ANONİM ŞİRKET PAYLARININ DEVRİNDE ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ANONİM ŞİRKET PAYLARININ DEVRİNDE ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI"

Yavuz Izzet
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SERCAN UÇAR Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi ANONİM ŞİRKET PAYLARININ DEVRİNDE ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ ve TEŞEKKÜR...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XIX GİRİŞ...1 Birinci Bölüm ANONİM ŞİRKET PAYLARININ ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLMESİNE İLİŞKİN TEMEL KONULAR I. GENEL OLARAK...3 II. ANONİM ŞİRKETLERDE PAY KAVRAMI...4 A. PAY KAVRAMI...4 B. PAYIN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI Esas Sermayenin Bir Parçası Olarak Pay Hak ve Borçların Kaynağı Olarak Pay Pay Senedi İle Eş Anlamlı Pay...10 C. PAYA HAKİM İLKELER Payın Tescil İle Oluşması İlkesi Payın Senede Bağlanmasının Değişiklik Yapmadığı İlkesi...15

3 X 3. Payın Bölünmezliği İlkesi Payın Devredilebilirliği İlkesi...17 D. PAY ÇEŞİTLERİ Nakit Karşılığı Çıkarılan Pay/Ayın Karşılığı Çıkarılan Pay Oy Hakkı Olan Pay/Oydan Yoksun Pay İtibari Değeri Olan Pay/İtibari Değerden Yoksun Pay Adi/İmtiyazlı Pay a. Adi Pay/İmtiyazlı Pay Ayrımı b. İmtiyazlı Payların Oluşturulmasına İlişkin Esaslar Bedelli Pay/Bedelsiz Pay...32 III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI...33 A. ÖNALIM HAKKI Genel Olarak Hukuki Niteliği a. Ayni Hak Teorisi b. Yenilik Doğurucu Hak Teorisi Türleri a. Yasal Önalım Hakkı (TMK m. 732 vd.) b. Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı...42 (1) Önalım Sözleşmesinin Hukuki Niteliği...43 (2) TBK ve TMK da Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı Kullanılması...47 B. ÖNCELİK HAKKI Genel Olarak Hukuki Niteliği Türleri...52 a. Hakkın Kullanılmasına Yol Açan Olguya Göre...52 b. Hakkın İçeriğine Göre...53 (1) Teklifte Öncelik...53 (2) İcapta Öncelik... 54

4 (3) Kabulde Öncelik...55 (4) Yenilik Doğurucu Hakla İktisapta Öncelik Kullanılması...57 C. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ KARŞILAŞTIRILMASI...58 IV. PAYIN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLEBİLİRLİĞİ...59 A. GENEL OLARAK...59 B. TTK NIN PAY ÜZERİNDE ÖNCELİK HAKKINA CEVAZ VERMESİ...62 C. PAYA HAKİM İLKELER KARŞISINDA ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ DURUMU Tescil İle Oluşma İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları Senede Bağlanmanın Değişiklik Yapmaması İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları Bölünmezlik İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları Devredilebilirlik İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları...70 D. PAY ÇEŞİTLERİNİN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI KARŞISINDAKİ DURUMU E. PAY ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ...74 V. ANONİM ŞİRKET PAYLARININ ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLMESİ İLE GÜDÜLEN AMAÇLAR.75 A. ANONİM ŞİRKETİN ÖZGÜN (KİŞİSEL) YAPISININ KORUNMASI Anonim Şirketlerde Kişiselleştirme İhtiyacı TTK nın Anonim Şirketlerin Kişiselleştirilmesine Yaklaşımı Önalım ve Öncelik Haklarının Anonim Şirketin Kişiselleştirilmesine Elverişliliği...79 B. YABANCILAŞMANIN ÖNLENMESİ XI

