BİTKİ KULLANIMI YRD.DOÇ.DR. DOĞANAY YENER İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Bitki Materyali ve Yetiştirme Tekniği Anabilim Dalı
Bitki materyali, binalar ve diğer tasarım elemanları tarafından yaratılan uzamsal tanımı bütünlemek için mimari bir bakış açısıyla da kullanılabilir. Bunu yapmanın iki yaygın yöntemi aşağıdakileri içerir: 1. Kuşatma 2. Bağlantı
1. Kuşatma. Bu terim bir bina ya da kuşatıcı duvar tarafından neredeyse tamamen belirtilen uzamsal bir kuşatmanın tamamlanmasını açıklamaktadır. İki ya da üç yanı bir bina ya da duvarla çevrelenmiş bir mekanda, Şekilde görüldüğü gibi, kuşatma (ya da mekanını diğer açık kenarlarını tamamlamak) için bitki kullanabilir.
BİTKİ MATERYALİ KUŞATMA İÇİN KULLANILMAKTADIR.
2. Bağlantı. Bu terim peyzajdaki ayrık elemanları görsel olarak birleştirerek dış mekanın tanımını bütünleyen bitki materyalleri için kullanılmaktadır. Kuşatma gibi, bitki materyaliyle yapılan bağlantı da ayrık elemanlarca kısmen sağlanan kuşatmadan daha fazlasını sağlayarak uzamsal tanımı gerçekleştirir.
BİTKİ MATERYALİ BAĞLANTI İÇİN KULLANILMAKTADIR
Şekilde görüldüğü gibi, bağlantı, bitki materyallerini birbirinden ayrı elemanlar arasında çizgisel bir biçimde bir araya getirerek gerçekleştirilebilir. Böylelikle bunlar görsel olarak birbirine bağlanmış ve uzamsal kuşatma tamamlanmış olur. Şekildeki örnek çevreleyen binalarla başlatılmış ama bitkilerle tamamlanmış bir avlu kenarını göstermektedir. Ağaç ve çalı yığınları bu ayrık binaları görsel olarak birbirine bağlar ve sürekli uzamsal bir kuşatma oluşturur.
Perdeleme. Dış mekan oluşturmak bitki materyalinin mimari bir kullanımı ise, başka bir kullanım da çevredeki hoş olmayan nesneleri ya da bölgeleri gizlemektir. Düşey bariyerler olarak kullanılan bitki materyalleri görünümü kontrol ederler ve böylece peyzajda görünmesi istenen noktalar görünürken çirkin noktalar engellenir.
Amaca bağlı olarak, bir bitki perdesi görüşü tamamen kapatan geçirimsiz bir perde olabilir ya da kısmi perdeleme sağlamak için çeşitli saydamlık düzeylerinde olabilir. Etkili bir bitki perdesi oluşturmak için önce gözlemcinin hangi nokta(lar)dan bakacağı, istenmeyen öğelerin yüksekliği, gözlemci ile istenmeyen öğe arasındaki mesafe ve arazi formunun konfigürasyonu analiz edilmelidir. Bu etmenler birlikte bitki materyal perdesinin gerekli yüksekliğini, düzenlenişini ve yerleştirilmesini etkiler. Bitki perdesinin daha uzun boylu olması bazı durumlarda daha iyi olsa da, bu her zaman böyle değildir.
Bitki perdesi varyasyonlarını incelemenin en iyi yöntemi, şekilde görüldüğü gibi, tahmin edilen bakış çizgisi boyunca bir kesit çizmektir ve bu kesitteki göz hizasını ve istenmeyen nesnenin yüksekliğinin grafiğini doğru biçimde çizmektir. Böylece görüş hattını çizerek perdenin doğru konumu ve yüksekliği incelenebilir. Şekilde en etkili konum A noktasıdır ancak daha fazla ön planın görünümde olması isteniyorsa B ya da C noktaları da kabul edilebilir. Düşünülmesi gereken başka bir faktör de bitki materyalinin görüşü engelleyeceği mevsim(ler)dir. Her dem yeşil bitkiler tüm yıl boyunca bakışı engelleyen kalıcı bir bitki duvarı oluşturmada en başarılı olanlardır.
