.2002 Seri No : B Sıra No : 208 BİRİM FİYAT TUTARI DOSYA 10 AD 2.000.000 20.000.000 FOTOKOPI KAGIDI 4 PK 4.000.000 16.000.000 KARTUJ 2 AD 30.000.000 60.000.000 Yazar Kasa Fişi 96.000.000 KDV % 18 17.280.000 TOPLAM 113.280.000 23 24 4
Gider Pusulası Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin: Vergidenmuafesnafa; Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muafesnaf tarafındanverilmişfaturahükmündedir. Vergiden Muaf Esnaf, işyeri açmadan, işçi çalıştırmadan, pazar takibi yapamadan, motorlu araç kullanmadan değeri yüksek olmayan malları kendi adına üreten yada alıp satan kişidir. Kalaycı, seyyar satıcı, berber, odun ve kömür kırıcı, hamallar vb. Gider Pusulası Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzimedilir.(v.u.k.madde234) BULUNMASIGEREKENBİLGİLER İşinmahiyeti, Emtianıncinsvenev'iilemiktarvebedelini İşücretiniveişiyaptıranileyapanınveya emtiayısatınalanile satanın adlarıylasoyadlarını(tüzelkişilerde unvanlarını) Adresleri Tarihiihtivaeder İkinüshaolaraktanzimvebirnüshasıişiyapanaveyamalısatanaverilir Giderpusulaları,serivesıranumarasıdahilindeteselsül ettirilir. 25 26 Gider Pusulası Örnek: Hizmet Alınması Temizlik Bedeli Gelir Vergisi (900TL x % 10) Net Tutar 900 TL (90TL) 810 TL Zati Eşya Alınması İkinciEl Buzdolabı 200TL Gelir Vergisi - Toplam 200 TL 27 28 GiDER PUSULASI KARDESAN LTD.ŞTİ. TEKSTİL KONFEKSİYON MERTER, SAKA SOK.NO:75/ 4 İSTANBUL Seri : A DIŞ TICARET V.D. 3400013427 Sıra No : 1 Tarih : 12/1/02 İŞİN MAHİYETİ CİNSİ ADEDİ FİYATI TUTARI Taşıma 5.000.000 Toplam 5.000.000 500.000 Gelir Vergisi %10 50.000 Fon %10 550.000 Kesintiler Toplamı 4.450.000 Ödenecek Tutar Müstahsil Makbuzu Müstahsil makbuzu(üretici yetiştirici makbuzu), birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmek ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermek, diğerini ona imzalatarak zorundaolduğuticaribirbelgedir. Yalnız dört milyon dörtyüz elli bin... TL. nı...kardesan LTD.STI...'nden yukarıda belirtilen Mal/iş bedelini aldım. Adı Soyadı : Kazım Güçlü Adresi : Barbaros Cad. Uzun Sok. No:5 Beşiktaş, İSTANBUL Plaka No : Kaz?m Güçlü http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 29 30 5
Müstahsil Makbuzu Çiftçiden avans üzerine yapılan mubayaalarda, makbuz, malın teslimisırasındaverilir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshasıfaturayerinegeçer. BULUNMASIGEREKENBİLGİLER 1. Makbuzuntarihi; 2. Malısatınalantüccarveyaçiftçininsoyadı, adıunvanı veadresi; 3. Malısatançiftçininsoyadı,adıve ikametgahıadresi; 4. Satınalınanmalıncinsi,miktarıvebedeli; 5. Bu Maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir. 6. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. 31 32 MÜSTAHSİL MAKBUZU Seri No: B SIra No: 37 Malı Alanın Adı Soyadı veya Ünvanı : Mehmet Zeki, ZEKİ YAĞLARI İş Adresi : Yağcılar Sok. NO:51 EMİNÖNÜ Vergi Dairesi : HOCAPAŞA Hesap No : 5260010018 Malın Alındığı Tarih : 3 / 9 / 20X1 CİNSİ MİKTARI FİYATI TUTARI 8 Ton 3.000.000 24.000.000 Ayçiçeği Örnek: Müstahsil Makbuzu Kabuklu Fındık Bedel 3.000 TL Gelir Vergisi (3.000TL x % 4 ) (120TL) Net Tutar 2.880 TL TOPLAM 24.000.000 GELİR VERGİSİ STOPAJI %4 960.000 FON %10 96.000 1.056.000 NET TUTAR 22.944.000 BAĞKUR SİGORTA