Kitapçığa katkılarından dolayı;

Kitapçığa katkılarından dolayı; Prof. Dr. Fevziye ÇETİNKAYA ya Yrd. Doç. Dr.A.Cem BATUKAN na Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı - Perinatoloji Klinik Hemşirelerine ve Kitapçık hazırlığının her safhasında emeğini esirgemeyen Doç. Dr.İ.Suat ÖKTEM e Anne-baba ve anne-baba adayları adına teşekkür ederiz. Güler ALTUN Erciyes Üniversitesi Hastaneleri Halkla İlişkiler Ünitesi

4 ÖNSÖZ Sevgili Anne ve Babalar Bu kitapçığı; anne sütü ile beslenme konusunda uygulanabilir kolay bilgiler vermek amacıyla hazırladık. Erciyes Üniversitesi Hastaneleri olarak HER BEBEĞİN, ANNE SÜTÜNÜ ALMAK, EN TEMEL HAKKIDIR! ilkesiyle hareket etmekteyiz. Hastanemizde, emziren tüm annelere her alanda destek olunmaktadır. Bizler sağlıklı toplumların oluşması için anne sütünün mutlaka alınması gerektiğinin bilincinde tüm anne ve babalara gerekli desteği verme çabasındayız. Bir insan hakkı olarak emzirmenin özendirilmesi ve desteklenmesi tüm sağlık personelinin doğal bir görevidir. Beslenme ile sağlık arasında yakın bir ilişki olduğu bilinmektedir. Ülkemizde kötü beslenme, bilgisizlik, hatalı beslenme alışkanlıkları ve buna bağlı olarak gelişen enfeksiyonlar çok sayıda çocuğun ölümüne, bir o kadar çocuğun da büyüme ve gelişmesinin geri kalmasına neden olmaktadır. Süt çocuğu için en uygun besin tartışmasız anne sütüdür. Anne sütü ilk 6 ayda bebeğin tüm gereksinmelerini sağlayan ve sindirim sistemine göre ayarlanmış bir besindir. En çağdaş yöntemlerle ve bilimsel ilkelere uygun şekilde yapılmış en mükemmel endüstri sütleri bile anne sütünün çok yönlü nitelikleri düzeyinde değildir. Bebeğinizi emzirirken yanınızda olduğumuzu unutmayın... Sağlıklı ve mutlu günler dileğimizle... ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ HALKLA İLİŞKİLER ÜNİTESİ

ANNE SÜTÜ VE EMZİRME MEME YAPISI Meme kısmen salgı dokusu, kısmen destek ve yağ dokusundan oluşmuştur. Salgı dokusunda yapılan süt, ufak kanallar ve daha sonra ana toplayıcı kanallar boyunca meme ucuna ilerler. Kanallar, meme ucuna ulaşmadan önce daha da genişleyerek laktiferöz sinüsler şeklini alır. Bu sinüsler, sütün içinde toplanması nedeni ile önemlidir. Meme ucunda pek çok sinir ucu bulunduğu için çok hassastır ve bu durum süt akışına yardım eder. Meme ucunun çevresinde areola adı verilen koyu renkli bir halka olup hafif kabarık durumda bulunur. SÜT OLUŞUMUNU SAĞLAYAN HORMONLAR Süt yapımı hormonlar ve reflekslerin sonucu olur. Gebelik süresince, salgı bezleri süt yapımına hazırlanırlar. Doğumdan hemen sonra değişen hormonal değişiklikler ile süt yapımı başlar. Prolaktin Süt Salgılayan Hormon Beyinin hipofiz adı verilen bölgesinde prolaktin denen bir hormon salgılanır. Bu hormon memede süt oluşumunu sağlar. 5

