SES - YAZIM - NOKTALAMA - ÖRNEK 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Günlerdir aynı konunun tartışılması sabrını taşırdı. B) Bu konuda onun da fikrini almak istedi. C) Törende çok mutlu olmuş, göğüsü kabarmıştı. D) Ona bir armağan vererek gönlünü almaya çalıştı. E) Çok sinirlenmiş, ağzına geleni söylemişti. ÇÖZÜM 1: İki heceli kimi sözcükler, arkalarına ünlüyle başlayan bir ek aldığında sözcüklerin ikinci hecelerindeki dar ünlüler (i, ı, ü, u) düşer. Bu ses değişikliği yazıya da geçer. Örneğin, karnı, kıvrım, alnına, devrik, kaynata, sabrı, oynamak... Bu soruda C seçeneğinde göğüsü sözcüğü yanlış yazılmıştır; çünkü bu sözcükte hece düşmesi de dediğimiz bu ünlü düşmesi olur ve sözcük göğsü yazılır. ÖRNEK 2: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte ünsüz düşmesi yoktur? A) Yeni girdiği işinde yükselmek istiyordu. B) Küçücük çocuktan ne istediğini anlayamadım. C) Sınav sonuçlarını öğreninceye kadar zor sabretti. D) Bize verilen, büyücek bir odaydı. E) Uçak, Yeşilköy'e inmek üzere alçaldı. ÇÖZÜM 2: Ünsüz düşmesi sözcük sonundaki k harfinin sözcük ek alınca söylenmemesidir. Bu soruda yükselmek sözcüğünün kökü yüksek tir. Küçücük ve büyücek sözcüklerinde de küçültme ekleri olan cik ve cek ten önceki k harfleri düşmüştür. alçaldı sözcüğünün köküyse alçak tır. C seçeneğindeki sabretti sözcüğünde ünsüz değil ünlü harf düşmüştür. ÖRNEK 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte ünsüz benzeşmesi yoktur? A) Babasına keskin bir yanıt vermek cesaret isterdi. B) Fas'tan buraya gelmek en azından bir gün sürer. C) Adam açıkça kendisinin bu işi istediğini söyledi. D) Aldığın malları deftere kaydedersen iyi olur. E) Kaçtan beri burada onu bekliyorsun? ÇÖZÜM 3: Bir sözcüğün sonunda sert ünsüzlerden biri (p, ç,t, k, h, f, s, ş) varsa, sözcük süreksiz - yumuşak ünsüzlerden c, d, g yle başlayan ek alırsa ekin başındaki sesler sertleşir, ç, t, k ye dönüşür. Buna sert ünsüzlerin benzeşmesi denir. Örneğin, simitçi,aşçı, otçul, bilmekte, çiçekten, ölçütte, bilmiştir,atkı, seçkin, çalışkan, içki... Bu ses olayı özel adlardan, rakamlardan, kısaltmalardan sonra da uygulanır. Örneğin, Bilecik te, 73 ten, GAP ta...bu soruda sert ünsüzle biten sözcüklere eklenen den, ce, gin ekleri sertleşerek tan, ça, kin biçimlerinde söylenmiştir. Oysa defter sözcüğün köküdür, ona eklenen e ekiyse zaten sertleşemez. ÖRNEK 4: Aşağıda altı çizili sözcüklerin hangisinde farklı bir ses olayı vardır? A) İşler yolunda gidiyor; zamanla daha iyi olacak. B) Çocukluk anılarını hâlâ benliğinde saklıyor musun? C) Ender bulunan, hoş kokulu bitkiler yetiştirirdi. D) Sen mutluluğun resmini yapabilir misin? E) Gizli derdim kalbimdedir, onu ancak bilen bilir.
