Sağlık. YENİDEN Düzenlenmiş 2. Bask

Sağlık İSVIÇRE SAĞLIK REHBERİ SAĞLIK Elinizdeki Sağlık Rehberi, İsviçre de yaşayan insanların öncelikle de göçmenlerin İsviçre Sağlık Sistemini tanımaları için yol gösterir. Bu rehber, genel sağlık hizmetleriyle ilgili bilgiler ve hastalık ya da maluliyet sigortası ve benzeri konulara ilişkin önemli yasa ve yönetmelikler üzerine açıklamaları içermektedir. YENİDEN Düzenlenmiş 2. Bask

Basım ve yayım 1. basım: 2001 Genişletilmiş ve yeniden düzenlenmiş 2. basım: 2008 Yayımlayan: Sağlık Bakanlığı, İsviçre Kızılhaç ve İsviçre Caritas Yazarlar: Maja Loncarevic, Iris Stucki, Rahel Stuker Yeniden düzenleme: Osman Besiç Çeviri: Mustafa İdeli Sayfa düzeni: visu l AG, Bern Baskı: Schlaefli & Maurer AG, Interlaken Ön baskı: www.alscher.ch Çizimler: Claude Zellweger Yeniden düzenlenmiş 2. baskı adedi: Türkçe (3000) İlişki ve danışma: Schweizerisches Rotes Kreuz, Departement Gesundheit und Integration Abteilung Gesundheit, Werkstrasse 18, 3084 Wabern İnternet siparişi: www.migesplus.ch www.bbl.admin.ch, E-Mail: verkauf.zivil@bbl.admin.ch Dağıtım ve sipariş: BBL/EDMZ, 3003 Bern, Art.-Nr. 311.610.tur

Rehber in oluşumu İsviçre sağlık sistemi karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu sistem içerisinde izlenmesi gerekli yollar, özellikle göçmenlerin gözünde büsbütün dolambaçlı hale gelmektedir. Federal Sağlık Bakanlığı, İsviçre Kızılhaç ve İsviçre Caritas kurumları, sağlık alanında bir «Rehber»e acil olarak ihtiyaç duyulduğu sonucuna vardılar. Bu yüzden pratik ve elde taşınabilir bir Rehber in ortaklaşa kaleme alınmasını kararlaştırdılar. Hazırlıklara, grup toplantılarında Rehber in içereceği konular belirlenerek başlandı. Bu sürece hem uzman kişiler, hem de Rehber den yararlanacağı düşünülen çevrelerden kişiler çağrıldı. İlk taslak göç ve sağlık alanlarında çalışan geniş bir uzman çevresine sunuldu. Böylece Rehber in hem içeriği gözden geçirilmiş oldu, hem de metnin anlaşılır olup olmadığı denetlendi. En sonunda da bir yayın kurulunun denetiminden geçtikten sonra çeviri sürecine geçildi. Bu vesileyle, elinizdeki Sağlık Rehberi nin üretimine katkıda bulunmuş herkese içtenlikle teşekkür etmek isteriz. 1

Rehber in oluşumu Yeni baskıya (2005) önsöz İsviçre Sağlık Rehberi nin ilk baskısının üzerinden beş yıl geçmiş ve bu süre içinde 200 000 adet Sağlık Rehberi dağıtılmıştır. Bu başarının bugün de sürdürülebilmekte olması bizleri sevindirmektedir. İsviçre Sağlık Rehberi, elinizdeki 2. baskıda yeniden düzenlenip geliştirilmiş, böylece hem içeriği güncelleştirilmiş, hem de sayfa düzeni daha çağdaş ve çekici hale getirilmiştir. Rehberin ana çizgilerinde herhangi bir değişiklik yapılmazken, veriler güncelleştirilmiş ve yeni bazı konular eklenmiştir. Elinizdeki güncelleştirilmiş baskıda İsviçre sağlık sisteminin daha anlaşılır, daha geniş ve ayrıntılı özetlenmiş olduğunu umuyoruz. Rehberin İsviçre sağlık sistemini aydınlatıcı bir işlevi olduğuna ve sistemi anlaşılır kıldığına inanıyoruz. Sağlık Rehberi nin yeniden düzenlenmesinde az ya da çok katkısı olan herkese içtenlikle teşekkür ederiz. 2

İçindekiler Önsöz 6 1 Sağlık Rehberi ni Nasıl Kullanmalıyım? 8 2 En Sık Sorulan 20 Soru 9 3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler 11 Yemek ve Hareket 11 Bağımlılık ve Uyuşturucu 12 Sigara İçmek 13 Alkol 13 HIV/AIDS 14 Aşı 15 Ruh Sağlığı 15 Hasta Hakları ve Yükümlülükleri 16 Kültürlerarası Çevirmenler 17 4 Genel Sağlık Hizmetleri 19 Uzman Doktor 19 AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM 21 Temel Bakım ve Özel Tedavi 21 Poliklinik 25 Eczane 26 Acil Servis 27 Diş Doktorları 29 Psikiyatrist ve Psikolojik Tedavi 30 YATAKLI (YATILI) TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 32 Hastanede 32 Hastanede Ziyaret 33 Hastanede Beslenme 34 Ameliyat 35 Hastane Sosyal Hizmetleri 35 EVDE ve TEDAVİ SONRASINDA BAKIM 36 Spitex (Spiteks) 36 Rehabilitasyon ve Terapi 37 Yaşlıların Tıbbi Bakımı 39 4

İçindekiler ANNE ve ÇOCUK 40 Kadın Hastalıkları Kontrolları 40 Gebelik (Hamilelik) 41 Kontrol Amaçlı Muayeneler 41 Doğuma Hazırlık 42 Doğum 43 Loğusalık Dönemi 43 Süt Bebeklerinin Bakımı 44 Çocukların Tıbbi Bakımı 44 ÇOCUK ALDIRMA 47 5 Yasa ve Yönetmelikler 48 HASTALIK SİGORTASI 48 Hastalık Sigortası Şirketleri 48 Temel (Genel) Hastalık Sigortası 49 Ek Sağlık Sigortaları 51 Hastalık Sigortası Aylık Primleri (Ödentileri) 52 Yıllık Ödenti (Franchise) ve Sigortalının Masraflara Katkısı 53 Ödentilerde İndirim 55 Kaza Sigortası 56 SOSYAL SİGORTALAR 57 Yaşlılık (Emeklilik ) ve Dulluk-Yetimlik Sigortası (AHV) 58 Maluliyet Sigortası (IV) 58 Ek Destekler (EL) 60 Ek Emeklilik Sandığı (BVG) 60 6 Küçük Sözlük 61 7 Adres Listesi 67 5

Önsöz Kendimi hasta hissettiğimde nereye başvurmalıyım? Tıbbi tedavi parasız mıdır, yoksa ödeme yapmak zorunda mıyım? Acil durumlarda nasıl davranmalıyım? Dişlerimi parasız kontrol ettirmeye hakkım var mı? Bu ve benzeri sorular, gündelik yaşamda ortaya çıkabilir, özellikle de kendimi sağlıklı hissetmediğim durumlarda. Elinizdeki Sağlık Rehberi, İsviçre de yaşayan insanlara, sağlık sistemimiz içinde doğru yolu bulmaları için yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Rehber, genel sağlık hizmetleri konusundaki bilgilerin yanı sıra, hastalık ya da maluliyet sigortası ve benzeri konulara ilişkin önemli yasa ve yönetmelikler üzerine açıklamaları da içermektedir. Elinizdeki yeni baskıda içerik ve adres listesi güncelleştirilirken, sağlık hizmetleri gibi bazı bölümler de genişletilmiştir. Farklı sağlık sistemlerine alışık olan göçmenlerin pek çoğu, İsviçre sağlık sistemi hakkında yeterli bilgiye sahip değildir. Bu durum, göçmenlerin İsviçre halkı içindeki benzer gruplardan daha kötü bir sağlık durumuna sahip olmalarına yol açmaktadır. Bu böyle olmak zorunda değil. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlık alanında herkes için fırsat eşitliği talep etmektedir ve biz bu ilkeyi temel alıyoruz. Sağlık, en büyük insani ihtiyaçlardan biridir. Bütün insanlar, etnik kökenleri ve oturum izinlerinin türü ne olursa olsun, sağlık sorunlarının çözümünde nereye başvuracaklarını bilebilmelidir. 6