Bebeğin her emişinde meme başı sinir uçları uyarılır. Beyine, sinirsel yolla iletilen mesajlar ile hipofiz bezinden prolaktin yapımı başlar. Kan dolaşımı ile prolaktin memeye ulaşarak süt yapımını başlatır. Emmenin, süt yapımı üzerindeki etkisini anlamak son derece önemlidir. Bebek daha çok emdikçe, süt yapımı daha çok olacaktır. Emzirme hiç başlamaz ya da tümüyle kesilir ise memede süt yapımı sonlanır. Anne sütünün artması için en iyi yol, bebeğin daha sık ve daha uzun süre emzirilmesidir. Oksitosin Süt Atılmasını Salgılayan Hormon Emzirme olayını bir süre gözleyecek olursak zaman zaman meme ucundan sütün fışkırır tarzda aktığı görülür. Bu akış kanallar boyunca olur ve buna süt atılması denir. Süt atımı, süt bezleri çevresindeki ufak kasların kasılması ile olur. Bu kasılmayı sağlayan oksitosin adı verilen bir hormondur. Süt Akımına Yardım Eğer bir anne bebeğini sevecenlikle düşünür, ya da ağlamasını duyarsa hipofiz bezinden oksitosin salgılanır. Daha sonra memelerde dolgunluk, sızı ve süt akımı başlar. Anne, bebeğin açlığını gidermeye hazırdır. Annede süt akımının başlaması için; 1. Nazik ve destekleyici olunması 2. Anneye endişeleri yönünden yardımcı olunması 3. Annenin bebeğini emzirebileceğine ikna edilmesi gerekir. 6 Süt Akımı Engellenmesi Annede süt akım refleksini aşağıdaki duygulardan herhangi biri engelleyebilir. 1. Herhangi bir nedenle korku ve kuşkuları varsa,

2. Ağrısı varsa, 3. Utangaçlığı varsa, MEME TEMİZLİĞİ Eskiden, her beslenme öncesi meme başlarının sabunla yıkanması önerilirdi. Günümüzde bunun gerekli olmadığı, özellikle sabunla sık temizliğin meme başındaki doğal yağı uzaklaştırarak meme başı derisine zarar verebileceği bilinmektedir. Bu uygulama sonucu cilt kurulaşır ve kolayca zedelenerek çatlaklar oluşabilir. Bunun yanı sıra her beslenme öncesi yıkamayı yapabilecek durumda olan anne sayısı oldukça azdır. Sabunsuz, temiz su ile memeyi silme meme temizliği için yeterlidir. BEBEK NASIL EMER? Emmeye yardımcı refleksler: Sağlıklı, günü tamamlanmış olarak doğan bebeğin beslenmesine yardımcı 3 refleks vardır. 1-Arama Refleksi Bu refleks bebeğin meme ucunu bulmasına yardım eder. Ağız çevresine bir şey değerse ve bebek acıkmışsa ağzını açar ve o yöne bakar. 2-Emme Refleksi Bebeğin ağzına bir şey verildiğinde hemen emmeye başlar. Yine içgüdüsel olan bu emme olayı doğumdan hemen sonra, sağlıklı yenidoğanda kuvvetli bir şekilde bulunur. 3-Yutma Refleksi Bebeğin ağzı süt ile dolduğu zaman yutar. Meme ucunu arayarak ağzına alması ve emmesi bir reflekstir. Ancak memeyi ağzına almasına yardım edecek bir refleks yoktur ve bu konuda annenin yardımına gerek vardır. 7

İlk 6 ay sadece anne sütü BAŞARILI EMZİRME Gebelik dönemi boyunca annenin memeleri, doğacak bebek için dünyadaki en uygun besini üretecek hale gelir. Hastanede ilk besleme doğum masasında olmalıdır. Anne ve bebek ısıtılmak amacı ile birlikte örtülür. Bebek annenin yanına verilerek emme başlatılır. Bebeğin emmeyi öğrenmesi için en uygun zamandır. Bebek çok alıcı ve emme refleksi çok kuvvetli olabilir. Emzirme, plasenta (eş) atılmasına yardım eden oksitosin üretimini uyarır ve kanamayı durdurur. Bebek değerli ilk sütü (ağız) yarım saat içinde almalıdır. İlk saat ya da doğumdan hemen sonrası ruhsal yönden de en önemli zamandır. Doğum sonu olabildiğince erken emzirme, anneyi bebeğe karşı daha sevecen ve bakıma hazır bir duruma getirir. Emzirmeye başlamada birkaç saatlik olsa bile gecikme, başarısızlığı beraberinde getirebilir. AYNI ODAYI PAYLAŞMA Normal bir doğumdan sonra anne ve bebeği ayırmamak gerekir. Bebek annenin yanına hastane bebek arabası içinde verilir. Buna oda paylaşma denir. Anne sorumluluğu bu anda başlamış olur. Anne istediği zaman besleyebilir, ya da altını değiştirebilir. Hatta anne çok hasta değil ise aynı yatağı bile paylaşabilir. Ani bebek ölümü (beşik ölümü) adı verilen tablonun anne yanında uyumakla ilişkili olmadığı gösterilmiştir. Oda paylaşma, pek çok emzirme sorununa erken çözüm getirir. Bebek, anne sütü aldığı sürece annesi ile aynı odada kalmalıdır. Mucize Besin: Anne Sütü Anne sütü, yaşamın ilk 6 ayında bebeğin gereksinimi olan tüm besinleri içerir. ANNE SÜTÜ İLE BESLEME Anne, bebeği ağladıkça ya da kendi istedikçe bebeğini kucağına almalı ve emzirmelidir. Buna akla geldikçe besleme adı verilir. 8

