0-1 YAŞ BESLENMESİ 1

Transkript

1 0-1 YAŞ BESLENMESİ 1

2 0-1 YAŞ DÖNEMİ BESLENMENİN ÖNEMİ Bebeklerin yeterli ve dengeli beslenmesi onların sağlıklı olması, büyüme ve gelişmesinin en önemli belirleyicisidir. Bebeklik dönemindeki beslenme yetişkin dönemde görülen kronik beslenme hastalıklarının önlenmesinde rol oynar. 2

3 0-1 YAŞ DÖNEMİ BESLENMENİN ÖNEMİ Doğumdan itibaren her bireyin protein, karbonhidrat, yağ ve vitaminlerden oluşan besin öğelerinden yaşına uygun bir şekilde her gün yeterli ve dengeli olarak alması gerekir. Çocuklar sürekli büyüdükleri için besin ihtiyaçları da yaş dönemine göre farklılık gösterir. 3

4 0-1 YAŞ DÖNEMİ BESLENMENİN ÖNEMİ Bebeğin yeterli beslendiğinin ve sağlıklı olduğunun bilinmesini sağlayan en iyi yol büyümesinin izlenmesidir 4

5 0-1 YAŞ GRUBU BESLENME İLKELERİ Bebek ilk 6 ayda sadece anne sütü ile beslenmelidir. Anne sütü bebeğin ilk 6 boyunca tüm ihtiyaçlarını karşılayacak içeriğe sahiptir ve istenilen büyüme ve gelişmeyi sağlar. Ancak anne sütü D vitamini içermediği için bebeğin güneş ışığından yararlanması sağlanmalıdır. 6 aydan sonra anne sütünün azalması ve bebeğin ağırlık kazanarak büyümesi nedeniyle ek besine ihtiyaç duyulur. Bu nedenle ek besinlere 6 aydan sonra başlanmalı, aynı zamanda anne sütüne devam edilmeli ve 2 yaşına kadar sürdürülmelidir. 5

6 0-1 YAŞ GRUBU BESLENME İLKELERİ Ek besinlerin Ne miktarda, Ne sıklıkla, Ne zaman verileceği önemlidir Ek besinler bebeğin bulunduğu aya ve sindirim sistemi özelliklerine göre düzenlenmelidir. 6

7 0-1 YAŞ GRUBU BESLENME İLKELERİ Anne sütü ve ek besinler kesinlikle biberonla verilmemeli ve emzik kullanılmamalıdır. Çünkü; Emzirme, biberonla beslenmeden daha fazla emme gerektirir. Bu da bebeğin çenesinin gelişmesine ve güçlenmesine yardım eder. Bebek ek besinlere geçtiğinde daha iyi çiğneme hareketi yapar. Biberonla emmeye alışan bebek anne sütünü de aynı şekilde emer. Etkili süt üretimi sağlanamaz ve anne sütü zamanla azalır. Bebek doymaz, kilo alımı yavaşlar ve zorunlu olarak tamamen ek besinlerle beslenilmesi gerekir. Biberon hijyenik değildir. Biberon alışkanlık yapar bebek büyüyüp çocuk olduğunda bile kullanabilir. Çene ve diş yapısını bozar. 7

8 0-1 YAŞ GRUBU BESLENME İLKELERİ Ek besinlere geçerken kaşık kullanımını zorlaştırır. Bebek, her şeyi biberonda içilecek kıvamda ister ve çiğneme gelişmez. Bebek biberon kullanımı sırasında daha fazla hava yutar ve sindirim problemi yaşar. Maddi açıdan günümüzde biberon için uygun fiyatlar bulunsa da biberon başlığının sık sık değiştirilmesi gerekir oysa ki emzirme masraf gerektirmez. 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 EMZİRME SIKLIĞI BEBEK HER İSTEDİĞİNDE EMZİRİLMELİDİR Uyanma, hareketliliğin artması, ağlama, süt emmeye yönelme acıktığının belirtileridir. Bebeğin her ay yaklaşık 500 gr alması anne sütünün yettiğini gösterir. Bebek 1 gün içerisinde ortalama kez emzirilmelidir. Yeni doğan bebeğin midesinin küçük olması ve anne sütünün kolay sindirilebilir olması nedeniyle bebek sık aralıklarla acıkır (1-2 saat) Emzirme işlemi ettirilmelidir. bebek emmeyi bırakana kadar devam 15

16 EMZİRME SONRASI Her emzirme sonrası bebeğin gazının çıkarılması gerekir. Bebek beslenirken bir miktar hava yutar ve gaz oluşur. Bebeğin gazını çıkarmak gaz sancısı çekmesini önler ve rahat uyumasına yardımcı olur. Gazını çıkarmak için bebeğin karnı annenin (veya babanın) omzuna yaslanır ve sırtına hafifçe vurulur. Gaz çıkarma sırasında bebeğin ağzından süt veya ağız suyu gelebilir. Temiz bir bezle silinmelidir. Anne sütü alan bebeğin dışkısı yumuşak ve sarı renktedir. 16

