DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Krizin ardından global ekonomik toparlanma bölgeden bölgeye farklılık göstermekle birlikte tahminlerden daha güçlü bir seyir izlemektedir. Ekonomik aktivitedeki iyileşme paralelinde gelişmiş ülkelerde sıkı kredi koşullarının sonuna gelinirken, gelişmekte olan ülkelerde kredi arzındaki artış yeniden ivme kazanmaktadır. Yunanistan ın borç stokunun sürdürülebilirliğine ilişkin endişeler Nisan ayı boyunca finansal piyasaların gündeminde önemli yer tutmuştur. Bununla birlikte, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Euro Alanı yetkililerinin Yunanistan a üç yıllık sürede kullandırılmak üzere 11 milyar tutarında yardım sağlanması konusunda mutabakata varması piyasalardaki endişelerin bir miktar azalmasını sağlamıştır. Açıklanan veriler, Türkiye ekonomisinin 21 yılının ilk çeyreğinde yüksek bir büyüme performansı gösterdiğine işaret etmektedir. Sermaye akımlarının normalleşmesi, global ticaretteki canlanma ve güçlü iç talep Türkiye ekonomisinin gelişmekte olan Avrupa ekonomileri içinde öne çıkmasına neden olmaktadır. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 3 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 7

İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Global ekonomi tahminlerden daha hızlı büyüyor. Piyasalar, Yunanistan daki gelişmelere odaklandı. Krizin ardından global ekonomik toparlanma bölgeden bölgeye farklılık göstermekle birlikte tahminlerden daha güçlü bir seyir izlemektedir. Gelişmiş ülkelerde ekonomik aktivitedeki artış ılımlı seyrederken, gelişmekte olan ülke ekonomilerinde güçlü bir görünüm sergilemektedir. Gelişmiş ülkeler içerisinde ABD de ekonomik aktivite, Euro Alanı ve Japonya ya kıyasla daha hızlı artmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde ise Asya ülkeleri başı çekmektedir. Ekonomik aktivitedeki iyileşme paralelinde gelişmiş ülkelerde sıkı kredi koşullarının sonuna gelinirken, gelişmekte olan ülkelerde kredi arzındaki artış yeniden ivme kazanmaktadır. Bununla birlikte, özellikle gelişmiş ülkelerde finansal sektörün yeniden yapılandırılmasının sürmesi ve sermaye ihtiyacı, kredi piyasası üzerinde bir süre daha baskı oluşturabilecektir. Ayrıca, bazı gelişmiş ülkelerde yüksek bütçe açıkları ve artan borç stoklarının risk algılamasını artırması da ekonomik toparlanmayı olumsuz etkileyebilecektir. Yunanistan ın borç stokunun sürdürülebilirliğine ilişkin endişeler Nisan ayı boyunca piyasaların gündeminde önemli yer tutmuştur. 9 Nisan tarihinde Fitch Yunanistan ın yabancı para cinsinden kredi notunu 2 kademe birden indirmiştir. 22 Nisan da ise Moody s Yunanistan ın kredi notunu A3 e düşürmüştür. En son not indirimi 27 Nisan da Standard and Poor s tarafından gerçekleştirilmiş ve Yunanistan ın kredi notu üç basamaklık indirimle BB+ seviyesine düşürülmüştür. Görünüm de negatif olarak belirlenmiştir. Böylece, Yunanistan ın kredi notu yatırım yapılabilir seviyeden spekülatif seviyeye gerilemiştir. Aynı dönemde, Standard and Poor s Portekiz in kredi notunu 2 kademe, İspanya nın kredi notunu da 1 kademe aşağı indirmiş; Portekiz in kredi notu A- seviyesine, İspanya nınki de AA ya gerilemiştir. Portekiz in kamu maliyesine ve ekonomik görünümüne ilişkin gelişmeler, İspanya nın ise zayıf büyümesinin kamu maliyesi üzerinde beklenen olumsuz etkileri not indirimlerine gerekçe olarak gösterilmiştir. Bu gelişmelerin ardından söz konusu ülkelerin borçlanma maliyetleri hızla yükselmiş ve global piyasalarda risk algılaması artmıştır. Nitekim, 27 Nisan da global risk endeksi (VIX) Ekim 28 den bu yana en yüksek günlük artışını kaydetmiştir. Bununla birlikte, Mayıs ayı başı itibarıyla Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Euro Alanı yetkililerinin Yunanistan a üç yıllık sürede kullandırılmak üzere 11 milyar tutarında yardım sağlanması konusunda mutabakata varmaları, piyasalardaki endişelerin bir miktar azalmasını sağlamıştır. Sermaye akımları Türkiye ekonomisinde güçlü toparlanma Gelişmiş ülkelerdeki enflasyon