PRİMİ %1 229.440 NET ÖDENECEK TUTAR 22.714.560 Malın Teslim Tarihi : 3 / 9 / 20X1 Malı Satanın Adı Soyadı: İsmet Çeltik Adresi: Çeltikler Köyü No: 85 Tekirdağ Müstahsil Alan http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 33 34 Serbest Meslek Makbuzu Serbest meslek makbuzu, serbest meslek erbabının yaptığı hizmetten doğan alacağını tahsil edilmesi sırasında düzenleyip alıcıyaverdiğimakbuzdur. Bulunmasıgerekenbilgiler Makbuzu verenin soyadı, adı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası; Müşterininsoyadı,adıveyaunvanıveadresi; Alınanparanınmiktarı; Paranınalındığıtarih; Yazılırvebumakbuzlarserbest meslekerbabıtarafındanimzalanır. Serbest meslek makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsülettirilir. 35 36 6
SERBEST MESLEK MAKBUZU MUZAFFER YETKİN Cilt No : 1 İstasyon Cad. Doruk Han Kat Sıra No : 12 3 Bakırköy, İSTANBUL Tarih 26/01/2002 : Bakırköy V.D. 5600010012 Serbest Meslek Makbuzu MÜŞTERİNİN: Adı Soyadı : Keman Ticaret Adresi :Bakırcılar, Kozlu Han Kat 4 Beyazıt, İstanbul V.D. Hesap No : FATİH V.D. 3400013427 YAPILAN HİZMET: Mali müşavirlik Brüt Ücret 100.000.000 Gelir Vergisi %20 20.000.000 Fon %10 2.000.000 Kesintiler Toplamı 22.000.000 Net Ücret 78.000.000 KDV %18 18.000.000 Toplam Tahsilat 96.000.000 Örnek: Avukatlık Ücreti Katma Değer Vergisi(%18) Toplam Gelir Vergisi (6.000TL x % 20 ) Net Tutar 6.000 TL +1.080 TL 7.080 TL (1.200TL) 5.880 TL Yalnızdoksanaltımilyon TL. dır. MUZAFFER YETKİN (SMMM) İstasyon Cad.Doruk Han Kat 3 Bakırköyköy, İSTANBUL Bakırköy V.D. 5600010012 http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 37 38 Ücret Bordrosu (V.U.K. Madde 238) İşverenlerin çalıştırdıkları personel ve işçilerine ödedikleri brüt ve net ücretler ile ücretlerinden yaptıkları gelir ve damga vergisi kesintileri, sosyal güvenlik kesintileri ile diğer eklenti ve kesintilerin gösterildiği belgedir. Bulunmasıgerekenbilgiler; Hizmet erbabının soyadı, adı; ücretin alındığına dair imzası veya mührü (Ücretin ödenmesinde ayrıca makbuz alan iş verenlerin tutacakları ücret bordrosuna imza veya mühür konulması mecburi değildir.); Varsa vergi karnesinin tarih ve numarası; Birim ücreti (Aylık, haftalık, gündelik, saat veya parça başı ücreti); Çalışma süresi veya ücretin ilgili olduğu süre; Ücret üzerinden hesaplanan vergilerin tutarı. 39 http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 40 Yolcu Listeleri Yolcu listeleri, şehirlerarası yapılan yolcu taşımaları sırasında yolcu taşıma bileti kesmek zorunda olan mükelleflerin (TCDD hariç) her sefer için yolcuların oturma yerlerini planlı bir şekilde gösterenticaribirbelgedir. Bulunmasıgerekenbilgiler Yolculistelerinde aşağıdakibilgiler bulunur: 1.Yolculistesini düzenleyenişletmeninadıveyaunvanıileadresi, 2.Taşıtı işleten mükellefin adı, soyadı varsa unvanı, adresi vergi dairesi ve hesapnumarası, 3.Taşıtınplakanumarası,sefertarihivehareketsaati, 4.Biletnumaralarıişaretlenmeksuretiyleyolcusayısıvetoplamhasılattutarı. Günlük Müşteri Listeleri Günlük müşteri listesi, otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri, odaları, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak müşteriiçindüzenlenenbirticaribelgedir.. Bulunması gereken bilgiler Mükellefin adı, soyadı, varsa unvanı ve adresi, Oda numaraları yazılmak suretiyle müşterinin adı, soyadı ve oda ücreti, Düzenleme tarihi. 41 42 7
Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Türk Ticaret kanununa göre kullanılan belgeler aşağıdaki gibidir. Çek Bono Poliçe Hisse senedi Tahvil Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Çek, bir bankaya hitaben ve belli kurallara uyarak yazılan bir ödeme emridir. Çek, paranaklininkolaylaştırılması, kişinin yanında fazla para bulundurmayı önlemek suretiyle paranınçalınmasıyadakaybolmasınamaniolması, piyasadafazlaparadolaşımınıönlemesive ödemede kullanılan paranın faizinden yararlanılması gibi amaçlariçindüzenlenir. 43 44 Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Bir çekin düzenlenebilmesi için bankada çeki düzenleyen kişininemrineayrılmışbirkarşılığınınbulunmasıgerekir. Çekte vade yoktur. İbraz edildiğinde ödenir. Çek düzenlendiği yerdeödenecekise10gün;başkabirşehirdeödenecekise1ay, aynı kıtada ödenecekse yine 1 ay; başka bir kıtada ödenecek ise 3ayiçindetahsiledilmelidir. Aslında çek bankaya gösterildiği anda ödenmesi gereken bir belgedir. Ancak ülkemizde çekin üzerine bir vade tarihi bırakılarak o tarihte bozdurulmasına yönelik ticari bir gelenek vardır. Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Burada da çekidüzenleyen(keşideci), çekiödeyecek(banka)ve çekialacak(lehtar)olmaküzereüçlübirilişkivardır. Çek bankalar tarafından basılan ve kullanmaları için keşidecilere verilen bir belgedir. 45 46 Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Bono, (senet), borçlunun alacaklısına olan borcunu belirli bir tarihte, kayıtsız ve şartsız bir biçimde ödeneceğini gösteren bir belgedir. Senet borçlusuna muhatap, senet alacaklısına lehtar denilir. Poliçe, Bononun bir ödeme vaadi ve ikili bir ilişki içermesine karşın, poliçedeödemeemriveüçlübirilişkisözkonusudur. Burada senedi düzenleyen kişi (keşideci), alacaklı olduğu bir kişiye (muhatap), poliçede ismini yazdığı kişiye (lehtar) belli bir meblağıbellibirtarihtekayıtsızveşartsızödemeemrinivermektedir. http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 47 48 8
Vade Ödeme Tarihi Türk Lirası No: 15.02.20x2 # 490 000 000# 16 Is bu police mukabilinde...15 Subat 20x2.... tarihinde Bay...Heraslan Koll. Sti` ne..... veya emruhavale sine... yukarida yazili yanliz.dörtyuzdoksanmilyon...tl. Ödeyiniz. Is bu police vadesinde ödenmedigi takdirde, müteakip policelerin de muacceliyet kesbedecegini, ihtilaf vukuunda..istanbul.. mahkemelerinin selehiyetini simdiden kabul ederiz. MUHATAP KARSU A.S. KESIDECI AHMET KIZIL adres, pul, imza adres, pul, imza http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 49 http://www.webmuhasebe.com/belgeler.htm 50 Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Hisse senedi, Anonim şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, ortakların sermaye paylarını göstermek üzere, bu payları karşılığında çıkarılan ve şekil şartları kanunda belirtilmiş olan menkul kıymet niteliğindeki belgedir. Hisse senetleri, sahipleri şirketin karına ortak olma, tasfiye bakiyesinden pay alma, şirket yönetimine katılma ve şirketi denetleme gibi haklar sağlar. 51 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 52 Türk Ticaret Kanunu Gereği Kullanılan Tahvil, Anonim şirketlerin ve devletin uzun vadeli borç sağlamak amacıyla çıkarıp sattığı, nominal değerleri eşit borç senedi niteliğindeki menkul kıymetlerdir. Tahvil satına alarak şirkete borç vermiş olanlar, şirketin kar veya zararına katılmazlar, sadece belli orandaki faizi alırlar. 53 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 54 9
