UZM.FZT.NAZMİ ŞEKERCİ
Canlı organizmada atomlardan moleküllere, hücrelerden organlara kadar tüm yapıları birarada tutan kuvvetler içinde en önemlisi elektromanyetik kuvvetlerdir.
İçerisinden elektrik akımı geçen bir iletkenin etrafında manyetik alan meydana gelir. Elektromanyetik dalga; elektrik ve manyetik alanın birinden diğerine dik olarak yönlenen alanların etkileşimi ile meydana gelir. Manyetik alanın amplitüdü düz telden geçen akımla doğru orantılı, telden uzaklığı ile ters orantılıdır.
Manyetoterapide: Statik manyetik alan Düşük (alçak) frekanslı manyetik alan Manyetik alan stimülasyon uygulamaları vardır.
Statik manyetik alan tedavisi için kullanılan manyetler (mıknatıslar) kobalt, nikel ve yitrium benzeri çeşitli nadir elementlerin alaşımlarını içerir. Biyomanyetizm olarak da adlandırılan bir tedavi şeklinde küçük manyetler (1,5 mm) yaklaşık 2 cm lik aralıklarla yerleştirilmiş yapışkan bir düzenekle deri üzerine sıklıkla da tetik noktalar üzerine konulmaktadır. Statik manyetik alanlar bir ince metal folyo ile kaplı, polaritesi değişen esnek materyal içeren manyetik bantlarla da sağlanabilmektir. Bu manyetik bantlar tedavi edilecek bölge üzerine devamlı olarak 1 haftayı geçmeyecek sürede bandajlanmaktadır. Ayrıca taban astarının altına küçük manyetik metal parçacıkları yerleştirilerek uygulanan taban mıknatısı yöntemi vardır. Tedavide kullanım alanları dolaşımı aktive etmek, analjezi sağlamak ve yara iyileşmesini sağlamak şeklinde ifade edilmektedir.
Manyetik özelliğe sahip bir metal parçası, bobin şeklinde sarılmış iletken tellerin içindeki aralıkta hareket ettirilirse bobinde indüksiyon akımı tarzında bir elektrik akımı meydana gelir. Buna karşılık bobinden sürekli akım geçirildiğinde statik türde bir manyetik alan yaratılmış olur. Böyle bir alanın şiddeti belli bir düzeyin üzerine çıkarıldığında başta ısınma olmak üzere bazı istenmeyen etkiler ortaya çıkmaktadır. Bobinden kesikli elektrik akımı geçirilerek yapılan pulsasyonlu manyetik alanlarda ise istemeyen etkilerden kaçınmak mümkündür. Elektrik akımı olarak dörtgen tarzında galvanik akım pulseları kullanılmaktadır. Manyetik alan cihazları içinden akım geçen bobinlerden oluşmuştur.
Elektromanyetoterapi diye adlandırılan yüksek frekanslı manyetik alan uygulamasında elektrik alan ve ısı etkisi ön planda iken alçak frekanslı manyetoterapide manyetik alan etkisi hakimdir. Elde edilen manyetik alanlar sabit veya değişkendir. Değişken manyetik alanlar alternatif, pulse veya döner tipte olabilir. Pulse manyetik alan tedavisine yönelik farklı cihazlarda farklı elektrotlar geliştirilmiştir. En güçlü manyetik alan yaratanlar, ilgili vücut bölgesini çevreleyen spiral elektrotlardır. Bu çemberlerin ilgili ekstremiteye veya vücut kısmına olabildiğince yakın olması etkiyi arttırır. Bu amaçla değişik çapta çember elektrotlar üretilmiştir. Oldukça pahalı olan bu elektrotların yanısıra ilgili vücut bölgelerini arasına alabilen düz elektrotlar, tedavi yatağının altına gizlenmiş minder altı elektrotlar gibi çok farklı tipleri bulunmaktadır.
Göreceli olarak ağrısızdır. Derin yerleşimli nöral yapıların stimülasyonu için faydalıdır. Uygulama esnasında stimülatör ile cildin direk temasına ihtiyaç yoktur ancak hedef doku manyetik alan içerisinde olmalıdır. Manyetik alanlar duysal ağrı reseptörlerini etkilemez. Öte yandan daha duyarlı geniş çaplı motor nöronlar eşik seviyede depolarize olurlar ve motor yanıta yol açarlar. Siyatik sinir, brakial pleksus gibi derin yerleşimli yapıları manyetik alan ile stimüle etmek kolaydır. Manyetik alan oluşturulan akımlar tolere edilemeyen yüksek akımlar oluşturmadan derin dokularda motor depolarizasyonu sağlar.
Manyetik alan pulse veya değişken süreli olmalıdır. Çünkü statik manyetik alan nöral dokuda depolarizasyona yol açmaz. Oluşan akım akışı manyetik alan değişim oranı ile orantılı olmalı ve oluşan akım manyetik pulse oranının özelliklerini taşımalıdır. Manyetik stimülasyon terimi yanıltıcıdır, depolarize eden stimülüs direk manyetik pulse sonucu değildir. İletken dokularda oluşan biyoelektrik dalgalar nöral depolarizasyona yol açar (Elektrotsuz elektrik stimülasyonu).
Kırık iyileşmesi: Kaynamamış, yanlış kaynamış, konjenital psodoartrozlu kırıklarda ve avasküler nekrozda pulse manyetik stimülasyonun etkinliği rapor edilmektedir. Yumuşak doku yaralanmalarında: RC tendinitlerinde pulse manyetik stimülasyonunbaşarılı sonuçlar verdiğini rapor eden çalışmalar var. Düşük amplitüdlü pulse manyetik alanın ağrı üzerine yararlı etkileri 3 faktörle açıklanmaktadır: Otonom sinir aktivitesinde değişikliklere sekonder kan damarlarının çapında aktif genişleme Terminal dokularda parsiyel oksijen basıncında artış. Kapiller kan akış hızında ve lokal perfüzyonda değişiklik.
Pulse manyetik alanın insan vücudundaki etkileri tam olarak açıklanamadığı halde klinik çalışmalar antienflamatuar, antiödem ve analjezik olarak tedavi edici etkilerini göstermektedir. Birçok çalışmada manyetik alan tedavisinin özellikle romatizmal hastalıklarda, alt ekstremitenin iskemik bozukluklarının tedavisinde etkili olduğu, ayrıca MS, periferik fasiyal paralizi, kraniyofasial ağrı, spastisite, oftalmolojide retinanın dejeneratif hastalıklarında da umut verici olduğu bildirilmektedir.
Literatürde geçen endikasyonlar şu şekilde sıralanmaktadır: Geç ve zor kaynayan kırıklar Tendinit ve yumuşak doku yaralanmaları Artritlerin bazı formları AS RSD Lokalize OP İnfluenza, sinüzit, bronşit Baş ağrıları Periferik fasial paralizi Hipertoni-hipotoni Lipid metabolizma bozuklukları Posttravmatik ödem ve hematomlar Alt ekstremite iskemik bozuklukları
Tanısal amaçlı kullanım (MRG) Ayrıca geleneksel elektrofizyolojik değerlendirmenin yanısıra manyetik stimülasyonun kullanımı da gündeme girmiştir.
Manyetik alan tedavisinin bilinen bir yanetkisi yoktur. Gebelikte ilk trimesterde, implante iç kulak işitme cihazı kullananlarda yada manyetik alandan etkilenebilecek diğer küçük metalik implantı olanlarda kullanılması sakıncalı olabilir.