TÜRKİYE ELEKTRİK K DAĞITIM A.Ş. GENEL MÜDÜRLM RLÜĞÜ Rüzgar Enerjisi Çalıştayı (Dağıtım Sistemine RES Bağlantıları) 26 Kasım 2008 - ANKARA Olgun SAKARYA Elektrik MühendisiM 1
Dağıtım : Elektrik enerjisinin 36 kv ve altındaki hatlar üzerinden naklini, Dağıtım Sistemi : Bir dağıtım şirketinin, belirlenmiş bölgesinde işlettiği ve/veya sahip olduğu elektrik dağıtım tesisleri ve şebekesini, Dağıtım Tesisi : İletim tesislerinin ve dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim tesislerine ait şalt sahalarının bittiği noktadan itibaren elektrik dağıtımı için tesis edilmiş tesis ve şebekeyi, 2
Dağıtım Sistemi Planlamasında ; -Talebin Karşılanması, -Teknik Kalitenin Yükseltilmesi, -Tedarik Sürekliliğinin Artırılması, -İletim Tesisleri ile Bütünlük Sağlanması, -Ekonomik ve Çevre ile Uyumlu Olması, gibi kriterler göz önüne alınmaktadır. 3
ORTA GERİLİM ENERJİ NAKİL HATLARI 2008 YILI KİLOMETRİK MALİYET BEDELLERİ Buz Yükü Bölgesi d 33 kv 0-0,2 0,3 0,5 1,2 İletken Tertibi I - II III IV V 3/0 AWG 35.651 38.318 43.653 51.656 2x3/0 AWG 57.138 61.140 69.143 81.147 266,8 MCM 51.316 55.107 62.689 74.061 2x266,8 MCM 77.929 83.124 93.514 109.098 477 MCM 66.636 71.129 80.114 93.593 2x477 MCM 99.769 105.490 116.933 134.097 4x3/0 AWG 108.923 116.470 131.563 154.202 4x477 MCM 216.999 230.267 256.803 296.606 6x3/0 AWG 178.251 191.098 216.791 255.331 2x3/0 AWG+ 4x477 MCM 276.212 293.692 328.652 381.091 d d 4 d
154 kv E.İ.H DAĞITIM SİSTEMİ (6,3 10,5 15,8-33 kv ) 154 kv E.İ.H 154 kv 154 kv TR-A TR-B 34,5 kv TR-A TR-B 34,5 kv 2x477 MCM 2x477 MCM 2x3/0 AWG D M ( K Ö K ) 2x3/0 AWG N.İ.A 34,5 kv TR-A 154 kv D M ( K Ö K ) 477 MCM TR-B 3/0 AWG 477 MCM D M ( K Ö K ) 154 kv E.İ.H 5
Üretim santralının dağıtım sistemine bağlantısında; Mevcut dağıtım hattının gerilim düşümü ve güç kaybı yönünden teknik olarak uygun olması, E.P. Şebeke Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan 50 MW kısıtının aşılmaması, Sistem kısa devre arıza akım limiti olan 16 ka in aşılmaması, Rüzgar santralleri için; toplam RES kapasitesinin, sistem kısa devre gücünün % 5 ini aşmaması, şartlarının sağlanması halinde bağlantı görüşü verilmektedir. 6
Üretim santrallerinin dağıtım gerilimi seviyesinden bağlantılarında, dağıtım hattımızdaki ; Kesinti sayısı ve süresi, Hattın minimum ve maksimum yükleri, 3/0 AWG ve/veya eşdeğer yer altı kablosundan düşük kesitte olmamak üzere hat karakteristiği, göz önüne alınmakta ve İşletme güvenliği ile can ve mal emniyeti için gerekli koruma tedbirleri alınması, şartlarıyla bağlantı izni verilmektedir. 7
Aynı şekilde, Üretim santralı ile mevcut enerji nakil hattına irtibatlı dağıtım merkezi arasında tesis edilen bağlantı hattının da; Gerilim düşümü ve güç kaybı yönünden uygun kesitte olması, 3/0 AWG havai hat ve/veya eşdeğer yer altı kablolu iletken kesitinden aşağı olmaması, istenmektedir. 8
İLETİM SİSTEMİNE BAĞLANTI ESASLARI (E.P.Şebeke Yönetmeliği Madde-5) TEİAŞ ın bir dağıtım barasına veya bu baraya bağlı dağıtım sistemine bağlanacak toplam kurulu gücü 50 MW ı geçemez. Bu gücün 50 MW ı geçmesi durumunda bağlantı iletim seviyesinden yapılır. 10 MW ın altındaki üretim tesisleri için müstakil fider tahsisi yapılmaz. 9