5 XII C. MEVCUT GÜÇ VE PAY DAĞILIMININ KORUNMASI D. OY SÖZLEŞMELERİNE AYKIRILIĞIN ÖNLENMESİ E. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ PAYI DEVRALACAK KİŞİLERİ BELİRLEYİCİ İŞLEVİNDEN KAYNAKLI AMAÇLAR...85 VI. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNUN BAZI KAVRAMLARI İLE İLİŞKİSİ A. BAĞLAM B. RÜÇHAN HAKKI...91 C. ÖNERİLMEYE MUHATAP OLMA HAKKI...95 D. MÜKTESEP HAKLAR E. İKİNCİL YÜKÜMLÜLÜKLER F. İMTİYAZ VII. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ANONİM VE LİMİTED ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDEKİ UYGULAMALARININ KARŞILAŞTIRILMASI İkinci Bölüm ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ KURULMASI I. GENEL OLARAK II. ANONİM ŞİRKETLERDE PAY SAHİPLERİNİN ŞİRKETİ ŞEKİLLENDİRME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI A. ESAS SÖZLEŞME İLE ŞEKİLLENDİRME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI Esas Sözleşme Esas Sözleşmenin Geçerlilik Sınırları a. Sözleşme Özgürlüğünün Genel Sınırları b. Anonim Şirketler Hukukunun Temel İlkeleri...119

6 XIII c. Emredici Hükümler İlkesi B. PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMELERİ İLE ŞEKİLLENDİRME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI Pay Sahipleri Sözleşmeleri a. Kavram b. Amaç ve İşlevleri c. İçeriği d. Tarafları e. Hukuki Niteliği Pay Sahipleri Sözleşmelerinin Geçerlilik Sınırları III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMELERİNDE DÜZENLENMESİ A. K AVR A M B. SÖZLEŞMELERİN İÇERİĞİ Yalın/Yalın Olmayan Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri Olağan/Nitelikli Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri C. SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİĞİ Meydana Gelme Koşulları a. Taraflar b. Şekil Konu Bakımından Geçerlilik a. Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık (1) TTK ya Aykırılık (a) Eşit İşlem İlkesi i. Genel Olarak ii. Pay Sahipleri Arasında Akdedilen Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi iii. Şirket İle Pay Sahipleri Arasında Akdedilen Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi aa) Genel Olarak

7 XIV bb) Şirketin Hak Sahibi Olduğu Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi cc) Şirketin Yükümlü Olduğu Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi dd) Eşit İşlem İlkesine Aykırılığın Yaptırımı (b) Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabı i. Genel Olarak ii. Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabının Şartları iii. Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabı Şartlarına Aykırı Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım iv. Anonim Şirketin Yakın ve Ciddi Bir Kaybın Önlenmesi (TTK m. 381) Amacıyla Kendi Paylarını İktisabı ve Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri İle İlişkisi (c) Sermayenin İadesi Yasağı i. Genel Olarak ii. Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinin Sermayenin İadesi Yasağını İhlal Etmesi iii. Sermayenin İadesi Yasağını İhlal Eden Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım (d) Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirketle İşlem Yapma Yasağı i. Genel Olarak ii. Yasağın Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri İle İlişkisi iii. Yasağa Aykırı Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım (2) SerPK ya Aykırılık (a) Halka Açık Anonim Şirketlerin Kendi Paylarını İktisabı

8 XV (b) Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağı b. Ahlaka ve Kişilik Haklarına Aykırılık c. Kamu Düzenine Aykırılık d. İmkansızlık D. SÖZLEŞMELERE UYGULANACAK HÜKÜMLER E. SÖZLEŞMELERİN ANONİM ŞİRKET ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Pay Sahipleri ve/veya Üçüncü Kişiler Arasında Akdedilen Sözleşmeler Açısından a. Kural; Sözleşmelerin Şirket Üzerinde Etki Yaratmaması ve Çözüm Arayışları b. İstisna; Yükümlü Pay Sahipleri İle Şirketin Özdeşliği Şirketin Taraf Olduğu Sözleşmeler Açısından IV. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ESAS SÖZLEŞMEYE DERCEDİLMESİ A. GENEL OLARAK B. HAKLARIN ESAS SÖZLEŞMEYE DERCEDİLEBİLMESİ C. HAKLARIN ESAS SÖZLEŞMEYE DERCEDİLMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI Önalım ve Öncelik Haklarının Şekli (Gerçek Olmayan/Korporatif Olmayan) Esas Sözleşme Hükmü Niteliğinde Olması Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Niteliğinde Bir Hak Arayışı a. Genel Olarak b. Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Olarak Düzenlenebilecek Haklar (1) Kaçış Klozu (TTK m. 493/1) (2) Değerlendirme c. Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Olarak Düzenlenmenin Hukuki Sonuçları