Önsöz Elinizdeki Sağlık Rehberi sadece göçmenler için hazırlanmamıştır. Rehber aynı zamanda İsviçrelilere, göçmenlerle ilgili alanlarda çalışanlara ve İsviçre sağlık sistemi hakkında bilgi sahibi olmak isteyen herkese seslenmektedir. Prof. Thomas Zeltner Sağlık Bakanlığı Müdürü 7

1 1 Sağlık Rehberi ni Nasıl Kullanmalıyım? Rehber in ilk sayfalarında sağlık ve hastalık üzerine en sık karşılaşılan soruların ve bunlara verilen cevapların hangi sayfalarda olduğunu gösteren bir liste bulacaksınız. Rehber de sağlık hizmetleri ve bunlara ilişkin yasa ve yönetmelikler üzerine en önemli bilgiler yer almaktadır. Rehber e ayrıca bazı kavramları anlaşılır kılmak amacıyla küçük bir sözlük ekledik. Bu sözlükte açıklamasını bulacağınız kelimelerin yanında ( ) işareti vardır. Sözlük Rehber in sonunda bulunmaktadır. Sorularına rehberde cevap bulamayanlar, doğrudan yetkili kurumlara başvurabilirler. En önemli başvuru kurumlarının ve danışmanlıkların isim, adres ve telefon numaralarını Rehber in son sayfalarında bulacaksınız. Bu adresler rehberde (&) işareti ile gösterilmiştir. Adres listesinde, İsviçre genelinde etkin olan merkezi kurumlara ve danışmanlıklara yer verilmiştir. Sağlık Rehberi ni Nasıl Kullanmalıyım? 8

2 2 En Sık Sorulan 20 Soru Nasıl sağlıklı kalabilirim? 11 Çevirmen isteme hakkım var mı? 17 Ev doktoru ne demektir, ne yapar? 21 Randevu alıp gittiğim halde muayene odasına girmeden önce niçin bekletiliyorum? 23 Doktorum tarafından anlaşılmadığımı hissettiğim durumlarda doktorumu değiştirebilir miyim? 24 İlk yardım gerektiren acil bir durumda nasıl davranmalıyım? 27 Dişlerimi ücretsiz kontrol ettirme hakkım var mı? 29 Zor durumdaysam, korkuyorsam ya da üzgünsem ve kendi kendime yardım edemeyecek bir durumdaysam, kime başvurabilirim? 30 Hastalandığımda kendi başıma hastaneye gidebilir miyim? 32 Hasta akrabalarımı ve arkadaşlarımı hastanede ziyaret edebilir miyim? 33 Hastanede yatan yakınlarıma yemek götürmek zorunda mıyım? 34 Evde kendi bakımım ya da ev işleri için yardıma ihtiyacım olduğunda kime başvurabilirim? 36 Bir kadın olarak kendi sağlığım için neler yapabilirim? 40 Çocuk doktoru ne demektir? 45 9

2 En Sık Sorulan 20 Soru Kimler hastalık sigortası yaptırmak zorundadır? 48 Hastalık sigortalarının temel (genel) sigorta bölümünde hangi hizmetler için sigortalıyım? 49 İsviçre de sağlık hizmetleri ücretsiz midir? 52 Hastalık sigortası primlerinden nasıl tasarruf edebilirim? 54 Neden yaşlılık sigortası (AHV) ve maluliyet sigortası (IV) aidatlarını ödemek zorundayım? 57 Malulen emekliliğe ne zaman hak kazanırım? 58 10

3 3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler NASIL SAĞLIKLI KALABİLİRİM? Uygun sağlık önlemleriyle kendinizi hastalıklardan koruyabilirsiniz. Almancada tıp dilinde «Prävention» denen uygun önlemlerle sağlığımızı koruyabiliriz. Bunun için kişinin öncelikle kendini ve vücudunu iyi gözlemlemesi gerekir. Hastalıklar erken teşhis edilirse, tedavi edilme şansları daha yüksek olur. Kadın doktoruna düzenli aralıklarla görünmek, kadınlar için koruyucu sağlık önlemine iyi bir örnektir. Sağlık önleminin anlamı, öncelikle sağlığımıza dikkat etmemiz ve nelerin sağlıksız olduğu konusunda bilgi edinmek demektir. Sigara kullanmamak, az içki içmek, bolca meyve ve sebze yemek, bol bol hareket etmek ve ağır işlerde çalışırken vücudumuzu doğru hareket ettirmek sağlığı korumada yardımcı olacaktır. Yemek ve Hareket Sağlıklı yemek yemek (& S.68) ve düzenli hareket etmek, sağlık için önemlidir. Yeterince su içmek (günde yaklaşık 1-2 litre kadar), günde beş kez meyve ya da sebze ve her öğün sırasında tahıl ürünleri yemek, sağlıklı beslenme için gereklidir. Mümkünse kaba öğütülmüş tahıl unu ürünleri tercih edilmeli. Değişken olmak üzere günde bir porsiyon et, balık, yumurta, peynir ya da protein içeren başka besinler alınmalı, bunlara ek olarak süt içilmeli ya da süt ürünleri yenmeli. Yemek pişirirken olabildiği kadar az hayvansal ya da bitkisel yağ kullanılmalı. Tatlılar, tuzlu kurabiyeler ve fazla kalori içeren içecekler (şekerli ve alkollü içecekler) ölçülü alınmalı. 11

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler Her gün en az yarım saat, etkin biçimde hareket etmek önemlidir (örneğin hızlı yürümek, bisiklet sürmek, bahçede çalışmak ya da ev işleri yapmak). Hareketsizlik bel ağrılarına, fazla kiloya, kan dolaşımı bozukluklarına, kalp ve metabolizma hastalıklarına yol açabilir. Bağımlılık ve Uyuşturucu Uyuşturucular (& S. 69) psikoaktiv etkileri olan maddelerdir. Bunlar kişinin ruh hali, duyguları, algılama yetisi ve bilinci üzerinde değişikliklere yol açarlar. Tütün ve alkolün yanısıra ağrı dindirici, uyku verici ve sakinleştirici ilaçlar, uyuşturucu maddelerden sayılmaktadır. Ayrıca hintkeneviri (esrar), kokain ve eroin benzeri yasadışı maddeler de aynı sınıfa girerler. Uyuşturucu tüketimi bedensel, ruhsal ve toplumsal sorunlara yol açar. Keyif almaktan alışkanlığa ve buradan bağımlılığa geçiş süreci hızlı ve karmaşık bir yol izler. Bağımlılığa karşı kişinin tavrını etkileyen farklı etmenler sözkonusudur. Örneğin kişilik, sosyal çevre, toplumsal koşullar ya da uyuşturucunun gücü bu etmenlerden bazılarıdır. Aile içinde uyuşturucu sorunuyla karşılaştığınızda ne yapabilirsiniz? Yakınları arasında uyuşturucu sorunu olan kişi birçok zorlukla karşılaşacaktır. Sadece uyuşturucu bağımlısı olan kişi değil yakınları da bu durumdan dolayı ağır bir yük altında kalacatır. Dışarıdan destek aramakta gecikmeyin. Yörenizde bulunan uyuşturucu danışmanlık kurumlarında çalışan uzmanlar size bu konuda destek olacaklar ve eşlik edeceklerdir. Danışma hizmeti ücretsizdir ve danışmanlar meslek sırrı ilkesine uymakla yükümlüdür. Telefon rehberinde ilgili kurumların adreslerini bulabilirsiniz, ayrıca ev doktorunuza da sorabilirsiniz. 12