göstergeleri işgücü piyasalarındaki zayıflığın da etkisiyle düşük düzeylerde seyretmektedir. Bu ülkelerde ekonomik aktivitedeki toparlanmanın da ılımlı seyretmesi, gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz oranlarını bir süre daha düşük seviyelerde tutacağına işaret etmektedir. Bu durum gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarını desteklemekte ve bu ülkelerin para birimlerinin değerlenmesine yol açmaktadır. Öte yandan, orta vadede gelişmiş ülkelerin yüksek seviyedeki borçlanma ihtiyacının gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye girişi üzerinde yeniden baskı yaratabileceği düşünülmektedir. Açıklanan veriler, Türkiye ekonomisinin 21 yılının ilk çeyreğinde yüksek bir büyüme performansı gösterdiğine işaret etmektedir. Sermaye akımlarının normalleşmesi, global ticaretteki canlanma ve güçlü iç talep Türkiye ekonomisinin gelişmekte olan Avrupa ekonomileri içinde öne çıkmasına neden olmaktadır. Bu çerçevede, ekonominin 21 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %11 büyüdüğünü, yıllık büyümenin ise % i aşacağını tahmin ediyoruz. 1

İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler IMF, dünya ekonomisi için büyüme tahminini %4,2 ye yükseltti. IMF, Nisan ayında yayımladığı Dünya Ekonomik Görünümü Raporu nda, küresel ekonomideki toparlanmanın beklentilerden güçlü seyretmekle birlikte, ülkeden ülkeye farklılık arz ettiğini ifade etmiştir. IMF, dünya ekonomisinin 21 yılında %4,2, 211 yılında %4,3 büyüyeceğini öngörmektedir. Öte yandan, krizden çıkışta önemli katkı sağlayan genişletici maliye politikalarının bütçe açıklarında artışa neden olmasının orta vadeli mali konsolidasyon stratejilerine olan ihtiyacı artırdığını vurgulamıştır. Bu durumun, büyüme üzerinde risk unsuru oluşturabileceği belirtilmiştir. IMF, Global Finansal İstikrar Raporu nu açıkladı. IMF Tahminleri (%) Nisan Ayı Tahminleri Ocak Ayı Tahminlerinden Farkı 21 211 21 211 Büyüme Dünya 4,2 4,3,3 - Gelişmiş Ülkeler 2,3 2,4,2 - ABD 3,1 2,6,4,2 Euro Alanı 1, 1, - -,1 Japonya 1,9 2,,2 -,2 Gelişmekte Olan Ülkeler 6,3 6,,3,2 Türkiye,2 3,4 - - Çin 1, 9,9 -,2 Rusya 4, 3,3,4 -,1 Brezilya, 4,1,8,4 Hindistan 8,8 8,4 1,1,6 Dünya Ticaret Hacmi 7, 6,1 1,2 -,2 Enflasyon Gelişmiş Ülkeler 1, 1,4,2 -,1 Gelişmekte Olan Ülkeler 6,2 4,7 -,1 Kaynak: IMF Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Nisan 21 Nisan ayında yayımlanan Global Finansal İstikrar Raporu nda, IMF küresel finansal sistemde iyileşme kaydedildiğini belirtmiş ve krizin başlangıcından bu yana dünya genelinde sorunlu varlıklardan kaynaklanan zarar tahminini $2,8 trilyondan $2,3 trilyona indirmiştir. Ayrıca, raporda özellikle gelişmekte olan ülkelere yönelen sermaye girişlerinin önümüzdeki dönemde enflasyon ve döviz kurları üzerinde etkili olabileceği ve bunun da ülke ekonomileri için risk unsuru oluşturabileceği ifade edilmiştir. Fed faiz oranlarını değiştirmedi. Euro Alanı nda toparlanma ABD ye kıyasla daha zayıf... BoJ, büyüme ve enflasyon tahminlerini güncelledi. ABD Merkez Bankası (Fed), 28 Nisan daki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını %-,2 aralığında değiştirmeden bırakmıştır. Fed, toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, ekonomik aktivitedeki güçlenmenin sürdüğünü ve işgücü piyasasında toparlanmanın başladığını ifade etmiştir. Ayrıca, Fed faiz oranlarının uzun bir süre daha düşük seviyelerde tutulacağı yönündeki görüşünü tekrar etmiştir. ABD ekonomisi yılın ilk çeyreğinde tüketim harcamalarındaki artışın etkisiyle %3,2 büyümüştür. Avrupa Merkez Bankası (ECB), 8 Nisan daki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını piyasa beklentileri paralelinde değiştirmeyerek %1 seviyesinde bırakmıştır. Euro Alanı ekonomisi ABD ekonomisine kıyasla daha zayıf bir görünüm sergilemektedir. Euro Alanı nın 21 yılında %1 civarında büyüyeceği tahmin edilmektedir. Ayrıca, Yunanistan a ilişkin gelişmeler ECB nin çıkış stratejileri uygulamasını zorlaştırmaktadır. Japonya Merkez Bankası (BoJ), 3 Nisan daki toplantısında faiz oranlarını beklentiler paralelinde değiştirmeyerek %,1 seviyesinde bırakmıştır. Toplantı sonrası yapılan açıklamada Japonya ekonomisinin mevcut koşullarında büyümenin desteklenmesinin önem taşıdığı vurgulanmıştır. Öte yandan, Ocak ayında deflasyonun 211 mali yılında da sürebileceğini öngören BoJ, güncellediği tahminlerinde çekirdek tüketici enflasyonunun 211 mali yılında artabileceğini belirtmiştir. Ayrıca BoJ, Japon ekonomisinin 21 yılında %1,8, 211 yılında %2 büyüyeceğini öngörmüştür. 2

