MSİ 2050 FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI SINAİ HAKLARA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCEL deniz.oncel@deu.edu.tr
Sınai haklarla ilgili KHK larda hukuki işlemler bağlamında sadece devir, miras yoluyla intikal, rehin, lisans ve haciz gibi işlemler sayılmıştır. Sınai haklarla ilgili işlem yapma yetkisi sadece hak sahibine aittir.
DEVİR Tescilli sınai haklar ile bunlara ilişkin başvurular devredilebilir. Devir sözleşmeleri için asgari nitelikte zorunlu bir içerik öngörülmemiştir. Sınai mülkiyet hakkı sahibi dilemedikçe hakkını devretmek zorunda değildir. Üzerinde haciz bulunan sınai mülkiyet hakları da devredilebilir. Hak, hacizli olarak devredilmiş olur. Devir işlemi taraflardan birinin talebi üzerine sicile kaydedilir ve yayımlanır.
LİSANS Lisans, hak sahibinin hakkın kullanılması yetkisini lisans alana vermesidir. Bu durumda sadece kullanma hakkı başkasına geçmektedir. Sözleşmede süre öngörülmüşse süre dolunca da sözleşme sona erer. Süre öngörülmemişse sınai hakkın koruması sona erince lisans sözleşmesi de son bulur. Lisans sözleşmesinin sona ermesiyle alt lisans sözleşmeleri de ortadan kalkar.
FRANCHISING SÖZLEŞMELERİ Bir tür lisans sözleşmesidir. Sözleşmeye bağlı olarak, franchise veren, üretim sistemi ve yönetim hizmeti konusunda hazırladığı standartların yanı sıra pazarlama ve danışmanlık hizmetleri de sağlamaktadır. Buna karşılık franchise alan pazar bilgisini, sermayesini ve yönetim konusundaki yeteneklerini ortaya koymaktadır.
MİRAS Başvuru ve tescile ilişkin sınai haklar miras yoluyla intikal edebilir. Hakkın ileri sürdürülebilmesi sicildeki intikal kaydının yayınından itibaren mümkündür. Sicile bu kaydın yapılabilmesi için veraset ilamının ibrazı ve belirlenen ücretin yatırılması gerekir.
REHİN Başvuru ve tescile ilişkin sınai haklar rehnedilebilir. Sınai hak üzerinde rehin kurulması sınai hak sahibinin bütün haklarını yitirmesine yol açmaz. Rehin veren sınai hak sahibi, sınai hak üzerinde ikinci bir rehin hakkı kurabileceği gibi sınai hakkını başkalarına devir de edebilir.
TİCARET UNVANI Ticaret unvanı, işletme sahibi gerçek veya tüzel kişiyi diğer işletme sahibi gerçek veya tüzel kişilerden ayırt eder. Ticaret unvanının, kendiliğinden bir değeri olmadığı halde belirgin özellikleri nedeniyle bağlı olduğu ticari işletmenin çevresindeki durumu ile orantılı ekonomik bir değeri vardır. Ticari işletmeler genellikle ticaret unvanı ile tanınır.
Ticaret Unvanının Yapısı Ticaret unvanı çekirdek ve eklerden oluşur. Çekirdek; unvanda bulunması gereken, kanunla belirlenmiş, asgari unsurları ifade eder. Ekler ise bazen zorunluluktan, bazen de Kişinin isteğinden kaynaklanan sebeplerle kullanılmaktadır (ve ortakları, Dr. gibi )
Ticaret unvanları, gerçek kişilerin ticaret unvanları ile tüzel kişilerin ticaret unvanları olmak üzere iki grupta toplanabilir. Gerçek kişilerin ticaret unvanları ad ve soyadlarından oluşur. Günümüzde tüzel kişi türü olarak tercih edilen Anonim, Limited ve Kooperatif şirketlerin ticaret unvanları, standart denilecek bir çekirdek bölümüne eklenen ayırt edici eklerden oluşmaktadır.
KORUNMASI Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre, usulüne uygun şekilde tescil ve ilân edilmiş olan ticaret unvanları, unvan sahibine tekel halinde kullanma hakkı sağlar. Gerçek kişilere ait ticaret unvanları, sicil çevresinde korunurlar. Tüzel kişilerin ticaret unvanı, ülke genelinde korunur.
İŞLETME ADI İşletme adı "İşletme sahibi ile ilgili olmaksızın doğrudan doğruya işletmeyi tanıtmak ve benzer işletmelerden ayırt etmek için kullanılan bir addır. Bu tanıma göre; ticaret unvanı, işletme sahibi gerçek veya tüzel kişiyi diğerlerinden ayırdığı halde, işletme adı doğrudan doğruya bir işletmeyi diğerlerinden ayırır.
Ticaret unvanının kullanılması zorunlu olduğu halde, işletme adının kullanılması zorunlu değildir. Ancak, bir işletme adı seçilerek kullanılmaya başlanırsa Ticaret Siciline tescil edilmesi gerekir. İşletme adı işletmeden ayrı olarak devredilebilir.