Bebek 1 2 gün çok sık beslenebilir. Veya ilk bir kaç gün, günde sadece birkaç kez emebilir. Her bebek, değişik olsa da, sıklıkla 1 2 haftadan sonra belli bir düzene alışır. Bebeği yalnızca belli zamanlarda beslemek anne sütünü azaltabilir. Bebek, doğum sonu dönemde istedikçe emzirilmelidir. Bebek yeterli sıklıkta emmeyi hatırlamaz. Bazı bebekler çok sessiz olup acıksa bile ağlamayabilir. Yeterli hızla kilo alamayan bebeklerin böyle olabileceği düşünülmelidir. Bu durumda bebeğin istediğinden daha sık emzirilmesi gerekmektedir. Sorunu gideremediğiniz takdirde, en yakın sağlık ocağına müracaat ederek, ebe veya hemşirelerden yardım alabilirsiniz. Bebek gereğinden çok sık emme ister. Bazı bebekler sürekli istekli görünür ve annelerini bezdirirler. Bunun nedeni bazen meme başını doğru kullanmamalarıdır. EMZİRME SÜRESİ Bebeklerin çoğu 5 10 dakikada emmeyi bitirir, fakat bazen yarım saat gibi uzun süre emse bile sorun değildir. Emzirmeye zaman sınırı koymaya gerek yoktur. Gün içinde emzirme süreleri değişken olabilir. Bebeklerin emzirme süreleri birbirinden farklı olabilir. Bebek memeyi düzgün kavramış ise ne kadar uzun süre emerse emsin memeye zarar vermez. İlk haftalarda emzirme aralıkları 1-2 saat gibi çok kısa olabilir. Her emzirme sonrası memede yapılan süt miktarı biraz daha artacağından, zamanla beslenme aralıkları uzayacaktır. Daha Çok Emzirme = Daha Çok Uyarı=Daha Çok Süt Normal, sağlıklı doğan bebek, anne sütü gelene dek su kaybı ortaya çıkmayacak düzeyde su depolayarak doğmuştur. Bu nedenle şekerli su yapılıp verilmesi doğru değildir. GECE EMZİRME Bazı anneler, bebeklerinin tüm gece boyunca emzirme gerektirmeden uyumasını sağlamaya çalışırlar. Ancak bebek istedikçe gece de beslemek daha iyidir. Gece beslenmesi, bebeğin emmesi ile süt yapımını gece boyunca da sağlayacaktır. 9

Gece beslenmesi, özellikle çalışan anneler için daha yararlıdır. Anne bebeğini emzirdiği sürece aynı odada bulundukları takdirde geceleri emzirme kolaylaşır ve anne için yorucu olmaz. Bebek terleyip üstü ıslanmamışsa sadece altı değiştirilerek rahatsız edilmeden gece beslemesine devam edilmelidir. Eğer anne ve bebek ses ve ışıkla rahatsız edilmezse kolayca uykularına devam edebilirler. ANNE SÜTÜ ENFEKSİYONLARA KARŞI BEBEĞİ NASIL KORUR? Anne sütü alan bebeklerde, ek besinle beslenen bebeklere oranla ishal, solunum hastalıkları ve ortak kulak iltihabı daha az görülür. Enfeksiyona yakalanma olasılığının az oluş nedeni: Anne sütü temiz ve bakterisizdir. Pek çok enfeksiyonu önleyici madde içerir İçerdiği faktör ile bebeğin bağırsaklarında faydalı bakterilerin oluşmasında yardımcı olur. Bu faktör zararlı bakterilerin oluşmasını engelleyerek, bebeğin ishal olmasını önler. 10 SÜT NASIL SAĞILIR? Günümüzde çalışan annelerin sayısının artması ile anne sütünün daha sonra bebeğe verilmek üzere saklanması bir zorunluluk haline gelmiştir. Yakın zamanda yapılan çalışmalarda, buzdolabı veya derin dondurucuda saklanması ile anne sütünün besin değerini kaybetmediği gösterilmiştir. Süt iki şekilde sağılır: 1- Sütün Elle Sağılması: Her sağma işleminden önce eller mutlaka bol sabunlu suyla yıkanmalıdır. Rahat bir yere oturduktan sonra parmak uçlarıyla dıştan içe, meme başının etrafındaki kahverengi bir bölgeye doğru mesaj yapılır. Meme başparmak üstte diğer parmaklar altta kalacak şekilde tutulur. Eğer meme büyükse bir el memenin üstüne, diğer el memenin altına gelecek şekilde tutulmalıdır. Hedef bölge meme başının etrafında kahverengi

