T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEK LİSANSI (İÖ) CEREN ŞAHİN 145148006 İŞSAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE GÜNCEL UYGULAMALAR YANGIN ÇEŞİTLERİ VE KULLANILMASI GEREKEN SÖNDÜRÜCÜLER
AMAÇ Yangının nedenleri, çeşitleri, söndürmek için kullanılacak araç ve gereçler, yangın söndürücülerin özellikleri, yangın çeşitlerinde hangi tip söndürücülerin kullanılacağı ve yangın anında yapılması gerekenler hakkında bilgi sahibi olmak.
YANMA VE YANGININ TANIMI Yanma: Maddenin ısı ve oksijenle birlesmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayının oluşabilmesi için yanıcı madde, ısı ve oksijenin (havanın) bir arada bulunması gerekir. Yangın: 3 ögenin bir araya gelmesiyle başlar: Oksijen, ısı ve yanıcı madde.
Yangının; ilk aşamasında, KOKU ikinci aşamasında, DUMAN üçüncü aşamasında, ALEV görülür. Teneffüs edilen havadaki oksijen miktari %21 dir. Yanginin çikmasi için % 14 - % 16 oranında oksijen yeterlidir.
YANGIN NEDENLERİ Korunma Önlemlerinin Alınmaması Bilgisizlik İhmal Kazalar Sabotaj Sıçrama Doğa Olayları
YANGIN ÇEŞİTLERİ Yangının türü yanmakta olan maddeye göre değişir. Bu bakımdan yangınları 4 gruba ayrılmaktadır;
YANGIN SINIFLARI A Türü Yangınlar = Katı Madde Yangınları Yanıcı basit katı maddeler yangınıdır. (Mesela; odun, kömür, kağıt, ot, kumaş vb.) temel özellikleri kor oluşturmalarıdır. Bu tür yangınların temel söndürme prensibi soğutma, temel söndürme maddesi sudur. Kor bütün A sınıfı yangınlarda ısı vericidir. Bu yangınlara müdahale daha kolaydır. Bu tür yangınların söndürülmesinde en etkili ve en çok kullanılan söndürücü sudur.
B Türü Yangınlar = Sıvı Madde Yangınları Yanıcı sıvı maddeler yangınıdır. (mesela; benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, solvent, katran vb.). temel özellikleri korsuz, alevli yanmalarıdır. Sıvı yanıcı maddeleri üç sınıfa ayırmak mümkündür. Su ile karışmayan sıvı yakıtlar petrol, benzin, yağlar, boyalar vb. Bunların özgül kütleleri sudan hafif olduğu için devamlı suyun üstüne çıkarlar ve yanmaları suyun üzerindedir. İkinci sınıf ise katran, asfalt, gres gibi ağır yağların sebep olduğu yangınları içerir. Üçüncü sınıf ise su ile karışabilen sıvı yakıtlardır, alkoller gibi. Bunların sebep olduğu yangınları içerir Sıvı yangınlar için en ideal söndürücü köpüktür.
C Türü Yangınlar = Gaz Yangınları Yanıcı gaz maddeler yangınıdır. (Mesela; metan, propan, bütan, LPG, asetilen, havagazı, doğalgaz ve hidrojen vb.) Temel özellikleri patlamadır. Temel söndürme prensibi boğma, temel söndürme maddesi kuru kimyevi tozdur.
D Türü Yangınlar = Hafif Metal Yangınları Yanabilen hafif metal yangınıdır. (Mesela; alüminyum, magnezyum, titanyum, zirkonyum, lityum, çinko, sodyum, potasyum ve kalsiyum vb.) Temel özellikleri korlu, alevsiz ve yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır. Su kesinlikle kullanılmamalıdır. Özel tip söndürme tozları kullanılır. Bu toz bulunamadığında kuru kum ile örtülerek söndürülür.
GENEL OLARAK; 1. Kuru tozlu yangın söndürücü "her tür yangın için" 2. Köpüklü yangın söndürücü "kati ve sivi yangınlar için" 3. Sıvı yangın söndürücü "katı yangınlar için" 4. Halokarbon gazlı yangın söndürücü "elektrik ve elektronik ortam yangınları için" kullanılabilinir.
YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN ARAÇ VE MALZEMELER Su Su, yangın söndürmede yaygın olarak kullanılır. Küçük yangınları söndürmede nemli battaniye ve nemli gazete kullanılabilir. Su özellikle A tipi yangınlar için (katı) çok iyi bir söndürücüdür. Ancak elektrikle temasın olduğu durumlarda çarpılma riskine karşı su kullanımından kaçınılmalıdır. Kum Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılır. Kullanma anında kumun yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır. Oldukça emniyetli bir yangın söndürme metodudur.
Karbondioksit gazı (CO2) Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit gazı yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangının söndürülmesini sağlar. Havadan 1,5 kat daha ağır sıvı halden gaz haline geçişte -78 derece olan boğucu bir gazdır. Bu gazla açık alanlarda ve hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur. Köpük Köpük yanan yüzeye yayılır ve 5 temel özelliklerini kullanarak (boğma,su buharı yapma,soğutma,ısıyı yayma,üstünü kaplama) yangının durmasını ya da kontrol altına alınmasını sağlar. HFC-227 (Holojenli (Halon Bikarbonat)) HFC-227, Halon 1301 gazinin kullanımının yasaklanması sonrasında piyasaya sürülen ve en yaygın kullanımı olan Halon alternatifi bir gazdır. Yangında önemli rol üstlenen kimyasal reaksiyonları kırma ve ısı enerjisini absorbe etme özelliği ile yangınları söndürmektedir. Özellikle A (katı) ve B (parlayabilen sıvılar) için idealdir.
YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER Soğutarak Söndürme Su ile soğutma Soğutarak söndürme prensipleri içinde en çok kullanılanıdır. Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğma ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının söndürülmesinde en büyük etken olmaktadır. Yanıcı maddeyi dağıtma Yanan maddenin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek ısı da bölünür, bölünen ısı düşer ve yangın yavaş yavaş söner. Akaryakıt yangınlarında bu tip söndürme yangının yayılmasına neden olacağından uygulanmaz.
Havayı keserek söndürme Örtme Katı maddeler (kum, toprak halı, kilim vb) ve kimyasal bileşikler (köpük, klor, azot vb) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesi ile yapılan söndürmedir. Akaryakıt yangınlarına örtü oluşturan sentetik veya protein esaslı foam köpüğü kullanılmaktadır. Oksijensiz Bırakma Yangının oksijenle temasının kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan işlemdir. Özellikle kapalı yerlerde oluşan yangınlara uygulanır. Yanıcı maddenin ortadan kalkması Yanma koşullarından olan yanıcı maddenin ortadan kalkması sonucu yangının söndürülmesidir.
YANGIN SÖNDÜRME TÜPLERİNİN KULLANIMI; Pimi çek, Ateşin kaynağına yönelt, Sık, Söndür
YANGIN SÖNDÜRME TÜPLERİ; Kolayca ulaşılabilecek bir yerde tutulmalıdır. Yeri herkes tarafından bilinmelidir. Duvara sıkıca sabitlenmelidir. Her yıl ilgili firma tarafından bakımı yapılmalıdır. Bir kez kullanıldıktan sonra mutlaka tekrar doldurulmalıdır.
YANGIN SIRASINDA ÖNERİLER; Anormal bir durum ile karşılaşan bir kimsenin (duman, yanık kokusu, yangın... v.s.) dikkat edilecek husus soğuk kanlılığı muhafaza etmek ve paniğe sebep olmamak için YANGIN diye bağırmamaktır. Yangın görülen yerin acele tahliyesi sağlanıp hava ceryanını azaltmak için kapılar kapalı tutulmalıdır. Koridorlardaki yangın zili veya yangın çanı ile yangın, ilgililere bildirilmelidir. Itfaiye ekibi aranmalidir (110). Kurtarma ekibi esyaların tahliyesine yardım etmelidir. Kurtarma ekibi tahliye edilen esyanin güvenliğini sağlamalıdır. Ilk yardim ekibi hazır duruma getirilmelidir. Giysilerin ateş alması durumunda asla koşulmamalı, battaniye, ceket gibi esyalarla hava ile teması kesilmelidir.
TEŞEKKÜRLER