İşletme adının oluşturulmasında serbestlik kuralı geçerlidir. Örneğin, işleme adı olarak Levent Eczanesi veya Hakan Plastik gibi adlar kullanılabileceği gibi, hayali adlar kullanarak da işleme adı oluşturulabilir. Örneğin, Final Dershanesi ya da Başkent Lisesi gibi. Serbestlik kuralına ilişkin sınırlamalar şunlardır: İşletme adı, işletmenin mahiyet ve kapsamı hususunda aldatıcı nitelik taşımamalıdır. İşletme adı, başka işletmelerde kullanılan adlarla karışıklığa yol açmamalıdır. İşletme adı, kanuna, ahlaka ve kamu düzenine aykırı düşmemelidir.
Ülker Gıda Sanayi AŞ. Ülker Ankara Ülker Ticaret Unvanı. İşletme Adı. Marka.
KNOW-HOW İşletmelerin uzun yıllar süren faaliyetleri sonrasında belirli alanlarda uzmanlaştıkları bilinen bir gerçektir. Bu uzman firmalar elde ettikleri tecrübe ve bilgi birikimi ile rakiplerine nazaran üretim veya pazarlama gibi çeşitli açılardan avantajlıdır. Bir başka işletmede hazır bulunan bilgiyi almak diğer işletmelere zaman ve kaynak tasarrufu sağlarken, asıl işletmelere rekabet edebilme avantajı sağlar.
Know-how kavramı tamamen uygulama tarafından geliştirilmiş ve ilk defa ABD de ortaya çıkmıştır. nasıl yapıldığını bilme anlamına gelen bu kavram teknik bilgi şeklinde de ifade edilebilmektedir.
KNOW HOW NİTELİKLERİ Gizlilik: know how un bir bütün halinde veya parçaları tam olarak bir araya getirililiğinde ve birleştirildiğinde dahi herkes tarafından bilinememesi Esaslılık: anlaşma konusu malların veya hizmetlerin kullanılması satımı veya yeniden satımı bakımından alıcı için vazgeçilmez bilgiler esaslı sayılır. Belirlenmiş olma: gizli ve esaslı olma şartlarını taşıdığını doğrulayabilmek için yeterince geniş kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış olması.
KNOW-HOW UNSURLARI Know-how sınai alana ilişkin her türlü bilgi ve tecrübeyi içerir. Kural olarak gizlidir. Sağladığı rekabet avantajı nedeniyle başka işletmelerce talep edilebileceğinden devredilebilir niteliktedir.
TİCARİ SIR Hukumuzda ticari sır kavramı tanımlanmamıştır. Kamuya açık olmayan, bu sayede ekonomik bir değer ifade eden ve gizli tutulması için makul çaba gösterilen her türlü bilgidir.
Ticarî sır, bir ticarî işletme veya şirketin faaliyet alanı ile ilgili yalnızca belirli sayıdaki mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen, elde edilebilen, rakiplerince bilinmemesi ve üçüncü kişilere ve kamuya açıklanmaması gereken işletme ve şirketin ekonomik hayattaki başarı ve verimliliği için büyük önemi bulunan; iç kuruluş yapısı ve organizasyonu, malî, iktisadî, kredi ve nakit durumu, araştırma ve geliştirme çalışmaları, faaliyet stratejisi, hammadde kaynakları, imalatının teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve masrafları, pazar payları, toptancı ve perakendeci müşteri potansiyeli ve ağları, izne tâbi veya tâbi olmayan sözleşme bağlantılarına ilişkin bilgi, belge, elektronik ortamdaki kayıt ve verilerden oluşur.
Nasıl Korunur? Uluslar arası seviyede genel kabul görmüş uygulamalar mevcut değil Gizlilik anlaşmaları Know-how lisans anlaşmaları İş akitleri
Ticari Sırların Kopyalanması 19. yy. başında, İngiliz dokuma endüstrisi, kullandığı yeni dokuma teknolojisi ile bir lider konumundaydı. Teknolojinin kullanıldığı tezgahların yurtdışına ihracı İngiliz hükümeti tarafından yasaklamıştı. Tezgahlar, Amerikalılar tarafından kopyalandı ve bu İngiliz dokuma endüstrisinin hakimiyetinin sonu oldu.
Ticari Sırların Çalınması McLaren Mercedes F1 Takımının Ferrari Takımına ait gizli bilgileri çalması
ALAN ADLARI Alan adları kullanıcılara bir anlam ifade eden, kolayca hatırlanabilen kısaltmalardan oluşan www.deu.edu.tr gibi internet adresleridir. Alan adları internette kullanıcıların dolaşım yeteneklerini kolaylaştıran merkezi bir fonksiyon hizmetini görmektedir. Her alan adına karşılık gelen ve 192.91.247.53 gibi sayısal bir adres olan İnternet Protokol (IP) Numarası bulunmaktadır.
ALAN ADLARI "ilk gelen ilk alır" kuralı geçerlidir. İnternet alan adlarını düzenlenmesi ile ilgili Uluslararası Kuruluşların uygulamaları (ICAAN ve WIPO) genellikle benimsenmektedir. İnternet Alan Adları (Internet Domain Name) kayıt işlemleri Türkiye de ODTÜ tarafından yürütülmektedir. İnternet alan adlarının özelliği ve niteliği markalardan farklı olmasına rağmen, internet alan adları marka olarak tescil edilebilmektedir.