Mahremiyet Kontrolü. Mahremiyet kontrolü için bitki materyali kullanımı, perdelemeye bir ölçüde benzer. Mahremiyet kontrolü iyi tanımlanmış bir mekanı içeri ve dışarı bakışı engelleyecek yeterli yükseklikteki bitkilerle daire içine alma tekniğidir. Şekilde görüldüğü gibi, mahremiyet kontrolünün amacı mekanı çevresinden ayırmaktır. Mahremiyet kontrolüyle perdeleme arasındaki fark şudur ki mahremiyet kontrolü bir mekanı kuşatır ve ayırır ve böylelikle tüm bakışları engellerken perdeleme yalnızca seçilmiş bakışları engellemek için bariyerlerin makul biçimde yerleştirilmesidir. Mahremiyet kontrolü hareket serbestliğini kuşatılmış mekan yoluyla engeller, oysa perdeleme bitki materyali çevresinde ve içinde harekete izin verir. Mahremiyet kontrolü samimi bir oturma alanı ya da bir konutun terası için genellikle istenen bir tasarım hedefidir.
Perdelemede olduğu gibi, görüşleri engellemek için kullanılan bitkilerin karakteristikleri, gizlilik kontrolünün derecesini doğrudan etkiler. 2m den uzun bitkilerin yoğun dikimiyle genellikle mükemmel gizlilik duygusu sağlanır. Göğsü büyük bitkiler kısmi gizlilik oluşturur, (bütün gizlilik sadece otururken), bel kısmı büyük bitkiler ise az miktarda gizlilik sağlarlar.
Görsel Bitki Karakteristikleri
Mimari bir tasarımda mekan tanımlamak için kullanılan bitki materyalleri, mekansal dizileri kurmak, görüşleri perdelemek, gizlilik sağlamak ayrıca birkaç estetik fonksiyonları ile yararlı olabilirler. Bir tasarımda mimari kullanımların öncelikle kendilerini ilgilendiren yapısal yönleri, estetik kullanımlarla özellikle görsel kaliteyle uyumlu olmalıdır. Bitki boyutu, renk, form, doku ile birlikte kompozisyon düzeni ve kuşatma ilişkisi, bir tasarımın estetik kalitesini etkileyen tüm faktörlerdir.
Bitkisel bir tasarımın görsel kalitesi son derece önemlidir, çünkü bir insanın ilk tepkisi dış görünüşe verdiği tepki doğrultusundadır. Bir bitkilendirme tasarımı göze hitap etmese de buna rağmen kötü algılanabilecek, hava sıcaklığını değiştirme, alanlar oluşturma ve toprağı stabilize etme gibi faydalı fonksiyonları başarılı şekilde yerine getirebilir. Bitkilendirme tasarımının başarılı olması için sıradanlık asgari düzeyde olmalı, eğer ilgi çekici değilse diğer çeşitli fonksiyonlarla sağlanmalıdır.
Bitki Boyutu Boyut bitki materyallerinin en önemli görsel karakteristiklerinden biridir. Bitki boyutu bir mekanın ölçeğini, kompozisyonun ilginçliğini ve tasarımın tüm yapısını doğrudan etkiler. Bitki materyalleri aşağıdaki boyutlara göre sınıflandırılabilir.
A- Çalı ve otsu bitkilerle yapılan bitkilendirmelerde bitki boyları; 1. Toprak seviyesinde bitki örtüsü 2. Diz boyunun altında bitki örtüsü 3. Diz boyu-göz hizasında bitki örtüsü 4. Göz seviyesinin üzerinde bitki örtüsü oluşturanlar
B- Ağaçlarla yapılan bitkilendirmelerde bitki boyları 1. Kısa boylu ağaçlar (5-10m boy) 2. Orta boylu ağaçlar (10-20m boy) 3. Uzun boylu ağaçlar (20-30m boy)
1. Toprak seviyesinde bitki örtüsü: Biçilen çimler, otsu çim benzeri bitkiler, yere sarılan ve yeri halı gibi örten otsu bitkiler ve çalı grupları bu kategoriye dahildir. Bu gruba giren bitkiler görüş ve hareket için engel teşkil etmezler. Toprak seviyesinde bir yaprak kitlesi oluştururlar. Bu örtünün boyu birkaç cm. den fazla değildir. Bu tür bitkilerle kaplı alanlar ya biçilir ya da hayvanlara otlatılır.