Muhasebede Kullanılan Diğer Muhasebede kullanılan diğer belgeler ise şunlarıdır: Makbuz senedi Rehin senedi Katma Değer Vergisi Beyannamesi Muhtasar Beyannamesi SSK Prim Bildirimleri Muhasebede Kullanılan Diğer Makbuz senedi, Emtia senetlerinden olan makbuz senedi, umumi mağazalara(antrepo) bırakılan zahire veya mallar üzerindeki mülkiyet hakkının temsil eden kıymetli evrak niteliğindeki belgedir. Rehin senedi, Umumi mağazalara bırakılan zahire ve mallar üzerinde rehin hakkı sağlayan kıymetli evrak niteliğindeki belgedir. 55 56 Muhasebede Kullanılan Diğer Katma Değer Vergisi Beyannamesi, Gerçek usulde vergiye tabi mükellefler tarafından düzenlenen, ilgili dönemde (ayda) mal veya hizmet alım satımları sırasında ödenen ve tahsil edilen katma değer vergileri arasında ortaya çıkan farkı esas alacak biçimde her ay hazırlanarak vergi dairesine sunulan beyannamedir. Her ayın KDV beyannamesi takip eden ayın 25. günü mesai bitimine kadar vergi dairesine verilir. Muhtasar Beyannamesi, Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerce aylık veya üç aylık olarak düzenlenen ve Gelir ve Kurumlar Vergisi, Türk Ticaret, Vergi Usul, Katma Değer Vergisi kanunlarına göre düzenlenen belgelerdeki Gelir Vergisi, Damga Vergisi ve Savunma Sanayi Destekleme Fonu Kesintisi ve söz konusu kanunlarda belirtilen diğer kesintilerin gösterildiği beyannamedir. Her ayın muhtasar beyannamesi takip eden ayın 20. günü mesai bitimine kadar ilgili vergi dairesine sunulmak durumundadır. Muhasebede Kullanılan Diğer SSK Prim Bildirimleri, Sosyal Sigortalar Kanunu hükümleri uyarınca bir işyerindeki tüm iş görenlerin SSK primi işçi ve işveren paylarının topluca gösterildiği aylık bildirgedir. İlgili ayı takip eden ayın son günü mesai bitimine kadar SSK Müdürlüklerine teslim edilmesi gerekmektedir. 57 58 Kullanılan Defterler Birincisınıftüccarlar bilanço esasına göre,ikincisınıftüccarlarise işletme hesabıesasına göredeftertutarlar. Birinci sınıf tüccarın tutmak zorunda oldukları defterler aşağıdaki gibidir. YevmiyeDefteri(GünlükDefter) DefteriKebir(BüyükDefter) EnvanterDefteri İkinciSınıftüccarlarıntutmakzorundaolduğudefterler İşletmehesabıdefteri Günlükperakendesatışvehasılatdefteri Muhasebe Defterleri Hangi Dönemler için Tutulur. ( V.U.K. Md. 174) Defterlerhesapdönemiitibariyletutulur. Kayıtlarherhesapdönemi sonundakapatılırve ertesi dönem başındayenidenaçılır. Hesapdöneminormalolaraktakvimyılıdır.1Ocakitibariylebaşlarve 31Aralıktarihiitibariylesonaerer. Takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı12'şeraylıközelhesapdönemleribelliedebilir. Yenidenişebaşlamaveyaişibırakmahallerinde,hesapdönemi içindebiryıldaneksikolanfaaliyetsüresi,hesapdönemisayılır. Bumaddeyegöreözelhesapdönemitayinedilenlerinticarive zirai kazançları, hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancısayılır. 59 60 10