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler Sİgara İçmek Sigara içmek (& S. 69) vücudun tamamı için zararlıdır. Kanser, kalp krizleri, akciğer hastalıkları ve damar tıkanıklığı sigara içmenin sonuçlarından bazılarıdır. Günümüzde ölüm olaylarının üçte biri sigara içmekten kaynaklanmaktadır. Sigara dumanı içeren hava, sigara içmeyenler için bile zararlıdır, özellikle çocuklara zarar verir. Dumanlı havayı tenefüs etmek zorunda kalan çocuklar, öteki çocuklara göre ortakulak ve akciğer iltihaplanması, bronşit ya da astım benzeri hastalıklara iki kat daha fazla yakalanmaktadır. Kaç tane sigara içtiğim pek önemli değil demeyin! Günde bir kaç tane az içmeyi başarmakla bile, sağlığınız için bir şeyler yapmış olursunuz. Kapalı yerlerde sigara içmemek hem size hem de çevrenizdekilere yararlıdır. Sigarayı bırakmak istiyorsanız, bu konuda ev doktorunuzla görüşmelisiniz. Sigarayı bırakmanın sağlık için büyük yararları vardır: Sigarasız geçen bir günün sonunda kan temizlenir, üç ay içinde akciğerler, bir yıl sonra da damarlar temizlenmiş olur. Sigarayı bıraktıktan beş yıl sonra kanser tehlikesi azalır ve vücut bütünüyle arınır. Alkol Alkol (& S. 69) çeşitli olumsuz sonuçlara yol açabilir: Düzenli olarak fazla alkol tüketimi tehlikelidir. Az miktarda alkol tüketimi bile kişinin yoğunlaşma yeteneğini kısıtlar, tepki gösterme ve tavır belirleme hızını düşürür. Bu da kişinin tehlikeyi göze alma cesaretini ve kaza tehlikesini arttırır. Aşırı ve yüksek dozlu alkol tüketimi insan vücudunun hemen her organına zarar verir. Ayrıca bir dizi ruhsal ve sosyal sorunları da yanında getirir. Aile içinde ya da 13

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler dışında rastlanan şiddet uygulamaları genellikle alkol tüketimiyle ilintilidir. Alkolün tehlikesizce keyfini çıkarmak istiyorsanız, şu kurallara uymalısınız: sağlıklı ve yetişkin erkekler günde iki standart bardaktan fazla alkol almamalı. Standart bardak derken, restoranlarda genellikle alkol için kullanılan bardaklardan söz ediyoruz. Kadınlar erkeklere oranla alkole daha duyarlı tepki gösterirler, bu nedenle günde bir standart bardaktan fazla alkol içmemelidirler. Araba kullanırken, çalışırken ve ilaç aldığınız dönemlerde ya da herhangi bir hastalığınız varsa, alkol tüketiminden tamamen vazgeçmelisiniz. Gebelik ve çocuk emzirme döneminde de alkol kullanmamalısınız. Alkol ile sorununuz varsa, bölgenizdeki alkol danışmanlık kurumlarından birine zaman geçirmeden başvurunuz. Danışmanlık hizmetleri ücretsizdir ve danışmanlar meslek sırrı ilkesine uymakla yükümlüdür. Telefon rehberinde ilgili kurumların adreslerini bulabilirsiniz, ayrıca ev doktorunuza da danışabilirsiniz. HIV/Aids Bağışıklık sistemi zayıflığı Aids ve benzeri cinsel ilişki yoluyla bulaşan hastalıklara (örneğin papağan hastalığı, belsoğukluğu, hepatit) karşı en iyi kondomla korunabilirsiniz. Kondom hemen her eczaneden, super marketten ve drogerielerden satın alınabilir. Konuya ilişkin sorularınız için kantonal Aids-Hilfe (& S. 69) ya da doktorunuzla görüşünüz. HI-Virusu (Aids) taşıyıcısı olmaktan korkuyorsanız kantonal Aids-Hilfe ya da doktorunuzla görüşünüz. Bu durumda Aids-Hilfe ya da doktorunuz bir test yapmanın gerekli olup olmadığı konusunda size yardımcı olacaklardır. Test yaparken kimliğinizi gizli tutma hakkınız vardır. 14

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler Aşı Aşı yaptırmak da sağlık önlemleri arasındadır. Aşı yaptırarak bir çok bulaşıcı hastalık önlenebillir. Federal Sağlık Bakanlığı şu hastalıklara karşı aşı yapılmasını önermektedir: Kuşpalazı, tetanos, boğmaca, çocuk felci, menenjit, gırtlak iltihabı, kızamık, kabakulak, kızamıkçık, hepatit B (sarılık) (& S. 70). Bunlara ek olarak başka aşılar da gerekli olabilir, örneğin yurt dışına yolculuklar öncesinde. Ayrıca henüz yaptırmamış olduğunuz aşılar varsa onları da her zaman yaptırabilirsiniz. İsviçre de aşılar genellikle çocuk doktorları ya da ev doktorlarınca yapılmaktadır. Aşı konusunda sorularınız için doktorunuzla görüşebilirsiniz. Ruh Sağlığı Morali yerinde olmak ve yaşama sevinci duymak ruh sağlığının temel öğeleridir. Aile, iş, boş zaman etkinlikleri ve okul çevresinde iyi işleyen ilişkiler, kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlıklı olmayı «kişinin hastalıksız ve sağlam olmasının yanı sıra, kendini bedensel, ruhsal ve toplumsal olarak tam anlamıyla iyi hissetmesi» olarak tanımlıyor. Yani sağlık için bedensel etmenler yanında ruhsal ve toplumsal etmenlerin de önemli olduğu belirtilmiş oluyor bununla. Ruh hastalıkları en sık karşılaşılan hastalıklar arasındadır. Her üç kişiden birinin yaşamında en az bir kez ruhsal bunalım geçirdiği bilinmektedir. Pek çok kişi yaşadığı bunalımın üstesinden kendi başına gelebilmektedir. Her on kişiden biri ise, benzer sorunlar nedeniyle ruh hastalıkları kliniklerinde tedavi görmektedir. İsviçre de ruhsal sorunların tedavisi için geniş bir hizmet sistemi mevcuttur. Bu konuda yardıma ihtiyacınız olduğunda (& S. 70) doktorunuzla görüşünüz. Doktorunuz sizi durumunuza uygun bir tedaviye gönderecek ya da gerekiyorsa ilaç verecektir. 15

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler Hasta Hakları ve Yükümlülükleri Hastalanmanız halinde, uygulanacak tıbbi tedavi konusunda sizin de söz hakkınız vardır (& S. 70). Doktorunuz sizi muayene ederken, teşhis ettiği hastalık, uygulanması düşünülen tedavi ve öteki tedavi seçenekleri ile hastalık tedavisinin getireceği tehlikeler konusunda sizi bilgilendirmek zorundadır. Verilecek karara sizin de katılmanız ancak bu şekilde mümkün olabilir. Herşeyi doğru anlamış olmak için, doktora gerekli soruları sormanız önemlidir. En az bunun kadar önemli olan bir başka nokta da, doktorun sizin söylediklerinizi ve sorularınızı doğru anlamış olmasıdır. Doktorlar halk dilinde «meslek sırrı» diye bilinen sır saklama ilkesine bağlıdırlar. Yani hastalarla ilgili bütün bilgileri kesinlikle gizli tutmakla yükümlüdürler. Ayrıca doktorlar sizinle ilgili bilgileri ancak sizin onayınızla başka kişilere aktarabilirler. Herhangi bir hastalık nedeniyle doktora gittiğinizde, doktorla işbirliği içinde olmanız gerekir. 16

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler Kültürlerarası Çevirmenler Bir hastalığın doğru tedavi edilebilmesi ancak iki şeyle olanaklıdır; birincisi hastanın doktorları, hastabakıcıları, sosyal hizmet uzmanlarını ya da tedavide yer alan öteki kişileri yeterince anlaması, ikincisi de bu kişilerin hastayı yeterince anlamaları. Ne var ki doktor muayenehanelerinde, hastanede, sosyal hizmet ve benzeri kurumlarda dil engeli ya da yetersizliği sık sık karşılıklı yanlış anlamalara yol açmaktadır. Konuşmalarda kültürlerarası bir çevirmen (& S. 70) hazır bulunursa, olası yanlış anlaşılmalar önlenebilir. Sağlıklı ve doğru bir çeviri için, çevirmenin hem uygun bir öğrenim görmüş olması, hem de hastanın akrabası ya da yakını olmaması gerektiği deneyimlerden bilinmektedir. Bu hem hastanın akraba ya da yakınlarının genellikle tercümanlık öğreniminden yoksun olmasından, hem de duygusal açıdan etki altında olmalarından ötürü böyledir. Bu kişilerin yapacağı çeviriler yanlış sonuçlar doğurabilir. Sadece istisnai - acil yardım - durumlarda çocuklar, akrabalar ya da hastane personeli tercüman olarak çağırılabilir. Çevİrmen İsteme hakkım var mı? Hayır, İsviçre de çevirmen isteme hakkı yoktur. Tercümanl k 17