Bu kategoride odunsu çalılardan; Juniperus horizontalis Bar Harbor Cotoneaster dammeri Thymus lanuginosus Otsulardan; Lysimachia nummularia Vinca minor
Bu bitkiler toprağı halı gibi örterler. Bu nedenle toprağın topografyasındaki bütün arızaları (tümsek-çukur) sergilerler. Bu tür bitkilendirmenin olduğu zeminler sağlam ve engebeli değilse yürümeye fırsat verir. Fakat burada yürümek, normal sert yer döşemesinde yürümekten daha zordur. Basılmaya en dayanaklı yer örtücüler, sık sık ve düzenli olarak biçilen ya da otlatılan çim bitkileridir.
Bu çim bitkileri sadece görsel açıdan çekici yeşil halı oluşturmazlar, aynı zamanda yürüyüş, oyun, spor, bisiklet ve bazen de araç trafiğine hizmet ederler. Bu nedenle özel ve kamuya açık yeşil alanlarda ve peyzajlarda çimen ve çalıların değerini ve popülaritesini arttırmaktadır.
Toprak seviyesindeki bitki örtüsü dekoratif bir role de sahiptir. Toprağı halı gibi örten bitki örtüsü tek başına veya kaya, çakıl ya da diğer döşemelerle birlikte toprak yüzeyini örtmesi görsel açıdan hoş bir tablo oluşturur. Bu örtüyü oluşturan bitkilerin gerek yaprakları ve gerekse çiçekleri toprak yüzeyinde iki boyutlu modeller oluşturur.
2. Diz Boyunun Altında Bitki Örtüsü: Bunlar birinci gruba nazaran daha yüksekte bir yaprak kitlesi oluştururlar. Fakat diz boyunu aşmazlar. Bu gruptaki çalı ve otsuların birçoğu yer örtücü olarak adlandırılırlar.
Bu bitkiler; yetişme ortamı şartlarına çok iyi uyum sağlayan, istenmeyen bitkilerle mücadele etme yeteneğinde ve kendiliğinden yetişip boş yerleri işgal eden bitkilere yaşam imkanı vermeyen bitkilerdir. Peyzaj bitkilendirmelerinde, istenmeyen otsu bitkilerle mücadele etmek ve dolayısıyla bakım masrafını azaltmak amacıyla, bu türden çok sık yoğun yaprak örtüsü oluşturan çok yıllık yer örtücüler büyük önem taşırlar.
Yer örtücüler kısa boylu yaprak örtüleriyle, dikkat çekici ağaç, çalı ve boylu otsuların bulunduğu kompozisyonda platform (zemin) görevi üstlenirler. Böylece onların daha iyi bir şekilde algılanmasını sağlarlar. Yer örtücüler; rastgele bir ortaya getirilmiş olan elemanları ortak bir zeminde toplar ve birleştirirler. Yayılıcı ve sürünücü yer örtücülerin birçoğu aşağıya doğru yayılarak dik ve eğimli yüzeyleri kaplarlar ve aşağıya doğru sarkan bir perde oluştururlar.
Sarılıcı yer örtücüler ayrıca duvarları, çitleri ve diğer strüktürleri de çok hızlı ve iyi bir şekilde kaplarlar. Çok hızlı gelişen sarıcılar; kuşatma ve perdelemede, istenilen yüksekliğe çok daha hızlı ve kısa sürede ulaştıkları için, serbest büyüyen çalılara göre daha avantajlıdırlar.
Hızlı gelişen sarıcılar, ayrıca mekanları bölümleme ve görünümleri perdeleme konusunda, çalılara göre çok daha dar bir şerit üzerinde yetişebilirler. Birçok sarılıcı ve tırmanıcı bitki, yatay ve düşey düzlemlerde kesintisiz bir yaprak örtüsü ya da mantosu elde etmek amacıyla dikilir. Genişleyen yaprak örtüsü banklardan ve duvarlardan aşağıya doğru uzanarak eğimsiz arazide yayılır. Böylece yatay, düşey ve eğimli düzlemler arasındaki açıyı maskeler ve yumuşatır.
Eski ve yeni strüktürleri sarılıcı bitkiler çok çabuk kaplayıp, birbirine aitmiş gibi, bir bütün oluşturmuş gibi algılanmasını sağlarlar. Ayrıca yapılan düzenlemede bitkilerin gelişimine bağlı olarak olgunlaşmış hissi uyandırırlar.
