F.Ü. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri 2014 Radyolojik Teknikler - I Radyografi DR - CR Selami SERHATLIOĞLU
X-IŞINI CİHAZININ TEMEL KISIMLARI 1. X-ışını tüpü 2. Kontrol konsolü 3. Yüksek voltaj jeneratörü
X-IŞINI TÜPÜ PARÇALARI 1. Koruyucu Metalik Muhafaza 2. Cam Tüp 3. Katod 4. Anod
FİLAMAN Birçok x-ışını tüpünde yanyana yerleşitrilmiş çift filaman mevcuttur. Daha yüksek tüp akımları için büyük filaman kullanılır.
RADYOLOJİ Enerji: x-ışını, ses, manyetik alan, radyo dalgaları Doku: Atom numarası, elektron yoğunluğu, moleküler yapı, proton miktarı (bilgi sinyali) Kayıt: Film, uyarılabilen fosfor, dedektör, CCD kamera Analog veya dijital görüntü
Radyolojik İncelemelerde; Radyan enerji kullanılarak görüntü elde edilir Emisyon (Yayma): Enerji kaynağı vücuttadır RG ve MR' da olduğu gibi Transmisyon (Geçme) X-ışınının vücudu geçmesi, Radiografi ve BT de olduğu gibi Refleksiyon (Yansıma): Gönderilen enerji vücuttan yansır ve görüntü oluşturulur; US'de olduğu gibi.
DİJİTAL RADYOGRAFİ VE KESİTSEL GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ Dijital röntgen: CR (Bilgisayarlı radyografi), DR (Dijital röntgen) Dijital mamografi Dijital floroskopi DSA (Dijital subtraksiyon anjiografi) US BT MRG
Radyolojik görüntünün iki Görüntü iki farklı özellikte elde edilir: Süperpoze Görüntü ve Kesit Görüntüsü Süperpoze görüntü: Direkt radiografi Kesit Görüntüsü: Bir düzlemde görüntüdür. US, BT ve MR. elde edilen Uzayda ve vücudumuzda birbirine dik üç düzlem vardır. 1.Aksiyal düzlem (horizontal = yatay = transvers): Orta aksiyal düzlem vücudu alt ve üst olmak üzere ikiye ayırır 2.Koronal düzlem: Vücudu ön ve arka olmak üzere ikiye ayırır 3.Sagital düzlem (vertikal): Vücudu sağ ve sol olmak üzere ikiye ayırır.
o o o o o o o o Radyografi: Film veya görüntü elde etme Radyogram: Görüntüleme işlemi sonucu elde edilen film Dansite: Objenin x-ışını fotonlarına vermiş olduğu görüntü özelliği sayesinde obje yoğunluğu Distorsiyon: Objenin görüntüsünün orijinalinden farklı olarak yansıması Radyolüsent (hipodens): X-ışını geçirgenliğinin fazla olması. Siyahlaşma olarak görülür. Radyoopak (hiperdens): X-ışını geçirgenliğinin az olması. Beyazlaşma olarak görülür. Kontrast: Zıtlık. İki komşu yapının arasındaki görünüm farkı. Fark ne kadar fazla ise kontrast o kadar fazladır. Kontrast madde: Kontrast oluşturarak görülebilirliği ve ayırt edilebilirliği artıran
Röntgenogramlarda ayrılabilen yoğunluklar
KONTRASTLI TETKİKLER o o Yumuşak dokular arasında kontrast farklılığı oluşturmak için kontrast maddeler kullanılır Pozitif kontrast maddeler: baryum, iyod, Negatif kontrast maddeler: hava, CO2 Kontrastlı tetkikler: İVP, Sistografi, RGP, HSG, İV kolanjiografi, PTK, Kistografi, Baryumlu tetkikler, Myelografi, kavernozografi, anjiografi, lenfanjiografi vs.
MAMMOGRAFİ o o o o o Mammografi cihazı; düşük enerjili ve homojen x-ışını üretir Kullanılan film/kaset kombinasyonu farklı Uzaysal/kontrast rezolüsyonu yüksek Memenin iç yapısı (süt bezleri, yağ dokusu, vasküler yapılar) net olarak ortaya konur Meme kanserinin tanısında
Konvansiyonel Dijital
Kseromammografi
DİJİTAL RADYOGRAFİ CR (Bilgisayarlı röntgen): X-ışınları depo fosfor plağına düşürülür ve latent imajı taşıyan bu plak lazer okuyucularla dijitalize edilir. Dijital röntgen: Görüntü doğrudan dijitalize edilir.