3 Sağlık Hizmetleri Hakkında Önemli Bilgiler İsviçre de çevirmen isteme hakkı (henüz) olmadığı için, çeviri yapabilecek bir kişiyi belki de kendiniz bulmak zorundasınız. İyi çevirmenleri hizmete sunan bir çok aracı kurum bulunmaktadır (& S. 70). İsviçre deki bir çok büyük hastanenin kendi çevirmenlik servisleri vardır. Çevirmen ücretleri İsviçre de (henüz) belli bir standarta göre düzenlenmemiştir. O nedenle her görüşmeden önce olanaklar ve ödeme koşulları üzerine bilgi edininiz. 18

4 4 Genel Sağlık Hizmetleri İsviçre de tıbbi bakım, ayakta tedavi ve bakım ya da yataklı tedavi ve bakım şeklinde yapılır. Yataklı muayene ve tedavi gerektiğinde, hastalar hastane, klinik ya da bir bakımevine yerleştirilir. Tıbbi ilk müdahale, muayene ya da tedaviden sonra hasta hastanede yatmıyor ve hemen eve dönebiliyorsa buna «ayakta tedavi» denmektedir. Hastalık durumunda kişinin başvurduğu ya da göründüğü danışmanlık ve bakım kurumlarının hepsi «ayakta tedavi» kurumları olarak adlandırılır. Yataklı bakım ya da tedavi için İsviçre de hastayı bir doktorun uygun bir kuruma göndermesi gerekir. Psİkososyal Danışmanlıklar İsviçre de tıbbi hizmet kurumlarının yanı sıra, kendiniz, ailenizden biri ya da bir tanıdığınız sorunlarla (kişisel, ailesel, parasal vb.) karşı karşıya kaldığında, yardım ve destek almak amacıyla başvurabileceğiniz bir dizi danışmanlık kurumu bulunmaktadır. Örneğin bağımlılık, borçlanma ve benzeri konularda sunulan danışmanlık hizmetlerinin yanısıra ana baba, aile, kadınlar vs. için danışmanlık kurumları vardır. Bu kurumlarda çalışanlar, genellikle uygun bir öğrenim (sosyal hizmet, sosyal pedagoji, ruhbilim vb.) görmüş kişilerdir. Danışmanlar da meslek sırrı ilkesine bağlı kalmakla yükümlüdür. Danışmanlık hizmetleri ücretsizdir. Size, daha doğrusu sorununuza uygun düşecek bir danışmanlık kurumu bulabilmeniz için ev doktorunuz yardımcı olabilir. Bir çok danışmanlık kurumuna telefonla da ulaşabilirsiniz ya da onları internette bulabilirsiniz (& S. 71). Uzman Doktor Hemen bütün doktorlar tıp doktoru diplomasını aldıktan sonra belirli bir uzmanlık alanında öğrenimlerini sürdürürler. Örneğin genel tıp, cerrah, kadın hastalıkları 19

4 Genel Sağlık Hizmetleri vb. alanlarda uzmanlık öğrenimi yapılabilir. Ev doktorları, öteki uzman doktorlar ya da hastane doktorları eşdeğer bir öğrenim görürler ve bu öğrenim İsviçre Doktorlar Federasyonu ( FMH) tarafından denetlenir. Önemlİ Uzman Doktorlar Genel tıp doktoru Vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilecek ya da çıkmış olan hastalıklara karşı önlem ve tedavi. Genel tıp doktorları genellikle ev doktoru olarak çalışırlar ve gerekli hallerde hastanın uzman doktora ya da hastane, klinik vb. yerlere sevki için öteki doktorlarla işbirliği yaparlar. İç hastalıkları doktorları (Dahiliyeciler) Vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilecek ya da çıkmış olan hastalıklara karşı önlem ve tedavi (ev doktorları, genel iç hastalıkları doktorları). Daha özgün alanlarda uzmanlaşmış dahiliyeciler de vardır. Örneğin, solunum yolları ve organları, kalp ve kan dolaşımı (Kardiyoloji) ya da mide ve bağırsaklar (Gastro-Enteroloji). Çocuk doktorları (Pediatristler) 18 yaşına kadar olan çocukların ruh ve beden hastalıklarının tedavisiyle ilgilenirler. Kadın hastalıkları doktorları (Jinekologlar) Erken teşhis amaçlı muayeneler, kadın hastalıklarının tedavisi, doğuma yardım. Cerrahlar (Ameliyat doktorları) Hastalık ve kazalarda cerrahi tedavi (ameliyat). Ruh hastalıkları doktorları (Psikiyatristler) Ruhsal rahatsızlıkların tedavisi. 20

4 Genel Sağlık Hizmetleri Ayakta Tedavi ve Bakım Hizmeti Temel Bakım ve Özel Tedavİ EV DOKTORU NE DEMEKTİR, NE YAPAR? Ev doktorları İsviçre de hastalık durumunda ilk başvurulan kişilerdir. Hastalandığınızda ev doktoru tedavi için ilk başvuracağınız kişidir. Ev doktorları genel olarak hastalıkla ilgili temel bakımdan sorumludur ve ilk tedaviden sonra sizi gerekli hallerde uzman doktor, hastane, klinik benzeri uygun yerlere sevkederler. Özel durum: İltica talebinde bulunan kişilerin kaldığı kamplarda hastalık halinde ilk önce kamp çalışanlarına başvurulması gerekiyor. Genel olarak kampların kendi doktorları vardır. Bu doktorlar hasta kişinin ilk tedavisini yapar ve gerekli hallerde hastayı uzman doktor, hastane, klinik benzeri uygun yerlere sevkederler. Ev doktorları çoğunlukla genel tıp, iç hastalıkları ya da çocuk doktorluğu konularında uzmandırlar (bkz. S. 20). Özel tedaviler, yani bedenin belli bir kesimine ya da organına (örneğin kalp ve kan dolaşımı) yönelik muayene ya da tedaviler bu konuda uzman doktorlar tarafından gerçekleştirilir. Uzman doktorlara genel olarak ev doktorunuzun havalesiyle ulaşabilirsiniz. Ama kendi başınıza da uzman doktorlara başvurabilirsiniz. Kendi başınıza bir uzman doktora başvurmadan önce şuna dikkat etmeniz önemlidir: temel hastalık sigortanızda uzman doktora başvurma konusunda herhangi bir sınırlama olup olmadığına bakınız (bkz. S. 54). 21

4 Genel Sağlık Hizmetleri Temel bakım Ev doktorları ör. uzman genel tıp doktoru ör. iç hastalıkları uzmanı ör. çocuk doktorları vb. Özel tedavi Her uzman doktor özel bir alanda uzmandır: ör. kalp ve kan dolaşımı (Kardiyoloji) ör. mide ve bağırsak (Gastro-Enteroloji) ör. deri (Dermatoloji) ör. göz (Optalmoloji) ör. kulak, burun ve boğaz Doktorla görüşmek istendiğinde önceden telefonla randevu alınmalıdır. Bu telefon görüşmesi sırasında doktor yardımcısına şikayetlerinizi ayrıntılı anlatmanız önemlidir (örneğin ne zamandan beri bu şikayetleriniz var, belirtileri nelerdir gibi.). Tam kararlaştırılan saatte muayenehaneye gidiniz ve doktor yardımcısına geldiğinizi bildirin. O size doktorunuzu nerede bekliyebileceğinizi gösterecektir. Doktorun randevusuna herhangi bir nedenle gidemeyecekseniz, kararlaştırılan saatten en az 24 saat önce telefon ederek randevunuzu iptal ettirmeniz gerekir. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 22