Tasarımlarda genellikle görsel bir etki azalmaktan çok, arazi modülasyonundan kaynaklanan etkiyi vurgulamak amaçlanır. Biçilmiş çim alanlarının ya da yere yapışık şekilde gelişen, yumuşak tekstürlü yer örtücülerin oluşturduğu halı görünümündeki bitki örtüsü; arazinin tesviye eğrilerini takip eder ve arazi röliyefinin yarattığı ışık-gölge oyunlarını ortaya çıkarırlar. Yamaçlardaki çok belirgin kesintilerin, kontrast oluşturacak yaprağa sahip yerörtücüler kullanılarak vurgulanması mümkün olur.
Diz altında boylanan bitkilerle (yerörtücüler) yapılan bitkilendirmeler sert ve yumuşak peyzajların kenarlarında önemli rol üstlenir. Çok sık karşılaşılan sorunlardan biri, mekanın sınırlı olduğu, yaya ve araç trafiğinin iç-içe olduğu yerdeki bitkilendirmelerdir. Bu alanlarda boylu ve aynı zamanda yanlara doğru yayılan çalıların ulaşım için öngörülen alana tecavüz etmeden gelişmesi için mekana ihtiyaçları vardır. Kısa boylu çalılar veya otsular, daha boylu olanların rahatlıkla gelişebilecekleri ve yayılacakları ve bir örtü oluştururlar. Böylece daha boylu olan çalılar, rahat bir şekilde yanlara doğru yayılır.
Eğer yerörtücüler yer döşemlerine ve çim örtüsüne yayılırsa, özellikle kenara yakın yerlerde informal veya doğal budamalarda ortaya çıkabilir. Eğer trafik çok yoğun değilse, makaslama şeklinde budamalar ortaya çıkabilir. Ancak bu bakım yapılmasa bile yer döşemeleri veya yol yine de kullanılabilir olacaktır.
3. Diz İle Göz Seviyesi Arasında Boylanan Bitkilendirmeler (orta boylu bitkilendirme) Diz hizasına kadar ya da daha boylu fakat göz seviyesinin altında kalan bitkilendirmeler, yüksek olmayan bir duvar, çit veya parmaklığın tasarımda oynadığı role benzer bir rol oynarlar. Berberis thunbergii, Berberis julianae, Spiraea bumalda, Hydrangea macrophylla, Lonicera nitida,
Bu grubun önemli özellikleri; Hareketleri önleyici bir bariyer oluşturabilirler. Bu nedenle ulaşımı sınırlandırma amacıyla kullanılırlar. Görüş ve bakış için herhangi bir engel oluşturmazlar. Güneş ışınlarının girişini hemen-hemen hiç engellemezler. Bu nedenle orta boylu bitkilendirmeler çok sayıda strüktürel imkanlar yaratır.
Orta boylu bitkilendirmeler güvenlik amacıyla fiziksel olarak zonları (fiziksel bariyer) ayırmada kullanılırlar. Mesela; araç ve insanları, dik yamaçlardan, sudan ve birbirlerinden uzak tutmak ve ayırmak amacıyla kullanılabilirler. Mevcut patikaları veya istenilen hatları vurgulamak amacıyla orta boylu bitkiler kullanılır. Görsel kuşatmanın istenilmediği yerlerde kullanılırlar.
İnsanlarla yapıları birbirinden ayırmada da orta boylu çalılar kullanılır. Böylece insanlar bina içinde daha fazla mahremiyet kazanırlar. Orta boylu bitkiler, pencere hizasını geçmediğinden ışık girişi sadece kabul edilebilirler derecede azaltırlar. Orta boylu bitkilendirmeler, binaların çevresini sınırlandırırlar.
Orta boylu bitkilendirme; geleneksel alçak boylu bir duvara, çite ve ahşap çite benzer bir fonksiyon üstlenirler. Ancak bu yapılara nazaran bitkiler daha az formeldir. Orta boylu bitkilendirmeler, büyük ölçüde vejetasyonla kaplı bir arazide yeni inşa edilmiş binayı, görsel olarak çevresindeki araziye ve vejetasyona bağlarlar.