bölgenin gerisinde kalan alandır. Süt sağılması için baş ve diğer parmaklar yavaşça içe, göğüs duvarına doğru ve ardından birbirine doğru bastırılır. Bastırma işlemi, el göğüs duvarından uzaklaşılırken devam ettirilir. Bu şekilde süt meme başına doğru itilir. Süt sağma işlemi sırasında acı hissedilmemesi gereklidir. Eğer acı varsa uygulanan işlem hatalıdır. Memeleri elle sağarak boşaltma işlemi 20-30 dakikadır. Sıcak-ıslak havlu uygulama, sıcak duş alma, memeleri öne doğru hafifçe sallama süt akımını kolaylaştırır. 2- Sütün Pompa ile Sağılması: Hastanelerimizin çoğunda pompa ile sağma işlemi için ayrı bir oda düzenlenmiştir. Konunun uzmanı bir hemşire ile birlikte sağma işlemi gerçekleştirilir. Pompa ile sağma konusunda anneler bilgilendirilir. Her anneye sadece kendisinin kullanabileceği bir pompa başlığı temin edilir. Pompaların temizliğine özen gösterilerek, annelere işlem öncesi ve işlem sonrası yapması gerekenler konusunda bilgi verilir. Anne sütü sağma pompası Anne Sütünü Saklama Önerileri Anne sütü; +15 derecede 24 saat +25 derecede 4-6 saat Buzdolabında +4 derecede 72 saat Derin dondurucuda -20 derecede 1 Ay -70 derecede daha uzun sürede güvenle saklanabilir. 11

Ayrıca anne sütü, anne birkaç gün bebeğini emzirmese bile ekşimez ve bozulmaz. EMZİRMENİN YARARLARI Anne sütü, bebeğin büyüme ve gelişimindeki en önemli gıdadır. Suni mamalar veya inek sütü hiçbir şekilde anne sütünün yerini tutmaz. İçerisindeki koruyucu faktörler bebeğin doğumundan erişkinliğine kadar görülebilecek bazı sağlık problemlerinin önüne geçer. Anne Sütü Bebek İçin: En doğal ve en taze besindir. Her zaman mikropsuzdur, ısı derecesi idealdir. Sindirime yardımcı aktif enzimleri içerdiği için bebeğin sindirimini kolaylaştırır. Hormonlar ve büyüme faktörleri ile bebeğin gelişimi hızlanır. Solunum yolu ve bağırsak enfeksiyonları daha az görülür. Orta kulak iltihabı riskini azaltır. Bazı kronik hastalıkların oluşma riskini azaltır (şeker, çölyak hastalığı gibi) Alerjiye karşı koruyucudur. Bebeği pişikten korur. Anne sütü alan bebek daha az ağlar. Doğal sakinleştiricidir. Zihinsel gelişimini hızlandırır. Araştırmalara göre anne sütü ile beslenen çocukların zekâ düzeyleri mama ile beslenenlere göre 8 puan daha yüksektir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde sindirim problemleri ishal, kabızlık çok daha az görülür. Anne sütü alan bebeklerde demir eksikliğine bağlı kansızlık görülmez. 12

