Gebelerde Hepatit E Seroprevalans. Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi

Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi Hakan LEBLEB C O LU, Mustafa SÜNBÜL, Bilgehan AYGEN, Fatma SIRMATEL, Yasemin ERSOY, Kemalettin AYDIN, lyas DÖKMETAfi zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas Hüsnü ALTUNAY, Selahattin KENAR, Nafiz KOÇAK, fiaban ÇAVUfiLU Manisa Bölgesinde zole Anti-HBc Seroprevalans ve Nonspesifik Çapraz Reaksiyonlarla liflkisi Tamer fianlida, Sinem AKÇALI, Sema AfiKIN, Cenk SEZG N, Beril ÖZBAKKALO LU Akut Viral Hepatit Olgular n n De erlendirilmesi Aylin ÇOLPAN, Hürrem BODUR, Ayfle ERBAY, Esragül AKINCI, P nar ÖNGÜRÜ, Selim EREN Hepatit B Afl s na Uyum ve Uyumu Etkileyen Faktörler Cemal BULUT, Arzu M. YETK N, Necla TÜLEK Hastane Personelinin Viral Hepatitler ve Hepatit B Afl s ile lgili Bilgi Düzeyinin De erlendirilmesi Zeynep AKÇAM, Mustafa AKÇAM, Melek COfiKUN, Mustafa SÜNBÜL Yüzüncü Y l Üniversitesi T p Fakültesi nde Gebe Kad nlarda Hepatit E Virüs Seroprevalans Gebelerde Hepatit E Seroprevalans Halil YAZGI, Ayten KADANALI, Mustafa ERTEK, Abdulkadir GÜLEN Eskiflehir de Kan Donörlerinde Anti-HEV Seroprevalans Elif DOYUK KARTAL, lhan ÖZGÜNEfi, Zafer GÜLBAfi, Gaye USLUER Yeni Kurulan Bir T p Fakültesi Hastanesinde Sa l k Çal flanlar n n Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalans rfan fiencan, dris fiah N, Demet KAYA, Zeynep BAHT YAR Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl laflt r lmas E. Mahir GÜLCAN, Nuran SA LIK, Rengin fi RANEC, Haydar ÖZTÜRK, Altan YALÇINER, Önder ULUCAKLI Diyarbak r linde Kan Donörlerinde HBsAg ve Anti-HCV Prevalans Ömer Faruk KÖKO LU, Mehmet Faruk GEY K, Hasan UÇMAK, Selda ASLAN, Celal AYAZ, Salih HOfiO LU Erzurum da 6-17 Yafl Grubu Çocuklarda HBV nfeksiyonu Prevalans Çal flmas S ras nda Saptanan Atipik Serolojik Profiller Vildan ERTEK N, M. Ayfle SEL MO LU, Handan ALP Hüseyin GÜDÜCÜO LU, M. Güzel KURTO LU, Hamza BOZKURT, Abdülaziz GÜL, Selma GÜLMEZ, Mustafa BERKTAfi

V RAL HEPAT T DERG S Cilt: 8 Say : 1 Y l: 2003 Ç NDEK LER Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi Hakan LEBLEB C O LU, Mustafa SÜNBÜL, Bilgehan AYGEN, Fatma SIRMATEL, Yasemin ERSOY, Kemalettin AYDIN, lyas DÖKMETAfi...5-9 zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas Hüsnü ALTUNAY, Selahattin KENAR, Nafiz KOÇAK, fiaban ÇAVUfiLU...10-15 Manisa Bölgesinde zole Anti-HBc Seroprevalans ve Nonspesifik Çapraz Reaksiyonlarla liflkisi Tamer fianlida, Sinem AKÇALI, Sema AfiKIN, Cenk SEZG N, Beril ÖZBAKKALO LU...16-19 Akut Viral Hepatit Olgular n n De erlendirilmesi Aylin ÇOLPAN, Hürrem BODUR, Ayfle ERBAY, Esragül AKINCI, P nar ÖNGÜRÜ, Selim EREN...20-24 Hepatit B Afl s na Uyum ve Uyumu Etkileyen Faktörler Cemal BULUT, Arzu M. YETK N, Necla TÜLEK...25-31 Hastane Personelinin Viral Hepatitler ve Hepatit B Afl s ile lgili Bilgi Düzeyinin De erlendirilmesi Zeynep AKÇAM, Mustafa AKÇAM, Melek COfiKUN, Mustafa SÜNBÜL...32-35 Yüzüncü Y l Üniversitesi T p Fakültesi nde Gebe Kad nlarda Hepatit E Virüs Seroprevalans Hüseyin GÜDÜCÜO LU, M. Güzel KURTO LU, Hamza BOZKURT, Abdülaziz GÜL, Selma GÜLMEZ, Mustafa BERKTAfi...36-39 Gebelerde Hepatit E Seroprevalans Halil YAZGI, Ayten KADANALI, Mustafa ERTEK, Abdulkadir GÜLEN...40-42 Eskiflehir de Kan Donörlerinde Anti-HEV Seroprevalans Elif DOYUK KARTAL, lhan ÖZGÜNEfi, Zafer GÜLBAfi, Gaye USLUER...43-46 Yeni Kurulan Bir T p Fakültesi Hastanesinde Sa l k Çal flanlar n n Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalans rfan fiencan, dris fiah N, Demet KAYA, Zeynep BAHT YAR...47-50 Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl laflt r lmas E. Mahir GÜLCAN, Nuran SA LIK, Rengin fi RANEC, Haydar ÖZTÜRK, Altan YALÇINER, Önder ULUCAKLI...51-55 Diyarbak r linde Kan Donörlerinde HBsAg ve Anti-HCV Prevalans Ömer Faruk KÖKO LU, Mehmet Faruk GEY K, Hasan UÇMAK, Selda ASLAN, Celal AYAZ, Salih HOfiO LU...56-59 Erzurum da 6-17 Yafl Grubu Çocuklarda HBV nfeksiyonu Prevalans Çal flmas S ras nda Saptanan Atipik Serolojik Profiller Vildan ERTEK N, M. Ayfle SEL MO LU, Handan ALP...60-63

V RAL HEPAT T DERG S YAZIM KURALLARI 1. Viral Hepatit dergisi, Viral Hepatitle Savafl m Derne i (VHSD) nin süreli bilimsel yay n olarak dört ayda bir yay nlanmaktad r. Bu derginin amac, viral hepatitler konusunda yap lan klinik ve deneysel araflt rmalar, ilginç olgu bildirimleri, derlemeler türünden yaz lar ile okuyucular aras nda bilgi al flveriflini sa lamak; özellikle VHSD nin kurulufl amac olan konularda ülkemizin bilimsel geliflimine katk da bulunmakt r. Dergide bas lan çal flmalarla ilgili görüfller ve bunlara yay n sahibinin verdi i cevaplara Editöre Mektup bölümünde yer verilir. 2. Derginin yay n dili Türkçe dir. Yaz lar n Türk Dil Kurumu nun Türkçe sözlü üne ve yeni yaz m k lavuzuna uygun olmas gerekir. Ancak deneysel çal flmalar, klinik çal flmalar ve olgu sunumlar için ngilizce bafll k, ngilizce özet ve ngilizce anahtar kelimelerin bulunmas zorunludur. K saltmalar uluslararas kabul edilen flekilde olmal, ilk kullan ld klar yerde aç k olarak yaz lmal ve parantez içinde k salt lm fl flekli gösterilmeli ve metin içinde daha sonra k saltmalar kullan lmal d r. 3. Gönderilen yaz lar önce yay n yürütme kurulu ve editör taraf ndan de erlendirilir. Yay n yürütme kurulu ve editörden onay alan yaz lar, isimleri gizli tutulan konuyla ilgili üç yay n inceleme kurulu üyesi taraf ndan de erlendirildikten sonra, en az iki olumlu görüfl almak kayd ile yay nlanmaya hak kazan r. Yaz lar gelifl tarihi göz önüne al - narak yay n kurulunun belirledi i s raya göre yay nlan r. Yay n kurulu yay n koflullar na uymayan bilimsel yaz lar yay nlamamak, gerekti inde düzeltmek üzere yazar na geri vermek, yazar n iznini alarak k saltmak yetkisine sahiptir. 4. Yaz lar A4 ka d na yaz c ile; solda 3, sa da 2 cm boflluk kalacak flekilde çift aral kl ve 12 punto ile imla ve yaz m hatalar olmayacak flekilde bilgisayarda yaz lm fl halde bilgisayar disketi ile birlikte 3 nüsha halinde gönderilmelidir. 5. Antibiyotik ve antivirallerin isimleri dil bütünlü ünü sa lamak aç s ndan okundu u gibi yaz lmal ve cümle bafl nda de ilse ilk harfi küçük harfle yaz lmal d r. Örne in; ribavirin, interferon-alfa 2b, streptomisin gibi. 6. Araflt rma ve olgu sunumu fleklindeki makaleler mutlaka afla da belirtilen düzene uygun olmal d r; 1. Sayfa: Bafll k (Türkçe), Yazarlar, Kurum, Yaz flma Adresi, 2. Sayfa: Özet (Türkçe), Anahtar Kelimeler, ngilizce Bafll k, ngilizce Özet, ngilizce Anahtar Kelimeler, 3. ve sonraki sayfalar s ras ile Girifl, Materyal ve Metod, Bulgular, Tart flma ve Kaynaklar bölümleri olacak flekilde yaz lmal d r 7. Derleme türü makalelerde Türkçe ve ngilizce Özete gerek yoktur. Kaynak say s mümkünse 40 n üzerinde olmamal d r 8. Tablo, fiekil ve Resimler (numaralar ve alt yaz lar ile birlikte) gönderilecek olan üç örnekten yaln zca birinde yaz içinde yer almas istenen flekilde haz rlanmal (eklenmeli, yap flt r lmal vs.), di er iki örnekte numara, bafll k veya alt yaz lar ile birlikte her biri bir A4 ka d na haz rlanarak yaz ya eklenmelidir. Son iki örnekte yaz dan flma kurulu üyelerine isim sakl olarak gönderilece i için, yazar isimleri ve çal flman n yap ld yer ile ilgili bilgiler bulunmamal d r. 9. Kaynak numaralar metinde parantez içinde ve cümle sonunda belirtilmeli, metin sonunda eserin içindeki geçifl s ras na göre numaraland r lmal d r. Kaynaklar n yaz l m afla daki örneklere uygun olmal d r. Kaynak bir dergi ise; Yazar(lar) n soyad ad n n bafl harf(ler)i, 6 ve daha az say daki yazarlar için yazarlar n tamam, 6 n n üzerinde yazar bulunan makaleler için ilk 3 yazar belirtilmeli Türkçe kaynaklar için ve ark. Yabanc kaynaklar için et al. baresi kullan lmal d r. Makalenin bafll, derginin ndex Medicus a göre uygun k salt lm fl ismi Y l; Cilt: ilk ve son sayfa numaralar. Öne in; Kuo G, Choo QL, After HJ, et al. An assay for circulating antibodies to a major etiologic virus of human non-a, non-b hepatitis. Science 1989; 244: 362-4. Kaynak bir kitap ise; Yazar(lar) n soyad ve ad n n bafl harf(ler)i. Kitab n ad. Kaç nc bask oldu u. Bas mevi, Bas m y l. Örne in; Sykes G. Disinfection and Application. 2 th ed. London: FN Spon Co, 1967. Kaynak kitaptan bir bölüm ise; Bölüm yazar(lar) n n soyad ad n n bafl harf(ler)i. Bölüm bafll. In: Editör(ler)in soyad ad n n bafl harf(ler)i (ed) veya (eds). Kitab n ad. Kaç nc bask oldu u. Bas m yeri: Yay nevi, Bask y l : Bölümün ilk ve son sayfa numaras. Örne in; Yenen Ofi. Hepatit C virusu molekül özellikleri ve serolojik tan. K l çturgay K (ed). Viral Hepatit 94. 1. Bask. stanbul: Viral Hepatitle Savafl m Derne i, 1994: 133-7. 10. Olgu sunumlar n n girifl ve tart flma k s mlar k sa ve öz olmal, kaynak say s s n rl olmal d r. 11. Editöre mektup bölümü, dergide daha önce yay nlanm fl yaz lara elefltiri getirmek, katk sa lamak ya da orjinal bir çal flma olarak haz rlanmam fl ve haz rlanamayacak bilgilerin iletilmesi amac yla oluflturuldu undan k sa-öz olmal, özet içermemeli, kaynaklar s n rl olmal d r. 12. Yaz lar, yaz n n daha önce bir dergide yay nlanmam fl veya yay nlanmak üzere gönderilmemifl oldu unu bildiren, makaledeki isim s ras na uygun biçimde yazarlar taraf ndan imzalanm fl bir üst yaz ile gönderilmelidir. 13. Daha önce sunulmufl bildiriler yer ve tarih belirtmek koflulu ile yay nlanabilir. Bu durum ilk sayfa alt nda belirtilmelidir. 14. Yay nlanan yaz lar n hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. Yazarlara telif ücreti ödenmez. 15. Gönderilen yaz lar, disket ve resimler yaz kabul edilsin veya edilmesin hiçbir flekilde iade edilmez. 16. Yaz lar afla daki adrese YUKARIDAK KURALLARA UY- GUN fiek LDE 3.5 disket ile birlikte ve mutlaka üç nüsha olarak gönderilmelidir. V RAL HEPAT T DERG S Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, bn-i Sina Hastanesi, Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, ANKARA

