TRANSFER FİYATLANDIRMASI AÇISINDAN GRUP İÇİ İŞLEMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Benzer belgeler
TRANSFER FİYATLANDIRMASI

KPMG TÜRKİYE TRANSFER FİYATLANDIRMASI SERVİSLERİ DENETİM/VERGİ/DANIŞMANLIK

GRUP ŞİRKETLERİ ARASINDAKİ KREDİ İLİŞKİLERİNİN ÖRTÜLÜ İNCELENMESİ

TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA DİSTRİBÜTÖRLÜK ANLAŞMASI VE İLİŞKİLİ KİŞİ KAVRAMI

DUYURU ( )

-İÇİNDEKİLER- GENEL ÇERÇEVE:...

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI HAKKINDA KARAR BİRİNCİ BÖLÜM. Kapsam, Amaç ve Tanımlar

SİRKÜLER İstanbul, Sayı: 2016/160 Ref: 4/160. Konu: 6728 SAYILI KANUN İLE TRANSFER FİYATLANDIRMASI MEVZUATINA İLİŞKİN YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

yılının getirdikler de neler yaptık? Yükümlülüklerimiz neler? 3. Taslak Bakanlar Kurulu Kararı ve getirecekleri 4.

2. HANGİ İŞLEMLER TRANSFER FİYATLANDIRMASININ KAPSAMINA GİRER

YENİ KURUMLAR VERGİSİ KANUNU TASARISINA GÖRE TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

2 Seri No.lu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ Yayımlandı

KPMG TÜRKİYE KPMG TRANSFER FİYATLANDIRMASI TÜRKİ İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR YE DENETİM/VERGİ/DANIŞMANLIK. Ocak 2008 DENETİM/VERGİ/DA

TEBLİĞ. ile ilgili olarak belirlenecek yöntem konusunda İdare ye başvurmaları mümkün bulunmaktadır.

Transfer Fiyatlandırması ve Örtülü Sermaye Kurumlar Vergisi Kanunundaki Son Değişiklikler

TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA HAZİNE ZARARI. Ramazan BİÇER. I. Giriş

1- Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımının Esası

Sayı :2014/ S-82 Ankara, Konu : Transfer Fiyatlandırması Kapsamında İlişkili Kişi Kavramının Değerlendirilmesi SİRKÜLER 2014/82

Transfer Fiyatlandırmasında Belgelendirme ve Ülkeye Özgü. Raporlama: OECD Taslak Raporu

TRANSFER FĐYATLANDIRMA UYGULAMASINA ĐLĐŞKĐN BKK YAYIMLANDI

Transfer Fiyatlandırmasına İlişkin Taslak Kararda Değişiklik Bekliyoruz

SİRKÜLER RAPOR

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI HAKKINDA KARAR TASLAĞI

Transfer Fiyatlandırması.

Finansal Đşlemlerde Transfer Fiyatlandırması

- Tüm kurumlar vergisi mükelleflerinin ilişkili kişilerle yaptıkları yurt dışı işlemleri,

NO: 2012/96. Limited şirketlerde kar payı avansına ilişkin 509 uncu maddenin üçüncü fıkrasının uygulanacağı

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

GÜMRÜK KIYMET TAKDİRİ İLE TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİN KURALLARIN MEVZUATIMIZ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkındaki Genel Tebliğler Transfer Fiyatlandırması ile ilgili Sayılı Sirküler

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI BÜYÜK MÜKELLEFLER VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü

Transfer fiyatlandırmasına konu olacak işlemler, ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satım işlemleridir.

TRANSFER FİYATLANDIRMASI KURUM - ORTAK BORÇ İLİŞKİLERİ

Özelge: Elde edilen gelirin alım miktarına bağlı olarak değişen oranlarda bir bölümünün şirkete üye olan gruplara aktarılması hk.

Transfer Fiyatlamasına Yöntemsel Bakış ve Türkiye de Beklenen Düzenlemeler Transfer fiyatlaması uygulamalarına giriş

ERTÜRK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. SİRKÜLER 2015/18

YENİ TRANSFER FİYATLANDIRMASI DOKÜMANTASYON DÜZENLEMELERİNİN ÇOK ULUSLU TÜRK ŞİRKETLERİNE ETKİSİ

SİRKÜLER 2012/50. : Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ Yayımlandı.