ÇÖZÜM 4: Bazı sözcüklerin sonundaki p, ç, t, k süreksiz -sert ünsüzleri, sözcük ünlüyle başlayan ek alınca yumuşak - süreksiz ünsüzlere (b, c, d, g) ya da ğ ye dönüşür. Buna ünsüz değişimi ya da yumuşaması denir. Örneğin, gerece, ilacın, dolabı, pikaba,ediyor, tokadı, rengi, yatağı, bildiği...bu soruda git, benlik, mutluluk, kalp sözcüklerinde yumuşama olmuştur; oysa bitki sözcüğünde bitmek köküne eklenen gi eki benzeşmiştir. ÖRNEK 5: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması yoktur? A) Düştüğü çıkmazdan bir türlü kurtulamıyordu. B) Yiyecekleri dolaba koymayı unutma. C) Yolun karşısındaki adam durmadan bizi gözlüyor. D) Birkaç gündür seni çok durgun görüyorum. E) Herkes ağız birliği yapmış gibi aynı şeyi söylüyor. ÇÖZÜM 5: a, e ünsüzlerinin yor ekinden önce ya da ye-, de eylemlerinde i, ı, ü, u ya dönüşümüne ünlü daralması denir. Örneğin, bekliyor, anlamıyor,diyen, yiyecek...bu soruda da yemek eylemi ek alınca e harfi i ye dönmüş, yiyecek sözcüğü oluşmuştur. kurtulama-, gözle-, söyle sözcüklerinde de yor eki nedeniyle daralma olmuştur. Oysa görüyorum eyleminde gör kökünün sonunda a, e geniş ünsüzlerinden biri yoktur; daralma da olmamıştır. ÖRNEK 6: Önce baygın bir iniltiydi yamaçtan duyulan, Sonra bir gölge belirmişti kuş uçmaz yoldan; Köyümün titreterek bağrı yanık toprağını İnliyor, baktım, uzaktan görünen bir kağnı... Bu dizelerde aşağıda verilen ses olaylarından hangisi yoktur? A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz düşmesi C) Sert ünsüz yumuşaması D) Ünlü daralması E) Ünsüz benzeşmesi ÇÖZÜM 6: bağır sözcüğünün ek almış biçimi olan bağrı sözcüğünde ünlü düşmesi; toprağını sözcüğünde sert ünsüz yumuşaması; İnliyor sözcüğünde ünlü daralması; yamaçtan, belirmişti, baktım sözcüklerinde ünsüz benzeşmesi gerçekleşmiştir. Sözcük ek aldığında sondaki k ünsüzünün düşmesi anlamına gelen ünsüz düşmesi bu dizelerde yoktur. ÖRNEK 7: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte "ses türemesi" yoktur? A) Söyleyeceklerini önceden hissettim. B) Araba daracık sokakta zar zor ilerliyordu. C) Sapasağlam adam bile yatağa düşmüştü. D) Bizden önce geleceğini zannettik. E) Olay sonuçlanıncaya kadar zor sabretti. ÇÖZÜM 7: Yabancı dilden alınmış tek heceli kimi sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ya da olmak, etmek, eylemek yardımcı eylemleriyle söylendiklerinde sonlarındaki ünsüz iki kez söylenir ve yazılır. Buna ünsüz türemesi denir. Örneğin, affı, sırra, halletme, affolmak... Bu soruda hissettim,zannettik sözcüklerinde de bu türeme var.küçültme eki almış bazı sözcüklerde ya da önekle sözcük arasında ünlü türemesi olur. Örneğin,biricik, gülücük, gencecik, güpegündüz, yapayalnız... Bu soruda daracık, sapasağlam
sözcüklerinde bu türeme var. sabretti sözcüğünde, sabır sözcüğünün ı harfi düşmüş. Ayrıca, et- eylemine eklenen di eki sertleşmiş; ama ünlü ya da ünsüz türemesi olmamıştır. Yanıt: E ÖRNEK 8: Üleştirme sayı sıfatı eki, er, ( ar) ünlüyle biten sayılara eklendiğinde araya ş kaynaştırma harfi girer. Aşağıdakilerden hangisinde bu kurala örnek oluşturmayan bir sözcük vardır? A) Defterinize ikişer cümle yazın. B) Beşer kişilik gruplara ayrıldılar. C) Masalara yedişer tabak koyalım. D) Herkes yirmişer dakika konuşacak. E) Üyelerden ellişer milyon lira toplayalım. ÇÖZÜM 8: Türkçede iki ünlü yan yana gelmez. Bu nedenle ünlüyle biten bir sözcük ünlüyle başlayan bir ek alacağı zaman sözcükle ek arasına y, n, s, ş ünsüzlerinden biri getirilir, buna kaynaştırma denir.bu soruda iki, yedi, yirmi, elli sözcükleri ünlüyle bittiği için er ekinden önce ş kaynaştırma harfini almıştır; halbuki ünsüzle biten beş sözcüğüne kaynaştırma harfi getirilemez. ÖRNEK 9: Nerdeyse gün doğacaktı Herkes gibi kalkacaktınız Belki daha uykunuz da vardı Geceniz geliyor aklıma Kükürt rengindeki ağzı gecenin Yukarıdaki dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Ünlü düşmesi B) Ulama C) Ünlü daralması D) Ünsüz benzeşmesi E) Kaynaştırma ÇÖZÜM 9: Bu soruda da gece sözcüğü in eki alırken araya n kaynaştırma harfi girmiştir. doğacaktı, kalkacaktınız sözcüklerinde ünsüz benzeşmesi vardır. Nere sözcüğünden türeyen Neredeyse sözcüğünde, ağız ve uyumak sözcüklerinden oluşan ağzı ve uykunuz sözcüklerindeyse ünlü düşmesi olmuştur. Ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük gelirse, bunlar tek sözcükmüş gibi birleştirerek okunabilir, buna ulama denir. Bu dizelerde geliyor aklıma bölümünde ulama yapılabilir. geliyor eylemindeyse gel- kökünde a, e harfi olmadığı için daralma gerçekleşmemiştir. ÖRNEK 10: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Nasıl oldu da beni hatırlayamadı, bir türlü anlayamadım. B) O kadar çok çalıştı ki havanın karardığını fark etmedi. C) Bugün sinemaya gidelim, yarında size geliriz. D) Yarınki toplantıya kimlerin katılacağı belli değil henüz. E) Geçmişte yaşanan tatsızlıkların unutulmasını istiyordu artık. ÇÖZÜM 10: de eki isim durum eklerinden biridir, de, da, te, ta biçimlerine girer, bütün çekim ekleri gibi özel adlardan sonra gelince kesme işaretiyle ayrılır. Bütün ekler gibi önceki sözcüğe bitişik yazılır. Nerede, kimde, ne zaman sorularına yanıt verdirtir. de sözcüğüyse cümlelere gibi, ötekilerle aynı türünden anlamlar kazandıran bir bağlaçtır,bazen iki cümlenin, yargının arasına da girer. Bir sözcük olduğu için ayrı yazılır. de, da biçimlerine girer; ama hiçbir zaman te, ta olmaz ve ondan önce kesme işareti kullanılmaz.
A seçeneğindeki da iki yargının arasına girmiş bağlaçtır; bu nedenle ayrı yazılması doğrudur. E seçeneğinde geçmişte sözcüğündekiyse ektir,bitişik yazılması doğrudur. C seçeneğindeki da, yarın sözcüğüne öbür günler gibi anlamı katan bir bağlaçtır; ayrı yazılması gerekirdi. B ve D seçeneklerinde de bağlacıyla değil, ki bağlacı ve ki ekiyle ilgili bilgi yoklanmaktadır. B seçeneğindeki ki iki cümlenin arasında kullanılan bir bağlaçtır, ayrı yazılması doğrudur; D seçeneğindeki sıfat türeten ki ekidir; bitişik yazılması doğrudur. Bununla ilgili bilgiyi başka bir soruda gösterelim. ÖRNEK 11: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ki nin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Yeter ki doğruyu söylesin. B) Anladım ki her zaman yanımdaymış. C) Onun ki biraz fazla değil mi? D) Bizimki bu akşam gidecekmiş. E) Ovadaki kuşların sesi ne güzeldi! ÇÖZÜM 11: ki bağlacı yabancı dilden alınmıştır; belli bir anlamı yoktur; cümlelerin arasında kullanılır. Sesi hiç değişmez ve elbette ayrı yazılır. Sadece oluşturduğu bileşik sözcükler bitişik yazılır. Örneğin, halbuki,oysaki, mademki, sanki. ki ekleriyse iki tanedir.bunlardan biri de ekinin arkasından ya da yalın sözcüklere gelen ve işaret sıfatları türeten,yer, zaman bağlantısı kuran bir ektir. Diğeriyse im, in tamlayan eklerinden sonra gelir, bir adın yerini tuttuğundan ilgi zamiri adını alır.bu soruda A ve B seçeneklerinde iki cümlenin arasında kullanılan ki bağlacı vardır. D seçeneğindeki ilgi zamiri eki. E seçeneğindeki sıfat türeten ektir; bu cümlelerin yazımları doğrudur. C seçeneğindeki de ilgi zamiridir; bitişik yazılması gerekir. ÖRNEK 12: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Art arda yaşadığımız sıkıntılar, doğruyla yanlışı ayırtetmemizi sağladı. B) Onu gördükten sonra kendi durumuna şükretti. C) O ana kadar sesimi çıkarmadım, sabrettim; ama daha fazla dayanamadım. dedi. D) Azmetti; karşılaştığı bütün engelleri yenerek amacına ulaştı. E) Böylesine güzel bir günde bana hayatı zehretti. ÇÖZÜM 12: Bu soru yardımcı eylemlerin yazımı hakkında. Olmak,etmek, eylemek yardımcı eylemleri kendilerinden önceki sözcükte ünsüz türemesi ya da ünlü düşmesi