V RAL HEPAT T DERG S Yaz flma Adresi Ankara Üniversitesi T p Fakültesi bn-i Sina Hastanesi Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal ANKARA Viral Hepatitle Savafl m Derne i Baflkan Emin TEKEL kinci Baflkan Fehmi TABAK Genel Sekreter smail BALIK Muhasip Üye Hürrem BODUR Üyeler Neriman BALABAN Nefle SALTO LU Necati ÖRMEC Hesap Numaras Türkiye fl Bankas Samanpazar fiubesi/ankara VHSD - 785627 Tasar m, Dizgi ve Bask B L MSEL TIP YAYINEV Bükrefl Sokak No: 3/20 Kavakl dere - ANKARA Tel: 0 312 426 47 47 0 312 466 23 11 Faks: 0 312 426 93 93 Genel Koordinatör: Ecz. brahim ÇEV K Viral Hepatit Dergisi nde yay nlanan yaz lar, resim, flekil ve tablolar editör ve yay n kurulunun izni olmadan k smen veya tamamen ço alt lamaz. Bilimsel amaçlarla kaynak gösterilmek flart ile özetleme ve al nt yap labilir. Viral Hepatit Dergisi Viral Hepatitle Savafl m Derne i taraf ndan yay nlanmakta ve üyelerine ücretsiz olarak da t lmaktad r. Bu derginin bas m ve da t m ndaki katk lar ndan dolay Roche Müstahzarlar A.fi. ye teflekkür ederiz.

V RAL HEPAT T DERG S Editör den Viral Hepatitle Savafl m Derne i nin De erli Üyeleri, Dergimiz bu say dan itibaren yeni bir sayfa düzeni ve daha kaliteli bir bas m ile sizlere düzenli bir flekilde ulaflt r lacak. Bilindi i üzere dergimizin flimdiye kadar ki bas m ifllemi daha önceden yap lan bir anlaflma gere i stanbul da yap lmakta idi. Bu durum derginin bas lmas nda ve da t lmas nda çeflitli s k nt lara neden olmakta, say - lar n düzenli ç kar lamamas gibi siz say n üyelerimiz taraf ndan da zaman zaman dile getirilen sonuçlar do urmakta idi. Bu say dan itibaren Viral Hepatit Dergisi art k Ankara da bas lacak ve 2003 y l n n say lar h zla yetifltirilmeye çal fl lacakt r. Fark edilece i üzere derginin format nda da baz de ifliklikler yap lm fl, yay n dan flma kurulu geniflletilmifl ve kullan lan ka t malzemenin kalitesi art r lm flt r. Hedefimiz gerekli koflullar yerine getirerek dergimizin TÜB TAK Türk T p Dizini ne girmesini sa lamakt r. Dergimizin düzenli olarak yay nlanabilmesi için, çal flmalar n z n yay nlanmak üzere gönderilmesi, yay n dan flma kurulunun da kendilerine incelenmek üzere gönderilen yaz lar süresi içinde inceleyerek dergimize ulaflt rmalar çok önemlidir. Ayr ca olas adres de iflikliklerinin gerek üyelerimiz gerekse bölge temsilcilerimiz arac l ile bize bildirilmesi, derginin zaman nda ve do ru adrese ulaflabilmesini sa layacakt r. Bir sonraki say m zda buluflmak ümidiyle... Prof. Dr. Emin TEKEL

V RAL HEPAT T DERG S Cilt: 8 Say : 1 Y l: 2003 Editör: Emin TEKEL Yay n Kurulu: Neriman BALABAN smail BALIK Hürrem BODUR Necati ÖRMEC Nefle SALTO LU Fehmi TABAK Yay n Sekreteryas : Arzu ALTINYOLLAR Hürrem BODUR Hakan ABACIO LU Canan A ALAR Ulus AKARCA Ayhan AKBULUT Hasan SZ AKSU Filiz AKfi T Firdevs AKTAfi Mustafa ALTIND fi Celal AYAZ Bilgehan AYGEN Selim BADUR Sait BA CI Neriman BALABAN smail BALIK Yücel BATUR brahim BAYDAR Bülent BAYSAL Ahmet BEKTAfi Fatih BEfiIfiIK Ali Reflit BEYLER Alt nay B LG Ç Hürrem BODUR Vedat BULUT A. Tevfik CENG Z Mehmet C NDORUK Y lmaz ÇAKALO LU Nedim ÇAKIR Mustafa Ayd n ÇEV K Hasan ÇOLAK Halil DE ERTEK N Ali DEM R fiükrü DUMLU Abdülkadir DÖKMEC lyas DÖKMETAfi smail Hakk DÜNDAR Haluk ERAKSOY Selda ERENSOY Yaz nceleme Kurulu Ekin ERTEM Can Polat EY GÜN Mustafa GÜLfiEN Murat GÜNAYDIN Ali GÖREN Levent GÖRENEK Salih HOfiO LU Abdurrahman KADAYIFÇI Ayhan Gazi KALAYCI Ali KAYA Sabahattin KAYMAKO LU Hüseyin KILIÇ S rr KILIÇ Fatih KÖKSAL ftihar KÖKSAL Halil KURT Semra KUfiT MUR Hakan LEBLEB C O LU Latife MAMIKO LU Faruk MEM K Ali MERT Reflit MISTIK Özcan NAZLICAN Nihat OKÇU M. Derya ONUK Metin OTKUN Atilla ÖKTEN Necati ÖRMEC Hatice ÖZENC Yusuf ÖZBAL Serdar ÖZER Hasan ÖZKAN Recep ÖZTÜRK Halit ÖZSÜT Alaattin PAHSA Murat PALABIYIKO LU Mehmet PARLAK Ömer POYRAZ Nefle SALTO LU Macit U. SANDIKÇI Adnan SEYREK Fatma SIRMATEL Ayfle S VREL ARISOY Bülent S VR Mehmet SOKMAEN Nedim SULTAN Mustafa SÜNBÜL Halis fi MfiEK Fehmi TABAK Yeflim TAfiOVA Mehmet TAfiYARAN Emin TEKEL Okan TÖRE Nurdan TÖZÜN Hüseyin TURGUT Necla TÜLEK Emel TÜRK ARIBAfi Salih TÜRKO LU Rüçhan TÜRKYILMAZ Fatma ULUTAN Sercan ULUSOY Gaye USLUER fiemsettin USTAÇELEB Ahmet UYGUN Özden UZUNAL MO LU Selahattin ÜNAL Ata Nevzat YALÇIN M. Hadi YAfiA O. fiadi YENEN Necati YEN CE Taner YILDIRMAK Arif YILMAZ Ayfle YÜCE Haluk VAHABO LU Ayfle W LLKE TOPÇU

Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi Hakan LEBLEB C O LU 1, Mustafa SÜNBÜL 1, Bilgehan AYGEN 2, Fatma SIRMATEL 3, Yasemin ERSOY 4, Kemalettin AYDIN 5, lyas DÖKMETAfi 6 1 Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, SAMSUN 2 Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, KAYSER 3 Gaziantep Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, GAZ ANTEP 4 nönü Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, MALATYA 5 Karadeniz Teknik Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, TRABZON 6 Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, S VAS ÖZET Hepatit C virüs (HCV) infeksiyonu dünyada yaklafl k 200 milyon kifliyi etkileyen önemli bir sorundur. nterferon (IFN) lar kronik hepatit C (KHC) hastalar n n tedavisinde etkili ilk seçenek ilaçt r. Yap lan çal flmalar IFN-α n n her gün verilmesinin haftada üç kez verilen flemadan daha etkili oldu unu göstermektedir. Çal flma KHC hastalar nda indüksiyon tedavisinin etkinli ini de erlendirmek amac yla yap lm flt r. Çal flmaya biyopsi ile do rulanm fl, ALT düzeyi normalden 1.5 kat yüksek ve serumda HCV RNA pozitif toplam 56 naiv KHC hastas (25 erkek, 31 kad n) al nd. Bir ay süresince her gün 5 MU IFN-α 2b, daha sonra 11 ay boyunca ayn doz haftada üç gün verildi. ndüksiyon süresinin sonunda 37 (%66.1) hastada IFN tedavisine yan t saptand. Oniki ayl k tedavi sonunda hastalarda virolojik yan t %39.2, biyokimyasal yan t %44.6 olarak belirlendi. Alt ayl k takip sonunda kal c yan t (virolojik ve biyokimyasal yan t) oran %37.5 olarak bulundu. Sonuç olarak; IFN-α 2b nin KHC hastalar nda bir ay 5 MU/gün, daha sonra 11 ay haftada üç kez ayn dozda kullan m yüksek kal c yan t sa lamaktad r. Anahtar Kelimeler: Kronik hepatit C, interferon-alfa, indüksiyon. SUMMARY Induction Therapy with Interferon-Alpha 2b in Naive Chronic Hepatitis C Patients Hepatitis C virus (HCV) infection is a major health burden affecting estimated 200 million people worldwide. Interferon (IFN) is the first drug shown to be effective in patients with chronic hepatitis C (CHC). Current data suggest that daily administration of IFN-α in CHC is more effective than the thrice weekly (tiw) scheme. The aim of the present study was to evaluate the efficacy of induction therapy in CHC patients. A total of 56 naive biopsy proven CHC patients (25 male, 31 female) with ALT levels > 1.5 x IU and positive HCV RNA in serum were included. 5 MU IFN-α 2b was administrated every day for one month, followed by a maintenance period of 11 month with the same dose tiw. At the end of the induction period, of patients 37 (66.1%) had response to IFN therapy. Among the patients studies, the virological response with clearance of HCV RNA was achieved in 39.2% and the biochemical response with normalisation of ALT in 44.6% at the end of 12 month-therapy. Overall, sustained response (virological and Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 5-9 5

Leblebicio lu H ve ark. biochemical response) rate was found to be 37.5% at the sixth month in follow-up period. IFN treatment was well tolerated without significant side effects. In conclusion, daily administration of 5 MU IFN-α 2b for one month, followed by a maintenance period of 11 month with the same dose tiw in CHC is associated with high rate of sustained response. Key Words: Chronic hepatitis C, interferon-alpha, induction. G R fi Hepatit C virüs (HCV) infeksiyonu dünyada yaklafl k 200 milyon kifliyi etkileyen önemli bir sa l k sorunudur. nterferon-alfa (IFN-α) kronik hepatit C (KHC) hastalar nda etkili ilk ajand r (1). KHC nin haftada üç kez (tiw) 3 MU ve alt ay süreyle standart tedavisiyle, hastalar n yaklafl k %15 inde kal - c viral yan t elde edilmektedir (2). Tedavinin süresi genotip ve viral yüke göre de iflmektedir. Genotip 1 hastalarda e er viremi düflük ise (< 2 milyon kopya/ml) alt ayl k tedavi yeterli olurken, viral yükü yüksek olan (> 2 milyon kopya/ml) hastalarda 12 ay süreyle tedavi önerilmektedir (3). Daha uzun süre (12-18 ay) veya ribavirin ile kombinasyon tedavisi, tedavi sonu yan ttan sonra relaps oran n azaltarak etkili olmaktad r (2). Yap - lan çal flmalar IFN-α n n günlük verilmesinin haftada üç kez verilen flemadan daha etkili oldu unu göstermektedir. Çal flman n amac bir ay süreyle günde 5 MU IFN-α 2b, daha sonra 11 ay süreyle haftada üç kez ayn doz vererek tedaviye yan t n de erlendirilmesi amac yla yap lm flt r. MATERYAL ve METOD Çal flma Mart 1999-Temmuz 2001 tarihleri aras nda alt üniversite hastanesinin kat l m ile yap lm flt r. Daha önceden IFN tedavisi almam fl, 25 (%44.6) erkek ve 31 (%54.4) kad n olmak üzere toplam 56 KHC hastas çal flma kapsam na al nd. Yafl ortalamas 48.0 ± 1.2 (yafl aral 21-68) y l idi. Çal flmaya en az alt ayd r serum alanin aminotransferaz (ALT) de eri normal limitin 1.5 kat ve üzeri sürekli yüksek saptanan, anti-hcv testi pozitif, kalitatif olarak HCV RNA pozitif ve son 12 ay içerisinde karaci er biyopsisi ile kronik hepatit tan s konan hastalar al nd. Onsekiz yafl ndan küçük ve 70 yafl ndan büyük, daha önce IFN-α veya hepatit C için di er antiviral tedavi alan, alkolizm, dekompanse siroz, otoimmün hepatit, kronik hepatit B veya human immunodeficiency virus (HIV) ile koinfeksiyonu olan, intravenöz ilaç al flkanl olan ve gebe olgular çal flma d fl b rak ld (4). Yap lan karaci er biyopsisi Knodell ve arkadafllar taraf ndan belirtilen kriterlere göre puanland (5). IFN-α 2b (Intron-A, Schering Corporation, Kenilworth, NJ) bir ay süreyle günde 5 MU IFN-α 2b, daha sonra 11 ay süreyle haftada üç kez subkütan verildi. Tüm hastalar tedavi s ras nda ilk ay haftada bir, daha sonra her ay kontrole ça r ld. laca ba l yan etkiler kaydedildi. Tedavi tamamland ktan sonra birinci, üçüncü, alt nc aylarda kontrol edildi. Tedaviye biyokimyasal ve virolojik yan t birinci, üçüncü, alt nc aylarda, tedavi sonunda ve tedavi bittikten sonraki takip döneminde de erlendirildi. Serum ALT normalizasyonu biyokimyasal yan t olarak kabul edildi. Tedavinin üçüncü ay nda serum ALT düzeyleri yüksek olan ve HCV RNA pozitif saptananlar yan ts z olarak kabul edildi. statistiksel de erlendirmede paired t-testi kullan ld ve p< 0.05 anlaml kabul edildi. BULGULAR Tablo 1 de hastalar n demografik, biyokimyasal ve virolojik özellikleri verilmifltir. Tablo 1. KHC hastalar n n demografik, biyokimyasal ve virolojik özellikleri. Minimum Maksimum Ortalama Yaş (yıl) 21 68 48.0 ± 1.2 Lökosit /mm 3 3400 11.000 6236.6 ± 240.8 Trombosit /mm 3 63.000 359.000 178446.4 ± 814.1 Protrombin zamanı (saniye) 11.0 19.0 13.1 ± 0.1 Tedavi öncesi AST (IU/mL) 54 292 90.8 ± 5.9 Tedavi öncesi ALT (IU/mL) 59 336 111.0 ± 8.4 Total IFN dozu (MU)/hasta 50 880 681.5 ± 32.9 AST: Aspartat aminotransferaz, ALT: Alanin aminotransferaz, MU: Milyon ünite. 6 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 5-9

Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi Tedavi öncesi dönemde, tedavinin birinci, üçüncü, alt nc, onikinci aylar nda ve takibin alt nc ay nda aspartat aminotransferaz (AST) ve ALT de erleri fiekil 1 de verilmifltir. Tedavi öncesi serum ALT ve AST düzeyi ile tedavinin birinci, üçüncü, onikinci aylar nda ve tedavi sonras dönemdeki ALT düzeyi aras nda istatistiksel olarak anlaml fark vard (p< 0.01) (fiekil 1). ndüksiyon periyodunun sonunda hastalar n %66.1 inde HCV RNA klerensi sa land. Tedavi sonu virolojik yan t %39.2, biyokimyasal yan t %44.6 olarak bulundu. Takibin alt nc ay nda kal c yan t oran ise %37.5 idi. IFN iyi tolere edildi ve önemli yan etkiler gözlenmedi. TARTIfiMA nterferon tedavisine yan t n göstergeleri olan viral yük, genotip, türümsü mutasyonu ve muhtemelen IFN ye duyarl l belirleyen bölgenin varl gibi birçok virolojik parametre vard r. Birçok hastan n haftada üç kez kullan lan IFN tedavisine yan t verebilmesine karfl n, genotip 1 veya viral yükü yüksek olan di er hastalarda daha farkl tedavilere ihtiyaç vard r (7). KHC de IFN nin standart dozu haftada üç kez 3 MU veya eflde eridir. Hastalar n yaklafl k %33-50 sinde bu doz ile yan t elde edilir. Ne yaz k ki tedavi kesildikten sonra birçok hasta nüks eder, standart tedavi verilen hastalarda uzun süreli kal - c yan t %10-15 tir (8). IFN tedavisinin yan t oran n artt rmak için çeflitli çal flmalar yap lmaktad r. Son zamanlarda Lam ve arkadafllar KHC hastalar n n bafllang ç tedavisinde daha yüksek bir doz gerekti- ine dikkati çekmifllerdir (5). Bu çal flma IFN nin daha yüksek dozda kullan ld nda genotip 1 hastalarda daha yüksek viral bask lanma sa lad n göstermektedir. Fried ve arkadafllar yapt klar çok merkezli randomize çal flmada 104 KHC hastas nda günlük 5 MU veya haftada üç kez 3 MU pozolojisinde IFN vermifllerdir (9). Günde 5 MU verilen grupta HCV RNA düzeyinin daha h zl düfltü ünü saptam fllard r. Yüksek doz IFN ile tedavi edilen hastalarda enjeksiyondan 24 saat sonra viral yükteki daha anlaml azalma belirlemifllerdir. Enjeksiyondan 48 saat sonra etki azalmaktad r, buna karfl n yüksek doz IFN erken dönem viral klerensi artt rmaktad r (9). lk dozdan 24 saat sonra ikinci bir doz verilirse HCV RNA daki sekonder art fl engellenir ve tedaviye yan t olarak viral yük azalmaya devam eder (8). Günlük IFN tedavisinin gerekçesi devaml yüksek doz ilaç konsantrasyonu elde ederek viral replikasyonu engellemek ve haftada üç kez kullan lan pozoloji ile görülen mutasyon riskini azaltmakt r (7). Bafllang ç tedavisinde indüksiyon tedavisi olarak tan mlanan ya yüksek doz ya da daha s k aral klarla IFN verilmesi ile ilgili çal flmalar artmaktad r, böylece daha yüksek kal c yan t oranlar elde edilebilir (4). KHC tedavisinde daha yüksek günlük IFN ile yap lan çal flmalar Tablo 2 de özetlenmifltir. Çal flmam zda tedavi sonu biyokimyasal yan t %44.6, virolojik yan t %48.2 olarak bulundu. Kal - c biyokimyasal yan t %39.2, virolojik yan t %37.5 olarak saptand. Nakamura ve arkadafllar 105 hastay içeren çal flmalar nda hastalar A ve B grubu olarak ikiye ay rm fllard r (17). A grubundaki hastalara iki hafta süreyle her gün, daha sonra 22 hafta haftada üç kez 6 MU IFN-α vermifller, B grubuna ise 26 hafta süreyle 6 MU/haftada üç kez IFN-α kullanm fllard r. Tedavi sonunda A grubundaki hastalar n %63.8 inde, B grubundaki hastalar n ise %55.3 ünde serum HCV RNA negatif sap- IU/mL 120 100 80 60 40 20 AST ALT 0 0 1 3 6 12 18 Ay fiekil 1. Tedavi öncesi, tedavi s ras nda ve takip döneminde AST ve ALT de erlerindeki seri de ifliklikler. Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 5-9 7