Birinci Sınıf Tüccarın Tutmak Zorunda Oldukları Defterler Yevmiye Defteri, parayla ölçülen işlemlerin ilgili belgelere dayanarak, tarih sırasına göre maddeler halinde kaydedildiği defterdir. Bu deftere işlemler tarih sırasıyla kaydedilir ve haklı bir sebep olmaksızın on günden fazla geciktirilmez. Yevmiye defteri piyasada satılan ciltli defterler olabildiği gibi günümüzde daha çok bilgisayar çıktısı almaya kolaylık sağlayan form kağıtlarda olabilmektedir. Günlük Defterdeki Her Günlük Defter Maddesinde En Az Aşağıdaki Bilgilerin Bulunması Gerekir. 1. Madde sıra numarası, 2. Büyük defter sayfa numarası, 3. Tarih, 4. Borçlu hesap, 5. Alacaklı hesap, 6. Varsa yardımcı hesaplar ve tutarları, 7. Borçlu hesapların tutarları, 8. Alacaklı hesapların tutarları, 9. Ticari işlemlerin dayandığı belgelerin türü tarihi ve numaraları ile ilgili bilgileri de içeren madde açıklaması. 61 62 Yevmiye Maddesi Çeşitleri 63 Yevmiyemaddeleri dört çeşitolabilir.bunlar; Basit yevmiye, bir hesabın borçlu bir hesabın alacaklı olduğu madde türüdür. Bileşik madde, birden fazla borçlu hesaba karşılık tek hesabın alacaklı olduğu yada tek hesabın borçlanmasına karşılık birden fazla hesabın alacaklandığı madde türüdür. Karma madde, birden fazla borçlu hesaba karşılık, birden fazla alacaklı hesabın olduğu madde türüdür. Tamamlayıcı madde(düzeltme maddesi), yevmiye defterine yanlı ve noksan yazılmış bir maddeyi tamamlamak veya düzeltmek için yapılan madde türüdür. 64 Defteri Kebir(Büyük Defter) Yevmiye defterinin hesaplara göre sınıflandırılmış şeklidir. Yevmiye defterine maddeler halinde yapılan kayıtlar daha sonra buradan büyük deftere sınıflandırılarak kaydedilir. Yevmiye defterinde borçlandırılan hesap, defteri kebirde de borçlu tarafa, yevmiye defterinde alacaklandırılan hesap ise defteri kebirde de alacaklı tarafa kaydedilir. Defteri Kebir(Büyük Defter) Büyük defterde sayfalar karşılıklı olarak aynı sayfa numarasını taşır ve sağ taraftaki sayfa hesabın borç tarafı sayfasını, sağ taraftaki sayfa ise hesabın alacak tarafı sayfasını gösterir. Bulunması gereken bilgiler. 1. Hesabınkodnumarasıveadı, 2. Tarih, 3. Kayıtsıranumarası, 4. Açıklama, 5. Günlükdeftermaddenumarası, 6. Tutar, 7. Geneltoplam 65 66 11
Envanter Defteri İşletmenin işe başladığı tarihte ve daha sonra her faaliyet dönemi sonunda çıkardığı envanterde belirlenen varlık ve kaynakların ayrıntılı olarak kaydedildiği defterdir. Ayrıca, dönem sonu bilançolarının bu deftere kaydedilmesi zorunlu olduğu gibi gelir tablosunun da bu deftere kaydedildiği görülür. Envanter ve bilançonun çıkarıldığı güne bilanço günü denir. Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 67 68 İşletme Esasına Göre Tutulan Defterler İşletme Hesabı Defteri V.U.K. nun 193. maddesine göre ikinci sınıf tüccarların tutmak zorunda oldukları defterler şunlardır; İşletme Hesabı Defteri Günlük Perakende Satış ve Hasılat Defteri İşletme defteri, Türk Ticaret Kanununa göre ikinci sınıf tacirlerin ekonomik faaliyetlerini izledikleri defterlerdir. Bu defterin sol tarafını giderler, sağ tarafını ise hasılat kısmı oluşturur. Gider kısmına, satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletme ile ilgili diğer tüm giderler kaydedilir. Hâsılat kısmına ise, satılan mal bedeli veya yapılan hizmet karşılığı olarak tahsil edilen paralar ile tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen tüm hâsılat kaydedilir. 