Bebeğin sinir sistemi gelişimine olumlu katkılarda bulunur. Bebeğin şişmanlık riskini azaltır. Emen bebeğin emerken gerçekleştirdiği hareketler nedeniyle ağız ve çene kasları iyi çalışır. Anne sütü alan bebeklerin diş ve çene gelişimi daha hızlı olur. Aynı nedenle bebeğin konuşma gelişimi de hızlıdır. A vitamini deposudur. Bu özelliğinden dolayı anne sütü ile beslenen bebeklerde görme bozukluğu olasılıkları daha azdır. Emzirme, Anne İçin: Ucuzdur ve daima hazırdır Anne ve bebeği arasındaki duygusal bağı güçlendirerek sevgi dolu bir ilişkiyi geliştirir. Annenin sağlığını korur Doğum sonrası aşırı kan kaybını önler Rahmin eski haline geçişini hızlandırır Göğüs kanseri, yumurtalık kanseri ve kemik erimesi riskini azaltır EMZİRMENİN PSİKOLOJİK YARARLARI Emzirme anne ile bebek arasında yakın, sevgi dolu bir ilişki kurulmasına yardım eder. Emziren anne duygusal olarak tatmin olur. Doğumdan sonraki yakın temas anne - bebek arasındaki ilişkiyi güçlendirir. Emziren anneler bebeklerine daha şefkatli davranırlar. Uykusuzluktan ve yorgunluktan daha az yakınırlar. Emziren annelerin çocuklarını terk etme ya da çocuklarına kötü davranma olasılığı emzirmeyen annelere göre daha azdır. EMZİRME POZİSYONLARI Bebek emzirmenin tek bir pozisyonu yoktur. Aşağıda değişik yöntemler anlatılacaktır. Bunların içersinde her anne kendine uygun olanı bulabilir. Doğumu takip eden ilk günlerden sonra normal olarak tercih edilen beşik pozisyonudur. 13

14 Beşik Pozisyonu Anne oturur ve arkasına yaslanır. Destekli koltuk ve ayaklarını dayamak için bir puf yararlı olur. Anne hafif öne eğilir. Bebek anne koluna veya bir yastığa uzanmış, yaklaşık 45 derece bir eğimle anne memesine yaklaştırılır. Bebeğin elleri serbest olmalıdır. Böylelikle anne memesine temas eder. Anne de elinin işaret ve orta parmaklarının yardımı ile meme başını bebeğinin ağzına yöneltirken başparmağı ile yukarıdan aşağıya doğru memesini sıvazlayarak sütünün kolay gelmesine yardımcı olur. Eğer bebek tam yatar pozisyonda olursa, gelen anne sütü burun arkasına kaçar. Hatta kulakların boğaza açılan kanalından kulak yoluna geçerek bebekte kulak iltihaplarına neden olur. Bu pozisyon normal yolla ve zamanında doğmuş bebekler için uygundur. Sezaryen ile doğum yapan anneler ve erken doğmuş küçük bebekler için ilk başlarda uygun olmayabilir. Annenin karnındaki dikişlere baskı oluşabilir. Bebek güçsüz ise meme başını iyi tutamayabilir. Çapraz Beşik Pozisyonu Diğer pozisyondan farklı olarak bebeğin başı annenin eline yaslanmaktadır. Eller dönüşümlü kullanılabilir. Bebek hangi taraftaki memeyi emiyorsa desteği diğer kol ve el verir. Emdiği tarafın eli başını tutarken diğeri sırtına destek verir. Başını tutan el sabit kalırken diğeri ile meme başını tutması ayarlanır. Bu pozisyon küçük doğmuş bebekler için uygundur. Meme başını kuvvetli tutamayan bebeklere daha yardımcı olunmalıdır. Çanta Pozisyonu Koltuk altına sıkıştırılan çantayı tutar tarzda tutma esasına dayanır. Bebeğin bulunduğu taraftaki kol sırtına destek verirken el ile baş arkadan tutulur. Diğer taraftaki el ile anne memesini tutarak bebeğin ağzına yerleştirir. Annenin bebeğin bulunduğu yandaki kolunun