Leblebicio lu H ve ark. Tablo 2. KHC de günlük yüksek doz interferon-alfa tedavi rejimi.* TSY KY Çalışmalar Sayı Pozoloji Yanıt (%) (%) Degos ve 244 3 MU h.ü.k x 24 hafta arkadaşları (10) 6 MU/gün x 2 hafta, sonra Biyokimyasal 6 MU h.ü.k x 22 hafta, sonra 49 18 3 MU h.ü.k x 24 hafta Imai ve 88 6 MU/gün x 2 hafta, sonra arkadaşları (11) 6 MU h.ü.k x 22 hafta Biyokimyasal NA 29 6 MU/gün x 2 hafta, sonra 6 MU h.ü.k x 22 hafta NA 26 Iino ve 126 10 MU/gün x 8 hafta arkadaşları (12) 10 MU/gün x 4 hafta, sonra 94 29 10 MU h.ü.k x 8 hafta Biyokimyasal 82 41 10 MU/gün x 2 hafta sonra 10 MU h.ü.k x 12 hafta 66 48 Kagawa ve 62 6 MU/gün x 4 hafta, sonra Virolojik arkadaşları (13) 6 MU h.ü.k 68 32 Stewart ve 91 6 MU/gün x 3 ay, sonra Virolojik arkadaşları (14) 6 MU h.ü.k 22 NA Toyoda ve 63 6 MU/gün x 2 hafta, sonra arkadaşları (15) 6 MU h.ü.k x 22 hafta Biyokimyasal 56 25 6 MU/gün x 8 hafta, sonra 6 MU/haftada iki kez x 12 hafta 61 29 Yamakawa ve 67 6 MU/gün x 2 hafta, sonra Virolojik arkadaşları (16) 6 MU h.ü.k x 22 hafta NA 50 Leblebicioğlu ve 56 5 MU/gün x 1 ay, sonra Biyokimyasal 44.6 39.2 arkadaşları 5 MU h.ü.k x 11 ay Virolojik 48.2 37.5 TSY: Tedavi sonu yanıt, KY: Kalıcı yanıt, MU: Milyon ünite, h.ü.k: Haftada üç kez, NA: Veri yok. * Kaynak 8 den modifiye edilmiştir. tanm flt r. Kal c yan t ise A grubunda %46.6 iken, B grubunda %21.3 olarak bulunmufltur. Bekkering ve arkadafllar 3-6 MU haftada üç doz IFN ye yan t vermeyen 11 KHC hastas n günlük 10 MU IFN ile tedavi etmifller ve bu hastalar n %25 inde yüksek doz IFN ile kal c yan t sa lam fllard r (2). IFN tedavisi s ras nda görülen en s k yan etkiler grip benzeri semptomlar (atefl, yorgunluk, bafl a r s, k rg nl k ve miyalji) ve gastrointestinal semptomlard r (18). Genotip 1 hastalar nda yüksek doz IFN önerilmektedir (19). Ülkemizde KHC hastalar nda en s k bildirilen genotip 1 dir (20). Sonuç olarak; IFN-α 2b nin KHC hastalar nda bir ay 5 MU/gün, daha sonra 11 ay haftada üç kez ayn dozda kullan - m yüksek kal c yan t sa lamaktad r. Teflekkür: statistiksel de erlerdirmeyi yapan Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Halk Sa l Anabilim Dal ö retim üyesi Doç. Dr. fiennur TABAK a teflekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Karasu Z, Gurakar A, Emmett C, et al. Utilizing daily interferon (alpha 2b) and ribavirin combination therapy in chronic hepatitis C: A preliminary report. J Oklohoma Med Assoc 1999; 92: 573-7. 2. Bekkering FC, Brouwer JT, Leroux-Roels G, Vlierberghe HV, Elewaut A, Schalm SW. Ultrarapid hepatitis C virus clearance by daily high-dose interferon in non-responders to standart therapy. J Hepatol 1998; 28: 960-4. 3. EASL International consensus conference on hepatitis C. Paris 26-28 February 1999. J Hepatol 1999; 30: 956-61. 8 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 5-9

Naiv Kronik Hepatit C Hastalar nda nterferon-alfa 2b ile ndüksiyon Tedavisi 4. Davis GL. New schedules of interferon for chronic hepatitis C. J Hepatol 1999; 31(Suppl 1): 227-31. 5. Lam NP, Neumann AU, Gretch DR, Wiley TE, Perelson AS, Layden TJ. Dose-dependent acute clearance of hepatitis C genotype 1 virus with interferon alpha. Hepatology 1997; 26: 226-31. 6. Fontana RJ, Israel J, LeClair P, et al. Iron reduction before and during interferon therapy of chronic hepatitis C: Results of a multicenter, randomized, controlled trial. Hepatology 2000; 31: 730-6. 7. EASL 97-HCV viral dynamics: Basis for new treatment strategies. EASL 97 conference. 8. Shiffman ML. Use of high-dose interferon in the treatment of chronic hepatitis C. Semin Liver Dis 1999; 19: 25-32. 9. Fried MW, Shiffman M, Sterling RK, et al. A multicenter, randomized trial of daily high-dose interferon-alpha 2b for the treatment of chronic hepatitis c: Pretreatment stratification by viral burden and genotype. Am J Gastroenterol 2000; 95: 3225-9. 10. Degos F, Daurat V, Chevret S, et al. Reinforced regimen of interferon alfa-2a reduces the incidence of cirrhosis in patients with chronic hepatitis C: A multicentre randomised trial. Multicentre GER-CYT-04 Group. J Hepatol 1998; 29: 224-32. 11. Imai Y, Kawata S, Tamura S, et al. Recombinant interferon-alpha-2a for treatment of chronic hepatitis C: Results of a multicenter randomized controlled dose study. Liver 1997; 17: 88-92. 12. Iino S, Hino K, Kuroki T, Suzuki H, Yamamoto S. Treatment of chronic hepatitis C with high-dose interferon alpha-2b. A multicenter study. Dig Dis Sci 1993; 38: 612-8. 13. Kagawa T, Hosoi K, Takashimizu S, et al. Comparison of two interferon alfa treatment regimens characterized by an early virological response in patients with chronic hepatitis C. Am J Gastroenterol 1998; 93: 192-6. 14. Stewart CA, Hofmann CM, Luketic VA, Sanyal AJ, Sterling RK, Shiffman ML. A randomized controlled trial of daily vs three times weekly interferon alpha-2a in patients with chronic hepatitic HCV and either elevated or persistently normal ALT. Gastroenterology 1997; 114: A1345. 15. Toyoda H, Nakano S, Kumada T, et al. Effect of daily administration period of natural alpha-interferon in patients with chronic hepatitis C. Am J Gastroenterol 1996; 91; 743-47. 16. Yamakawa Y, Sata M, Suzuki H, et al. Monitoring of serum levels of HCV RNA in early phase of IFN therapy; as a predictive marker of subsequent response. Hepatogastroenterology 1998; 45: 133-6. 17. Nakamura H, Ito H, Kimura Y, et al. The importance of initial daily administration of interferon alpha for the eradication of hepatitis C virus in patients with chronic hepatitis C: A multicenter randomised trial. Hepatogastroenterology 1998; 45: 1045-55. 18. Lauer GM, Walker BD. Hepatitis C virus infection. N Engl J Med 2001; 345: 41-54. 19. Ferenci P, Brunner H, Nachbaur K, et al. Combination of interferon induction therapy and ribavirin in chronic hepatitis C. Hepatology 2001; 34: 1006-11. 20. Türkoğlu S. Viroloji ve seroloji: Tedavi. Tekeli E, Bal k İ (editörler). Viral Hepatit 2003. İstanbul: Deniz Ofset, 2003: 186-98. YAZIfiMA ADRES Dr. Mustafa SÜNBÜL Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal SAMSUN e-mail: msunbul@omu.edu.tr Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 5-9 9

zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas Hüsnü ALTUNAY 1, Selahattin KENAR 2, Nafiz KOÇAK 1, fiaban ÇAVUfiLU 1 1 Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, STANBUL 2 Edremit Asker Hastanesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, Edremit, BALIKES R ÖZET Bu çal flmada, Aral k 1997-Mart 1998 tarihleri aras nda poliklini e baflvuran de iflik yafl ve meslek gruplar ndan 1000 kiflide izole anti-hbc total pozitifli i araflt r lm flt r. zole anti-hbc pozitif grupta HBV DNA n n yan s ra anti- HBc immünglobulin M (IgM), HBeAg, anti-hbe, anti-hcv ve anti-hiv-1/2 pozitifli ine de bak lm flt r. Olgular 0, 1 ve 6. aylarda rekombinant HBV afl s (Engerix B) ile afl lanm flt r. Olgular n 41 (%4.1) inde HBsAg, 194 (%19.4) ünde anti-hbs, 47 (%4.7) sinde izole anti-hbc pozitifli i tespit edilmifltir. zole anti-hbc pozitif olgular n hiçbirinde HBV DNA saptanmam flt r. Olgular n hiçbirisinde anti-hbc IgM ve anti-hiv pozitif bulunmazken, 1 (%2.12) olguda anti- HCV pozitifli i saptanm flt r. Afl lananlardan bir y l sonra 36 s na ulafl lm fl ve bunlar n 29 (%80.5) unda yeterli düzeyde anti-hbs pozitifli inin geliflti i görülmüfltür. Bulgular m z, izole anti-hbc pozitifli inin, HBV infeksiyözitesi aç - s ndan ülkemiz için yüksek risk tafl mad n ve bunlar n afl lanmalar ndan olumlu sonuçlar al naca n ortaya koymaktad r. Anahtar Kelimeler: zole anti-hbc, hepatit B virüs infeksiyonu. SUMMARY The Investigation of HBV Infectiousity in Isolated Anti-HBc Seropositivity In this study, isolated anti-hbc total seropositivity has been evaluated in 1000 individuals from various age and occupation groups who admitted to our outpatient clinic between December 1997 and March 1998. Anti-HBc IgM, HBeAg, anti-hbe, anti-hcv and anti-hiv-1/2 positivity were also evaluated in isolated anti-hbc positive group. Individials were vaccinated with recombinant HBV vaccine (Engerix B, Smith Kline Beecham, USA) at months 0, 1 and 6. Among these subjects HBsAg, anti-hbs, and isolated anti-hbc positivity has been detected in 41 (4.1%), 194 (19.4%) and 47 (4.7%) cases respectively. HBV DNA was not detected in any of the isolated anti-hbc positive individuals. None of these individuals were anti-hbc IgM and anti-hiv-positive whereas anti-hcv positivity has been detected in one of them (2.12%) individual. Among all vaccinated cases development of adequate anti-hbs positivity has been detected in 29 of 36 (80.5%) who could be contacted at one year after vaccination. Our findings suggest that isolated anti-hbc positivity does not pose a high risk for HBV infectivity in our country and positive outcomes could be achieved with vaccination of these subjects. Key Words: Isolated anti-hbc, hepatitis B virus infections. 10 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15

zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas G R fi HBsAg ve anti-hbs negatifli inde anti-hbc pozitifli i izole anti-hbc olarak adland r lmaktad r. Yap - lan çal flmalar bunun oran n n toplumda saptanan HBsAg pozitifli i oran kadar oldu unu bildirmektedir (1). Ülkemizde yap lan çal flmalar bu oran n ortalama %3-5 kadar oldu unu göstermektedir (2-5). HBsAg negatif olgularda, HBV DNA n n saptanm fl olmas özellikle kan donörlerinde izole anti-hbc pozitifli inin araflt r lmas gereklili ini ortaya koymufltur (6-9). Bundan dolay izole anti-hbc pozitifli i birçok ülkede donör tarama kriterleri aras na girmifltir ve pozitif saptanan kifliler donör olarak kabul edilmemektedir. Bu çal flmada, ülkemizde izole anti-hbc oran n belirlemeyi, bu olgularda HBV DNA varl n ve bunlar n afl ya yan t n ortaya ç karmay amaçlad k. MATERYAL ve METOD Bu çal flmaya; Aral k 1997-Mart 1998 tarihleri aras nda Gülhane Askeri T p Akademisi (GATA) Haydarpafla E itim Hastanesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi Poliklini i ne hepatit B taramas amac yla baflvuran subay, astsubay, asker ailesi, emekli, er ve erbafllar dahil edildi. Çal flmaya dahil edilenler; yafl, cinsiyet, meslek, transfüzyon, cerrahi giriflim, aile içi transfüzyon öyküsü içeren standart bir forma göre sorguland ve kan örnekleri al nd. Örnekler bekletilmeden 2000 rpm de santrifüje edilerek serumlar ayr ld. Hemoliz olmam fl serumlar befl farkl ependorf tüpüne al narak etiketlendi ve çal flmaya kadar -80 C de sakland. ELISA çal flmalar GATA Haydarpafla E itim Hastanesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi ile Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi Laboratuvarlar nda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) çal flmas ise GATA Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal nda gerçeklefltirildi. Çal flmam zda International Immuno- Diagnostics Amerika Birleflik Devletleri (ABD) firmas n n anti-hbc total, Biokit spanya firmas - n n HBsAg ve anti-hbs, Abbott ABD firmas n n hepatit C virüs (HCV) EIA 3.0, HIV-1/2 üçüncü jenerasyon EIA, Axsym HBeAg, anti-hbe ve Core-M kitleri kullan ld. Saklanan serumlardan önce HBsAg ve anti-hbs çal fl ld. Hem HBsAg hem de anti-hbs negatif olanlarda anti-hbc total pozitifli ine bak ld. Pozitif serumlarda daha sonra anti-hbc IgM çal fl ld, negatif olanlar izole anti-hbc pozitif çal flma grubumuzu oluflturdu. zole anti-hbc pozitif ç kan olgularda ayr ca HBeAg, anti-hbe, HBV DNA, anti- HIV-1/2 ve anti-hcv pozitifli i araflt r ld. Pozitif bulunan test sonuçlar, testler iki kere daha çal - fl larak pozitiflik do ruland. HBV DNA serum örneklerinden fenolkloroform izopril alkol yöntemi ile ekstrakte edildi. PCR de 5 CAA GGT ATG TTG CCC GTT TG 3 [329-348] üst primer ve 5 AAA GCC CTG CGA ACC ACT GA 3 [587-568] alt primer kullan ld. Elde edilen PCR ürünleri %2 agaroz jel elektroforezde yürütülerek ultraviyole transluminatörde görüntülendi (10). Olgulara 0, 1 ve 6. aylarda rekombinant DNA teknolojisi ile haz rlanm fl afl (Engerix B, Smith Klime Bitcham, USA) intramusküler olarak uyguland ve 12. ayda anti-hbs pozitifli i araflt r ld. statistiksel çal flmalarda Ki-kare test yöntemi kullan ld. BULGULAR Çal flmam za çeflitli yafl gruplar ndan (4-79 y l) 492 (%49.2) kad n ve 508 (%50.8) erkek kat ld. Bunlar n 303 ü ö renci, 276 s ev han m, 212 si muvazzaf subay/astsubay, 67 si sivil memur, 59 u asker, 49 u emekli ve 34 ü de di er meslek gruplar ndand. Serum örneklerinin 41 (%4.1) inde HBsAg, 194 (%19.4) ünde anti-hbs pozitif bulundu. Her iki test de negatif olanlardan 47 (%4.7) sinde anti- HBc total pozitif bulundu ve izole anti-hbc pozitifli i olarak de erlendirildi (Tablo 1). HBV bulaflmas nda etkili olabilecek transfüzyon, cerrahi giriflim, aile içi HBV infeksiyonu öyküsü gibi risk faktörleri; s ras yla erkeklerde %5.5, %61.0, %21.2, kad nlarda ise %11.8, %64.0, %27.2 oranlar nda bulundu. Çal flma grubundakilerde hepatit B göstergelerinden en az birinin pozitifli i, göstergelerin tamam negatif olanlarla karfl laflt r ld nda; s ras yla transfüzyon %8.5 ve %3.1 (p< 0.001); cerrahi giriflim %62.4 ve %46 (p< 0.05); aile içi hepatit B öyküsü %24.1 ve %9.5 (p< 0.0001) oranlar nda saptand. Kad nlarda transfüzyon öyküsünün yaklafl k iki kat daha fazla oldu u dikkat çekmektedir (Tablo 2). Yafl gruplar na göre HBV ile karfl laflma oranlar (en az bir marker pozitifli i) incelendi inde yafl ilerledikçe serokonversiyon oran n n artt gözlendi. Bu oran, 0-17 yafl aras ndaki erkeklerde %12.2 iken, donör yafl olan 18-60 yafl aras nda %31.6 ya, 60 yafl üzerinde ise %71.4 e ulaflt. Kad nlarda bu oranlar s ras yla %10.7, %29.5, %59.1 olarak bulundu. Toplamda 17 yafl öncesinde he- Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15 11

Altunay H ve ark. Tablo 1. HBV tan marker seropozitifli inin da l m (%). Erkek (n= 508) Kadın (n= 492) Toplam (n= 1000) Sayı (%) Sayı (%) Sayı (%) HBsAg pozitif 24 (4.7) 17 (3.5) 41 (4.1) Anti-HBs pozitif 96 (18.9) 98 (19.9) 194 (19.4) Anti-HBc pozitif 26 (5.1) 21 (4.3) 47 (4.7) HBsAg pozitif anti-hbs pozitif 120 (23.6) 115 (23.4) 235 (23.5) HBsAg pozitif anti-hbs pozitif 146 (28.7) 136 (27.6) 282 (28.2) anti-hbc pozitif Tablo 2. HBV bulaflmas nda risk faktörlerinin da l m. Erkek Kadın Toplam Marker Marker Marker Marker Marker Marker pozitif (%) negatif (%) pozitif (%) negatif (%) pozitif (%) negatif (%) (n= 146) (n= 362) (n= 136) (n= 356) (n= 282) (n= 718) Transfüzyon 8 (5.5) 5 (1.4) 16 (11.8) 17 (4.8) 24 (8.5) 22 (3.1) Cerrahi girişim 89 (61.0) 151 (41.7) 87 (64.0) 179 (50.3) 176 (62.4) 330 (46.0) Aile içi öykü 31 (21.2) 30 (8.3) 37 (27.2) 38 (10.7) 68 (24.1) 68 (9.5) Marker: HBsAg, anti-hbs veya anti-hbc total. patit marker pozitifli i %11.3 iken, donör yafl grubunda (18-60 yafl) %30.6 idi (p< 0.01) (Tablo 3). lk çal flmada 84 serumda anti-hbc total pozitif bulundu, bunlar n ayn test ve ayn serum ile yap lan tekrar çal flmas nda (çift çal flma) pozitif olgular n say s 47 ye düfltü. Çal flmaya 47 pozitif sonuç dahil edildi. kinci çal flmada negatif olarak tespit edilen 37 serum yalanc pozitiflik olarak de- erlendirildi ve çal flma d fl b rak ld. zole anti-hbc total pozitif 47 serumda anti-hbc IgM pozitifli ine rastlanmad. Bir test cut-off oran n n %10 alt nda (grayzone) tespit edildi. Bu serum eflzamanl olarak iki kez daha ayn yöntem ile çal fl ld nda negatif olarak saptand. Böylece negatif kabul edilip çal flmaya dahil edildi. zole anti-hbc pozitif olgular n 23 (%48.9) ünde HBeAg ve anti-hbe negatif, 23 (%48.9) ünde anti-hbe pozitif, 1 (%2.2) inde ise HBeAg pozitif bulundu (Tablo 4). Erkeklerde bu oranlar s ras yla %57.7, %38.5 ve %3.8 iken, kad nlarda %38.1, %61.9 ve %0 olarak tespit edildi. Çal flma grubumuzdaki serumlarda ilk çal flmada dört HBV DNA pozitifli i saptand. Daha sonra ayn serumlarla yap lan çift çal flmada bunlar negatif olarak tespit edildi. zole anti-hbc olgular m - z n hiçbirinde HBV DNA pozitifli ine rastlanmad. Afl lanan 47 izole anti-hbc pozitif olgunun bir y l sonra 36 s na ulafl labildi. Bunlardan hem HBeAg hem de anti-hbe si negatif olan 19 unun 17 (%89.4) sinde, anti-hbe pozitifli i olan 16 olgudan 12 (%75.0) sinde anti-hbs pozitifleflirken, HBeAg si pozitif olan bir olgu negatif kald. Tablo 3. Yafl gruplar na göre hepatit B virüs ile karfl laflma oranlar. Erkek (n= 508) Kadın (n= 492) Toplam (n= 1000) Yaş grupları Marker pozitif % Marker pozitif % Marker pozitif % 0-17 12/102 12.2 9/84 10.7 21/186 11.3 18-60 124/392 31.6 114/386 29.5 238/778 30.6 > 60 10/14 71.4 13/22 59 23/36 63.9 12 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15

zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas Tablo 4. zole anti-hbc pozitifli inde HBeAg ve anti-hbe pozitifli i (%). Erkek (n= 26) Kadın (n= 21) Toplam (n= 47) Sayı (%) Sayı (%) Sayı (%) HBeAg pozitif 1 (3.8) 0 1 (2.2) Anti-HBe pozitif 10 (38.5) 13 (61.9) 23 (48.9) HBeAg negatif anti-hbe negatif 15 (57.7) 8 (38.1) 23 (48.9) Tüm olgularda anti-hiv negatif tespit edilirken, 1 (%2.12) olguda anti-hcv pozitif bulundu. TARTIfiMA HBsAg seropozitifli i bölgesel farkl l k ve çal fl - lan gruplar n özelliklerine (asker, normal popülasyon, kan donörü gibi) ba l olarak de iflmektedir. Do u ve Güneydo u Anadolu Bölgesi nde seropozitiflik oranlar di er bölgelere göre daha yüksektir. stanbul da yap lan çal flmalarda kan donörlerinde %4.4 ile %7.1 aras nda pozitiflik bulunmufltur (11-15). Bizim çal flmam zda da HBsAg pozitifli i %4.1 olarak tespit edildi. Ülkemizdeki de iflik çal flmalarda anti-hbs pozitifli i %20.6-52.3 aras nda de iflmektedir (16). HBsAg ve anti-hbs pozitifliklerinin toplam %25-60 aras ndad r. Bu çal flmalarda afl lama ve/veya hepatit geçirme öyküleri nedeniyle olgular n d flland na dair veriler yoktur. Bizim çal flmam zda ise olgular n tümü hepatit geçirme ve afl lanma öyküsü bulunmayanlardan oluflmufltur ve anti-hbs pozitifli i %19.4 oran nda saptanm flt r. Çal flmam zda anti-hbs ve HBsAg seropozitifli i %23.5 tir. Türkiye de de iflik 10 merkezde yap lan çal flmada HBV lilerde, cerrahi giriflim, aile içi bulafl, transfüzyon öyküsü s ras yla %40.4, %16.7, %4 olarak bildirilmifltir (17). Çal flmam zda hepatit marker pozitif olgularda cerrahi giriflim, aile içi bulafl ile transfüzyon öyküsü varl hepatit marker negatif olgulara göre istatistiksel olarak anlaml düzeyde yüksektir (s ras yla p< 0.05, p< 0.0001, p< 0.001). HBsAg seroprevalans na yak n oranlarda izole anti-hbc pozitifli i saptanabilmektedir (1-5). Sa l k personelinde bu oran %5.7 ye kadar ç kmaktad r (18,19). Bizim çal flmam zda da benzer sonuç elde edildi. zole anti-hbc pozitifli inin akut infeksiyon göstergesi olan anti-hbc IgM pozitifli inden kaynaklan p kaynaklanmad da araflt r lmal d r. De iflik çal flmalarda %0 ile %3.3 aras nda pozitiflik bulunmufltur (2,3,20). Çal flmam zda anti-hbc IgM pozitifli i saptanmad. Önemli olan izole anti-hbc pozitifli inde bulaflt r - c l kt r. Bu konuda yap lan çeflitli çal flmalarda farkl sonuçlar elde edilmifltir. Donörlerde anti- HBc içeren kanlar ile infeksiyonun bulaflma oran - n n %14 oldu u bildirilmifltir (11). Bunun yan nda ngiltere ve ABD de çok say da donörde yap lan çal flmalarda izole anti-hbc pozitif donörlerin hiçbirinde HBV DNA pozitifli ine rastlan lmam fl ve donörlerde anti-hbc taranmas n n anlaml olmad bildirilmifltir (21,22). Bizim çal flmam zda da tüm olgularda HBV DNA negatif olarak tespit edildi. zole anti-hbc pozitifli i özel hasta gruplar nda daha dikkatli de erlendirilmelidir. Yap lan çal flmalarda inflamatuvar hepatitli hastalar, hemodiyalizli veya organ transplantasyonu yap lan hastalar, homoseksüeller ve intravenöz uyuflturucu kullan m öyküsü bulunan izole anti-hbc li hastalar n ortalama %40 nda HBV DNA pozitif olarak bulunmufltur (23-25). Di er bir çal flmada da karaci er transplantasyonu adaylar nda HBsAg ve anti-hbs negatif, anti- HBc total pozitif hastalar n karaci er i ne biyopsilerinin %8.2 sinde HBV DNA pozitif bulunmufl ve anti-hbc pozitifli inin red sebebi olmas gerekti i bildirilmifltir (26). zole anti-hbc pozitifli i ilk ölçümlerde %50-60 lara varan oranlarda yalanc pozitif bulunabilmektedir (27-29). lk çal flmam zda pozitiflik tespit edilen serumlar n ancak %56 s nda gerçek pozitiflik bulundu. Kontrol çal flmas nda negatif olan serumlar yalanc pozitiflik olarak de erlendirildi. Anti-HBc test sonuçlar nda oldu u gibi HBV DNA pozitifli i de tart flmal olup, tespit edilen pozitifliklerin tekrar çal flmalar nda veya bir süre geçtikten sonra tekrarlanmalar ile pozitiflik oran n n azald veya kayboldu u tespit edilmifltir (11). Yapt m z ilk çal flmada dört adet HBV DNA pozi- Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15 13

Altunay H ve ark. tifli i saptad k fakat tekrar edilen çift örnekli çal flmada bunlar n tamam negatif idi. Hepatit B ile ortak bulaflma yollar olan HCV ve HIV infeksiyonlar nda anti-hbc pozitifli inin önemini vurgulayan çal flmalar yap lm flt r. Kan donörlerinde ve al c lar nda yap lan çal flmalarda, anti-hbc pozitifli i ile HCV tafl y c l aras nda anlaml bir iliflki saptanm fl, yandafl gösterge (surrogate test) olarak kan donörlerinde çal fl lmas - n n gerekli oldu u vurgulanm flt r (30). Bunun yan nda HBV infeksiyonunun yüksek prevalans gösterdi i (Japonya gibi) ülkelerde anti-hbc pozitifli- inin donör reddinde bir kriter olmamas gerekti- i bildirilmifltir (31). Türkiye de anti-hbc antikorlar n n HCV infeksiyonunun göstergesi olamayaca n gösteren çal flmalar vard r (11,32,33). Çal flmam zda test say s n n azl HCV ve HIV pozitifli i aç s ndan yorumun sa l kl yap lmas n engellemektedir. Hepatit B ye karfl afl lamada %95 in üzerinde koruyucu antikor düzeyi elde edilmektedir. Ba fl kl a olumsuz etki eden faktörler aras nda ileri yafl, obezite, sigara kullan m, immünyetmezlik, kronik hastal k öyküsü ve afl n n so uk zincir flartlar n n bozulmas say labilir (34-37). zole anti-hbc pozitifli i olan kiflilerde yap lan afl lamalarda ba fl kl k oran %70-90 olarak tespit edilmifltir (5,27,38,39). Çal flmam zda izole anti-hbc pozitiflerde %90 olan anti-hbs pozitifli i, anti-hbe pozitif olanlarda %75 bulundu. Bulgular m z ülkemizde izole anti-hbc seropozitifli inin yüksek oldu unu göstermektedir. Bu olgular n hiçbirinde HBV DNA saptanmamas izole anti-hbc pozitifli inin donör d fllama kriterleri aras nda yer almas n n gerekmedi ini düflündürmektedir. Bu kiflilerin afl lanmas ile yeterli immünizasyon sa lanabilece ini ortaya koymaktad r. Teflekkür: Çal flmam z s ras nda yard mlar n esirgemeyen Doç. Dr. Ayhan KUBAR a (GATA Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal ) teflekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Silva AE, McMahon BJ, Parkinson AJ, Sjogren MH, Hoofnagle JH, Di Bisceglie M. Hepatitis B virus DNA in persons with isolated antibody to hepatitis B core antigen who subsequently received hepatitis B vaccine. Clin Infect Dis 1998; 26: 895-7. 2. Bahar IH, Yücesoy M, Yüce A, Abac oğlu YH, Yuluğ N. Hepatit B tan s nda atipik serolojik paternlerin değerlendirilmesi. II. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu Program ve Kongre Kitab. Ankara, 1994; B-9: 93. 3. K l ç H, Şahin İ, Ar nç H, Y ld r m MS, Koç AN. 1 Ocak 1994-31 Aral k 1995 tarihleri aras nda 4427 hasta serumunda HBV markerlerinin serolojik profili. Viral Hepatit Dergisi 1997; 2: 121-4. 4. M st k R, Y lmaz E, Akal n H, Göral G. Bursa bölgesinde hepatit B enfeksiyonundaki olağan d ş serolojik profiller prevalans. Viral Hepatit Dergisi 2000; 1: 43-4. 5. Özacar T, Zeytinoğlu A, Erensoy S, Yapar N, Hoşgör M, Bilgiç A. Hepatit B virus serolojisinde salt anti-hbc olumluluğu ve HBV aş s na yan t. Viral Hepatit Dergisi 1995; 2: 69-71. 6. Gomes SA, Yoshida CP, Niel C. Detection of hepatitis B virus DNA in hepatitis B surface antigen-negative serum by polymerase chain reaction: Evaluation of different primer pairs and conditions. Acta Virol 1996; 40: 133-8. 7. Liang TJ, Bodenheimer HC, Yankee-Ronald- Brown NV, Chang K, Huang J, Wands JR. Presence of hepatitis B and C viral genoms in US blood donors as detected by polimerase chain reaction amplification. J Med Virol 1994; 42: 151-7. 8. Luo K, Zhou R, He C, Liang Z, Jiang S. Hepatitis B virus DNA in sera of virus carriers positive exclusively for antibodies to the hepatitis B core antijen. J Med Virol 1991; 35: 55-9. 9. Masumoto C, Nishioka K, Oguchi T, Misunaga NN, Tadokoro K, Juji T. Detection and quantation of HBV DNA by semi-nested PCR in donated blood: Comprasion with HBV serological markers. J Virol Meth 1997; 66: 61-9. 10. Aşç Z, Akbulut A, Doymaz MZ, Felek S, K l ç SS. Serumda hepatit B virus (HBV) DNA s n n PCR yöntemi ile taranmas ve HBV serolojik göstergeleriyle karş laşt r lmas. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 6-9. 11. Badur S. Posttransfüzyonel hepatit sorunu. Türk Mikrobiyol Cem Derg 1991; 21: 234-42. 12. Pahsa A, Özsoy MF, Altunay H, Koçak N, Ekren Y, Çavuşlu Ş. İstanbul da hepatit B ve hepatit C seroprevalans. Gülhane T p Derg 1998; 41: 325-30. 13. Sarper C. Kan donörleri ayaktan ve yatan hastalarda HBsAg ve anti-hcv araşt rmas. XXVII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi Kongre Kitab. Antalya, 1997: 175. 14. Yenen OŞ, Çavuşlu Ş, Aksu Y, Koçak N, Özsoy MF, Altunay H. Ten years (1987-1996) epidemiological trend of HIV, HBV and syphilis among blood donors in Istanbul. 3 rd Congress of Balkan Military Medical Comitee Abstract Book. May 10-13, 1998: 57. 15. Altunay H, KMTD Çal şma Grubu: Türkiye de kan merkezlerinde 1995-1999 y llar aras nda HBsAg, anti-hcv, anti-hiv ve VDRL seroprevalans. 1. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T bb Kongresi Kongre/Kurs Kitab. 24-29 Eylül, 2000: 276. 16. M st k R, Bal k İ. Türkiye de viral hepatitlerin epidemiyolojisi: Bir meta-analiz. K l çturgay K 14 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15