69 70 Günlük Perakende Satış ve Hasılat Defteri Bu deftere günlük perakende satışlar ile diğer işletme hasılatı günü gününe kaydedilir. İkinci sınıf tacirler, günlük perakende satışları ile hizmet karşılığı suretlerle alınan paraları kaydetmek üzere günlük perakende satış ve hasılat defteri tutmak zorundadırlar. Perakende satışların günlük tutarı bu deftere, perakende satış fişleri, makineli kasaların kayıt ruloları, giriş ve yolcu taşıma biletleri ve diğer belgelere dayanılarak topluca yazılabilir. Ödeme kaydedici cihaz (yazar kasa) kullanan ikinci sınıf tacirlerin günlük perakende satış ve hasılat defteri kullanma mecburiyeti 167 sayılı V.U.K Genel Tebliği ile kaldırılmıştır. Muhasebe Fişleri Mali işlemlerin objektif belgelere dayanarak doğrudan doğruya yevmiye defterine kaydedilebileceği gibi önceden muhasebe fişlerine kaydedilip sonra buradan yevmiye defterine aktarıla da bilir. Muhasebe fişleri hataların erken tespit edilmesi ve giderilmesinde etkilidir. Muhasebedekullanılanmuhasebefişleriüççeşittir. KasaTahsilFişi KasaTediyeFişi MahsupFişi 71 72 12
Muhasebe Fişleri Kasa tahsil fişi, işletmenin kasasına para girişine neden olan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Kasa tahsil fişine, kasaya giriş olduğunda kayıt yapıldığından, borçlu hesap her zaman Kasa hesabıdır. Alacaklı hesap ve ya hesaplar ise işlemden işleme değişir. Kasatediyefişi,işletmeninkasasındanparaçıkışlarınanedenolan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Kasa tediye fişine, kasadan para çıkışı olduğunda kayıt yapıldığından alacaklı hesap her zaman Kasa hesabıdır. Borçlu hesap veya hesaplar ise işlemden işleme değişmektedir. Muhasebe Fişleri Mahsup fişi, işletmenin kasasına para girişi sağlamayan veya işletmenin kasasından para çıkışına neden olmayan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Mahsup fişinde ne borçlu tarafa, nede alacaklı tarafakasahesabıkullanılmaz. 73 74 Yevmiye defterine maddeler halinde ve tarih sırasına göre kaydedilen işlemlerden aynı tür olanların bir araya getirilerek sınıflandırıldığıdefterene adverilir? a) Büyükdefter b) Yardımcıdefter c) Yevmiyedefteri d) İmalatdefteri e) İşletmedefteri Mali nitelikli işlemlerin maddeler halinde ve tarih sırasıyla kaydedildiğidefterene adverilir? a) Yardımcıdefter b) Büyükdefter c) Yevmiyedefter d) Envanterdefteri e) İşletmehesabıdefteri 75 76 Muhasebe defterlerinin tutulması ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerdenhangisiyanlıştır? a) Deftersayfalarıkopartılamaz b) Yevmiyedefterindeyapılanbirtutarhatası,tutarınüzeriokunacakşekilde çizilerekyenitutaryazılmasıyoluyladüzeltilir. c) DefterlerinTürkçetutulmasızorunludur. d) Defterlermürekkepleveyamakineileyazılır. e) Defterlerdeki kayıtlararasındasatırlarçizilmedenboşbırakılamaz İşletmenin para giriş ve çıkışları ile ilgili olmayan işlemlerden dolayıaşağıdakimuhasebefişlerindenhangisikullanılır? a) Ödemefişi b) Tahsilfişi c) Tediye fişi d) Teslimfişi e) Mahsupfişi 77 78 13