4 Genel Sağlık Hizmetleri RANDEVU ALIP GİTTİĞİM HALDE, MUAYENE ODASINA GİRMEDEN ÖNCE NEDEN BEKLETİLİYORUM? Bir görüşme (muayene) öngörülenden daha uzun sürebilir. Bu durum sıradaki hastaların bekleme sürelerinin uzamasına yolaçar. Acil durumlarda genellikle bir kaç saat sonrası için doktor randevusu ayarlanabilir. Acil hastaların tedavileri, sıradaki hastaların randevuları arasına sıkıştırılır. Böylece acil müdahaleler olanaklı olur, ancak bekleme odasında bekleme süresini de uzatır. Doktor muayenehanesinde genellikle akşama doğru bekleme süreleri uzar. Normal olarak doktor yardımcısı sıra bekleme süresinin yaklaşık ne kadar olacağını bilir. O nedenle muayenehaneye geldiğinizde, kendisine bekleme odasında beklemek zorunda olup olmadığınızı ya da bu zamanı örneğin başka işleriniz için kullanıp kullanamayacağınızı sorabilirsiniz. Ev doktoru hastasını iyi tanır ve hastalığı üzerine ayrıntılı bilgi sahibi olursa, çok daha kolay teşhis koyar, doğru tedaviyi çok daha kolay belirler ve hastanın başka bir uzman doktora ya da hastaneye gönderilmesi konusunda daha rahat karar verebilir. O nedenle hastalandığınızda hep aynı ev doktoruna gitmeniz daha yararlıdır. Doktorunuzla kuracağınız iyi bir ilişki bunun için önemli bir temel oluşturacaktır. Doktorunuza güvenebilmeli, sizi iyi anladığından emin olabilmeli ve kendinizi onun yanında rahat hissedebilmelisiniz. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 23

4 Genel Sağlık Hizmetleri DOKTORUM TARAFINDAN ANLAŞILMADIĞIMI HİSSETTİĞİM DURUMLARDA, DOKTORUMU DEĞİŞTİREBİLİR MİYİM? Evet, doktor seçiminde özgürsünüz ve yanında kendinizi rahat hissedebileceğiniz bir doktor arayabilirsiniz. Özgürce doktor seçimi, uygun doktorları bulmanıza olanak sağlayacaktır. Örneğin kadınlar bir erkek tarafından muayene edilmekten rahatsızlık duyarsa, bir kadın doktor seçebilirler; aynı şey erkekler için de geçerlidir. Ama bu kural, ancak sağlık sigortanız doktor seçiminde bir sınırlama getirmemişse geçerlidir (bkz. S. 54). Özel durum: İltica başvurusu henüz kabul edilmemiş kişilerin kendi doktorlarını seçme hakkı genellikle yoktur. Doktorunuzun yanında kendinizi rahat hissetmiyorsanız, size bakan kurum ya da kişiye başvurunuz. Nasıl siz doktorunuzu özgürce seçme hakkına sahipseniz, doktorlar da yeni hasta kabul edip etmeme de özgürdürler. Bekleme Salonunda AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 24

4 Genel Sağlık Hizmetleri Doğal tedavi yöntemleri Başka ülkelerde olduğu gibi İsviçre de de insanlar sağlık sorunlarıyla karşılaştıklarında sık sık ev reçetelerine göre hazırlanan ilaçlara başvururlar. Bu ilaçlar (örneğin şifalı otlar, çay vb.) doğal malzemelerden ya da şifalı otlardan yapılmıştır, o nedenle kimyasal maddelerden yapılan ilaçlara göre daha hafif bir etkileri vardır. Ev reçetelerine göre üretilen benzeri ilaçları hemen herkes kullanmıştır. Ancak doktor görüşmesine gelmeden önce evde yapılan hangi ilaçları kullandığınızı doktorunuza bildirmeniz önemlidir. Hangi ilaç ya da yöntemlerin tedaviyi kolaylaştırabileceği konusunda doktorlar sizi bilgilendirebilir. Ev reçetelerine göre üretilen ilaçların yanısıra, alışılmış tedavi yöntemlerinin yerini alabilecek ya da alışılmış tedavi yöntemlerini tamamlayacak başka doğal tedavi uygulama ve yöntemleri de vardır. Bunlardan bazıları için doktorlar ek bir öğrenim görebilirler. Doktorların uyguladığı doğal tedavi yöntemlerinden bazıları şunlardır: Akupunktur, Homeopati, Çin Hekimliği, Antroposofcu Hekimlik, Sinir Noktaları Terapisi ya da Pitoterapi. Benzeri doğal tedavi masrafl arı 01.07.2005 tarihinden başlamak üzere hastalık sigortalarınca üstlenilmeyecektir. Ancak doğal tedavi yöntemleri için ek sigorta yaptırmak olanaklıdır. Bu konuda sigorta şirketinizden bilgi edinebilirsiniz. Polİklİnİk Poliklinik (Ambulatorium), hastaların ilk başvuruyu yapabilecekleri bir başka kurumdur. Genellikle bir hastaneye bağlı olan poliklinik bir ayakta tedavi kuruluşudur. Ev doktorlarının muayenehanesinde olduğu gibi poliklinikte de görüşme, muayene ve tedavi yapılır. Polikliniğe gitmeden önce de bir randevu almak zorundasınız. Uzmanlık gerektiren bazı tedaviler için sözkonusu alana ilişkin poliklinikler vardır. Bazı klinikler, ancak bir doktor sevketmişse sizi kabul ederler. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 25

4 Genel Sağlık Hizmetleri Polikliniğin avantajlı yanı, hastane araç-gereç ve personelinin polikliniğin de hizmetinde olması ve bunların gerektiğinde kolayca erişilebilir olmasıdır. Bir muayene için hastane içinde başka bir bölüme gönderilirseniz uzun süre beklemek zorunda kalabilirsiniz. Poliklinik genellikle doktorlar için bir eğitim yeridir. Bu nedenle doktorlar sık sık değişirler ve uzun süreli bir tedavinin aynı doktorca yapılması pek enderdir. Eczane Eczane de hastaların ilk başvuru yerlerinden biridir. Eczacılar ilaçlar konusunda uygun öğrenim görmüş uzman kişilerdir. Hastalandığınızda size gerekli önerilerde bulunabilecek yetkinliktedirler: Hastalığınızın durumuna göre size ya ilaç vereceklerdir ya da sizi doktorunuza göndereceklerdir. Eczanede AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 26

4 Genel Sağlık Hizmetleri Eczaneden satın alabileceğiniz ilaçlar bilimsel denetimden geçmiş ve kaydedilmiştir. Hastalık sigortasınca bedeli ödenecek ilaçlar özel bir listede yazılıdır ( özel liste). İlaçların çoğu reçete ile verilir. Bu tür ilaçları ancak doktor reçetesiyle satın alabilirsiniz. İsviçre de hemen bütün ağrı kesici ve tedavi edici ilaçları tablet şeklinde bulmak mümkündür. Doktorlar bu yüzden seyrek olarak iğneye başvururlar. Eczanede jenerik (türev) ilaç sormak yararlı olabilir. Jenerik (türev) ilaç orjinal ilacın başka isim altındaki kopyasıdır. Orjinal ilaçların yapıldığı maddelerin aynısını içermelerine karşın türevler (jenerikalar) genellikle çok daha ucuzdurlar. Doktorların orjinal ilaç mutlaka verilmelidir gibi bir talepleri yoksa, eczacılar doktorların yazmış olduğu orjinal ilaçlar yerine türev (jenerik) ilaç verebilirler. Acİl Servİs Acil durumlar yaşam tehlikesi içeren ve bu nedenle de hızlı müdahale gerektiren anlardır. Acil servise ancak durum çok ciddi ve tehlikeliyse gidilmeli. Bütün öteki durumlarda daima önce kendi ev doktorunuzla görüşmelisiniz. Bir çok ev doktoru acil durumlarda istek üzerine hastayı evinde de ziyaret eder. Acil durumlarda ev doktorlarına genellikle geceleri ve hafta sonları da ulaşılabilir. İlk yardım gerektiren acil bir durumda nasıl davranmalıyım? Acil servise durum ancak çok ciddi ve tehlikeliyse gidiniz. Her zaman önce kendi ev doktorunuzla görüşmeyi denemelisiniz. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 27

4 Genel Sağlık Hizmetleri Ev doktoruna ulaşılamıyorsa, genellikle telesekreter acii durumlar için görevli doktora nasıl ulaşılabileceğinizi bildirir. Ayrıca her büyük şehirde geceleri de nöbetçi bir eczane bulunur. Hangi eczanenin nöbetçi olduğu ya da acil durumlar için görevli doktorlara nasıl ulaşılabileceği dağıtılan resmi bedava günlük gazetelerde yayınlanır. Ne olup bittiğini acil serviste tam olarak anlatmanız önemlidir. Acİl durumu bildirme Kimsiniz? Nereden telefon ediyorsunuz? Ne oldu? Şimdiye kadar neler yaptınız? Kamu hastanelerinin çoğunda 24 saat açık bulunan bir acil servis hizmeti bulunur. Bir cankurtarana ihtiyacınız olursa, acil yardım servisinden () 144) telefonla isteyebilirsiniz. Kural olarak cankurtaranla yanlızca hastalar götürülür. Yani hastaya eşlik etmek isteyen kişiler cankurtarana alınmaz. Cankurtaranla hastaneye götürülme masrafının bir bölümünü hastalar kendileri ödemek zorundadır (bkz. S. 51). Acil durumlarda İsviçre de her doktora ve her hastaneye baş vurabilirsiniz. Aynı şekilde doktorlar da yaşam tehlikesiyle karşı karşıya kalan herkesi tedavi etmek ya da gerekli yerlere havale etmek mecburiyetindedirler. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 28

