NEDEN GENLEŞME TANKI KULLANMALI... TGT..Serisi Genleşme Tankları Isıma, soğuma ve güneş enerjisi gibi kapalı devre esisa sisemleri ile hidrofor ve sıcak kullanma suyu sisemlerini düzgün ve güvenli bir şekilde işleebilmek için doğru bir basınça umak ve basınç şoklarından korumak gerekir. TANPERA - TGT Serisi genleşme ankı bunun için en basi ve en mükemmel çözümdür. Hem genleşme hem dengeleme ankı olarak çalışabilir Isıma ve soğuma sisemlerinde basıncın amosfer basıncının alına düşmesi siseme hava girişine, sisemdeki hava da akışı sekeye uğraabilecek blokajlara ve oksijen korozyonu neicesinde esisaa isenmeyen oru birikimlerine yol açabilir. Ayrıca hava, özellikle saik yüksekliği düşük olan sisemlerde, pompa emişlerinde ve konrol ekipmanlarında kaviasyona neden olabilir. Bu nedenle, kapalı esisa devrelerinin, işleme esnasında belirli bir saik basınç alında uulması çok önemlidir. Bu da, maksimum ve minimum su sıcaklıkları arasındaki su mikarı dalgalanmalarının kompanse edilmesi ile mümkün olabilir. Genleşme ankında bir membran arafından birbirinden ayrılmış su ve gaz (hava) bölmeleri vardır. Bu sayede gazın suda erimesinin önüne geçilir. Su arafı esisa sisemine bağlıdır, gaz ise belli bir ön basınçla anka doldurulmuşur. Basıncı anka su yokken ayarlanmış gaz yasığı, sisemdeki su basıncını dengeler. Su ısınıp genleşiğinde fazla su anka dolar ve membranın diğer arafındaki gaz basıncı yükselir. Sisem soğuduğunda ise su hacmi düşer ve büzülen su ankan boşalır. Tankaki gaz basıncı düşer. Başka bir deyişle, gaz arafı sıkışırılabilir olduğundan su arafındaki ermal genleşmeden veya büzülmeden oluşan basınç değişikliğini absorbe eder; ani basınç dalgalanmalarının (su koçu) yaraacağı şokları emer. Gaz P ög Gaz P ög Gaz P i Isıma siseminde genleşme ankının çalışma prensibi P s Su P ög Su P i Kapalı SİSTEM SOĞUK Açık SİSTEM SOĞUK Açık SİSTEM SICAK Hidrofor sisemlerinde ise genleşme ankı basınçlı su depolama işlevi görür ve özellikle pompa şal sayısını sınırlamak için kullanılır. Pompa arafından anlık olarak basılan su mikarı ile kullanım arafında harcanan su mikarı arasındaki fark anka depolanır veya ankan kullanılır. Tankaki ön gaz basıncı hidroforun al (devreye girme) basıncının biraz alında olacak şekilde ayarlanır. Kullanım başlayıp da su basıncı devreye girme basıncına düşünce, pompa çalışarak siseme su basmaya başlar. Tükeim kesilince, ankaki gaz basıncı hidroforun üs (devreden çıkma) basıncına yükselinceye kadar pompa çalışmaya devam eder ve anka bir mikar basınçlı su depolar. Tekrar kullanım başlayınca, gaz basıncı hidroforun devreye girme basıncına düşünceye kadar ankaki su kullanılır, sonra pompa devreye girer. Bu sayede, ankın basınçlı su birikirme kapasiesine bağlı olarak ve kullanımın başlama/bime sıklığından bağımsız olarak, pompanın devreye giriş/çıkış (şal) sayısı düşer. Bunun dışında pompaların devreye girme/çıkmaları esnasında oluşan basınç dalgalanmaları da emilerek emniyeli ve konforlu bir işleme sağlanır. Pompa devir hızını, dolayısıyla debisini, kullanım mikarına göre ayarlayan frekans korollü hidroforlarda bu ür bir şal sayısı konrolüne gerek yokur. Zira