olursa bitişik, bunlar olmazsa ayrı yazılır. Örneğin, hissetmek, zannetmek, affolmak;sabretmek, devretmek, kaybolmak; arz etmek,terk etmek, mutlu olmak... şükretti, sabrettim, azmetti,zehretti de ünlü düşmesi olmuştur; bitişik yazılmaları doğrudur. ayırt sözcüğünde ünlü düşmesi olmadığı için o sözcüklerin ayrı yazılması gerekirdi. Yanıt: A ÖRNEK 13: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayrı yazılması gereken sözcüklerin bitişik yazılmasından kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır? A) Ona beşyüz soruluk bir test verdim. B) O da bir zamanlar beyazperdenin yıldızlarından biriydi. C) Savaşlarda birçok suçsuz insan kırılmıştı. D) Çocuğa suçiçeği aşısı yaptırdınız mı? E) Eski günlerin özlemini yüreğinde hissediyordu. ÇÖZÜM 13: Yazımla ilgili genel kuralları hatırlatmak için birkaç soru çözelim. Bu soru bitişik ve ayrı yazılmalarla ilgili. hissediyordu nun neden bitişik yazılacağını az önce anlattık. suçiçeği, birçok ve beyazperde sözcükleri anlam kayması nedeniyle bitişik yazılır. Sözcükler, birinin ya da ikisinin anlamının değişmesiyle üçüncü bir
anlam kazandığında bileşik sözcüğe dönüşür ve bitişik yazılır. A da beşyüz ün bitişik yazılması yanlıştır; çünkü ticari kağıtlar dışındaki yazılarda yazıyla yazılan sayılarda her sözcük diğerinden ayrı yazılmalıdır. beş yüz diye yazılmalıydı. Yanıt: A ÖRNEK 14: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) Van gölündeki canavar bir kez daha kendini gündeme oturttu. B) 13 Haziran onlarla son toplanma tarihimiz olacak. C) Onlara gidecekdik; ama zamanımızı iyi kullanamadık. D) Üç yıldır Taksim meydanındaki bir büfede çalışıyormuş. E) Haçlı seferleriyle ilgili seminer verdi. ÇÖZÜM 14: Kurum adları, adresler, yapıt adları, coğrafyadaki özel yer adları, tarihteki tek olay adları bütün olarak özel isimdir; bu öbeklerdeki her sözcük büyük harfle başlanarak yazılır. Bu nedenle A da doğru yazım Van Gölü ndeki, D de Taksim Meydanı ndaki, E de Haçlı Seferleri yle olacaktı. C de ünsüz benzeşmesine uyulmamasından kaynaklanan yazım yanlışı vardır. Doğru yazım gidecektik olacaktı. B deyse yanlış yok; çünkü belli bir tarihi veren, gün ve yılın rakamlarının söylendiği durumlarda,gün ve ay adları büyük harfle başlar; bunun dışındaki durumlarda küçük yazılır. ÖRNEK 15: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yer adının yazımında bir yanlışlık yapılmıştır? A) 1930'larda Güneydoğu'da petrol bulma çalışmaları yapılmıştır. B) Gelişmişliğine rağmen İskandinavya halkı geleneklerine bağlıdır. C) Meriç havzasındaki çevre kirliliği bazı türleri tehdit ediyor. D) Victoria Gölü'nde avlanmak için iki ayrı ülkeden izin almak gerekir. E) Bu hayvanlar Afrika'nın güneyinde hâlâ yaşamlarını sürdürüyor. ÇÖZÜM 15: Bu soruda da aynı bilgi yoklanıyor. C seçeneğinde doğru yazım, o öbek bir coğrafya adı olduğu için, Meriç Havzası ndaki olacaktı. ÖRNEK 16: Türkçede özel ada bağlı saygı sözcükleri, sanlar ve takma adlar büyük harfle başlar. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Sizinle görüşmeyeceğimi Ahmet Bey'e söyledim. B) Komşularımızdan doktor Kemal Bey'i dün kaybettik. C) Hatice Nine, beni torunu Mert'le tanıştırdı. D) Salondaki bay, bayan herkes; Bayan Ayşe İnan'ı bekliyordu. E) İkinci Mahmut, önemli ıslahatlar yapmıştır. ÇÖZÜM 16: Soruda da açıklandığı gibi, özel adın parçasına dönüşen sözcükler o özel adla beraber büyük harfle başlanarak yazılır. Ahmet Bey, Hatice Nine,Bayan Ayşe İnan, İkinci Mahmut böyle örneklerdir.b seçeneğindeki doktor sözcüğü de Kemal Bey in ünvanına dönüşmüştür; onun da büyük başlaması gerekirdi. ÖRNEK 17: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmalarla ilgili bir yazım yanlışı vardır? A) İTÜ'nün bahar şenlikleri başladı. B) PTT'nin özelleştirilmesi tepki alıyor. C) Özgür, MTA'da çalışmaya başlamış.