4 Genel Sağlık Hizmetleri Dİş Doktorları Dişlerinizin sağlıklı kalması için düzenli aralıklarla ve esaslı bir şekilde temizlemeniz gerekir. DİŞLERİMİ ÜCRETSİZ KONTROL ETTİRME HAKKIM VAR MI? Hayır, diş doktorlarının yaptığı kontrollar hastalar kendileri ödemek zorundalar. Kişiler, diş tedavilerini genel olarak kendileri ödemek zorundalar. Hastalık sigortası, ancak bedensel hastalık ya da kazaların yol açtığı diş ya da çene kemiği bozukluklarının tedavisini ücretsiz. Yirmi yaş dişlerinin çekim masraflarını hastalık sigortası pek ender öder. Kişinin dişlerini bedeva kontrol ettirme hakkı yoktur. Ancak hastalık sigortaları diş tedavisi masraflarının bir bölümünü üstlenen ek sigortalar (bkz. S. 51) sunmaktadır. Diş Doktorunda AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 29

4 Genel Sağlık Hizmetleri Dikkat: İlticacılar, geçici olarak kabul edilenler ile koruma altındaki kişiler, diş doktoruna, tedavi ücretinin garanti edildiğini bildiren yazılı bir belge (Kostengutsprache) göstermelidir. Bu belge yetkili bakım kurumundan talep edilebilir. Diş doktorları acil durumlarda garanti belgesi olmaksızın ağrıyı dindirici müdahalelerde bulunabilirler. PSİKİYATRİST VE PSİKOLOJİK TEDAVİ Kişisel ya da ailesel güçlükler yaşıyorsanız, kronik ağrılar ve sürekli uykusuzluktan şikayet ediyorsanız, hiç umulmadık anda birdenbire ya da düzenli aralıklarla aşırı korkuya kapılıyorsanız, sürekli üzüntülü iseniz ve bu durum gündelik yaşamınızı felç edici bir düzeye ulaştıysa, psikiyatristler ya da psikologlar bu sorunların çözümünde size yardımcı olacaktır. ZOR DURUMDAYSAM, KORKUYORSAM YA DA ÜZGÜNSEM VE KENDİ KENDİME YARDIM EDEMEYECEK BİR DURUMDAYSAM KİME BAŞVURABİLİRİM? Sorunlarınızın üstesinden gelmek için psikiyatristler ya da psikologlar size yardım edebilirler. Bu ve benzeri sorunları yaşıyor olmak gündelik yaşamınızda sizleri engelliyecektir. Psikiyatrisler ya da psikologlar sorun üzerine sizinle ayrıntılı konuştuktan sonra, yaşamınızı iyileştirecek yeni yol ve olanakları sizinle birlikte bulmaya çalışırlar. Tek tek kişiler için psikiyatrik ve psikolojik tedaviler olduğu gibi, eş, aile ya da grup üyelerine yönelik birlikte terapi olanağı da vardır. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 30

4 Genel Sağlık Hizmetleri Psikiyatristler, doktorluk öğrenimine ek olarak psikiyatri ve psikoterapi alanlarında eğitim görmüş uzmanlardır. Aynı şekilde psikologlar da normal psikoloji öğreniminden sonra psikoterapi alanında ek öğrenim görmüş uzmanlardır. Ancak psikologlar doktor değildirler ve bu nedenle, örneğin ilaç veremezler. Psikiyatrist ve psikologlar psikoterapi yapabilirler. Ne var ki genel hastalık sigortaları (bkz. S. 49) çoğunlukla terapiyi ancak psikiyatristler yaparsa psikoterapi ücretlerini üstlenmekteler. Doktor sıfatı taşımayan uzmanlar tarafından yapılacak psikoterapiler için ek sigorta (bkz. S. 51) yapma olanağı vardır. Ancak doktorun kişiyi psikoterapi için bir psikologa göndermesi halinde genel hastalık sigortaları masrafların bir bölümünü üstlenmektedir. Bir kimse yoğun bir koruma ve gözetime muhtaçsa, örneğin kendisine ya da başkasına zarar verebilecek durumdaysa, o kişinin bir psikiyatri kliniğine gönderilmesi zorunludur. Çok özel durumlarda, hastalar istemese de onları psikiyatri kliniklerine göndermek mümkündür. Hasta iradesi dışında, yani istemine karşın kliniğe yatırılırsa ( FFE: Fürsorgerische Freiheitsentziehung) tedaviden sorumlu doktorlar, hastaları ve hasta yakınlarını sahip oldukları haklar üzerine ayrıntılı şekilde sözlü ve yazılı olarak bilgilendirmekle yükümlüdürler. Hasta taburcu edilmeden önce sorunları yeniden konuşmak ve çözümlemeye çalışmak amacıyla ayakta tedavi (uzmanla görüşme) gerçekleştirilir. AYAKTA TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 31

4 Genel Sağlık Hizmetleri Yataklı (yatılı) Tedavi ve Bakım Hizmeti Hastanede Hastaları bir hastaneye gönderme işini ev doktorları ya da öteki uzman doktorlar yaparlar. Örnek olarak şunları hastaneye gönderme nedenleri arasında sayabiliriz: Ayrıntılı muayene ve teşhisler, durumu açıklığa kavuşturma, hastalığın seyrini izleme, ameliyat ya da terapi. HASTALANDIĞIMDA KENDİ BAŞIMA HASTANEYE GİDEBİLİR MİYİM? Hayır, ancak sizi tedavi eden doktor sizi hastaneye gönderebilir. Randevuya uygun olarak hastaneye varır varmaz, önce hasta kayıtlarının yapıldığı büroya (Patientenanmeldung) geldiğinizi bildirin. Orada sizinle ilgili önemli bilgiler kayda geçirilecektir. Başvurudan sonra yatmanız gereken bölüme gönderilirsiniz. Sigorta sözleşmenize uygun düşecek bir odaya yerleştirilirsiniz (bkz. S. 51). Bölümler, yani odalar genel (çok yataklı), yarı özel (iki yataklı) ve özel (tek yataklı) olarak ayrılır. Ek masrafları kendiniz üstlenmeyi kabul ederseniz bölüm değiştirmek olanaklıdır. Hastanenin her bölümünde sorumlu bir doktor vardır. Sorumlu doktorun dışında hastanede gerektiğinde çağrılabilecek çeşitli başka uzman doktorlar çalışmaktadır. Bu nedenle hastanede kaldığınız sürede birden fazla doktorun sizinle ilgilenmesi mümkündür. Hastanede hasta bakımın büyük bir bölümünü hemşireler ve hastabakıcılar yapar. Hastanenin belli bir bölümünde çalışan hemşireler, hastabakıcılar ve doktorlar sıkı bir işbirliği sergilerler. Bu kişiler gözlemlerini düzenli olarak birbirlerine aktarırlar. Böylece hem doktor hem de hemşire ve hastabakıcılar tarafından tedavi ve bakımınızın uygun şekilde yapılması 32

4 Genel Sağlık Hizmetleri güvence altına alınmıştır. Aynı şekilde hastane çalışanlarının hasta ve hasta yakınlarıyla düzenli görüşmeleri de önemlidir. Doktorlar gibi hemşireler ve hastabakıcılar da meslek sırrı ilkesine uymakla yükümlüdür (bkz. S. 16). Üniversite ve kanton hastaneleri gibi büyük hastaneler, küçük hastanelere göre daha fazla uzmanlık gerektiren tıbbi hizmetler sunmaktadırlar. Bu nedenle karmaşık bir durum sergileyen ve özel tedavi yöntemleri gerektiren hastalıkların tedavisi için hastalar bölge hastanelerinden genellikle büyük hastanelere ya da uzmanlaşmış kliniklere gönderilir. Çocuklar için hastanelerde özel bölümler ya da çocuk hastaneleri vardır. Hastanede Zİyaret HASTA AKRABALARIMI VE ARKADAŞLARIMI HASTANEDE ZİYARET EDEBİLİR MİYİM? Evet, belirlenmiş ziyaret saatleri içinde hastanın yattığı bölümde ziyaretlere izin verilir. Hastanade Ziyaret YATAKLI (YATILI) TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 33