9 XVI V. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI BAĞLAMINDA PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMESİ İLE ESAS SÖZLEŞME ARASINDAKİ İLİŞKİ Üçüncü Bölüm ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ UYGULANMASI I. GENEL OLARAK II. ANONİM ŞİRKET PAYLARININ DEVİR SÜRECİ A. BORÇLANDIRICI İŞLEM B. TASARRUF İŞLEMİ Senede Bağlanmamış (Çıplak) Payın Devrinde Tasarruf İşlemi Senede Bağlanmış Payların Devrinde Tasarruf İşlemi a. Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devrinde Tasarruf İşlemi b. Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devrinde Tasarruf İşlemi İlmühaberlerin Devrinde Tasarruf İşlemi Kaydi Payların Devrinde Tasarruf İşlemi C. ŞİRKETİN DEVRİ ONAYLAMASI/TANIMASI Kanuni Bağlamda Esas Sözleşmesel Bağlamda D. PAY DEFTERİNE KAYIT E. PAY DEVRİNİN SOYUTLUĞU (İLLETTEN MÜCERRETLİĞİ) III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ UYGULANMASI A. ÖNALIM HAKKININ UYGULANMASI Önalım Olayının Gerçekleşmesi

10 XVII a. Payın Satışı (1) Satışın Geçerliliği (a) Borçlandırıcı İşlem Geçerli Olmalıdır i. Muvazaa ii. İptal Edilebilirlik (b) Tasarruf İşleminin Geçerli Olması Gerekmez (c) Borçlandırıcı İşlem Yok veya Geçersiz Olmasına Rağmen Tasarruf İşleminin Yapılması (2) Satışın Rızailiği (3) Satışın İvazlılığı b. Payın Ekonomik Bakımdan Satışa Eşdeğer İşlemlere Konu Edilmesi (1) Pay Üzerinde İntifa Hakkı (2) Pay Sahibinin Temsili (3) Oy Sözleşmeleri Bildirim Yükümlülüğü Önalım Hakkının Kullanılması a. Hakkın Kullanılmasına İlişkin Esaslar b. Hakkın Kullanılmasının Sonuçları B. ÖNCELİK HAKKININ UYGULANMASI Öncelik Olgusu (Hakkın Kullanılmasına Yol Açan Olgu) Bildirim Yükümlülüğü Öncelik Hakkının Kullanılması a. Hakkın Kullanılmasına İlişkin Esaslar b. Hakkın Kullanılmasının Sonuçları IV. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMI A. GENEL OLARAK B. HUKUKİ SORUMLULUK Yükümlünün Hukuki Sorumluluğu Devralanın Hukuki Sorumluluğu C. SÖZLEŞMELER HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN DİĞER YAPTIRIMLAR

11 XVIII D. ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNA ÖZGÜ YAPTIRIMLARIN UYGULANMA OLANAĞI V. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ İŞLERLİĞİNİ GÜÇLENDİRMEYE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR A. GENEL OLARAK B. YÜKÜMLÜNÜN PAYI ÜÇÜNCÜ KİŞİYE DEVRETMESİNİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR Ekonomik Anlamda Caydırıcı Yaptırımlar Öngörülmesi Pay Senetlerinin Banka veya Güvenilir Üçüncü Kişiye Tevdii Kıymetli Evrakın Devrine Borçlunun Katılmasına İlişkin TTK m. 647/3 Hükmü C. HAKLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ÖNE SÜRÜLEBİLMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIM: HAKLARIN PAY SENETLERİ ÜZERİNE YAZILMASI D. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ BAĞLAM İLE GÜÇLENDİRİLMESİ SONUÇ KAYNAKLAR

Benzer belgeler

Dr. Gülşah YILMAZ PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BİRLİKTE SATMA HAKKI VE BİRLİKTE SATIŞA ZORLAMA HAKKI (TAG ALONG & DRAG ALONG RIGHTS)

Dr. Gülşah YILMAZ PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BİRLİKTE SATMA HAKKI VE BİRLİKTE SATIŞA ZORLAMA HAKKI (TAG ALONG & DRAG ALONG RIGHTS) İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XIX GİRİŞ...1