D) THY'nın ücret politikası yine değişmiş. E) ÖYS'deki sorular oldukça kolaymış. ÇÖZÜM 17: Kısaltmalardan sonra gelen ekler kısaltmanın okunuşuna uyar, kısaltmanın açılımının okunuşuna değil. Örneğin bu soruda, D seçeneğinde THY kısaltması Türk Hava Yolları diye okunursa nın ekini alabilir; böyle okumaksa yanlıştır. Kısaltmayı okursak THY nin biçiminde ek getirmemiz gerekir; sözcüğün böyle yazılması doğru olurdu. Diğer seçeneklerde kısa okunuşlara uyulduğu için yanlış yapılmamıştır. ÖRNEK 18: Dünyada neler olup bittiğini böylesine iyi bilen (,)I okuma (,)II çalışma gücü yüksek (,) III oldukça bilgili bu genç (,)IV insanın kullandığı sözcüklere(,)v alışık olmadığımız yeni anlamlar kattığını görüyorum. Yukarıdaki cümlede, numaralanmış virgüllerden(,) hangisinin yeri değiştirilirse anlam karışıklığı giderilmiş olur? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÇÖZÜM 18: Virgül, bazı cümlelerde anlam karışıklığını engellemek için kullanılır. Örneğin, Dün gelen, makbuzlara baktı mı? cümlesinde virgülü kaldırırsanız anlam değişecektir; çünkü Dün gelen öbeği adlaşmış sıfattır, arkasındaki insan adı düşmüştür. Ya da şu, eve girecek. cümlesinde de virgül anlamı değiştirir; çünkü, şu sözcüğü bir zamirdir ve virgül kaldırılırsa sonraki eve adının sıfatına dönüşür. Bu soruda genç sözcüğünden sonra gelen virgül ilk bakışta böyle bir yerde kullanılmış gibi görünüyor; ama bu cümlede genç sözcüğü adlaşmış sıfat değil insanın adının sıfatı. Cümlede genç birinin kullandığı sözcüklere değişik anlamlar kattığından söz ediliyor. Bu nedenle IV numaralı virgül,insanın sözcüğünden sonraya alınırsa anlam karışıklığı ortadan kalkar. ÖRNEK 19: I. Öğretmen, öğrencilerine öğütlerde bulunuyordu. II. Size sonsuz güvenim var, dedi ve gitti. III. Hayır, onu hiç görmedim. IV. Ayşen, en iyi arkadaşım, bana bir hediye almış. V. Kalem, kılıçtan üstündür. Bu cümlelerden hangisinde virgül (,) aynı görevde kullanılmıştır? A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV. D) IV. ve V. E) I. ve V. ÇÖZÜM 19: Bu soruda virgülün çeşitli görevleri örnekleniyor.virgül, özneyi vurgulamak amacıyla özneden sonra kullanılır. I. cümlede Öğretmen, V. cümlede Kalem sözcüğü öznedir. Aslında yanıtı bulmuş olduk. Virgül I. ve V. cümlelerde aynı görevde kullanılmış. II. cümledeyse tırnak işaretine alınmamış aktarma cümleden sonra kullanılmış. III. cümlede onay ya ret sözünden sonra kullanılmış; böyle sözlerden sonra cümle devam ediyorsa virgül kullanılmalıdır. IV. cümledeki virgül arasözün başında ve sonunda kullanılmış; cümlenin öğesi olmayan açıklayıcı söz öbeklerine arasöz, aracümle denir; bunların başına ve sonuna ya virgül ya da kısa çizgi konur. Yanıt: E ÖRNEK 20: Yetmiş üç canlı (I) yani yetmiş üç insanlı (II) yetmiş üç insanın eşyasıyla yüklü o kamyon (III) kasasından salkım saçak sarkan (IV) insanlarıyla(v) trafik kurallarını çiğneyerek homurdandı. Yukarıdaki cümlede numaralanmış yerlerden hangi ikisine bir noktalama işareti konmaz? A) I. ve III. B) III. ve IV. C) IV. ve V. D) II. ve IV. E) I. ve V. ÇÖZÜM 20:
Bu soruda yani yetmiş üç insanlı bölümü Yetmiş üç canlı bölümünü açıklayan bir arasöz; bu nedenle I. ve II. yerlere virgül ya da kısa çizgi işareti getirilmeli. kamyon sözcüğü, homurdandı yükleminin öznesi, III. yere de özneden sonra getirilen virgül konmalı. sarkan sözcüğü insanlarıyla sözcüğünün sıfatı, bir adla sıfatı arasına işaret konmaz; burada işaret kullanılmamalı. insanlarıyla sözcüğünün sonunda ekleşmiş ile edatı var, bu edatın yanına virgül konmamalı. ÖRNEK 21: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde boş parantezle belirtilen yere noktalı virgül getirilmelidir? A) Söz verirsin, yalancı çıkarsın ( ) vaatlerde bulunursun,onları gerçekleştiremezsin. B) Adamlar, bizi de götürmek ister ( ) sizi yalnız bırakmayı hedeflerler. C) Uzun bir zaman sonra sen de ( ) ablan da bu olayı unutacaksınız. D) Kızgın yüzünü, boş bakışlarını ( ) dengesiz tavırlarını gördüm. E) Korktuğumu belli etmemek adına ( ) cesur olmak adına hatalar yaptım. ÇÖZÜM 21: Aralarında ve anlamı olan, birbirinin devamı niteliğindeki cümlelerin arasına virgül konur; bu nedenle B seçeneğindeki virgül kullanılmalı. C de sen de ablan da sözleri iki özne; D de boş bakışlarını dengesiz tavırlarını sözleri iki nesne;e de korktuğumu belli etmemek adına cesur olmak adına sözleri iki zarf tümleci. Eş görevli sözler arasına virgül konur; bu nedenle bu seçeneklerde virgül kullanılmalı. A seçeneğinde kendi aralarındaki ilgilerle ikişerli kümelenmiş cümleler var,böyle cümlelerin arasına noktalı virgül konur. Yanıt: A ÖRNEK 22: Bir konuşmamızda ona, şiiri nasıl yazdığını sormuştum(i) Sorumu şöyle yanıtladı (II) Önce bir rüzgârın taşıdığı tohum gibi küçücük bir şey düşer aklıma (III) Bu bir anlamdır, bir gerçektir, yaşam ilişkilerimizde öz denebilecek bir durumdur (IV)Yani esin denilen şeydir bu (V) Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangisine ötekilerden farklı bir noktalama işareti getirilmelidir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÇÖZÜM 22: Tırnak içine alınmış aktarma cümlelerden önce iki nokta kullanılır. Bu nedenle II. yere iki nokta konmalıdır. Numaralı diğer yerler tamamlanmış cümlelerin sonudur; buralara nokta konması gerekir. Tamamlanmış cümleler yüklemleri olan cümlelerdir, bu yüklemlerin cümlenin ortasında olması, yani cümlelerin devrik olması bunu değiştirmez. ÖRNEK 23: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantezle gösterilen yere noktalı virgül (;) konmaz? A) Sık sık şöyle derdi bana ( ) "Mutluluk insanın kendi elindedir." B) Yarın sınava gireceksin ( ) bir an önce eve dönüp dinlen. C) Bütün gün evden çıkmadan kitap okudum ( )ama bir türlü kitabı bitiremedim. D) Bu işi mükemmel yaptığını zannetme ( ) hiçbir şeyin mükemmeli yoktur. E) Babasına saygı duyuyordu ( ) bu yüzden onun her sözüne değer verirdi. ÇÖZÜM 23: A da gene tırnak içine alınmış aktarma cümle var;buraya iki nokta konması gerekiyor. Aralarında nedensonuç ya da karşıtlık ilgisi olan; yani aralarında ama, çünkü bağlaçlarının kendisi ya da anlamı olan cümleler arasına noktalı virgül konur. C de iki cümle arasında ama bağlacı, E de bu yüzden öbeği var. B de cümleler arasına bu nedenle yazılabilirdi, D de çünkü yazılabilirdi. Bu nedenle A dışındaki bütün seçeneklerde noktalı virgül kullanılmalıdır. Yanıt: A