4 Genel Sağlık Hizmetleri Her hastanede hastalar ziyaret edilebilir. Ancak ziyaretçiler odadaki öteki hastaları rahatsız etmemeye ve hastane işleyişini bozmamaya özen göstermelidir. Bu nedenle hastanelerin önceden belirlenmiş ziyaret saatleri vardır. Ziyaret saatlerini hastanede öğrenebilirsiniz. Bir çok hastanede, hastane üzerine en önemli bilgilerin ve hastane hizmetlerinin yer aldığı broşürler de bulunur. Hastane ziyaretçileri hastaları tehlikeye düşürmemek için sağlıklı olmalıdırlar (ör. soğuk algınlığı, ateş, bulaşıcı cilt hastalıkları hallerinde ziyaretten vazgeçilmeli). Bazı bölümlerde uyulması gereken özel hijyen (temizlik) yönetmelikleri vardır. Böyle yerlerde o bölüme ya da odaya girmeden önce ziyaretçilerden ellerini yıkamaları ve dezenfekte etmeleri ya da yüz maskeleri takmaları ve elbiselerinin üstüne koruyucu önlük giymeleri istenebilir. Ayrıca benzeri önlemler ziyaretçileri de salgın hastalıklara karşı koruyabilir. Hastanede Beslenme Hastanede kaldıkları sürece hastalar yemeklerini bulundukları bölümde yerler. Yemek hastaların sağlık durumuna ve gerekli diyet önlemlerine göre hastaların neyi ne kadar yiyebilecekleri hastane yetkililerince belirlenir. Yemekler hazırlanırken hastaların arzu ve yemek alışkanlıkları (bitkisel tercih - vejeteryan -, domuz eti yememek, vb.) göz önünde bulundurulur. Bu nedenle hemşireler ve hastabakıcılara yemek arzularınızı iletmeniz önemlidir. Hastanede yatan yakınlarıma yemek götürmek zorunda mıyım? Hayır, hastaların yemekleri hastanece hazırlanıp verilir. Hastanın yanında çok uzun süre kalsalar bile hasta yakınlarına hastane yemek vermez. Bu durumlar için her hastanede kamuya açık lokantalar ya da kafeteryalar vardır. YATAKLI (YATILI) TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 34

4 Genel Sağlık Hizmetleri Amelİyat Her ameliyat, hasta için belli bir tehlike olasılığı taşır. Bu nedenle ameliyata karar vermeden önce, başka tedavi olanaklarının olup olmadığı ve hastanın genel durumunun ameliyatı kaldırıp kaldıramayacağı yeterince açıklığa kavuşturulmalıdır. Bir ameliyat öncesi hem yetkili doktor hem de hasta bakımdan sorumlu personel tarafından ayrıntılı olarak bilgilendirilirsiniz. Ayrıca anestezi doktorları anestezinin türü, hazırlığı ve olası yan etkiler konusunda bilgi verirler. Bundan sonra ameliyat salonuna alınırsınız. Ameliyat sırasında aralıksız denetim altında tutulursunuz. Ameliyattan sonra tekrar bölümünüze getirilirsiniz. Ağır bir ameliyat geçiren ve bu nedenle yoğun bakıma gereksinim duyan hastalar, odalarına getirilmeden önce bir kaç gün yoğun bakım bölümünde tutulur. Hastane Sosyal Hİzmetlerİ Hastanede kalmayı gerektiren sağlık sorunları, sadece hastalar için değil, genellikle hastanın ailesi için de bir yüktür. Bu sorunlar çoğunlukla hastaların iş yaşamını ve maddi (parasal) durumlarını da etkiler. Hemen her hastanede benzer durumlarda yardımcı olabilecek sosyal hizmet birimi bulunur. Bu birimde hastalara ve ailelerine danışmanlık yapacak ve destek sunacak eğitimli sosyal hizmet uzmanları çalışmaktadır. Hastalar hasteneden ayrıldıktan sonra, sürdürülmesi gereken hasta bakımı konusunda var olan olanaklar üzerine bu uzmanlar yeterli bilgiye sahiptir (ör. hastaya kendi evinde ya da dinlenme ve kür evlerinde bakım). Ayrıca ailesel, hukuksal (sigorta hakları) ve maddi sorunlar üstüne bilgi verirler. Hastane dışındaki danışmanlık ve sosyal hizmet kuruluşlarıyla ilişki kurmanız için yardımcı olurlar. Hastanedeki sosyal hizmet, tıpkı hasta bakımı ve tıbbi hizmetler gibi, hastanenin sunduğu hizmetlerden biridir. Hastane sosyal hizmet birimleri, hastalar ile hasta yakınlarının ücretsiz olarak hizmetindedir. Hastane sosyal hizmet biriminde görevli uzmanlar meslek sırrı ilkesine uymakla yükümlüdürler (bkz. S. 16). YATAKLI (YATILI) TEDAVİ VE BAKIM HİZMETİ 35

4 Genel Sağlık Hizmetleri Evde ve Tedavi Sonrasında Bakım Spitex (Spİteks) Ayakta tedavi ve yataklı tedaviye ek olarak İsviçre de hastane dışında hasta bakımı - Spiteks (& S. 71) - hizmeti sunulur. Spiteks, kişilerin evde bakımı ve desteklenmesi anlamına gelir. EVDE KENDİ BAKIMIM YA DA EV İŞLERİ İÇİN YARDIMA İHTİYACIM OLDUĞUNDA KİME BAŞVURABİLİRİM? Böyle durumlarda Spiteks size yardım edebilir. Örneğin hastalık ve kaza durumlarında, ameliyat benzeri ağır tıbbi müdehaleleri izleyen evde dinlenme döneminde, sorunlu gebeliklerde ve doğum sonrası ilk günler için evde bakım amacıyla Spiteks hizmetlerini talep edebilirsiniz. Spiteks hizmetleri, bakıma muhtaç hasta yakınları için de destek sunar. Spiteks yemek getirme, arabayla kişileri taşıma hizmetleri sunar, koltuk değnekleri, solunum gereçleri, tekerlekli sandalyeler vb. yardımcı araç ve gereçlerin kiralanmasında da yardımcı olur. Evde Bakım ve Yardım 36

4 Genel Sağlık Hizmetleri Spiteks hizmetleri şu alanları kapsar: Bakım (açıklama ve bilgilendirme, vücut bakımında ve gündelik işlerde yardım, ilaç verme, yara bakımı) ve ev işlerinde (alışverişte destek, ev temizliği, çamaşırların yıkanması, yemek pişirme). Genel hastalık sigortası Spiteks hizmet ücretlerini gerekliliği bir doktor tarafından bildirilmişse üstlenir. Ev işleriyle ilgili Spiteks ücret tarifesi, hastaların gelir ve mal durumuna göre belirlenir. Genel hastalık sigortasına ek olarak, bu alana ilişkin sigorta yapma olanağı vardır (bkz. S. 51). Spiteks hizmetlerinin düzenlenmesi bölgelere göre farklılıklar gösterir. Kendi bölgenizdeki Spiteks hizmetleri üzerine belediyenizden bilgi edinebilirsiniz. Rehabİlİtasyon ve Terapİ Bir ameliyat, hastalık ya da yaralanma tedavisi sonrasında hastanın tam olarak iyileşmesi ve kendi ayakları üzerinde durabilmesi için bazen ek bir tedavi gerekebilir ( Rehabilitasyon). Böylesi ek tedavilerde uygulanacak özel terapileri (örneğin fizik terapi, ergoterapi) tedaviden sorumlu doktorlar belirler. İsviçre de genel hastalık sigortası, havuz kürleri (Badekur) için ancak küçük katkılarda bulunmaktadır. Rehabilitasyon EVDE VE TEDAVİ SONRASINDA BAKIM 37