4. Göz Seviyesinin Üzerinde Bitkilendirme Göz seviyesine veya daha yükseğe boylanan çalılar hem görsel hem de fiziksel bariyer oluştururlar. Örnekleri; Mahonia x media, Elaeagnus pungens, Cotoneaster franchetii, Cotoneaster watereri Cornubia, Viburnum tinus, Laurus nobilis, Viburnum lucidum, Viburnum opulus, Buddleia davidii
Boylu çalılar çok sık (birbirine girecek şekilde) dikilirlerse, peyzajda ayırıcı ve kuşatıcı eleman olarak görev yaparlar. Fakat ağaçlardan oluşan bir bitkilendirmeye nazaran boylu çalı bitkilendirmesinin perdeleme ve koruma yeteneği sınırlı ölçüdedir. İnsan ölçeğine uygun park, bahçe, iç avlu, yol, cadde ve oyun alanlarında boylu çalılarla yapılan bitkilendirmeler mahremiyet ve koruma sağlar. Çekici olmayan peyzaj elemanlarının perdelenmesini sağlarlar.
Boylu çalılarla yapılan çit bitkilendirmeleri, ornamental(süs) düzenleme ve bitkilendirmeler için çok iyi bir arka fon oluştururlar. Geleneksel olarak makaslanmış çitler bu rolü üstlenirler fakat daha az formel olan çalı bitkilendirmeleri de bu rolü yerine getirebilirler.
Boylu çalı bitkilendirmelerinin ölçeği, bitkilendirmenin bina ile bütünleşmesinde önemli rol oynamasına imkan tanır. Boylu çalı bitkilendirmelerinin kütlesi, bina ölçeğine yakındır. Bu nedenle tuğla, taş ve diğer kaplamaların dengelenmesi ve tamamlanmasında boylu çalılar kullanılır.
Boylu çalı bitkilendirmelerindeki boşluk ile ayrık duran bir çift boylu çalı çerçeve oluşturur. Bu çerçeve bir manzarayı tamamen kapatır ya da bakışı bir odak noktasına (nirengi noktasına) çeker. Bu tarz düzenlemeler sadece gözü yönlendirmekle kalmaz, aynı zamanda kişide (gözleyicide) merak uyandırır ve onu araştırmaya davet eder. Bir kapı ya da girişin arkasında heyecan verici farklı bir mekan bulunduğunu ima eder. Kapıdan geçen kişide, görüşten gizlenenin ne olduğunu ortaya çıkarmak için karşı konulmaz bir istek uyandıran düzenlemeler söz konusu olabilir.
Boylu çalılar insan ölçeğinde bir peyzajda tek başına yani soliter olarak kullanıldığında ya da küçük gruplar halinde kullanıldığında, büyüklük ve varlıklarıyla dikkat çeker ve görsel odak oluştururlar
5. Ağaçlarla Yapılan Bitkilendirmeler Ağaçların boyutu binalarla, yollarla, köprülerle, endüstriyel tesislerle aynı ölçekte olduğu için bunlarla yapılacak bitkilendirmeler; strüktürleri ayırma, koruma, kuşatma, refakat etme ve tamamlama fonksiyonlarını üstlenirler.
Ağaçların olgunluk çağındaki boyları, 5-40 m arasında değişir. Acer ginnala, Mespilus germanica, Corylus avellana gibi ağaçlar 5 m boylanırken, Dışbudak (Fraxinus excelsior), Londra çınarı (Platanus x acerifolia) ve kayın (Fagus sylvatica) 40m den fazla boylanmaktadır.
Ağaçlar boylarına göre 3 e ayrılır. Kısa boylu ağaçlar (5-10m boy) Orta boylu ağaçlar (10-20m boy) Uzun boylu ağaçlar (20-30m boy)
1. Kısa boylu ağaçlar; İki katlı bina yüksekliğinde ya da onlardan daha kısadır. Bu yüzden bu gruba dâhil bitkiler kent içinde bina aralarında kalan mekânlarda kullanılırlar. Prunus mahalep, Sorbus aria, Sorbus acuparia, Prunus serrulata, Cercis siliquastrum, Lagerstroemia indica.
KÜÇÜK AĞAÇLARIN GÖVDELERİ ODAK NOKTASINA ÖN FON OLUŞTURMAKTADIR.
2. Orta boylu ağaçlar; Alçak binaları içinde barındıran mekanları oluştururlar. Bu yüzden kent peyzajının strüktürleri üzerinde büyük etkiye sahiptirler. Acer negundo, Acer campestre, Ailanthus altissima, Pyrus communis, Sophora japonica, Robinia pseudoacacia, Juglans regia, Carpinus betulus.