ÖRNEK 24: Ödüller konusunda şöyle yanlış bir kanı vardır (I)Kazanan yapıtın, o yarışmaya katılan tüm yapıtların en iyisi olduğu düşünülür (II) Oysa seçici kurullar, birikim ve beğenileri birbirinden farklı kişilerden oluşur (III) Bu nedenle ödül ya da ödüller,bir uzlaşma sonucu verilir (IV) Yüzlerce yapıtın katıldığı yarışmalarda bundan doğal bir şey olamaz(v) Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangisine, ötekilerden farklı bir noktalama işareti koymak gerekir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÇÖZÜM 24: Bir cümlenin sonunda o cümlenin içindeki bir şey açıklanacak ya da örneklenecekse, cümlelerin arasında başka bir bağlantı sözcüğü yoksa bu cümleler arasına iki nokta konur. I. yere iki nokta konmalıdır. Ondan sonra numaralı yerler hep tamamlanmış cümlelerin sonudur; oralara nokta konması gerekir. Yanıt: A ÖRNEK 25: Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna üç nokta (...) getirilmesi uygun olur? A) Yolunuz Üsküdar'a düşerse Salacak'a uğrayın B) Beğendiği şairleri sayıyor: Orhan Veli, Cahit Sıtkı, Faruk Nafiz C) Görünüşe göre bunlar baba oğul D) Bahçede kırmızı, beyaz, pembe karanfiller vardı E) Her canlı doğar, yaşar, büyür ve ölür ÇÖZÜM 25: B dışındaki bütün seçeneklerde tamamlanmış cümleler var; sonlarına nokta konması doğru olur.b deyse ve benzerleri anlamı var, böyle yerlere susma, devamı var anlamı sağlayan üç noktanın konması uygundur. ÖRNEK 26: Anıları yazmanın belli bir çağı var mıdır( ) Genellikle yaşlılık dönemi gösterilir bu çağ için( ) Çünkü yaşlılığın bir belirtisi de kişinin gözlerini geleceğe değil, geçmişe çevirmiş olmasıdır. Bir yazarın( ) Gençler umutlarla, yaşlılar anılarla yaşar. sözü de bu görüşü destekler( ) Bu parçada ayraçlarla ( ) belirtilen yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir? A) (?) (...) (!) (.) B) (?) (.) (:) (.) C) (!) (.) (;) (...) D) (...) (...) (;) (.) E) (?) (!) (,) (...) ÇÖZÜM 26: Karşısındakinden bilgi ya da onay-ret isteyen cümlelerin sonuna soru işareti konur. İlk paranteze bu nedenle soru işareti konmalı. Genellikle yaşlılık dönemi gösterilir bu çağ için cümlesi devrik ama tamamlanmış; sonuna nokta koymalıyız. Çünkü sözcüğü küçük harfle başlasaydı noktalı virgül koyardık. Bir yazarın sözlerinden sonra tırnak içine alınmış aktarma cümle olduğu için iki nokta konmalıdır. Son parantezin yerineyse nokta koymalıyız; çünkü cümle tamamlanmış. ÖRNEK 27: B (I) 'ye vardığımızda, kasaba halkı neredeyse yılgınlıkla karşıladı bizi (II) Önce düşman askerleri sonra biz, sonra yine aynı sıra (III) Ah, bir savaşın ne kötü olabileceğini tam olarak kim bilir (IV)Bir noktada artık sevinç bile güvenilmez olur elbette(v) Bu parçadaki numaralı yerlerden hangi ikisine üç nokta getirilebilir? A) I. ve II. B) II. ve IV. C) I. ve III. D) IV. ve V. E) III. ve V. ÇÖZÜM 27:
Söylemek istemeyen sözlerin yerine üç nokta konur;bu nedenle I. yere üç nokta konmalıdır. Önce düşman askerleri, sonra biz, sonra yine aynı sıra cümlesinin yüklemi yoktur, bu cümle anlamı güçlendirmek için yarım bırakılmıştır. Böylece cümlelere eksiltili cümle denir ve sonlarına üç nokta konur. ÖRNEK 28: Sanatçının uzun süre yaşadığı bu ev (,)I çocukları tarafından müzeye dönüştürülmüş. Odalardan birinin duvarlarında yer alan fotoğraflarla sanki bir soyağacı oluşturulmuş (.) II Bir başka odada onunla bütünleşmiş eşyalar sergilenmiş (:) III küçük el radyosu, fotoğraf makinesi, daktilosu, gözlüğü (...)IV