4 Genel Sağlık Hizmetleri Havuz kürünün doktorca talep edilmesi ve resmi makamlarca tanınmış bir kaplıcada yapılması önkoşuluyla (bunun için hastalık sigortanızdan bilgi alınız), genel hastalık sigortası bir yıl içerisinde toplam 21 günü aşmamak şartıyla günde 10 Frank ödemektedir. Hastalık sigortası, doktor ya da fizik terapi ücretlerini ayrıca üstlenir. Rehabilitasyon, fizyoterapist ve ergoterapistlerce kendi muayenehanelerinde, hastanelerde ya da rehabilitasyon kliniklerinde yapılır. Bedensel işlevlerde aksamalar varsa, ya da egzersiz yetersizliği nedeniyle vücutta genel bir zayıflık oluşmuşsa, fizyoterapiyle kasların güçlenmesi ve gevşemesi ve böylece bedenin eski hareketliliğine kavuşması sağlanır. Bedensel egzersiz çalışmalarıyla bedenin eski hareketlerini yeniden ögrenmesi sağlanır (ör. hastalara özgü jimnastik ya da doğru nefes alma terapisi) ya da yeni, daha hafif hareketler denenir. Hastaların acı hissetmeden hareket edebilmeleri için (ör. masajlarla, çeşitli havuz kürleriyle, ultraşal terapileriyle) ağrıların (sırt ve eklem ağrısı gibi) dindirilmesinde de yardımcı olan fizik terapi uygulanır. Bir ameliyat sonucunda, hastalık ya da kaza nedeniyle hareket yeteneğinde düşüş görülen hastalar ergoterapiye gönderilir. Ergoterapi bu gibi durumlarda kişinin gündelik yaşamında ve iş hayatında kendi başına hareket etme yeteneğini yeniden kazanmasına yardımcı olur. Hastalar ergoterapiyle -gerekli hallerde- yardımcı gereçlerle (ör. protezlerle) yaşamayı öğrenirler. EVDE VE TEDAVİ SONRASINDA BAKIM 38

4 Genel Sağlık Hizmetleri Yaşlıların Tıbbİ Bakımı Yaşlılık döneminde oluşan hastalıklarla ilgilenen tıp alanının adı Geriatri dir. Bazı hastanelerde yaşlı hastaların bakımının yapıldığı özel Geriatri bölümleri vardır. Bir süre hastanede kalan yaşlı hastalardan bir kısmının tekrar evlerine dönememeleri rastlanılan bir durumdur. Bunun nedeni genellikle bu kişilerin evde yalnız yaşıyor olmaları ya da yakınlarının onlara bakmak için gereken zaman ya da olanaktan yoksun olmasıdır. Bu durumlarda hastalar bir yaşlılar-bakımevine alınırlar. Yaşlı insanlar kendi başlarına da bir yaşlılar yurduna başvurabilirler. Yaşlı kişiler için başvuruyu, bir (hastane) sosyal hizmetler bölümü ya da yakınları da yapabilirler. Yaşlılar yurdunda yatak sayısının sınırlı olması ve çoğu kez uzun süre bekleme listeleri olduğundan uygun bir yeri vaktinde aramaya başlamak önemlidir. Yaşlı kişilerin yeni evlerine taşınmadan önce, orası hakkında fikir edinmeleri de önemlidir. Bazı yurtlarda ziyaret ve bilgilendirme günleri vardır. Bu günlerde bakım, yurt kuralları ve yurt ücreti gibi konularda bilgi verilir. Bu vesileyle kişisel gereksinimlerinizi (yemek, ziyaret, din vs.) konuşma olanağı da doğar. Belediyelerde ve Curaviva da (İsviçre Yurtlar Birliği nde) (& S. 70) sözkonusu adresler mevcuttur. Hastalık sigortası sadece yaşlılar yurdundaki bakım ücretini üstlenmektedir. Bütün öteki masrafları (oda kirası, yiyecek vs.) kişi kendisi karşılamak zorundadır. Bu nedenle yaşlılar yurdunda kalmanın kaça mal olacağını önceden açıklığa kavuşturmak önemlidir. EVDE VE TEDAVİ SONRASINDA BAKIM 39

4 Genel Sağlık Hizmetleri Bir evde tek başlarına kalabilen ama bakıma ve ev işlerinde yardıma gereksinim duyan yaşlı insanlar için bu hizmetlerin üstlenildiği özel yaşlı evleri (Spitex, bkz. S. 36, & S. 71) vardır. Erken başvuru gerekliliği buraları için de geçerlidir. Gerekli bilgiyi Pro Senectute den (& S. 71) alabilirsiniz. Anne ve Çocuk KADIN HASTALIKLARI KONTROLLARI Kadın doktolarınca yapılan muayeneler, olası bulaşıcı hastalıklarda ve kanserde erken tanıyı olanaklı kılar. Ayrıca kadın sağlığı üzerine kadınların bilgilendirilmesini gerçekleştirir ( Menapoz, gebelikten korunma, aile planlaması vb.). BİR KADIN OLARAK KENDİ SAĞLIĞIM İÇİN NELER YAPABİLİRİM? Düzenli aralıklarla yapılan jinekolojik kontrolları, olası hastalıkların erken tanısını olanaklı kılar. Kadın doktorunuz muayeneye başlamadan önce genel sağlık durumunuz üzerine bilgi alır sizden. Bir çok hastalık, kadınlarda adet kanamalarındaki düzensizlikler görünümünde ortaya çıktığından, doktorun ilk soruları adet kanamasıyla ilgili olacaktır. Bundan sonra muayene geçilir. Kadın doktoru muayenenin bu evresinde bir doku örneği alır: Bir çubukla dölyolundan (vajina) dölyatağı (rahim) ağzına girilir ve birkaç deri hücresi alınır. Duyarlı yerler ve normaldışı belirtiler olup olmadığı konusunda dölyatağı (rahim) içerden ve dışardan incelenir. Dölyatağından alınacak doku örneğinin laboratuvar incelemesi, olası bir kanser tehlikesinin erken teşhisini olanaklı kılar. Parmakla dokunma yolluyla yapılacak dölyatağı kontrolleri ise, yumurtalık kanseri tespitinde yardımcı olur. Memeye dokunma yoluyla yapılacak muayene de önemlidir. Bu muayene ile memede sert kitleler olup olmadığı kontrol edilir. 40

4 Genel Sağlık Hizmetleri Genel sağlık önlemleriyle ilgili jinekolojik kontrolleri kadın doktorları kendi muayenehanelerinde yaparlar. Büyük şehirlerde ise kanton hastanelerine ya da üniversite kliniklerine bağlı kadın klinikleri de vardır. Gebelİk (Hamİlelİk) Bir kadının yaşamı gebelikle değişir. Gebelikle kadının eşi ve bütün ailesi için yeni ve farklı bir yaşam süreci başlar. Bu zaman diliminde anne ve çocuk için sağlık ve güvenlik çok önemlidir. Hamile kaldığınızdan kuşkulanıyorsanız, eczaneden bir gebelik testi satın alıp kendi kendinize test yapabilirsiniz. Konu üzerine bir ilk danışma için doğrudan kendi doktorunuza ya da kadın sağlığı konularında danışmanlık hizmeti veren bir kuruluşa başvurun. Gebelik testi olumlu (pozitif) sonuçlanmışsa, doktor sizinle yaşamınızın konuyla ilgili önemli yanları (sağlık durumunuz, daha önceki hamilelikleriniz, geçirmiş olduğunuz hastalık ve ameliyatlarınız) ve hamileliğinizin o ana kadarki seyri üzerinde sohbet edecek, dahası size bu konularda önemli sorular sorararak hakkınızda bilgi sahibi olacaktır. Kontrol Amaçlı Muayeneler Hamilelik sürecinde düzenli aralıklarla muayene edilirsiniz. Bu muayeneler bir yandan hamilelik sürecinin sağlıklı bir akış izlemesi için denetim altında tutulmanızı, öte yandan anne ve çocuk için olası tehlikelerin erken teşhisini amaçlamaktadır. Bu muayenelerde annenin ağırlığı ve kan basıncı ölçülür, kan ve idrar değerleri saptanır ve jinekolojik (dölyolu ve dölyatağı) muayeneler yapılır. Bebeğin kalp atışları ve dölyatağındaki konumu kontrol edilir. Kadın doktorları muayene sırasında ultraşal yardımıyla bebeğin hareketlerini ve gelişimini gözlemleyebilirler. ANNE VE ÇOCUK 41