altına yastık koyması yararlı olur. Ayrıca anne kolunu bacağına da dayayabilir. Annenin karnında ameliyat dikişleri bulunduğu veya karın bölgesine bebeğin baskı yapmasından rahatsızlık duyulan bir durum olduğunda kullanılabilir. Ayrıca memeleri çok büyük veya çok küçük anneler ya da iki bebeği ayni anda emzirmek isteyen annelere uygulanabilir. Yatar pozisyon Anne ve bebeğin her ikisinin de yattığı yerden emzirme durumudur. Anne yatakta sırt üstü yatmaktadır. Yatağın sırt tarafı yükseltilmiş veya yastıklarla kaldırılmış olmalıdır. Anne ayaklarını dizlerinden kırarak yatağa dayar. Bebeği de sol veya sağ yanına yan olarak yatırır. Bir eli ve kolu ile bebeğin başına destek verirken diğer kolu ile bebeğin sırt ve poposunu destekler. Annenin omzunun altına yastık koyması yararlı olur. Ayrıca bebeğin başının altına küçük bir yastık konulabilir. Dikkat edilmesi gereken konu bebeğin memeye uzanmasına gerek kalmaması ve annenin bebeğin üstüne doğru abanmamasıdır. Annenin yattığı yerden kalkmasının zor olduğu durumlarda veya yattığı yerden emzirmek istendiğinde uygulanabilir. EMZİRME İLE İLGİLİ UYARILAR Emzirme, anne ve bebek temiz, ferah bir ortamda olacak şekilde, kendilerine uygun pozisyonda yapılmalıdır. Her iki memeden süt sıra ile verilmelidir. Başparmak üstte, diğer dört parmak altta kalacak şekilde meme kavranmalıdır. Emzirme sırasında memenin ucu renkli olan kısmı ile birlikte bebeğin ağzına verilmelidir. Bebeğin sık sık emzirilmesi sütün gelmesini ve çoğalmasını kolaylaştırır. 15

16 Emzirme döneminde memeler dolgun ve hassas olacağından memeleri destekleyen geniş askılı sutyen kullanılmalıdır. Sutyen çok sıkı ve gergin olmamalı geceleri de kullanılmalıdır. Emzirme, yeterli destek verilirse memelerde sarkmalara neden olmaz. Memeler günde bir defa duru su ile temizlenmelidir. Günlük banyo-duş alışkanlığı varsa meme temizliği gerekmez. Memelerin yaş ve nemli olması çatlakların oluşmasını arttırır Memelerin temizliği için alkol, sabun vb. kurutucu maddelere, vazelin gibi yumuşatıcı maddelere gerek yoktur. Meme pedi, sutyen ile meme arasına konularak sık sık yenisi ile değiştirilmelidir. Bebeğin İyi ya da Kötü Pozisyonda Emdiğine Nasıl Karar Verilir? Kötü emzirme pozisyonu sık görülen pek çok soruna neden olabilir: Ağrılı meme başı Emmeyi reddetme Yetersiz süt İyi pozisyonda emzirme işlemleri: Bebeğin tüm vücudu anneye bitişiktir. Ağız ve çene, memeye bitişiktir. Bebeğin ağzı geniş olarak açılır. Memenin kahverengi kısmı daha az görülebilir. Bebek yavaş ve düzenli emer. Bebek rahat ve huzurludur. Anne, meme başında ağrı hissetmez. Kötü pozisyonda emzirme işlemleri: Bebeğin vücudu, anneden çok uzak olabilir.

Bebeğin ağız ve çenesi memeden ayrıdır Özellikle alt dudağın altında fazlaca memenin kahverengi kısmı görülebilir. Bebek, çok hızlı ve kısa emmeler yapar. Bebek, yeterli süt gelmediği için emmeyi reddeder. Anne, meme başında ağrı hissedebilir. Emme ihtiyacı Bebekler aç oldukları için iştahla, zevkle ve rahatlıkla emerler. Bazı bebeklerin emme isteği daha çoktur. Bu bebekler ağızlarına giren her şeyi, ( kendi ya da annenin parmakları, oyuncak, bez, plastik parçası vs.) emerler. Bu durumda pek çok anne bebeğin aç olabileceğini düşünür. Memeden rahat emme: Temel beslenme bittikten sonra da bebek rahat bir şekilde emmeye devam edebilir. Süt akımının yavaş olarak sürdüğü bu devrede bebek emmeye devam etse de çok fazla süt almaz, emme refleksi doyuma ulaşır. MEME BAŞI ŞAŞKINLIĞI Biberon ile beslenen bebekler daha sonra anne memesini almakta zorlanabilirler. Kauçuk meme, uzun olup bebek çekmek zorunda kalmaz. Biberondan sonra anne memesi verildiğinde bebekler meme başını lastik meme gibi emmeye çalışırlar. Meme başını çekmeyi öğrenemezler. Bebek sadece meme başının ucunu emecek olursa: Anne ağrı hisseder ve meme başı derisi zedelenebilir Süt akımı yetersiz olur. Meme başı yeterince uyarılmaz. Bebek sinirlenir ve emmeyi reddeder. Bu durumda anne sütün yetmediğini düşünür. Bu durum meme başı şaşkınlığı olarak isimlendirilir. 17