DİJİTAL FLOROSKOPİ Televizyon kamera çıkışının dijitalize edildiği floroskopi sistemidir. o X-ışını-obje-imaj güçlendirici-tv kameraanalog dijital çevirici o o Kontrastlı tetkikler: İVP, Sistografi, RGP, HSG, İV kolanjiografi, PTK, Kistografi, Baryumlu tetkikler, Myelografi, kavernozografi, anjiografi, lenfanjiografi vs.
ANJİOGRAFİ (DSA) o o o o o o Günümüzde dijitalize cihazlar kullanılmaktadır (DSA: Digital Subtraction Angiography) Kateter kullanılarak intravasküler kontrast madde verilerek arteriografi veya venografi yapılır İnvaziv bir yöntem Anjiografi cihazları x-ışını ile çalışır Vasküler lezyonların (AVM, anevrizma, AVF, oklusiv vasküler hastalıklar, vasküler tümörler) tanısıda kullanılır Vasküler lezyonların radyolojik tedavisinde etkin rol alır
ANJİOGRAFİ (DSA)
PANOGRAFİ X-ışını demetinin daraltılması ile, saçılan radyasyon en aza indirilmektedir. Görüntü 12x30 cm boyutlarındaki radyografik filmler üzerinde oluşturulur.
ANJİOGRAFİ (DSA) o o o o o o Kateter kullanılarak intravasküler kontrast madde verilerek arteriografi veya venografi yapılır İnvaziv bir yöntem Anjiografi cihazları x-ışını ile çalışır Günümüzde dijitalize cihazlar kullanılmaktadır (DSA: Digital Subtraction Angiography) Vasküler lezyonların (AVM, anevrizma, AVF, oklusiv vasküler hastalıklar, vasküler tümörler) tanısıda kullanılır Vasküler lezyonların radyolojik tedavisinde etkin rol alır
DİJİTAL RADYOGRAFİ Konvansiyonel radyografiler de dijitalize edilmiştir Dijital görüntü: Sütün ve sıralardan oluşan sayısal görüntü Dijital görüntü: Bilgisayar ortamında arşivlenir, lokal veya geniş bilgisayar ağları ile hastane içi, ülke içi, hatta ülkeler arası görüntü transferi yapılabilir. US, MR, BT ve Anjiografi dijital görüntülerdir. Film ve banyo masrafı büyük ölçüde ortadan kalkmaktadır.
GİRİŞİMSEL YÖNTEMLER o Vasküler o Endovasküler balon ve stent anjioplasti: Arteryel ve venöz o Transkateter kemoembolizasyon o Endovasküler embolizasyon: Tümör, AVF, AVM, kanama, anevrizma o Trombolizis o Venöz kateterler o Nonvasküler o Biyopsi: Tru-cut, Aspirasyon o Perkütan drenaj (Abse, kist, sıvı) o Bilyer sistem: PTK, PBD, Balon ve stent kolanjioplasti, taş ekstraksiyonu o Özofagus girişimleri
Vasküler
Nonvasküler
SİSTEMLER BAZINDA ALGORİTMİK YAKLAŞIM Organlar- Sistemler Kullanılacak Radyolojik Yöntemler Kemikler X-Ray-CT/MR-RG Eklemler X-Ray-MR-CT(Travmada) Yumuşak Dokular US-MR CT (Kalsifikasyon ve taze kanamada CT) Meme Mammografi-US-MR Mediastende CT-MR Akciğerler X-Ray-CT- MR MR (Göğüs duvarı invazyonu, mediastinal ve hiler vasküler yapıların ayırımında) Göğüs duvarı lezyonları ve plörezi US Kalp Telegrafi /BT Anjiografi / MR - US / RG Damarlar Doppler US / BT Anjiografi / Anjiografi(girişimsel) / MR Sindirim Sist. Ba lu grf / CT-US (endoskopikduvar ve çevre invazyonu) Hepatobiliyer US / CT / MR Dalak, Pankreas US / CT / MR Üriner sistem US / IVP/ CT Genital sistem US / MR Beyin CT / MR Omurilik MR / CT