Oca.7 Mar.7 May.7 Tem.7 Eyl.7 Kas.7 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 % 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mar.11 Haz.11 Kaynak: Reuters Vadeli Piyasalar Fed ECB BoJ Euro nun zayıf seyri sürüyor. Nisan ayında petrol ve altın fiyatları yükseldi. Risk primleri arttı. Euro, Yunanistan ın mali durumunun düşünülenden daha kötü olduğunun ortaya çıkması ve rating şirketleri tarafından yapılan not indirimlerinin etkisiyle zayıf bir görünüm sergilemektedir. 3 Nisan itibarıyla /$ paritesi 1,33 seviyesindedir. $/ paritesi ise yatay bir seyir izleyerek ay sonunda 94 düzeyinde gerçekleşmiştir. ABD başta olmak üzere küresel ekonomideki toparlanma eğiliminin belirginleşmesiyle petrol fiyatlarındaki artış Nisan ayında da sürmüştür. Petrol fiyatları Nisan ayı sonu itibarıyla $/varil 87 düzeyinde gerçekleşmiştir. Nisan ayında, Yunanistan başta olmak üzere Euro Alanı ülkelerinin mali durumlarına ilişkin endişelerin risk algılamasını yükseltmesi altın alımlarını artırmıştır. Altın fiyatları Nisan ayında %6 ya yakın artarak 3 Nisan itibarıyla $/ons 1.178 ile yılın en yüksek seviyesine yükselmiştir. Nisan ayında, Mart ayı sonuna göre gelişmekte olan ülkelerin eurotahvillerinin risk primleri 14 baz puan artarak 26 baz puana, Türk eurotahvillerinin risk primleri 19 baz puan artarak 22 baz puana yükselmiştir. Nisan ayı boyunca Yunanistan ekonomisine ilişkin endişelerin devam etmesi risk primlerinin yükselişinde etkili olmuştur. Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Sanayi üretim artışı güçlü KKO, Ekim 28 den bu yana en yüksek seviyede Sınai üretim Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %18,1 artış kaydetmiştir. Aylık bazda ise, mevsimsel ve takvim etkilerinden arındırılmış olan endeksteki artış %1,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Kapasite kullanım oranına (KKO) bakıldığında da, Nisan ayında imalat sanayinde KKO nun geçen yılın aynı ayına göre 11,9 puan artarak Ekim 28 den bu yana en yüksek seviyesi olan %72,2 ye yükseldiği görülmektedir. KKO da yatırım malları imalatındaki toparlanma dikkat çekmektedir. 9 8 8 7 7 6 6 Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) Yatırım M. Ara M. Tüketim M. Kaynak: TCMB 3

Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 Haz.8 Tem.8 Ağu.8 Eyl.8 Eki.8 Kas.8 Ara.8 Oca.9 Şub.9 Mar.9 Nis.9 Nis.1 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Beklentiler olumlu Nisan ayı İktisadi Yönelim Anketi ne göre ise, gelecek üç aya ilişkin değerlendirmelerde üretim hacminde artış bekleyenler lehine olan seyir güçlenerek devam etmiştir. Gelecek üç aya ilişkin ihracat sipariş, iç piyasa sipariş ve toplam sipariş miktarlarındaki artış beklentileri de güçlenmiştir. Öncü göstergelerden tüketici güven endeksi de artış kaydetmektedir. Geçtiğimiz yılın aynı döneminin üzerinde olan endeks, iç talebin ekonomik büyümeye katkı yapmaya devam ettiğine işaret etmektedir. 13 12 11 1 9 8 7 6 Reel Kesim Güven Endeksi Tüketici Güven Endeksi CNBC-e Tüketici Güven Endeksi 118,8 9,3 84,7 Mart ayında dış ticaret dengesi $ milyar açık verdi. Mart ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %22,4 artarak $1 milyar civarında gerçekleşirken, ithalat %42,7 lik artış kaydederek $1 milyar düzeyine yükselmiştir. Böylece, Mart ayında dış ticaret açığı $ milyar ile Aralık 28 den bu yana en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Dış ticaret açığının yeniden genişleme eğilimine girmesi ekonomik aktivitenin arttığına işaret etmektedir. 