pompa, kullanım durdukan sonra, önceden ayarlanan bir süre daha minimum devirde çalışmaya devam eder ve bu esnada kullanım ekrar başlarsa ihiyaca göre debisini arırır. Bu ür sisemlerde genleşme ankı, şal sayısını ayarlamak için değil, sadece sisemde oluşan basınç dalgalanmalarını ve su koçlarını absorbe ederek kullanım emniyeini ve konforunu arırmak için kullanılır. Bu nedenle çok daha küçük hacimli bir ank yeerlidir. Aynı şekilde su emini ve ransferi sisemlerinde de genleşme ankları sisem ekipmanlarının su koçlarından ve aşırı basınç dalgalanmalarından zarar görmesini önlemek için kullanılır. 3
KAPASİTE BELİRLEME ÖNERİLERİ TGT..Serisi Genleşme Tankları Isıma Sisemleri Bir ısıma siseminde, en soğuk olduğu ilk doldurma sıcaklığından işleme sıcaklığına kadar ısııldığında genleşen suyun, bir genleşme ankı arafından absorbe edilmesi gerekir. Bu sayede, ısınma ve soğuma döngüleri esnasında sisem basıncının, devredeki dayanım basıncı en düşük olan komponenin dayanım sınırlarını aşması önlenmiş olur. Gerekli genleşme ankının kapasiesi hesaplanırken, öncelikle sisemle ilgili alaki paramereler belirlenmelidir. Saik Yükseklik: H (m) s Sisemin en üs nokası ile genleşme ankı arasındaki su kolonunun yüksekliği. Saik Yükseklik Basıncı: P s (bar) = H s / 1,2 Basınç Payı: P ~,3 bar p Suyun buharlaşmasını önlemek ve/veya sisemdeki havanın en üs nokadan ahliyesini sağlamak için. Ön Gaz Basıncı: P (bar) = P + P ög s p Sisem soğukken anka doldurulması gereken ön gaz basıncı,7 bar ın alında olmamalıdır. Isııcı Eleman Döküm Radyaör Panel Radyaör Çelik Radyaör Fan - Coil Döşemeden Isıma Hacim fakörü (lire/kcal/h),12,1,14,8,23 Tablo 1 Sisem İşleme Basıncı: P (bar) i Sisem işleme sıcaklığına ısııldığında ve pompa çalışmazken, anka oluşmasına izin verilen basınç. Bu değer, ank sisemin en al nokasında ve pompanın emme arafında ise, sisemdeki en düşük basınç sınıfına sahip komponenin dayanım basıncından emniye venili açma marjı (~,5 bar) çıkarılarak bulunur. Sisemdeki Toplam Su Hacmi: V (lire) s Bunu hesaplamak için, sisemdeki ısııcı elemanların cinsine göre, Tablo-1 yaklaşık bir yönem olarak kullanılabilir. Burada kcal/h cinsinden sisemin oplam ısıma kapasiesi ablodaki fakörle çarpılarak lire cinsinden yaklaşık bir değer bulunabilir. Ancak, şaye sisem klima sanrali vb. daha farklı ekipmanlar içeriyorsa ve/veya uzun boru haları olan yaygın bir sisemse, boruların oplam su hacmi Tablo-2 den hesaplanıp, kazan, radyaör vb. cihazların su hacimleri de kaaloglardan alınarak daha hassas bir hesap yapılması avsiye edilir. Genleşme Kasayısı: e Sisemdeki suyun ilk ve son sıcaklığı arasındaki genleşme oranı. Tablo-3 den alınabilir. Suyun ilk doldurulma sıcaklığı 4 C, son sıcaklığı da işleme rejiminin oralaması olarak alınabilir. Bu paramerelerden ve yapılan kabullerden yola çıkılarak, aşağıdaki hesaplamalar yapılabilir. Basınç Fakörü: a = 1 - ( (P +1) / (P +1) ) ög i Genleşen Su Mikarı: V g (lire) = V s. e Gerekli Genleşme Tankı Hacmi: V (lire) = V / a g Seçilen Tank Hacmi: V s (lire) > V. 1,1 Sayfa 8 de bulunan ablodan, minimum bu kapasieyi karşılayan bir ank seçilir. Gerekli durumlarda sisemde