154 kv 34,5 kv TR-A 50 MVA 154 kv TR-B 25 MVA 34,5 kv N.İ.A 5,2 MW ~ Toplam 48,1 MW 2x477 MCM ~ 21,7 MW 2x3/0 AWG N.İ.A Toplam 19,6 MW 1,6 MW ~ ~ 12,8 MW Toplam 28,5 MW DM 9,8 MW ~ Toplam 57,5 MW 3/0 AWG ~ 29 MW Toplam 50,2 MW ~ 8,4 MW ~ 5,15 MW ~ 5,15 MW 3/0 AWG 10
Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu nun 06.01.2005 Tarih 1-28 no lu, Kurulu gücü 10 MW ın altında olup halen dağıtım şebekesine bağlı olarak çalışan ve Kurulu gücünü 10 MW veya üzerine çıkarmak isteyen üretim santralleri ile Kurulu gücü 10 MW ın üzerinde olan üretim santrallerinin özel direk bir hat ile ilgili TM nin orta gerilim barasına bağlanması gerekli görülmüştür. şeklindeki kararı, 5784 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle revize edilmiştir. 11
Kanun : 5784 Madde : 9 GEÇİCİ MADDE-14.b Herhangi bir dağıtım merkezine bağlanmadan doğrudan iletim tesisi şalt sahalarının dağıtım gerilimi seviyesindeki fiderlerine doğrudan bağlanması Kurul tarafından uygun görülen ve sadece ilgili üretim tesisinin şebekeye bağlanması amacıyla tesis edilecek olan bağlantı hatları, Üretim faaliyeti gösteren ilgili tüzel kişiler tarafından tesis edilir ve bu tesisler münhasıran söz konusu üretim tesisinin üretiminin nakli için kullanıldığı sürece bu tüzel kişiler tarafından işletilir. 12
Kanun : 5784 Madde : 9 GEÇİCİ MADDE-14.b (devam) Bu konuya ilişkin bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi ile yapılır. Bu tesisler için kamulaştırılan taşınmazlar Hazine adına tescil edilir. Bu bağlantı hatlarının üretim faaliyeti gösteren başka bir tüzel kişi tarafından da kullanılması veya dağıtım sistemi ile irtibatlanması halinde hatlar, Maliye Bakanlığının görüşü alınmak kaydıyla ilgili dağıtım şirketine devredilir. Bu tesislerin devrine ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından yayımlanacak bir tebliğ ile düzenlenir 13
Dolaysıyla dağıtım sistemine bağlanacak üretim tesisleri, bundan böyle; Ekonomik (iletken tertibi ve uzaklık) ve teknik (gerilim düşümü ve güç kaybı) kriterlerin uygun olması halinde, dağıtım tesislerine kapasite sınırlaması yapılmaksızın santral bağlantısı yapılabilecektir şeklindeki karar doğrultusunda incelenmektedir. 14
Üretim Santralleri İçin 2003-2007 Yılları Arasında Verilen Görüşler 2.500 2.000 GÜÇ ( MW ) 1.500 1.000 500 0 2003 2004 2005 2006 2007 Hidrolik 4 187 866 1.575 2.344 Rüzgar 370 356 109 874 465 Termik 423 381 370 67 232 Biomas 0 21 0 51 16 Güneş 0 0 62 0 0 15
2003-2007 Yıllarında Verilen Santral Bağlantı Görüşleri Toplam GÜÇ : 9037 MW Hidrolik Rüzgar Hidrolik: 5195 MW 57 % Biomas Termik Güneş Rüzgar: 2174 MW 24 % Güneş: 62 MW 1 % Termik: 1518 MW 17 % Biomas: 88 MW 1 % NOT : Toplam Görüş Sayısı : 687 (Adet) Rüzgar: 93 (Adet) 16
Kanun : 5784 Madde : 3 Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami beş yüz kilovatlık üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır. Bu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usul ve esaslar Kurum tarafından çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenir. 17
18