21 yılı genelinde de, dış ticaret açığının genişlemeye devam edeceğini düşünüyoruz. Mart Ocak-Mart (milyon $) 29 21 (%) 29 21 (%) İhracat 8.17 9.986 22,4 24.478 26.2 7, İthalat 1.24 1.17 42,7 28.882 38.32 32,7 Dış Ticaret Dengesi -367 -.32 112,6-4.44-112 17,3 Karşılama Oranı (%) 77, 66, - 84,8 68,4 - Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK 13 12 11 1 9 8 Sanayi Üretim Endeksi Dış Ticaret Açığı* (milyar $) 9 8 7 6 4 3 2 1 *sağ eksen Kaynak: TÜİK Ana metal sanayi ihracatında gerileme Yılın ilk çeyreğinde motorlu kara taşıtları, tekstil ürünleri ve giyim ürünleri ihracatındaki artış dikkat çekmektedir. Mart ayında motorlu kara taşıtları ihracatı $1, milyar seviyesinde gerçekleşerek Eylül 28 den bu yana en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Öte yandan, ana metal sanayii ihracatı gerilemiştir. 4

Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Enerji fiyatlarındaki yükseliş ithalatı artırıyor. Şubat ayında cari açık beklentiler paralelinde gerçekleşti. Yılın ilk çeyreğinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre ithalat artışı, ihracatın oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, artan ara malı ithalatı talebinin yanısıra emtia fiyatlarındaki yükseliş de etkili olmuştur. Nitekim, bu dönemde kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, ana metal sanayii ve kimyasal madde ve ürünler ithalatındaki artış dikkat çekmektedir. Şubat ayında cari işlemler dengesi beklentilere paralel olarak $2,6 milyar düzeyinde açık vermiştir. 12 aylık kümülatif bazda cari işlemler açığı da Şubat ayında $18,8 milyara ulaşmıştır. Mart 29-Şubat Ocak-Şubat (milyon $) 21 29 21 Cari İşlemler Dengesi -18.813-81 -.72 Dış Ticaret Dengesi -29.686-36 -4.866 Hizmetler Dengesi 16.38 447 299 Turizm (net) 17.48 91 896 Gelir Dengesi -7.327-1.41-1.197 Cari Transferler 162 329 192 Sermaye ve Finans Hesapları 11.181-69 3.177 Doğrudan Yatırımlar (net).28 1.474 62 Portföy Yatırımları (net) 722-74 -214 Hisse Senetleri 3.47-43 28 Borç Senetleri 13-1.289 613 Diğer Yatırımlar (net) 19-1.123 1.766 Krediler -13.281-1.631-172 Bankacılık Sektörü -4.174-972 -1.17 Bankacılık Dışı Sektörler -1.39-6 -1.6 Rezerv Varlıklar (net) 1.42-18 973 Net Hata ve Noksan 7.632 3.37 39 Kaynak: TCMB Sermaye ve finans hesapları incelendiğinde, Şubat ayında $298 milyon net doğrudan yatırım girişi kaydedildiği görülmektedir. Portföy yatırımlarında ise Hazine nin yurtdışı piyasalara yapmış olduğu borç geri ödemesinin de etkisiyle $2,2 milyar çıkış yaşanmıştır. Aynı dönemde, bankacılık dışı özel sektör net borç ödeyicisi konumunu sürdürmüştür. Bankacılık dışı özel sektörün uzun vadeli borç çevirme oranı %71 e yükselmiştir. Şubat ayında net hata ve noksan kaleminde $4 milyon tutarında giriş kaydedilmiştir. Cari açığın finansmanında sorun beklenmiyor. Son dönemde, ekonomik aktivitede kaydedilen toparlanma paralelinde dış ticaret açığı ve cari açık yeniden artış eğilimine girmiştir. Bu durumun 21 yılı genelinde süreceği ve cari açığın bir önceki yıla kıyasla önemli ölçüde artış kaydedeceği öngörülmektedir. Ancak, cari açığın finansmanında global likidite koşullarındaki iyileşmenin de etkisiyle bir sorun yaşanmayacağı ve TL nin değeri üzerinde baskı gözlenmeyeceği düşünülmektedir (milyar $) 9 7 Cari Açık (Aylık) Dış Ticaret Açığı (Aylık) 3 1-1 Kaynak: TCMB, TÜİK Yılın ilk çeyreği itibarıyla bütçe sonuçları olumlu Maliye Bakanlığı nın açıkladığı merkezi yönetim bütçe verilerine göre, Mart ayında bütçe açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %32,2 oranında azalarak TL,9 milyar

İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 düzeyinde gerçekleşmiştir. Böylece, yılın ilk çeyreğinde bütçe açığı geçtiğimiz yılın aynı dönemindeki TL19,1 milyar seviyesinden TL11,3 milyara gerilemiştir. 29 yılında ekonomik aktivitedeki daralmanın vergi gelirlerini olumsuz etkilemesi ve yerel seçimler öncesinde artan faiz dışı harcamalar ilk çeyrekteki olumsuz bütçe performansında etkili olmuştu. Faiz dışı dengeye bakıldığında da, geçtiğimiz yılın ilk çeyreğinde TL1 milyar tutarındaki faiz dışı açıktan bu yılın aynı döneminde TL3,7 milyar fazlaya dönüldüğü görülmektedir. Yılın ilk çeyreği itibarıyla, bütçe gerçekleşmelerinin hedeflerle uyumlu olduğu dikkat çekmektedir. Mart Yıllık % Ocak-Mart Yıllık % (milyon TL) 21 Değişim 29 21 Değişim Bütçe Tahmini Gerç./Tahmin Harcamalar 23.436 7,4 66.42 68.373 2,9 286.981 23,8 Faiz Harcamaları 4.333-2,6 18.9 14.999-17,1 6.7 26,4 Faiz Dışı Harcamalar 19.14 1, 48.334 3.374 1,4 23.231 23,2 Gelirler 17.488 34, 47.298 7.32 2,6 236.794 24,1 Vergi Gelirleri 14.461 37, 38.144 47.92 2,6 193.324 24,8 Diğer Gelirler 3.27 19,2 9.14 9.13 -,3 43.471 21, Bütçe Dengesi -.948-32,2-19.127-11.341-4,7 -.187 22,6 Faiz Dışı Denge -1.616-62,6-1.37 3.69-6.63,8 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı (%) Vergi gelirleri artıyor. Harcamalarda sınırlı artış TCMB, Para Politikası Çıkış Stratejisi ni açıkladı. Ekonomik aktivitedeki artış eğilimi ile 21 yılının başında fiyat esnekliği az olan akaryakıt, alkollü içecekler ve tütün ürünleri gibi ürünlerden alınan vergi oranlarının yükseltilmesi, yılın ilk çeyreğinde vergi gelirlerinin %2,6 oranında artırılmasına imkân vermiştir. Bu dönemde, gelir vergisindeki artış %1,6, kurumlar vergisindeki artış %1,1 oranında gerçekleşmiştir. Vergi gelirlerine asıl katkı dolaylı vergilerden sağlanmıştır. Bu dönemde, dolaylı vergiler içerisinde Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi %4, Özel Tüketim Vergisi %34, İthalde Alınan Katma Değer Vergisi ise ithalatın yeniden artış eğilimine girmesi ile birlikte %8 oranında artmıştır. Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla harcamalardaki artış %2,9 ile sınırlı bir düzeyde kalmıştır. Faiz harcamaları %17,1 oranında gerilerken, faiz dışı harcamalardaki artış %1,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. TCMB, 13 Nisan daki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını beklentiler paralelinde değiştirmeyerek %6, seviyesinde bırakırken, 14 Nisan da Para Politikası Çıkış Stratejisi ni açıklamıştır. Buna göre; döviz ve TL piyasalarına yönelik alınan tedbirlerin bir bölümünün aşamalı olarak geri çekilmesi planlanmaktadır. Öncelikle kriz yönetimi kapsamında devreye sokulan tedbirlerin geri alınacağı belirtilmiştir. Döviz piyasasına yönelik çıkış stratejisinde, küresel piyasalardaki normalleşme belirginleştikçe döviz likiditesine ilişkin sağlanan imkânların kriz öncesi seviyelere getirilmesi planlanmaktadır. Nitekim TCMB, 26 Nisan da bankaların tutmak zorunda olduğu yabancı para zorunlu karşılık oranını baz puan artırarak %9, e yükseltmiştir. Böylece, TCMB piyasadan yaklaşık $7 milyon likidite çekmiştir. Türk Lirası piyasalara yönelik çıkış stratejisinde, aşamalı bir strateji uygulanmasına karar verilmiştir. İlk aşamada, piyasanın ihtiyacından daha fazla fonlanması şeklindeki politika çerçevesinde arz edilmekte olan likidite miktarı tedricen azaltılmaya başlanacaktır. İkinci aşamayı ise teknik faiz ayarlaması oluşturmaktadır. TCMB nin açıkladığı çıkış stratejisi genel olarak krize karşı alınan önlemlerden çıkışın hızlı bir şekilde değil, tedrici olacağını göstermektedir. TCMB, baz senaryosunda faizlerin yılın son çeyreğinde artacağını öngörüyor. 29 Nisan da yılın ikinci Enflasyon Raporu nu açıklayan TCMB, son dönemde yaşanan gelişmelere bağlı olarak enflasyon tahminlerini yukarı yönlü revize etmiştir. TCMB, bu revizyonun gerekçeleri arasında gıda fiyatlarındaki hızlı artışı, iç talebin güçlü seyri ile vergi artışlarının yanısıra petrol ve ithal girdi maliyetlerini göstermiştir. Kısa vadede likidite tedbirlerinin aşamalı olarak normalleştirileceği, 6