paralel olarak kullanılmak üzere birden fazla ank da seçilebilir. Örnek Hesaplama En zayıf komponeni 6 bar basınç dayanımına sahip olan, 55. kcal/h kapasiede bir kazanla ısıılan, rejimi 8/6 C, saik yüksekliği 4 m (H s) ve ısııcı elemanlar panel radyaör olan bir kalorifer siseminde, en al nokada ve pompa emişinde yer alacak genleşme ankını seçelim. P s = 4 / 1,2 = 3,92 bar P ög = 3,92 +,3 = 4,22 bar P i = 6 -,5 = 5,5 bar V s = 55. x,1 = 55 lire (Tablo 1) e = % 2,28 (Tablo 3) a = 1 - ( (4,22 + 1) / (5,5 + 1) ) =,2 V = 55 x % 2,28 = 126 lire g V = 126 /,2 = 63 lire V = 63 x 1,1 = 693 lire s Seçilen ank: 75 lire hacimdeki TANPERA-TGT 75/1 Ayrıca 6 bar açma basıncında emniye venili seçilmelidir. 4
TGT..Serisi Genleşme Tankları KAPASİTE BELİRLEME ÖNERİLERİ Soğuma Sisemleri Isıma siseminin ersine, soğuma siseminde ise, en sıcak olduğu ilk doldurma sıcaklığından işleme sıcaklığına kadar soğuulduğunda, sisemdeki suyun hacmi azalır. Bu mikarda su, bir büzülme ankı arafından siseme akviye edilmediği akdirde, zayıf nokalardan içeriye hava girerek sisemde korozyona ve başka hasarlara neden olabilir. Gerekli büzülme ankının kapasiesi hesaplanırken, öncelikle sisemle ilgili alaki paramereler belirlenmelidir. Saik Yükseklik: H (m) s Sisemin en üs nokası ile büzülme ankı arasındaki su kolonunun yüksekliği. Saik Yükseklik Basıncı: Ps (bar) = Hs / 1,2 Ön Gaz Basıncı: Pög (bar) = Ps Sisem işlemeye alınmadan önce, anka basılması gereken gaz basıncı. Sisem Doldurma basıncı: Pi (bar) Sisem suyla doldurulduğunda ve pompa çalşmazken, anka oluşmasına izin verilen basınç. Bu değer, ank sisemin en al nokasında ve pompanın emme arafında ise, sisemdeki en düşük basınç sınıfına sahip komponenin dayanım basıncından emniye venili açma marjı (~,5 bar) çıkarılarak bulunan değerden fazla olmamalıdır. Sisemdeki Toplam Su Hacmi: V (lire) s Soğuma sisemleri genel olarak klima sanrali vb. ekipmanlar ve geniş çaplı borular içerdiğinden, boruların oplam su hacmi Tablo-2 den hesaplanıp, fan-coil, chiller vb. cihazların su hacimleri de kaaloglardan alınarak daha hassas bir hesap yapılması avsiye edilir. Boru Çapı (inç) 1/2" 3/4" 1 1 2" 2 4" 5" 6" 8" 12" 1/4" 1/2" 1/2" Su kapasiesi (l/m),2,3,5,8 1,3 2,1 3,1 4,8 8,3 13, 18,8 32,4 51,1 72,8 Tablo 2 Büzülme Kasayısı: e Sisemdeki suyun ilk ve son sıcaklığı arasındaki büzülme oranı, Tablo-3 den alınabilir. Suyun ilk doldurulma sıcaklığı 3 C, son sıcaklığı da işleme rejiminin oralaması olarak alınabilir. Bu paramerelerden ve yapılan kabullerden yola çıkılarak, aşağıdaki hesaplamalar yapılabilir. Basınç Fakörü: a = 1 - ( (P + 1) / ( P + 1) ) ög i Büzülen Su Mikarı: V b (lire) = V s. e Gerekli Büzülme Tankı Hacmi: V (lire) = V / a b Seçilen Tank Hacmi: V (lire) > V. 1,1 s Sayfa 8 de bulunan ablodan, minimum bu kapasieyi karşılayan bir ank seçilir. Örnek Hesaplama En zayıf komponeni 6 bar basınç dayanımına sahip olan, rejimi 6/12 C, oplam su hacmi 1. lire (Vs), saik yüksekliği 25 m (Hs) olan bir soğuma siseminde, en al nokada ve pompa emişinde yer alacak büzülme ankını seçelim. P s = P ög = 25 / 1,2 = 2,45 bar P i = 6 -,5 = 5,5 bar e = %,415 (Tablo 3) a = 1 - ( (2,45 + 1) / (5,5 + 1) ) =,47 V b = 1. x %,415 = 42 lire V = 42 /,47 = 9 lire V s = 9 x 1,1 = 1 lire Seçilen ank: 1 lire hacimdeki TANPERA-TGT 1/1 Ayrıca 6 bar açma basıncında emniye venili seçilmelidir. 5