3. Uzun boylu ağaçlar; Kentsel alanlarda yaygın kullanıma sahip değildirler. Çünkü alan istekleri fazladır. Bu nedenle de sayıca çok kullanılamazlar. Acer platanoides, Platanus orientalis, Platanus x acerifolia, Quercus robur, Tilia tomentosa, Fraxinus angustifolia, Aesculus hippocastanum, Ailanthus altissima.
Doğal yetişme ortamlarında fazla boylanan bu ağaçlar, gerektiğinde budama ve bakım yapılmak suretiyle kent içinde de kullanılabilmektedirler. Özellikle yakınında bulunan bina ve strüktürlere zarar vermeye başladığında bu tedbirler zorunlu olmaktadır. Çok büyük ölçekte yapılacak strüktürel bitkilendirmelerde dominant eleman olarak uzun boylu ağaçlar kullanılmalıdır.
Büyük ağaçların baskın görsel özelliği yükseklik ve kütledir. Onların işlevi bir binanın çelik ve ahşap iskelet sistemine benzer: BÜYÜK AĞAÇLAR KÜÇÜK BİR BAHÇEDE DOMİNANT ELEMAN OLARAK İŞLEV GÖRÜR.
Şekilde gösterildiği gibi onlar temel yapıyı ve dış çevrenin iskeletini kurarak tamamen 3 boyutlu bir kompozisyon oluşturlar. Ayrıca büyük ve orta büyüklükteki ağaçlar küçük bitki materyalleri arasında yer aldığı zaman, (Şekil) bir kompozisyonda ilk olarak görülür ve dolayısıyla odak noktaları olarak görev yapabilir. Büyük ve orta büyüklükteki ağaçların önemi kompozisyonun büyük öğeleri olmasının yanı sıra, açık alanın ölçeğini büyütmeleridir.
BÜYÜK AĞAÇLAR BOYUTUNDAN DOLAYI DİĞER BİTKİ MATERYALLERİ ARASINDA DOMİNANT ELEMAN OLARAK İŞLEV GÖREBİLİR.
Açık bir alan ya da meydan boyunca görülen bitki materyalinden, ilk önce ya da sadece büyük ağaçlar fark edilmektedir. Bu nedenle büyük ve orta boy ağaçlar, bir tasarımda genellikle ilk olarak yerleri belirlenip yerleştirilen bitkiler olmalı; çünkü dış görünümde en büyük etkiye onların yerleştirilmesi sahip olacak ve tüm kompozisyon hissedilecektir.
Büyük ağaçlar yerleştirilince, küçük ağaçlar ve çalılar büyük ve orta boy ağaçların mekansal ve kompozisyonal niteliklerini tamamlayacak ve güçlendirecek şekilde düzenlenmelidir. Küçük bitki materyalleri, büyük ağaçlarla kurulan genel bir sistemde daha kişisel ölçekte detayları oluştururlar. Küçük mekanlarda, tasarım ölçeğini ve içindeki daha küçük öğeleri kapladığı için, büyük ağaçların aşırı kullanımından kaçınılmalıdır.
Büyük ve orta boy ağaçların diğer bir benzer fonksiyonu, tepede ve düşey düzlemde kuşatılmış bir çevre oluşturmalarıdır. Daha önce de açıklandığı gibi açık hava odaları oluşturmak için, büyük ve orta boy ağaçların gövde ve saçaklarına tavanlar ve duvarlar kurulabilir. Büyük ve orta boy ağaçlar, başlangıçta binalar ve yüzey şekilleriyle belirlenmiş, genişleyen kentsel ve kırsal alanları daha küçük alanlara yeniden bölmek için yararlı öğelerdir. Burada saçak kütlesinin yüksekliği ve kenarları alanın büyüklüğünü ve onun sınırlarını belirlemede önemli yönleri oluşturur.