zole Anti-HBc Pozitifli inde Hepatit B Virüs nfeksiyözitesinin Araflt r lmas (editör). Viral Hepatit 98. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş m Derneği Yay n, 1998: 10-39. 17. M st k R. Yetişkin akut viral hepatit B (AVHB) de bulaş yollar. Viral Hepatit Dergisi 1995; 1: 20-5. 18. H zel K, Şengül A, Emekdaş G, Şenol E, İnal A. Hastane personelinde hepatit B seroprevalans ve rekombinant hepatit B aş s na immun yan t. Viral Hepatit Dergisi 1998; 1: 25-7. 19. Sünbül M, Saniç A, Eroğlu C, Akçam Z, Hökelek M, Leblebicioğlu H. Sağl k personelinde hepatit B göstergelerinin seroprevalans. Viral Hepatit Dergisi 1998; 1: 22-4. 20. Dumlup nar B, Özbiber Ş, Günayd n M, Leblebicioğlu H, Ayd n M. Kan vericilerde hepatit B kor antikoru seropozitifliğinin önemi. Klimik Dergisi 1994; 7: 85-6. 21. Allain JP, Hewitt PE, Tedder RS, Williamson LM. Evidence that anti-hbc but not HBV DNA testing may prevent some HBV transmission by transfusion. B J Haematol 1999; 107: 186-95. 22. Douglas DD, Taswell HF, Rakela J, Rabe D. Absence of hepatitis B virus DNA detected by polymerase chain reaction in blood donors who are hepatitis B surface antigen negative and antibody to hepatitis B core antigen positive from a United States population with a low prevalance of hepatitis B serologic markers. Transfusion 1993; 33: 212-6. 23. Joller-Jamelka HI, Wicki AN, Grob PJ. Detection of HBs antigen in anti-hbc alone positive sera. J Hepatol 1994; 21: 269-72. 24. Koşar A, Sütçü A, Alt ndiş M, Yeksan M, Şengül AZ. Hemodiyaliz hastalar nda serum anti-hbc düzeyleri. II. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu Program ve Kongre Kitab. Ankara, 1994; B-11: 95. 25. Sanchez-Quijano A, Jauregui JI, Leal M, et al. Hepatitis B virus occult infection in subjects with persistent isolated anti-hbc reactivity. J Hepatol 1993; 17: 288-93. 26. Van Theil DH, De Maria N, Colantoni A, Friedlander L. Can hepatitis B core antibody positive livers be used safely for trasplantation: Hepatitis B virus detection in the liver of individuals who are hepatitis B core antibody positive. Transplantation 1999; 68: 519-22. 27. McMahon BJ, Parkinson AJ, Helminiak C, et al. Respons to hepatitis B vaccine of persons positive for antibody to hepatitis core antigen. Gastroenterology 1992; 103: 590-4. 28. Schifman RB, Rivers SL, Sampliner RL, Krammes JE. Significiance of isolated hepatitis B core antibody. Arch Intern Med 1993; 153: 2261-6. 29. Tansuğ Ş, Düzgüns vac E, Ünal Z, Güvel H. İzole anti-hbc pozitifliğinin değerlendirilmesi, bu olgularda HBV DNA ve tek doz hepatit B aş s na karş anti-hbs yan t. XXVIII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi Özet Kitab. 4-9 Ekim 1998 Belek/Antalya, 04-82. 30. Jullien AM, Courouce AM, Massari V, Maniez M, Firetti P, Breviere D. Impact of screening donor blood for alanine aminotransferase and antibody to hepatitis C virus transmission. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1993; 12: 668-72. 31. Mason ALL, Xu L, Guo M, Kuhns RP. Molecular basis for persitent hepatitis B virus infection in the liver after clearance of serum hepatitis B surface antigen. Hepatology 1998; 27: 1736-42. 32. Mert A, Şentürk H, Süve İ ve ark. HBsAg ve anti- HBs negatif, anti-hbc pozitif olgular n çeşitli yönlerden incelenmesi. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 92-5. 33. Mutlu AG, Fincanc M, Nazl can Ö, Mutlu B. Kan donörlerinde hepatit B virusu ile karş laşm ş olman n posttransfüzyonel hepatit C insidans na etkisi. Viral Hepatit Dergisi 1995; 2: 84-6. 34. Clements ML, Miskovsky E, Davidson M. Effect of age on the immunogenecty of yeast recombinant hepatitis B vaccines containing surface antigen (S) or PreS2 + S antigen. J Infect Dis 1994; 170: 510-6. 35. Shaw FE, Gues HA, Roes JM. Effect of anatomic injection site, age and smoking on the immune response to hepatitis B vaccination. Vaccine 1989; 7: 425-30. 36. Weber DJ, Rutala WA, Samsa GP, et al. Obesity as a predictor of poor antibody respons to hepatitis B plasma vaccine. JAMA 1985; 254: 3187-9. 37. Winter AP, Follett EA, McIntyre J, Stewart J, Symington IS. Influence of smoking on immunological responses to hepatitis B vaccine. Vaccine 1994; 12: 771-2. 38. Lai CL, Lau JYN, Yeoh EK, Chang WK, Lin HJ. Significance of isolated anti-hbc seropositivity by ELISA: Implications and the role of radioimmunoassay. J Med Virol 1992; 36: 180-3. 39. Sünbül M, Eroğlu C, Barut Ş, Esen Ş, Hökelek M, Leblebicioğlu H. HBsAg ve anti-hbs negatif olgularda hepatit B aş s na yan t. Viral Hepatit Dergisi 1999; 1: 34-6. YAZIfiMA ADRES Dr. Hüsnü ALTUNAY Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi STANBUL Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 10-15 15

Manisa Bölgesinde zole Anti-HBc Seroprevalans ve Nonspesifik Çapraz Reaksiyonlarla liflkisi # Tamer fianlida 1, Sinem AKÇALI 1, Sema AfiKIN 2, Cenk SEZG N 1, Beril ÖZBAKKALO LU 1 1 Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, MAN SA 2 Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, KOCAEL ÖZET Bu çal flmada, Manisa bölgesindeki izole anti-hbc seroprevalans n n belirlenmesi ve yalanc pozitiflik nedenlerinin araflt r lmas amaçland. Ocak 1999-Nisan 2000 tarihleri aras nda Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal Seroloji Laboratuvar na baflvuran 1500 kiflinin kan örneklerinde izole anti-hbc pozitifli i saptanan serum örnekleri çal flmaya al nd. Bu serumlar yalanc pozitifliklerin belirlenmesi amac yla; 1. naktive edilerek anti-hbc yönünden, 2. Hepatit C virüsü (HCV) ve human immunodeficiency virus (HIV) infeksiyonu yönünden, 3. Otoimmün hastal klardaki çapraz reaksiyonlar saptamak amac yla da romatoid faktör (RF) ve antinükleer antikorlar (ANA) yönünden incelendi. Binbeflyüz serum örne inin 70 (%4.6) inde izole anti-hbc pozitifli i saptand. Serum örneklerinin inaktive edilmesinden sonra anti-hbc pozitif örnek say s 57 (%3.8) olarak bulundu. Befl (%7.1) örnekte anti-hcv, 8 (%11.4) örnekte RF, 7 (%10) örnekte ise ANA pozitifli i belirlendi. ki (%2.8) örnekte RF ile anti-hcv, 2 (%2.8) örnekte ANA ve anti-hcv, 1 (%1.4) örnekte ise ANA ve RF pozitifli i birlikte gözlendi. Serum örneklerinin hiçbirinde HIV antikorlar saptanmad. Sonuç olarak, izole anti-hbc seroprevalans ülkemiz bulgular yla paralellik gösterirken, en s k nedenleri aras nda yer alan otoimmün hastal klara ba l çapraz reaksiyonlar ve HCV gibi baflka bir virüs infeksiyonu çal flmam z bulgular ile desteklendi. Anahtar Kelimeler: zole anti-hbc, prevalans, ANA, RF, HCV, HIV. SUMMARY Prevalence of Isolated Anti-HBc in Manisa and Relation to Nonspesific Reactions To establish the prevalence of anti-hbc in the region of Manisa and to investigate the reasons of false positivity. Serum samples were obtained from 1500 patients who had attended the Department of Microbiology and Clinical Microbiology, Medical Faculty, Manisa, Turkey between January 1999 and April 2000 and cases who were positive 16 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 16-19