KAPASİTE BELİRLEME ÖNERİLERİ TGT..Serisi Genleşme Tankları Sıcak Kullanma Suyu Sisemleri Özellikle sıcak suyun boyler, akümülasyon ankı vb. bir cihaz arafından depolandığı sıcak kullanma suyu sisemlerinde, kullanım olmadığı zamanlarda, su ısııldığında oluşan genleşmenin bir genleşme ankı arafından absorbe edilmesi gerekir. Aksi halde, genleşmeden dolayı sisemde yükselen basınç, başa baaryalar olmak kaydıyla sisem komponenlerine zarar verebilir. Gerekli genleşme ankının kapasiesi hesaplanırken, öncelikle sisemle ilgili alaki paramereler belirlenmelidir. Suyun ilk sıcaklığı ( C) Suyun son sıcaklığı ( C) Tablo 3- Kakısız Suyun Genleşme Kasayıları (%) Sisem İşleme Basıncı: P (bar) i Sisem şehir şebekesinden besleniyorsa şebeke basıncı, bir hidrofor arafından basınçlandırılıyorsa hidroforun üs basıncı işleme basıncı olarak alınmalıdır. Ön Gaz Basıncı: P ög (bar) = P i Sisem işlemeye alınmadan önce, anka basılacak gaz basıncı. Bu değer 5,5 bar ın üzerinde olmamalıdır. Maksimum Sisem Basıncı: P (bar) maks Sisem ısınıp, genleşiğinde, anka oluşmasına izin verilen basınç. Bu değer, ank sisemin en al nokasında ise, sisemdeki en düşük basınç sınıfına sahip komponenin dayanım basıncından emniye venili açma marjı (~,5 bar) çıkarılarak bulunan değerden fazla olmamalıdır. Sisemdeki Toplam Su Hacmi: V (lire) s Kullanım olmadığı zamanlarda sisemdeki su durgun olacağından, sadece boyler veya akümülasyon ankı içinde depolanan suyun genleşmesi hesaba kaılmalıdır. Genleşme Kasayısı: e Sisemdeki suyun ilk ve son sıcaklığı arasındaki genleşme oranı. Tablo-3 den alınabilir. Suyun ilk doldurulma sıcaklığı 4 C, son sıcaklığı da sıcak kullanma suyunun depolandığı sıcaklık olarak alınabilir. Bu paramerelerden ve yapılan kabullerden yola çıkılarak, aşağıdaki hesaplamalar yapılabilir. Basınç Fakörü: a = 1 - ( (P ög +1) / (P maks+1) ) Genleşen Su Mikarı: V (lire) = V. e g s Gerekli Genleşme Tankı Hacmi: V (lire) = V / a g Seçilen Tank Hacmi: V (lire) > V. 1,1 s Sayfa 8 de bulunan ablodan, minimum bu kapasieyi karşılayan bir ank seçilir. Örnek Hesaplama En zayıf komponeni 8 bar basınç dayanımına sahip olan, üs basıncı 4 bar olan bir hidrofor arafından basınçlandırılan, suyun 2 lire kapasiede bir boyler arafından ısıılarak 6 C de depolandığı bir sıcak kullanma suyu siseminde yer alacak genleşme ankını seçelim. P ög = P i = 4 bar P maks = 8 -,5 = 7,5 bar V s = 2 lire e = %1,71 (Tablo 3) a = 1 - ( (4 + 1) / (7,5 + 1) ) =,41 V = 2 x %1,71 = 35 lire g V = 35 /,41 = 86 lire V = 86 x 1,1 = 95 lire l Seçilen ank: 1 lire hacimdeki TANPERA-TGT 1/1 Ayrıca 8 bar açma basıncında emniye venili seçilmelidir. 6