17 EMZİRME SONRASI Bebek süt bitene kadar emzirilmez ise: Bebek, emmeye başladığında ön süt denilen şekerli ve sulu süt gelir. Bebek sütün bu özelliği ile susuzluğunu ve açlığını giderir. Emmeye devam ettikçe son süt dediğimiz protein ve yağdan zengin süt gelir. Bebek yeterince emzirilmez ise sadece ön sütü alır, beslenemez, ağırlık kazanamaz ve sürekli emmeye çalışır. Anne sütü fazla olduğunda veya bebeğin yeterince emzirilmemesi sonucu birikiminde anne sağlığı için sütün bir miktar elle veya pompa ile sağılması gerekir. 17

18 ANNE SÜTÜNÜN SAKLANMASI Sağılan süt: o Buzdolabında saat, o Buzlukta (-7 ile -2 C arasında) 3 hafta, o Derin dondurucuda (-18 C nin altında) 6 aya kadar saklanabilir. Dondurucudan çıkarılan süt buzdolabı rafında çözdürülmeye bırakılmalıdır. Dondurulmuş süt çözdürüldükten sonra 24 saat buzdolabında bekletilir (1 ile 4 C arası) Çözdürülecek süt bebeğin her seferde tüketeceği miktar kadar olmalıdır Çözdürülen süt sıcak su dolu bir kabın içerisinde ılıtılarak bebeğe verilmelidir. 18

19 EK (TAMAMLAYICI) BESİNLER Ek besinlere erken başlanıldığında; Ek besinler anne sütünün yerini alacağından bebek daha az emer, anne sütü azalır ve bebeğin besin ihtiyacı karşılanmaz. İlk aylarda bebeğin sindirim sistemi tam gelişmediğinden ek besinleri sindiremez. İshal ve kabızlık oluşabilir. Ek besinler anne sütü kadar temiz olmayacağından bebeğin ishal olma olasılığı artar. Bebek anne sütünden aldığı koruyucu maddeleri ek besinlerden alamayacağı için bağışıklık sistemi etkilenir. Obeziteye neden olur. 19

20 EK (TAMAMLAYICI) BESİNLER Ek besinlere geç başlanıldığında; Bebeğin ihtiyacı olan enerji ve besin öğeleri karşılanmaz Bebeğin büyümesi yavaşlar ya da tamamen durur. Bebek gerekli besin öğelerini alamadığından kansızlık, gelişme geriliği, zihinsel gelişim geriliği gibi bazı sorunlar görülebilir. 20

21 EK BESİNLERE BAŞLARKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR Bebeğe verilecek ek besinler; Enerji ve besin öğeleri bakımından zengin, Temiz ve güvenli olmalıdır. Kolay hazırlanabilir olmalıdır Ek besinlere başlanıldığında bebek daha sık emzirilmelidir. Ek besinlere başlanıldığı andan itibaren su verilmelidir. Yeni besinlere geçerken 1 günde birden fazla yeni besin verilmemelidir. Diğer besine geçmeden 3-5 gün beklenmelidir. Bebeğin bir tür besine karşı duyarlılığı varsa (kusma, ishal, alerji, vb) tespit edilebilir. Yeni verilen besin bebek aç iken verilmelidir. 21

22 EK BESİNLERE BAŞLARKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR Yeni denenecek besin miktarı önce birkaç tatlı kaşığı olmalı, daha sonra miktar giderek artırılmalı ve çeşitlendirilmelidir. Ek besinler bebeğe kaşık, fincan ya da bardakla verilmelidir. Bebeği beslerken biberon kullanılmamalıdır Eğer hazırlanan besin buzdolabında saklanamıyorsa hazırlandıktan en geç 2 saat içinde tüketilmelidir. Lezzeti beğenilmeyen besinler birkaç gün beklenip tekrar denenmelidir. Günlük toplam verilen besin miktarı bebeğin enerjisini ve besin öğelerini sağlamalıdır. Bebeğe verilecek besinlerin temizlik ve sağlık koşullarına uygun hazırlanması gerekir 22

23 EK BESİNLERE BAŞLARKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR Bebeğe verilecek besinlerin hazırlanmasında doğal ve taze ürünler kullanılmalıdır. Besinler uzun süre pişirilmemeli, pişirilmiş besinin suyu dökülmemeli, kavrulmamalı, kızartılmamalı; acılı, baharatlı ve tuzlu olmamalıdır. Bebeklerin besinlerine 12 aya kadar tuz ve şeker eklenmemelidir. 23

24 EK BESİNLERE BAŞLAMA AŞAMALARI 5 aşamada ele alınabilir: Birinci aşama; bebeği kaşığa alıştırma amaçlanır. Bebek dilini kullanarak kaşıkla verilen besini ağzının arkasına iterek yutmayı 6-7. aylarda öğrenir. Bu dönemde besinler yumuşak ezme kıvamında verilebilir. Yoğurt, sebze ve meyve püreleri, pirinç, patates, tahıl, inek sütü eklenmiş çorbalar uygun besinlerdir. Eğer 6. aydan sonra anne sütü yoksa inek sütü yarım kahve fincanından başlanarak verilir. Uzun ömürlü sütler tercih edilmelidir. 24