Manisa Bölgesinde zole Anti-HBc Seroprevalans ve Nonspesifik Çapraz Reaksiyonlarla liflkisi for isolated anti-hbc were included in the study. To determine the reasons for false positivity, serum samples were tested in the following steps; 1. Examination of inactivated anti-hbc, 2. Examination for infections of hepatitis C virus (HCV) and human immunodeficiency virus (HIV), 3. Examination of rheumatoid factor (RF) and anti-nuclear antibody (ANA) for nonspesific reactions in autoimmune disease. Seventy (4.6%) out of 1500 serum samples were positive for isolated anti-hbc. Isolated anti-hbc were reduced to 57 (3.8%) after inactivation of serum samples. Five (7.1%) samples for anti-hcv, 8 (11.4%) samples for RF, 7 (10%) samples for ANA were found positive. Two (2.8%) samples for both RF and anti-hcv, 2 (2.8%) samples for both ANA and anti-hcv and 1 (1.4%) sample for both ANA and RF were also found to be positive. There was no HIV antibody positivity in any serum samples. We showed that while seroprevalence of isolated anti-hbc was parallel to finding in our country, nonspesific reactions due to autoimmune disease and viral infections like HCV were found to be the most common reasons in this study. Key Words: Isolated anti-hbc, prevalence, ANA, RF, HCV, HIV. # Bu çal flma, X. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi (15-19 Ekim 2001, Adana) nde bildiri olarak sunulmufltur. G R fi Anti-HBc normalde HBsAg ile birlikte (akut hepatit B geçiren ve tafl y c larda) veya anti-hbs ile birlikte (infeksiyonu do al yoldan geçirenlerde) bulunur. Ancak HBsAg ve anti-hbs nin negatif saptand olgularda anti-hbc pozitifli ine çok s k rastlanmaktad r (1). zole anti-hbc seroprevalans n n çeflitli çal flmalarda %2-12 aras nda oldu u ve orta-yüksek endemisite bölgelerinde daha çok görüldü ü tespit edilmifltir (2,3). Hepatit B virüs (HBV) infeksiyonunun serolojik belirleyicilerinden biri olan anti-hbc nin tek bafl - na pozitifli inin en s k nedenleri aras nda yalanc pozitiflikler, akut hepatit B nin pencere dönemi, geçirilmifl HBV infeksiyonlar nda anti-hbs nin zaman içinde kaybolmas, HBV nin di er virüs infeksiyonlar yla [hepatit C virüsü (HCV), human immunodeficiency virus (HIV) ] birlikte bulunmas, HBsAg nin süpresyonu, otoimmün hastal klardaki çapraz reaksiyonlar ve HBsAg nin saptanamayacak düzeylerde oldu u kronik HBV infeksiyonu yer almaktad r (1). Bu çal flmada, Manisa bölgesindeki izole anti-hbc seroprevalans n n belirlenmesi ve nonspesifik çapraz reaksiyonlar n nedenlerinin araflt r lmas amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD Ocak 1999-Nisan 2000 tarihleri aras nda Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal Seroloji Laboratuvar na baflvuran 1500 kiflinin kan örneklerinde hepatit B belirleyicileri (HBsAg, anti-hbs, anti-hbc total, HBeAg ve anti-hbe) (Organon Technica) prospektif olarak araflt r ld ve izole anti-hbc pozitif serum örnekleri çal flmaya al nd. Bu serumlar yalanc pozitifliklerin belirlenmesi amac yla inaktive edilip, anti-hbc yönünden tekrar incelendi. Di- er viral infeksiyonlar n birlikteli ini araflt rmak için anti-hcv, anti-hiv (Organon); otoimmün hastal klardaki çapraz reaksiyonlar saptamak amac yla da romatoid faktör (RF) (Dade Behring) ve antinükleer antikorlar (ANA) (Zeus) araflt r ld. BULGULAR Binbeflyüz serum örne inin 70 (%4.6) inde izole anti-hbc pozitifli i saptand. Serum örneklerinin inaktive edilmesinden sonra anti-hbc pozitif örnek say s 57 (%3.8) olarak bulundu (Tablo 1). Befl (%7.1) örnekte anti-hcv, 8 (%11.4) örnekte RF, 7 (%10) örnekte ise ANA pozitifli i gözlendi. ki (%2.8) örnekte RF ile anti-hcv, 2 (%2.8) örnekte ANA ve anti-hcv, 1 (%1.4) örnekte ise ANA ve RF Tablo 1. naktivasyon öncesi ve sonras izole anti-hbc pozitifli i (n= 1500). Anti-HBc pozitifliği Sayı % İnaktivasyon öncesi 70 4.6 İnaktivasyon sonrası 57 3.8 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 16-19 17

fianl da T ve ark. pozitifli i birlikte belirlendi (Tablo 2). Serum örneklerinin hiçbirinde HIV antikorlar saptanmad. 18 TARTIfiMA Hepatit B virüsü serolojik göstergelerinden anti- HBc, virüsle karfl laflmay gösteren en duyarl göstergedir. Buna karfl n ticari olarak bulunan ve yayg n olarak kullan lan enzim immunassay (EIA) kitleri ile yalanc pozitiflik oran oldukça yüksektir (4). HBV taramalar s ras nda saptanan izole anti-hbc pozitifli inin çapraz reaksiyon veren antikorlara m ya da virüsle karfl laflmaya m ba l oldu unun ay rt edilmesi, özellikle HBV infeksiyon prevalans n n yüksek oldu u ülkelerde önem tafl maktad r. Anti-HBc normalde HBsAg ile birlikte (akut hepatit B geçiren ve tafl y c larda) veya anti-hbs ile birlikte (infeksiyonu do al yoldan geçirenlerde) bulunur. Ancak HBsAg ve anti-hbs nin negatif saptand olgularda anti-hbc pozitifli ine çok s k rastlanmaktad r. Bu serolojik profilin prevalans toplumlara göre de iflmektedir (%0.1-20 aras nda) ve dünyadaki da l m kronik HBsAg tafl y c l k oran ile paralellik göstermektedir (5). Tunus tan bildirilen bir çal flmada, izole anti-hbc prevalans %2.8 iken, rlanda da bu oran %0.51, Almanya da mahkumlar aras nda yap lan bir çal flmada ise %19.2 olarak bildirilmektedir (6-8). Ülkemizde yap lan çal flmalar inceledi imizde, Özacar ve arkadafllar bu oran %3.23, Mert ve arkadafllar ise %5 olarak saptam fllard r (4,9). Bizim çal flmam zda buldu umuz %4.6 oran nda izole anti-hbc pozitifli i, orta endemisite bölgesinde bulunan ülkemiz bulgular yla paralellik göstermektedir. zole anti-hbc pozitifli i de iflik nedenlerden kaynaklanabilir. Yalanc pozitiflik izole anti-hbc Tablo 2. zole anti-hbc seroprevalans ve nonspesifik çapraz reaksiyon nedenlerinin da l - m (n= 1500). Anti-HBc pozitifliği Sayı % RF pozitif 8 11.4 ANA pozitif 7 10 Anti-HCV pozitif 5 7.1 RF + anti-hcv pozitif 2 2.8 ANA + anti-hcv pozitif 2 2.8 ANA + RF pozitif 1 1.4 pozitifli inin %60-70 nedenini oluflturur. Yalanc pozitifliklere HCV veya HIV infeksiyonlu olgularda s k rastlan r (1). Chlabicz ve arkadafllar, HCV infeksiyonu olan 111 hastada izole anti-hbc pozitifli ini araflt rm fllar ve bu oran %22.2 olarak saptam fllard r (10). Yine Jilg ve arkadafllar, hepatit C infeksiyonu olan hastalarda %49 gibi yüksek oranlarda izole anti-hbc pozitifli i bildirmifllerdir (11). Weber ve arkadafllar ise izole anti- HBc pozitifli i saptad klar 104 serum örne inde anti-hcv pozitifli ini %65.4 olarak bulmufllard r (12). Araflt rmac lar, HCV infeksiyonunun HBsAg sentezini interfere etti i ve böylelikle de yanl fl izole anti-hbc pozitifli ine neden oldu u sonucuna varm fllard r. Bizim araflt rmam zda da HCV infeksiyonu, izole anti-hbc pozitifli inin önde gelen nedenleri aras nda saptanm flt r. Hofer ve arkadafllar, 450 tane HIV ile infekte hastada saptad klar izole anti-hbc pozitifli ini %43 olarak bildirmifllerdir (13). Çal flmam zda izole anti-hbc pozitif olgularda HIV infeksiyonuna rastlanmam flt r. Bunun temelinde de ülkemizde HIV infeksiyonunun yayg n olarak görülmemesinin yatt - n düflünmekteyiz. Romatoid artritte oluflan immünglobulin M (IgM) yap s ndaki antikorlar ve ANA, ELISA yönteminde nonspesifik çapraz reaksiyonlara neden olurlar (1). Çal flmam zda 20 hastada oto antikorlara ba l yalanc pozitiflik tespit edilmifltir. Bulgular - m z literatürle uyumluluk göstermektedir ve HBV infeksiyon prevalans n n yüksek oldu u ülkelerde bu ayr m n yap lmas önemlidir. Sonuç olarak; izole anti-hbc pozitifli i s k karfl - lan bir serolojik profil olup, %60-70 nedeni aras nda yer alan yalanc pozitiflikler, otoimmün hastal klara ba l çapraz reaksiyonlar ve HCV gibi baflka bir virüs infeksiyonu çal flmam z bulgular ile desteklenmektedir. Bu nedenle izole anti-hbc pozitif olgular n ANA, RF ve HCV yönünden incelenmesi gerekti ini düflünmekteyiz. KAYNAKLAR 1. Bilgiç A, Erensoy S. Viral hepatitlerde al ş lagelmişin d ş nda serolojik profiller. Viral Hepatit Dergisi 1998; 4: 63-79. 2. Akbak M. Çocukluk yaş grubunda hepatit B seroprevalans, risk faktörleri, bulaşma yollar ve HBV seropozitif çocuklarda aile taramas. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sağl ğ ve Hastal klar Anabilim Dal Uzmanl k Tezi, 1996. Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 16-19