Meme Başı Çatlakları Bebeğin yanlış pozisyonda anne memesini emmesi durumunda meme başında zedelenme ve çatlaklar oluşur. Bu çatlaklardan meme dokusuna bakteri geçişi sonucu meme iltihapları ve apseleri ortaya çıkabilir. Meme başı çatlakları oluştuğunda anne çok fazla acı duyduğu için bebeğini emzirmekte zorluk çeker. Zaten bebeğin memeyi iyi tutamaması sonucu meme uçlarında önce hassasiyet zaman içerisinde de çatlaklar oluşmaya başlamıştır. Çatlaklar, meme başının çevresinde ve meme ucunda enine çizgi halinde oluşabilir. Etkin emzirmenin olmaması nedeni ile göğüslerde doluluk başlar, meme başındaki çatlaklardan meme dokusuna bakteri geçişi sonucu meme iltihapları ve apseleri ortaya çıkabilir. Bu durumda anne göğsünün tam olarak boşaltılması, kuru kalması ve hava ile temas etmesi kısa sürede iyileşme sağlanmasında önemlidir. Bebeğin Gazını Çıkarma Bebeklerin süt içerken hava yutması çok doğaldır. Bebek, yuttuğu havadan ya gaz çıkararak ya da geğirerek kurtulabilir. Bebeğinizi beslerken gaz çıkarması için arada ona fırsat verin; Meme değiştirirken bebeğinizin gazını çıkarın. Yuttuğu hava ona tokluk hissi verebilir ve onu rahatsız ederek ihtiyacı olan besini almasını engelleyebilir. Ya da gaz midesine baskı yaparak, bebeğinizin kusmasına sebep olabilir. Bebeğiniz mutluysa, geğirecek kadar hava yutmamıştır; kıpırdanıp yüzünü buruşturuyorsa hava yutmuştur, bu yüzden bir süre daha deneyin. Ancak gazını hemen çıkarmasını beklemeyin. Bebeğinizin gazını çıkarmak için; Beslendikten sonra bebeği 10-15 dakika dik tutmak gaz çıkarmasına yardımcı olur. Onu poposundan tutup, başı omzunuza gelecek şekilde kendinize yaslayın sırtını yavaşça sıvazlayın ve ritmik bir şekilde nazikçe vurun. Ağzından biraz süt gelme ihtimaline karşı omzunuza temiz bir havlu ya da bez örtebilirsiniz. 18 YAPAY BESLENMENİN SAKINCALARI Anne sütü dışındaki tüm beslenmelere yapay beslenme denir. Bulaşmalar: Yapay beslenmede özellikle biberon kullanılıyorsa ve her beslenme sonu biberon kaynatılmıyor ise bakteriyel hastalıklar

olabilir. Bakteri, ek besinler içinde hızla çoğalır. Süt ekşi bir koku almadan, bir başka deyişle bozulduğu anlaşılmadan uzun bir süre önce de bebek için tehlikeli olabilir. İnek sütü enfeksiyonlara karşı koruyan canlı beyaz küre ve antikorlar içermezler. Yapay beslenen bebeklerde ishal ve solunum yolu enfeksiyonları daha sık olur. Yapay Beslenen bebekler daha sık hasta olurlar. Gereğinden Fazla Tuz: İnek sütü, bazen kandaki tuz oranını yükseltir. Bu durum özellikle ishal olan çocuklarda daha hızlı su - tuz dengesi bozukluğuna neden olur. Sindirim Güçlüğü: İnek sütünün, sindirimi daha güçtür. Sindirimin güç ve yavaş oluşu, inek sütünün anne sütüne oranla bebek midesinde daha çok kalmasına, doygunluk hissine yol açar ve sık acıkan bebek görünümü yaratmazlar. İnek sütüyle beslenen bebek daha sık kabız olur. Alerji: İnek sütü alan bebeklerde astım ve ekzema gibi alerjik sorunlar daha sık görülür. Biberon, Beslenme Bozukluğuna Yol Açar. Emme Sorunları: Biberondan emmeyi öğrenen bebek, anne memesini reddeder ve meme başı şaşkınlığını yaşar. Anne sütü ile beslenmenin yetersiz ve başarısız oluşuna çoğunlukla birkaç kez bile olsa biberon kullanılması sebep olur. EMZİREN ANNENİN BESLENMESİ Emzirirken nasıl besleneceğiniz konusunda merak ettiğiniz noktalar olabilir. Doğum sonrası fazla kilolarınız sizi rahatsız edebilir. Sizlere, emzirme döneminizde beslenmeniz ve kilolarınızdan sağlıklı bir şekilde kurtulmanız konularında yardımcı olmak istiyoruz. Emziren annelerin sütleri arasında içerik açısından fazla bir fark yoktur. Ancak ürettikleri sütün miktarı farklı olabilir, Huzurlu olmanız, dengeli beslenmeniz ve iyi dinlenmeniz, süt üretiminizi artırır, Ancak sık sık emzirmek ve göğüslerin iyi boşalmasını sağlamak sütü en çok artıran yöntemlerdir. 19