Büyük ve orta boy bitkiler peyzajda gölge oluşturmak için de kullanılabilir. Yazın sıcakların rahatsız edici olabildiği, doğrudan güneş ışınlarına maruz kalan bir yerde, binalar ve açık alanlar için bu arzu edilen bir durumdur. Gölgede hava sıcaklığı, açık alandakinden 8 C gibi düşük olabilir. Sırayla inşa edilen binanın gölgesi iç mekan sıcaklığının dışarıdaki sıcaklıktan 11 C daha düşük olmasını sağlayabilir. En etkili gölgeleme için, şekilde gösterildiği gibi büyük ve orta boy ağaçlar bina ya da mekanların güneybatı, batı ya da kuzeybatı taraflarına yerleştirilmelidir. Güneşin öğleden sonra gökyüzündeki hareketi esnasında değişen yüksekliği nedeniyle, kısa boylu ağaçlar yeterli gölgeyi kuzeybatı tarafında sağlarken, uzun ağaçlar ihtiyaç duyulan uygun gölgeyi güneybatı tarafında sağlarlar.
BÜYÜK AĞAÇLAR ÖĞLEDEN SONRAKİ SICAK GÜNEŞİ ENGELLEMEK AMACIYLA BİNANIN GB, B VE KB TARAFLARINA YERLEŞTİRİLMELİDİR.
Enerji santralleri ve diğer büyük ölçekli endüstriyel yapılar, her türlü boylu ağaçtan daha yüksektirler. Bu alanların ya da yapıların, çevre peyzajlarıyla ilişkilendirilmesi ve entegrasyonunda orta ve uzun boylu ağaçlar önemli rol oynarlar. Geniş yeşil kuşaklar ve plantasyonlar bu tesisleri çevrelerler ve endüstriyel alanlardan dışarıya doğru yayılırlar. Bu tarz bitkilendirmeler, yakın mesafeden bakıldığında tam anlamıyla görüntüyü perdelerler. Uzak mesafeden bakıldığında ise bu tarz bitkilendirmeler tribünleri ve soğutma kulelerini kapatamaz fakat bu strüktürleri görsel olarak çevre peyzajına bağlarlar.
Orta ve uzun boylu ağaçlar ayrıca otoparkları ve eski ya da geçici yapıları perdelerler. Enerji santralleri ve büyük ölçekli endüstriyel yapıların bulunduğu alanların ağaçlarla yapılacak düzenlemelerde orta ve uzun boylu ağaçlar son derece önemli rol oynarlar. Çünkü büyük endüstriyel tesisler peyzajın en rahatsız edici strüktürleridir.
Ağaçlarla yapılan bitkilendirmeler, perdeleme özelliğine ve çok uzak mesafelerden bakıldığında ise çalılara nazaran görüşü daha iyi kesme ya da engelleme potansiyeline, görünüşleri daha sıkı bir şekilde kontrol edebilme imkanına sahiptirler.
Gözleyicinin hareketine bağlı olarak ağaçların değişen görünümleri vardır. Ağaçlarla yapılan bitkilendirmelerde yer yer boşluklar açarak gözleyicinin merakı arttırılır. Ve gözleyicinin bakışı bu noktalara yönlendirilir. Bazı yerlerde ise ağaç gövdeleri ile çerçeve yaratılarak da ilginç görünümler sağlanır.
Ağaçlar, soliter (tek) ya da küçük bir grup olarak kullanıldığında, dikkati bir odak noktasına çekerler. Çevresinden soyutlanmış halde kullanılan ağaçlar, görüş açısı içinde göreceli olarak gözün dinlenebileceği küçük bir alan oluştururlar. Kendine özgü bir karakteri olan ağaç dikkat çekici bir obje olarak öne çıkar. Büyük bir ağaç ya da küçük bir ağaç grubu çok uzak bir mesafeden dahi gözleyicinin dikkatini çeker ve böylece büyük ölçekli peyzajda nirengi noktası ve odak noktası olma özelliğine sahiptir.
Soliter ağaçlar ya da küçük ağaç grupları, yatay ölçekteki binaların önemli bir denge unsuru ya da refakatçısı olabilirler. Bu durumda bitkilerin karakteri ve formu ile binanın formu arasındaki ilişkiye dikkat etmek gerekir. Bu çok önemli bir konudur.
Özetle bitkiler boyları ve büyüme şekilleri ile; mekansal fonksiyonları nasıl etkilediklerini çok iyi ve açık bir şekilde ortaya koyarlar. Özellikle görüşü ve sirkülasyonu kontrol etme, tasarımdan en önemli iki faktördür. Farklı amaçlara hizmet eden, farklı özelliklere sahip mekanların bitkilendirilmesinde kullanılacak bitkilerin boy ve büyüme şekilleri konusu en önemli ve bilinmesi gereken konuların başında gelmektedir.