TGT..Serisi Genleşme Tankları KAPASİTE BELİRLEME ÖNERİLERİ Hidrofor Sisemleri Basınç şaleri ile kumanda edilen çok pompalı bir hidroforun denge ankının kapasiesi, pompaların sıralı olarak çalışması kaydıyla, aşağıdaki şekilde hesaplanabilir. Gerekli genleşme ankının kapasiesi hesaplanırken, öncelikle sisemle ilgili alaki paramereler belirlenmelidir. 3 Pompa Debisi: Q (m /h) p En üs basınç aralığına kumanda eden basınç şalerinin devreye girme (al) basıncındaki pompa debisi. Pompa Üs Basıncı: P (bar) üs En üs basınç aralığına kumanda eden basınç şalerinin devreden çıkma basıncı. Pompa Al Basıncı: P al (bar) En üs basınç aralığına kumanda eden basınç şalerinin devreye girme basıncı. Ön Gaz Basıncı: P (bar) = P al.,9 ög Sisem işlemeye alınmadan önce, anka basılacak gaz basıncı. Elekrik moorlarında saalik şal limileri (S) Moor Gücü (kw) _< 3,7 3,7-7,5 7,5-15 15-18 S (l/h) _< 6 _< 3 _< 2 _< 15 Tablo 4 Pompa Maksimum Şal Sayısı: S (1/h) Pompanın moor gücüne bağlı olarak Tablo 4 en alınabilir. Toplam Pompa Sayısı: n (ade) p Yedek pompalar da dahil olmak üzere hidrofor seindeki pompa sayısı. Bu paramerelerden ve yapılan kabullerden yola çıkılarak, aşağıdaki hesaplamalar yapılabilir. Basınç Fakörü: a = 1- ( (P + 1) / (P + 1) ) al üs Gerekli Hidrofor Tankı Hacmi: V (lire) = (Q p. 1) / (a. S. n p) Seçilen Tank Hacmi: V s (lire) > V. 1,1 Sayfa 8 de bulunan ablodan, minimum bu kapasieyi karşılayan ve pompa kapalı vana basıncına uygun dayanımda bir ank seçilir. Örnek Hesaplama En üs basınç aralığına kumanda eden basınç şalerinin devreye girme basıncı 6 bar (P al), devreden çıkma basıncı 8 bar (P üs) olan, bir pompasının 6 bar basma yüksekliğinde verdiği 3 debi 23 m /h (Q p) olan, pompasının kapalı vana basıncı 9 bar olan ve üzerinde 7,5 kw güçe elekrik mooru bulunan 3 pompalı (n p) bir hidrofor için gerekli olan ank kapasiesini bulalım. S = 2 (Tablo-4) a = 1 - ( (6 + 1) / (8 + 1) ) =,22 V = (23 x 1) / (,22 x 2 x 3) = 1742 lire V s = 1742 x 1,1 = 1916 lire Seçilen ank: 2 lire hacimdeki TANPERA-TGT 2/1 7
TEKNİK ÖZELLİKLER ve MONTAJ BOYUTLARI TGT..Serisi Genleşme Tankları Teknik Özellikler Kapasie : 24-5 lire Kullanım : 1 C yi geçmeyen su İşleme basıncı* : 1 bar / 16 bar (5 ve 24 lire anklar için yaay monajlı alernaif mevcuur) Monaj konumu : Dikey (sadece 5 lire ank için yaay monajlı alernaif mevcuur) Gaz şarjı : 4 bar kuru hava (opsiyonel olarak azo) (sadece 5 ve 24 lire anklar için 1,5 bar) (*) Özel isek kapsamında 25 bar işleme basıncında genleşme ankı da eslim edilebilmekedir. Ürün Kodlaması TANPERA-TGT 1/1 Genleşme ankı ip kodu Nominal kapasie (lire) Nominal işleme basıncı (bar) Monaj Boyuları Cihaz Tipi TGT-24/8-küresel TGT-24/8 TGT-5/8-yaay TGT-5/8 TGT-1/1 TGT-2/1 TGT-3/1 TGT-5/1 TGT-75/1 TGT-9/1 TGT-1/1 TGT-125/1 TGT-15/1 TGT-2/1 TGT-25/1 TGT-3/1 TGT-4/1 TGT-5/1 TGT-1/16 TGT-2/16 TGT-3/16 TGT-5/16 TGT-75/16 TGT-9/16 TGT-1/16 TGT-125/16 TGT-15/16 TGT-2/16 TGT-25/16 TGT-3/16 TGT-4/16 TGT-5/16 Kapasie (lire) 24 24 5 5 1 2 3 5 75 9 1 125 15 2 25 3 4 5 1 2 3 5 75 9 1 125 15 2 25 3 4 5 O D (mm) 36 28 38 38 46 59 64 75 75 8 8 8 96 11 11 12 145 145 46 59 64 75 8 8 8 8 96 11 11 12 145 145 H (mm) 33 465 59 75 97 112 123 15 19 195 218 24 24 252 28 28 318 372 97 112 123 15 19 195 218 24 24 252 28 28 318 372 Bağlanı Ağzı 1 1/4" 1 1/4" 1 1/4" 2" 2" 1 1/4" 1 1/4" 1 1/4" 2" 2" Boş Ağırlık (kg) 6 6 12 12 2 4 45 7 12 14 16 2 26 4 42 45 75 88 5 55 65 95 22 24 26 35 4 53 64 77 1 12 D H 8