Nis.9 Nis.1 Oca.9 Şub.9 Mar.9 Nis.9 Nis.1 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 politika faizlerinin ise bir süre daha mevcut düzeylerde tutularak yılın son çeyreğinden itibaren ölçülü artışlar gösterdikten sonra gelecek üç yıl boyunca tek haneli düzeylerde kalacağı varsayımı altında Merkez Bankası; %7 olasılıkla enflasyonun; 21 yılı sonunda %7,2 ile %9,6 aralığında (orta noktası %8,4), 211 yılı sonunda %3,6 ile %7,2 aralığında (orta noktası %,4) ve 212 yılında % düzeyinde gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler Mevduat hacmi 29 yılsonuna göre %4 arttı. 16 Nisan itibarıyla, mevduat hacmi 29 yılsonuna göre %4 artarak TL2,6 milyara yükselmiştir. Bu dönemde TP mevduat hacmi %,9 yükselirken, YP mevduat sadece %,3 artış kaydetmiştir. Böylece YP mevduatın toplam mevduat içindeki oranı %33,3 seviyesine gerilemiştir. 38 YP Mevduatın Toplam Mevduat İçindeki Payı (%) 37 36 3 34 33 32 Kaynak: BDDK Kredi hacmi 29 yılsonuna göre TL23 milyar arttı. 16 Nisan itibarıyla toplam kredi hacmi 29 yılsonuna göre %,8 oranında artarak TL423, milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde tüketici kredileri %8,2 oranında artış kaydederek TL1,9 milyara yükselmiştir. Tüketici kredileri içerisinde konut ve ihtiyaç kredileri sırasıyla %8,7 ve %7,8 yükselirken, taşıt kredileri %4 düşmüştür. Kredi hacmi banka türlerine göre son bir yıllık dönemde incelendiğinde, Mart ayı başından itibaren kamu bankalarının, Nisan ayı başından itibaren ise yabancı bankaların kredi hacmi artışındaki yavaşlama dikkat çekmektedir. Buna karşılık, özel bankaların kredi hacmindeki artış hızlanmıştır. 1 Kredi Hacmindeki Değişim* (%) 8 6 4 2-2 -4-6 -8 Kamu Özel Yabancı (*) Bir önceki çeyreğe göre değişim Kaynak: BDDK 7

İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Menkul kıymetler portföyü... Emanet menkul kıymetler portföyü yatay seyretti. Bankacılık sektörünün menkul kıymetler portföyü, 16 Nisan 21 itibarıyla 29 yılsonuna göre %3,9 artarak TL273,2 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Yılsonuna göre menkul kıymetler portföyünü en çok kamu bankalarının artırdıkları gözlenmiştir. 16 Nisan 21 itibarıyla, emanet menkul kıymetler portföyü 29 yılsonuna göre %,1 gerilemiştir. Bu dönemde yurtiçindeki yerleşiklerin emanet menkul kıymetler portföyü %3,2 oranında azalırken, yurtdışı yerleşiklerin emanet menkul kıymetler portföyü %1,1 oranında artış kaydetmiştir. 9 Emanet Menkul Kıymetler Portföyü (milyar TL) 3 89 88 87 86 Yurtiçi Yerleşikler 8 Yurtdışı Yerleşikler* 84 Nis.1 29 28 27 26 2 * sağ eksen Kaynak: BDDK Bankalar kapalı pozisyonda. Gelecek döneme ilişkin riskler 16 Nisan 21 itibarıyla bankacılık sektörünün yabancı para net genel pozisyonu $88 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde -$1.77 milyon, bilanço dışında ise $1.863 milyon düzeyindedir. BDDK tarafından yapılan Bankacılık Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti Anketi sonuçlarına göre, küresel ekonomik krizin Türkiye açısından etkisini kaybedeceğine ilişkin olumlu beklentilerin öne çıktığı görülmektedir. Anket sonuçlarında GSYH, kredi hacmi ve bankacılık sektörü aktif büyüklüğü gibi göstergelerde artış beklentilerinin ağırlıkta olduğu görülmektedir. Nitekim, ticari ve bireysel kredilerde takibe düşme oranına ilişkin artış beklentilerinin önemli bir gerileme göstererek son bir yılın en düşük seviyesine gerilemiş olması gelecek dönemde kredi arzının artacağına işaret etmektedir. Son anket sonuçlarına göre, kredi riski, bankacılık sektörünün risk kaynakları içerisinde ilk sırada yer almaya devam etmektedir. Öte yandan, para politikasının sıkılaştırılması beklentisi paralelinde faiz riskinin önemli ölçüde artış kaydetmesinin sektörün kârlılığı üzerinde baskı yaratabileceği düşünülmektedir. 1 9 8 7 6 4 3 2 1 86 Bankacılık Sektöründeki Risk Kaynakları (%) 49 1 Nis.9 Nis.1 Kredi Riski Faiz Riski Diğer Riskler* Kaynak: BDDK, Bankacılık Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti Anketi nde Bankacılık sektörünün önümüzdeki 3 aylık dönemdeki muhtemel risk kaynaklarını önem derecesine göre (en önemlisi 1 olmak üzere 1 den 6 ya) sıralayınız. sorusuna verilen cevapların yüzde dağılımından alınmıştır. *Kur riski, düzenleme riski, likidite riski ve operasyonel riskler 8

İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 21 Beklentiler Yılın ilk dört ayında açıklanan veriler dış talebin nispeten zayıf seyretmesine karşılık iç talebin desteğiyle Türkiye ekonomisinde beklentilerden güçlü bir toparlanma sürecinin istikrar kazandığına işaret etmektedir. Ayrıca, bütçe gelişmelerinin Orta Vadeli Program da yer alan hedeflerden daha iyi bir performans göstermesi dikkati çekmektedir. Yunanistan başta olmak üzere bazı Euro Alanı ekonomilerinde kamu borç stoklarının sürdürülebilirliğine ilişkin gelişmeler zaman zaman risk algılamasını artırsa da, finansal piyasalar genel olarak olumlu bir seyir izlemiştir. Yıl genelinde de bu eğilimin devam edeceği ve kredi hacmindeki artışın reel ekonomideki toparlanmayla birlikte hız kazanacağı tahmin edilmektedir. 9

Mar.9 Nis.9 Mar.9 Nis.9 Mar.9 Nis.9 Şub.9 Mar.9 Nis.9 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 1 GSYH (Yıllık % Değişim) 1 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) 1 - -1-1 -2 1 - -1-1 Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM 3 2 2 1 1 12,1 18,1 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) 29 21 6, 2,3 7 7 6 İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) 72,2 29 21 - -1-1 -1,1-9, -6,3-8,9-2,2 6 6,3-2 -2-2,9-18,7-17,6-21,4-23,8 O Ş M N M H T A E E K A O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET 4 3 2 1-1 -2-3 -4 İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 4 Aylık 12 Aylık 3 2 1 12 Aylık 4 4 3 3 2 2 1 - -1 1 ENFLASYON 3 2 1 Aylık Enflasyon (%) 1,94,8 1 1 TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 9,6-1 TÜFE ÜFE 8,8-2 -3-4 - Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 1

Nis.9 Nis.1 Nis.9 Nis.1 Nis.9 Nis.1 Nis.9 Nis.1 Nis.9 Nis.1 Nis.9 Nis.1 DÖVİZ 2,4 Kurlar 1, Parite 2,2 1, 2, 1,4 1,8 1,4 1,6 1,3 1,4 1,3 /$ 1,2 /TL $/TL Sepet (,* +,*$) 1,2 3 Günlük Hareketli Ortalama 1, 1,2 BONO-TAHVİL 16 Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 8 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) 14 6 12 1 8,9 4 8 2 1,2 6 8 Risk Primleri EMBI+ EMBI+(TR) VIX Endeksi 62 4 4 3 27 2 1 1 Kaynak: TCMB, Reuters, DPT, İMKB, JP Morgan, Chicago Board Options Exchange, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık 1. 21 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mar.9 Nis.9 Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık 1. 21 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık 1. 21 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık 1. 21 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık 1. 21 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER 4 3 2 1-1 -2-3 -4 - -6 Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%) 4,4 3. 3. 2. 2. 1. 1.. Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) 2.79 1,7 Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) 1 Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 9 1,466 8 8,1 1, 7 6 1,2 12 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 8 7 7,22 84,74 6 Kaynak: TCMB 12

EKONOMĠK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME 24 2 26 27 28 29 GSYH (milyon $) 39.387 481.497 26.429 648.74 7494 617.611 Büyüme Oranı (%) 9,4 8,4 6,9 4,7,7-4,7 ENFLASYON (%) 24 2 26 27 28 29 ġub.1 ÜFE (yıllık) 1,34 2,66 11,8,94 8,11,93 6,82 8,8 TÜFE (yıllık) 9,3 7,72 9,6 8,39 1,6 6,3 1,13 9,6 DÖVĠZ KURLARI 24 2 26 27 28 29 ġub.1 Nis.1 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 143,2 171,4 16,1 19,3 168,8 17,2 182,8 181, 188,3 $/TL 1,3421 1,343 1,4131 1,1647 1,123 1,7 1,4 1,21 1,484 Euro/TL 1,8268 1,94 1,886 1,712 2,148 2,163 2,774 2,23 1,961 Euro/$ 1,38 1,184 1,3196 1,489 1,3978 1,4316 1,362 1,31 1,329 ÖDEMELER DENGESĠ (milyon $) 24 2 26 27 28 29 ġub.1 (1) Toplam Mal İhracatı 68.3 78.36 93.611 11.364 14.81 19.686 17.224 Toplam Mal İthalatı 91.271 111.366 134.73 1641 193.781 134.42 29 DıĢ Ticaret Dengesi -2736-33.1-4.962-46.677-3.2-24.86-4.866 Cari ĠĢlemler Dengesi -14.431-288 -31-38.219-41.866-14.42 -.72 YURTDIġINDAN SAĞLANAN KREDĠLER (milyon $) 24 2 26 27 28 29 ġub.1 (1) Bankalar.78 9.248.814.68 3.47-4.129-1.17 Uzun Vade 361 6.44 9.766 7.271 724-1.34-4 Kısa Vade 3.347 74-3.92-1.663 