Kasayaparagirişlerininizlendiğifişene adverilir? a) Ödemefişi b) Tahsilfişi c) Tediye fişi d) Teslimfişi e) Mahsupfişi Kasadanparaçıkışlarınınkaydedildiğifişene adverilir? a) KDVfişi b) Tahsilfişi c) Tediye fişi d) Teslimfişi e) Mahsupfişi 79 80 Mali nitelikli işlemlerin maddeler halinde ve tarih sırasıyla kaydedildiğidefterene adverilir? a) Yardımcıdefter b) Büyükdefter c) Yevmiyedefter d) Envanterdefteri e) İşletmehesabıdefteri Büyük defterle ilgili ayrıntılı bilgilerin izlendiği deftere ne ad verilir? a) Yardımcıdefter b) Büyükdefter c) Yevmiyedefter d) Envanterdefteri e) İşletmehesabıdefteri 81 82 Bir hesabın borçlandığı birden fazla hesabın alacaklandığı yada bir hesabın alacaklandığı birden fazla hesabın borçlandığı birden fazlahesabınborçlandığıyevmiyemaddesinene adverilir? a) Karmamadde b) Denkmadde c) Birleşik madde d) Karışıkmadde e) Basitmadde Bir hesabın borçlandığı bir hesabın alacaklandığı yevmiye maddesineneadverilir? a) Karmamadde b) Denkmadde c) Birleşik madde d) Karışıkmadde e) Basitmadde 83 84 14
İşletmenin yevmiye defterine yaptığı kapanış kaydı hangi tür yevmiyemaddesineörnekoluşturur? a) Basitmadde b) Karmamadde c) Bileşik madde d) Yardımcımadde e) Tamamlayıcımadde İşlemlerin büyük defterlere aktarılması, muhasebenin hangi işlevininözelliklegerçekleşmesinisağlar? a) Özetleme b) Raporlama c) Kaydetme d) Sınıflandırma e) Analizetme 85 86 Mali işlemlerin gerçekleşme sırasına göre, topluca kaydedildiği deftereneadverilir? a) İşletmeHesabıDefteri b) BüyükDefter c) EnvanterDefteri d) DemirbaşDefteri e) YevmiyeDefteri Ana hesaplardaki bilgilerin ayrıntısının izlendiği hesapların yer aldığıdeftereneadverilir? a) Yevmiyedefteri b) Defterikebir c) Büyükdefter d) Yardımcıdefter e) Envanterdefteri 87 88 Yevmiye defterinden büyük deftere aktarılan kayıtların doğruluğunu kontrol etmek üzere kullanılan araç aşağıdakilerdenhangisidir? a) Kasafişi b) Mahsupfişi c) Mizan d) Hesap e) HesapPlanı Muhasebe kayıtları için tutulması zorunlu olan defterlerin kullanılmadanönceaşağıdakilerdenkimtasdikeder? a) Yeminlimalimüşavir b) Serbestmuhasebecimalimüşavir c) Vergidairesi d) Ticaretodası e) Noter 89 90 15
Aşağıdakilerden hangisi «muhasebe kayıtlarında uyulması gerekenkurallardan»değildir. a) DefterlervekayıtlarTürkçetutulur. b) Defterlerkurşunkalemleyazılır,başkaşekilde kayıtyapılmaz c) Defterlerde yazılmak üzere ayrılmış yerler üzeri çizilmeksizin boş bırakılamaz,satıratlanamaz,satıraralarıyazılamaz. d) Defterlere geçirilen herhangi bir çizmek, kazımak veya silmek suretiyle okunamazhalegetirilemez. e) İşlemlerindefterlere genellikle 10güniçindegeçirilmesigerekir. Nakit hareketleri dışındaki işlemlerin muhasebe defterlerine geçirilmedenönceişlendiğiyardımcıaraçlarane denir? a) Tahsilfişi b) Tediye fişi c) KDVfişi d) Mahsupfişi e) Giderfişi 91 92 Kaynakça Teşekkür Ederim Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Ferhat Yıldız, NumerusÖzgun Muhasebe Soruları, İkinci Sayfa Yayınları, İstanbul, 2013 Özgün Cemalcılar, Yılmaz Benligiray, Fevzi Sürmeli, Genel Muhasebe, Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir, 2009. Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 93 94 16