Hamileliğinizdeki beslenme alışkanlığınıza emzirirken de devam etmelisiniz. Değişik besin guruplarından beslenmeye ve öğün aralarında sağlıklı besinler almaya özen göstermelisiniz. Emzirme sırasında günlük kalori ihtiyacınıza ek olarak 500 kalori daha fazla beslenmeniz yeterlidir. Bu ihtiyacı karşılamak üzere ek olarak 2 su bardağı süt, bir yumurta veya o kadar et, 2 3 ince dilim ekmek veya unlu bir yiyecek, bir adet meyve ve bir porsiyon sebze yemeniz yeterlidir. Emziren annenin aldığı bazı besinler, bebeği olumsuz etkileyebilir. Bebekler anne sütüne karşı alerji geliştirmezler. Ancak bazen annenin aldığı besinlerden annenin sütüne geçen maddeler bebekleri rahatsız edebilir. Bebekte aşırı ağlama, kusma, ishal, karında şişkinlik ve yanaklarda döküntüler gelişebilir. Eğer bir besin gurubundan şüphelenirseniz, bir hafta süreyle bu besinlerden kaçınmalısınız. Daha sonra az miktarlarda alıp bebeği gözlemlemelisiniz. Emzirme sırasında normal olarak kilo vereceksiniz. İlk 4 ayda her ay yaklaşık yarım kilo vereceksiniz, Ancak kilo kaybı açısından emziren anneler arasında büyük farklar görülür. Ayda 2 kilodan daha fazla kilo kaybetmek asla doğru değildir. Emzirmeye devam edilirse ilk 4 aydan sonra da biraz daha az olmak üzere kilo kaybı devam eder. Emzirme sırasında fazla sıvı ihtiyacınız olacaktır. Her emzirme sırasında bir bardak su içmelisiniz. Üç litreden daha fazla sıvı alımının süt miktarını çok fazla artırmadığı araştırmalarla gösterilmiştir. Emzirme döneminde kendinizi susuz hissettiğiniz zamanlar daha fazla olacaktır. Günde 2,5-3 litreye yakın sıvı almaya dikkat edin. Anne, Bebeğin İçin Asla Sigara İçmemelisin!!! Sigaranın anne sütünü azalttığı gösterilmiştir. Bebeğin bulunduğu odada, hatta evde kesinlikle sigara dumanı bulunmamalıdır. Sigara dumanı, bebeğin tüm solunum sistemini olumsuz etkiler. Bebek, sigara içmiş kadar olur. Bu nedenle hamilelik dönemini fırsat bilerek sigarayı bırakınız. Kafein içeren içeceklerden ( kahve, demli çay ve kola ) uzak durun ya da günde en fazla bir bardak için. Bu miktardan daha fazla alınması, bebekte huzursuzluk yaratabilir. Beslenmeniz konusunda daha detaylı bilgiyi size en yakın sağlık ocağından alabileceğinizi unutmayın! İlaç Almanız Gereken Bir Durum Olursa Doktorunuza Mutlaka Danışmalısınız. 20

Emziren anneye örnek bir menü : Kahvaltı ; 1 su bardağı süt veya yumurta 1 kibrit kutusu kadar peynir 1 tatlı kaşığı reçel veya pekmez 1 ince dilim ekmek Ara öğün 1 orta boy meyve Öğle yemeği; 1 tabak etli sebze yemeği 1 tabak pilav veya makarna Mevsim salata 1 dilim ekmek 21

Ara Öğün; 2 kibrit kutusu peynir 2 dilim ekmek 1 orta boy meyve Akşam; 1 kâse çorba 1 tabak tavuk ya da balık yemeği 1 kâse yoğurt veya sütlü tatlı Mevsim salata 1 dilim ekmek 1 orta boy meyve Ara Öğün; 1 kâse yoğurt veya 1 kâse sütlü tatlı 22