25 EK BESİNLERE BAŞLAMA AŞAMALARI İkinci aşama; bu dönemde katı besinlere geçilmesi; bebeğin oturmaya başlaması ve bir elinden diğerine bir şeyi geçirebilmesi süreci ile ilişkilidir aylarda çiğneme hareketleri başladığından püre kıvamında besinler verilebilir, sıvı gıdalar fincandan içilebilir. Yeni lezzet ve yapıda besinlerin beslenmeye eklenmesi bebeğin motor yeteneklerinin gelişimine yardımcı olur. Bu dönemde püre edilmiş etler, kuru baklagiller, sebze ve meyve başlanmalıdır. 25

26 EK BESİNLERE BAŞLAMA AŞAMALARI Üçüncü aşama; bebek çiğnemeyi öğrenmiştir ayda motor gelişim, dişlerin çıkması, bebeğin ufak besin parçalarını eline alması, ağzına götürmesi, çiğnemesi gelişir. Bu aşamada bebeğe gözetim altında ekmek, köfte, meyve gibi yiyecekler verilerek cesaretlendirilmelidir. 26

27 EK BESİNLERE BAŞLAMA AŞAMALARI Dördüncü aşama; bebek kendi kendine yemeye başlamalıdır ayda parçalanmış, ezilmiş besinler kullanılır. Yemekler az yağlı hazırlanmalı ve zeytinyağı kullanılmalıdır. 27

28 GENEL PEDİATRİK BESLENMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ Beşinci aşama; 1 yaşına gelen çocuk aile ile aynı yemekleri yiyebilir. Özel olarak yemek hazırlanmasına gerek yoktur. Ancak baharatsız, az tuzlu ve az yağlı yemekler verilmelidir. 28

29 YAŞA GÖRE TAHMİNİ BESLENME KAPASİTESİ Yaş Beceriler Önerilen Beslenme Doğum-6ay Anne kucağındadır emer ve yutar Anne sütü ve mama 5-7 ay 6-8 ay Başını kontrol ederek destekle oturur Gözleriyle besini takip eder Kaşığa ağzını açar Kaşığın üzerine dudaklarını kapatır Yarı katıları diliyle iter Yarı katıları yutar Desteksiz oturur Yemeği ağzında tutar Yemeği çene içinde diliyle iter Yemeği yukarı-aşağı hareketlerle ezer Avuç içi ile kavrar Yemeği eli ile alıp ağzına götürür Bardaktan içer (büyük kısmını döker) Anne sütü, mama Demir katkılı tahıllar Anne sütü, mama Ezilmiş/püre yapılmış sebze ve meyveler Püre haline getirilmiş etler 29

30 7-10 ay Yaş Beceriler Önerilen Beslenme Kendi başına oturur Çevirme hareketi ile çiğner Yiyeceği ısırır Ağız içinde yemeği bir yönden diğerine hareket ettirir Bardağın çevresinde dudaklarını büzmeye başlar Parmak ucu ile tutar Anne sütü, mama Pütürlü pişirilmiş sebze ve meyveler Ezilmiş pişirilmiş fasulye Kabuğu alınmış ekmek, tost, pide Kraker ve kurutulmuş tahıllar 9-12 ay Parmak ucu ile tutma gelişir Daha iyi çiğner Anne sütü, mama Parçalanmış, yumuşak pişirilmiş yiyecekler Parçalanmış yumuşak taze meyveler Yumuşak doğranmış/ezilmiş etler Kuru tahıl, tost kraker Yumurta ve peynir 30

31 > 12 ay Yaş Beceriler Önerilen Beslenme Ellerini kullanmada daha becerikli hale gelir Kendisi yemeye başlar Çiğneme daha iyidir Bardaktan içme gelişir Besinlerle ilgilenir Tüm süt ürünleri Ailenin masasındaki yumuşak yiyecekler 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 GELİŞİM TABLOSU PERSENTİL Belli bir yaş grubundaki kız ve erkek çocuklarının kilo ve boy dağılımını gösterir. Persentil değeri, bebeğin yaşıtları arasında 100 kişi içinde sıralama yapılırsa boy ve kilosuna göre sırlamadaki yerini belirtir. Çocuklarda genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu, fizyolojik özellikler bakımından büyük farklılıklar vardır. Bu nedenle değişik yaşlarda vücut ölçümleri ve diğer özellikler için alt ve üst sınırların bilinmesi gerekir. Bu eğrilerde 3. ve 97. persentil arasındaki değerler normal kabul edilir. 50. persentil ortalama çocuk ölçüsünü gösterirken, 3. persentil en kısa ve en zayıf normal çocuğu, 97. persentil en uzun veya en kilolu çocuğu gösterir. Önemli olan bebeğin aynı persentil üzerinde ilerlemesidir. 39

40 ERKEK ÇOCUKLARIN BOY VE KİLO GELİŞİMİ 40

41 KIZ ÇOCUKLARIN BOY VE KİLO GELİŞİMİ 41

42 42

43 43