Hastalığında ve ölümünden sonra gelen mektuplar ve telgraflarla (,)V kitapları da camekânlı dolaplarda saklanıyor. Yukarıdaki parçada, numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi gereksiz kullanılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÇÖZÜM 28: I numaralı yerdeki virgül, özneden sonra kullanılmış. II numaralı yerdeki noktaysa tamamlanmış bir cümlenin sonunda. sergilenmiş yükleminden sonra, hemen sergilenenler sayılmaya başlanıyor; bu nedenle iki nokta doğru kullanılmış. IV numaradaki üç noktaysa ve benzerleri anlamı sağlıyor. telgraflarla kitapları sözlerinde ile ve bağlacı gibi kullanılmış; ve bağlacının yanına virgül konmayacağı gibi bu anlamı sağlayan ile nin yanına da virgül konmaz. Yanıt: E ÖRNEK 29: Aynı konu üzerinde iki karşıt düşünce çarpışır ( )biri öbürüne üstün gelir ( ) ancak yenenin eksiksiz( ) yenilenin bütünüyle yanlış olduğunu kim söyleyebilir ( ) Yukarıdaki cümlede parantezle belirtilen yerlere hangi noktalama işaretleri getirilmelidir? A) (;) (;) (,) (?) B) (,) (;) (,) (?) C) (,) (;) (,) (...) D) (;) (;) (,) (.) E) (:) (;) (,) (?) ÇÖZÜM 29: İlk parantezde ve anlamı var; oraya virgül konmalı.iki cümle arasında ama anlamlı bir bağlaç olduğunda noktalı virgül kullanılmalı; ikinci parantezin yerine de bu işareti yerleştiriyoruz. yenenin eksiksiz yenilenin bütünüyle yanlış bölümleri eş görevli olduğu için aralarına virgül konmalı. Cümle bir bütün olarak soru cümlesi olduğu için de en sona soru işareti konmalıdır. ÖRNEK 30: Bu sanatçımızın acaba hangi yapıtı kalıcı olacak, hangi yapıtı zaman içinde unutulup gidecek? (I)Bunu, bugünden kestirebilmek zor; (II) ayrıca böyle bir yorum yapmak da bence gereksiz. Bırakalım, yarının insanı kendisi seçsin seveceği,(iii) devamlı okuyacağı ya da unutacağı yapıtları...(iv)böyle bir seçim, yapıtları gerçek anlamda kalıcı kılar.(v) Yukarıdaki parçada numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÇÖZÜM 30: İlk cümle soru cümlesi olduğu için soru işareti doğru kullanılmış. İki cümle arasında noktalı virgül kullanılır; bu nedenle o işaret de doğru. seveceği devamlı okuyacağı bölümleri eş görevli olduğundan aralarına virgül koymak gerekir. O cümlede bırakalım yüklemi vardır, cümle devriktir; ama eksiltili değildir; bu nedenle sonuna üç nokta değil, nokta konmalıydı. Sondaki noktaysa, bitmiş bir cümlenin sonunda olduğundan doğrudur. ÖRNEK 31: Önlerinde uzanan topraklara zevkle baktı ( ) tarlalar,korular, bahçeler ( ) Buraları hep emekle yapmamışlar mıydı ( ) bütün hayatlarını bunun için harcamamışlar mıydı ( )
Parçada numaralanmış yerlere sırasıyla getirilebilecek noktalama işaretleri aşağıdakilerden hangisidir? A) (.) (:) (.) (?) B) (") (") (,) (!) C) (:) (.) (;) (?) D) (:) (...) (,) (?) E) (;) (...) (?) (?) ÇÖZÜM 31: İlk cümleden sonra zevkle bakılan toprakların özellikleri sayılıyor; ilk parantezin yerine iki nokta konmalı. İki noktadan sonra gelen bölüm cümleyse büyük harfle başlaması zorunludur; ama söz öbekleriyse küçük harfle de büyük harfle de başlayabilir. tarlalar sözcüğünün küçük yazılabilmesi bundandır. bahçeler den sonra ve benzerleri anlamında üç nokta konmalıdır. Bundan sonra sıralı halde söylenmiş iki soru cümlesi vardır; aralarına virgül, en sona da soru işareti konmalıdır.