323-789 -67 Diğer Sektörler.16 9.87 18.812 2.888 23.68-9.39-1.6 Uzun Vade 4.76 9.8 18.317 2.674 2746-9.318-1.692 Kısa Vade 341 367 49 214 934-221 186 BÜTÇE GERÇEKLEġMELERĠ (1)(2) 24 2 26 27 28 29 ġub.1 (milyon TL) Harcamalar 193 19.687 178.126 24.68 227.31 267.27 44.936 68.373 Faiz Harcamaları 6.491 4.68 4.963 48.73.661 3.21 1.667 14.999 Faiz Dışı Harcamalar 9.61 114.7 13163 1.31 176.369 214.74 34.27 3.374 Gelirler 12919 1784 173.483 19.36 29.98 21.6 39.44 7.32 Vergi Gelirleri 1.342 119.627 137.48 183 168.19 17417 33.441 47.92 Diğer Gelirler 277 33.17 36.3 37.2 41.49 4644 6.13 9.13 Bütçe Dengesi -29.173-6.93-4.643-13.78-17.432-21 -.392-11.341 Faiz DıĢı Denge 27.318 38.777 41.32 3.4 33.229 986.274 3.69 MERKEZĠ YÖNETĠM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) 24 2 26 27 28 29 ġub.1 İç Borç Stoku 167,3 182,4 178,9 219,2 181,7 219,2 221, 223,9 Dış Borç Stoku 68,6 64,6 66,6 67,1 69,8 74,1 73,7 74,4 Toplam 23,8 247,1 24, 286,3 21, 293,2 294,7 298,3 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 13

MEVDUAT 27 28 29(I) ġub.1 16 Nis.1(II) DeğiĢim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) 36.436 464.234 31.492 44.67 48.469 631 4, TL 23.33 299.27 348.167 3647 367.24 368.821,9 YP 13.12 164.96 183.32 18628 181.44 183.81,3 YP (Milyon $) 11298 111.321 123.18 119.33 119.72 126.394 2,6 YP Mev./Toplam Mev. (%) 3,6 3, 34, 33, 33,1 33,3 - MÜġTERĠLER ADINA BANKALAR EMANETĠNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) 27 28 29(I) ġub.1 16 Nis.1(II) DeğiĢim* (%) (II/I) Toplam 98.941 96.779 11.2 114.11 114.9 11.127 -,1 Yurtiçi Yerleşikler 6846 69.739 88.363 87.211 86.69 8.7-3,2 Yurtdışı Yerleşikler 36.9 27.4 26.892 26.81 28.24 29.62 1,1 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) BANKACILIK SEKTÖRÜ 27 28 29(I) ġub.1 16 Nis.1(II) DeğiĢim* (%) (II/I) Toplam 164.121 19834 2682 273.9 27.66 273.212 3,9 KREDĠLER (milyon TL) 27 28 29(I) ġub.1 16 Nis.1(II) DeğiĢim* (%) (II/I) Kredi Hacmi 287.97 373.862 4.1 413.262 42.222 423.4,8 TL 217.819 267.93 293.42 3.94 3.799 311.122 6, YP 7.1 16.77 17.8 11668 114.423 11424, Bireysel Krediler 127.381 16.29 168.693 17949 17.837 179.4 6,4 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 1.38 121.799 131.213 13.3 138.67 141.2 7,8 Tüketici Kredileri 67.628 83.219 93.319 96.473 98.868 1.939 8,2 Konut 3441 39.278 44.896 46.76 47.663 48.813 8,7 Taşıt 6.123.3 4.421 4.239 4.24 4.24-4, İhtiyaç 26.29 33.26 38.396 39.394 4.394 41.41 7,8 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 27.1 34.23 37.48 37.446 37.23 38.2 1,4 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 44,2 41,7 42,1 41,8 41,8 42,4 - TASFĠYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) 27 28 29 ġub.1 16 Nis.1 Toplam Krediler 3, 3,4,1, 4,9 4,8 Bireysel Krediler 2, 3,8 6,6 6,3 6,2,9 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 1, 2,9,4,1, 4,8 Tüketici Kredileri 1,4 2,2 4,1 3,9 3,8 3,6 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,3 6,7 1,4 1,4 1, 9,8 YABANCI PARA NET GENEL POZĠSYONU (milyon $) 27 28 29 ġub.1 16 Nis.1 Toplam -217 16 48-88 -447 88 Bilanço içi -1.19-3.1-11.28-1.616-1.394-1.77 Bilanço dışı 9.81 3.32 11.936 9.737 9.947 1.863 Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 14

ĠletiĢim Bilgileri Ġsim-Soyadı Unvan Tel E-mail Ġzlem Erdem Bölüm Müdürü +9 (212) 316 16 2 izlem.erdem@isbank.com.tr Mehtap Bingöl Grup Müdürü +9 (212) 316 16 8 mehtap.bingol@isbank.com.tr Alper Gürler Müdür Yardımcısı +9 (212) 316 16 81 alper.gurler@isbank.com.tr Kıvılcım Eraydın İktisat Uzman Yrd. +9 (212) 316 16 86 kivilcim.eraydin@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu İktisat Uzman Yrd. +9 (212) 316 16 88 hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr Esra Özgür İktisat Uzman Yrd. +9 (212) 316 16 73 esra.ozgur@isbank.com.tr H. Erhan Gül İktisat Uzman Yrd. +9 (212) 316 16 72 erhan.gul@isbank.com.tr Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +9 (212) 316 16 83 bora.cevik@isbank.com.tr Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 1