YILLIK TRANSFER FİYATLANDIRMASI RAPORU. A. Feridun Güngör Yeminli Mali Müşavir

YURTDIŞI İŞTİRAKTEN ELDE EDİLEN KAR PAYLARININ VERGİSEL DURUMU

Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Yurtdışından Sağladıkları Döviz Krediler (Milyon ABD Doları)

TRANSFER FİYATLANDIRMASI, TRANSFER FİYATLANDIRMASI RAPORU, TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

İTHALAT SONRASI KDV DÜZELTMELERİNDE YENİ MİLAT

TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA HAZİNE ZARARI KAVRAMI VE UYGULAMALI ÖRNEKLERLE DÖNEMSEL AÇIDAN ANALİZİ

KATMA DEĞER VERGĠSĠ GENEL UYGULAMA TEBLĠĞĠNDE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR TEBLĠĞ (SERĠ NO:8)

Transfer Fiyatlandırması, Kontrol Edilen Yabancı Kurum ve Örtülü Sermayeye İlişkin Formun Doldurulması Hakkında Sirküler Çerçevesinde Açıklamalar

TRANSFER FİYATLANDIRMASI, KONTROL EDİLEN YABANCI KURUM VE ÖRTÜLÜ SERMAYEYE İLİŞKİN FORM

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI HAKKINDA SİRKÜLER - 1

KURUMLAR VERGİSİ KANUNDA ÖRTÜLÜ SERMAYE FAİZİ

6728 Sayılı Kanun un Transfer Fiyatlandırması ile İlgili Getirdiği Değişiklikler / /Transfer Fiyatlandırması

KURUMLAR VERGİSİ, GELİR VERGİSİ VE KDV KANUNLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER:

BAKANLAR KURULU KARARI

TRANSFER FİYATLANDIRMASI, KONTROL EDİLEN YABANCI KURUM VE ÖRTÜLÜ SERMAYEYE İLİŞKİN FORM UN (EK:2) DOLDURULMASINA İLİŞKİN ÖNERİLER

Yeni Türk Ticaret Kanunu na Ait Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ

Dr. Hüseyin IŞIK ULUSLARARASI VERGİLENDİRME

Transfer fiyatlandırması Yükümlülüklerinizin farkında mısınız?

2014/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI İLERİ DÜZEYDE FİNANSAL MUHASEBE 22 Ekim 2014-Çarşamba 18:00

ALFA GENELGE 2008/ 32. Konu: Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı İle İlgili Rapor Hazırlama ve Form Verme Süreleri Uzatıldı

Know-how mı, danışmanlık mı? (Stopaj var mı, yok mu?)

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İZMİR VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü

Transfer Fiyatlandırması ve Örtülü Sermaye Uygulamalarında. İştirak Kazancı İstisnası Ve Sınırları 1

Dr. Metin Duran, YMM 1

Transfer Fiyatlandırması ve Örtülü Sermaye Uygulamalarında. İştirak Kazancı İstisnası Ve Sınırları. Ali ÇAKMAKCI

TRANSFER FĐYATLANDIRMASI ĐLE ĐLGĐLĐ BAKANLAR KURULU KARARINDA DEĞĐŞĐKLĐK YAPILDI

PEŞİN FİYATLANDIRMA ANLAŞMALARINA İLİŞKİN TRANSFER FİYATLANDIRMASI TEBLİĞİ YAYINLANDI

TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA SORUNLAR

Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı ve Kurumlar Vergisi Açısından Sorumluluğu

KURUMLAR VERGİSİ KANUNDA ÖRTÜLÜ SERMAYE FAİZİ

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMINDA BELGELENDİRME

Sayın İlgili, Eğitimlerimize teşrifleriniz veya kurumunuz temsilcilerinin katılımını sağlamanız bizleri mutlu edecektir.

YATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DA

Enerji Sektöründe Transfer Fiyatlandırması*

YÖNETİM ÜCRETLERİNDE EMSAL FİYAT TESPİTİ AÇISINDAN YAŞANAN GÜÇLÜKLER

Adi ortaklıkların transfer fiyatlandırması mevzuatı açısından değerlendirilmesi

Eğitimlerimize teşrifleriniz veya kurumunuz temsilcilerinin katılımını sağlamanız bizleri mutlu edecektir.

İştirak Kazançları İstisnası Kontrol Edilen Yabancı Şirket

GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNDE TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI HAKKINDA BAKANLAR KURULU KARARI VE GENEL TEBLİĞ TASLAĞI REVİZE EDİLDİ

Uluslararası Vergi Bülteni

İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketi

Bağımsız Denetimden Geçmiş. İlişikteki notlar bu finansal tabloların ayrılmaz bir parçasıdır. 1

İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...XXI TABLO LİSTESİ...XXIV GRAFİK LİSTESİ...XXIV GİRİŞ...1

17. Çözüm Ortaklığı Platformu Luzern Salonu «Tüm Yönleriyle Yurtdışına Yapılan Ödemeler»

Sayılı Kanunun 55. maddesi ile KVK nın Muafiyetler başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.

10 Soruda Transfer Fiyatlandırması Belgelendirme Yükümlülükleri

Sirküler no: 013 İstanbul, 3 Şubat 2009

Yeni Transfer Fiyatlaması Rejimi Uyarılar & Öneriler*

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu*

Gümrük ve Ticaret Bakanlığından: KÂR PAYI AVANSI DAĞITIMI HAKKINDA TEBLĠĞ BĠRĠNCĠ BÖLÜM

EKSPER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE DENETİM HİZMETLERİ A.Ş.

6728 sayılı Kanun ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nda Yapılan Değişiklikler

Bu makale Eylül 2006 tarihinde Vergici ve Muhasebeci İle Diyolog Dergisi nin 222 numaralı sayısında yayımlanmıştır.

SİRKÜLER İstanbul, Sayı: 2016/165 Ref: 4/165

YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I

Matrah Aşındırılması («Base Erosion») ve Kar Aktarımlarına («Profit Shifting») («BEPS») Karşı Tedbirler OECD Eylem Planlarında Son Durum

Kontrol listesinin bu kısmı gelir vergilerinin muhasebeleştirilmesini düzenleyen UMS 12 ye yöneliktir.

KONU : KÂR PAYI AVANSI DAĞITIMI HAKKINDA TEBLİĞ YAYIMLANDI

Transkript:

TRANSFER FİYATLANDIRMASI AÇISINDAN GRUP İÇİ İŞLEMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ramazan BİÇER 1. Giriş OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı) tanımlamalarına göre Transfer Fiyatlandırması, bir kurumun ilişkili kişilere fiziksel mallar, gayri maddi varlıklar veya sağlanan hizmetler karşılığında uyguladığı fiyatları ifade etmektedir. Uluslar arası vergisel boyutu ile Transfer Fiyatlandırmasını, bir firmanın yurtdışındaki diğer bir bölümüne satış yaptığı zaman söz konusu satışı yapan şirkete işleme taraf olan bölüm ya da bölümler tarafından ödenen fiyat olarak tanımlamak mümkündür. Transfer fiyatlandırması, iki ya da daha fazla ilişkili kurum arasında ortaya çıkar ve bu durum Transfer Fiyatlandırması uygulaması için temel kıstaslardan biri olarak kabul edilir. İlişkili şirket ya da ilişkili kişiye ilişkin tanımlamalar ülke mevzuatından ülke mevzuatına farklı şekillerde düzenlenmiştir. Ancak, OECD Model Konvansiyonunun 9 uncu maddesinde yer alan tanım uluslar arası çevrelerde gittikçe artan bir hızla kabul görmeye başlamış ve yaygınlık kazanmıştır. Bu maddeye göre eğer 9 uncu maddede yer alan şartları ilişkili kurumlardan biri karşılıyor ise bu iki kurum birbiri açısından ilişkili kurum olarak kabul edilecektir. Konvansiyona göre, eğer bir kurum doğrudan veya dolaylı olarak diğer bir kurumun yönetimine veya sermayesine katılıyor veya onu kontrolü altında tutuyorsa ya da bir başka kurumun kontrolünde bulunuyor ise bunlar ilişkili kurum olarak kabul edilecektir. Kurumlar Vergisi Kanunumuz 1 da ilişkili kişi kavramına Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı başlıklı 13 üncü maddesinde Kurumların kendi ortakları, kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade eder. Ortakların eşleri, ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları da ilişkili kişi sayılır. Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin, Türk vergi sisteminin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme imkânı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler, ilişkili kişilerle yapılmış sayılır. şeklinde yer vermiştir. Uluslar arası şirketler ya da çok uluslu şirketler, çok boyutlu bir yapıya sahip olduklarından mülkiyet, yönetim, strateji ve kurumsal yapı gibi değişik açılardan da değerlendirilirler. Birçok yazar, bu şirketleri nitelik ve niceliklerine göre tespit edilen bazı kriterleri esas alarak tanımlamaktadır. Bazı yazarlar ise söz konusu şirketleri, en azından altı ayrı ülkede üretim yapan ya da faaliyet gösteren ve toplam yatırımının en az %25 ini bu ülkelerde gerçekleştiren şirketler olarak tanımlarken; bazıları da iş hacmi en az 250 milyon avro ya da üzerinde, net özkaynağı en az 125 milyon avro ya da üzerinde olan ve 5.000 den fazla çalışanı olan şirketler şeklinde tanımlamaktadır. Diğer taraftan, uluslar arası şirketler veya çok uluslu şirketler yatırım büyüklüklerine göre iki sınıfa ayrılırlar. Global açıdan değerlendirildiğinde, eğer bir şirket, bir pazarın toplam potansiyelinin en az yarısını ya da yarısından fazlasını elinde tutuyorsa çok uluslu şirket olarak adlandırılır. Buna karşın bir piyasadaki potansiyelin yarısından daha azını elinde tutuyorsa o zaman söz konusu şirket Global Şirket olarak değerlendirilecektir. 1 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 21/06/2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 1

Çok uluslu şirket ve ilişkili kurum terimini açıkladıktan sonra, şirketler hukuku açısından bu şirketlerin organizasyon yapısını ortaya koymak gerekmektedir. Tıpkı bağlı kurumlar gibi uluslar arası şirketler veya çok uluslu şirketlerin büyük bir çoğunluğu şirketler hukuku açısından farklı yasal dayanaklara göre organize edilmişlerdir. Ancak, bunların arasında en yaygın olarak görülen örgütlenme çeşidi ise bağlı yapılanmalardır. Bağlı yapılanma da ana şirketin bulunduğu ülkede aynı yasal formu veya yerleşik olunan ülkenin kurumlar vergisi ve/veya ticaret kanununa bağlı olarak kuruluş tarafından o ülkede seçilen yasal formdan oluşan bir veya birden fazla sayıdaki bağlı kuruluşu ifade eder. Transfer fiyatlandırması ve İlişkili Kişi kavramlarının kısaca tanımlanmasının ardından aşağıda grup içi şirketler açısından transfer fiyatlandırmasının özellikleri değerlendirilecektir. Bu yazımızda yapılan değerlendirmeler genel olarak uluslar arası vergilendirme açısından ele alınmış olsa da Kurumlar Vergisi Kanunumuzun 13 üncü maddesine bakıldığında konunun ülkemiz mevzuatında uluslar arası ya da yurtiçi kurum ayrımı yapılmadan düzenlendiği görülecektir. Bu nedenle, yapacağımız açıklamaların sadece uluslar arası ya da çok uluslu şirketler açısından dikkate alınması daha doğru olacaktır. 2. Grup İçi İşlemlerin Transfer Fiyatlandırması Açısından Değerlendirilmesi Günümüzde, hızla artan global ölçekli ekonominin etkisiyle uluslar arası ticaret gittikçe gelişmiş ve karmaşık bir hal almıştır. Bu ticaretin yaklaşık % 60 nın çok uluslu şirketler tarafından gerçekleştirildiği dikkate alındığında transfer fiyatlandırması konusunun uluslar arası ticaret yapan kuruluşlar ve vergi otoriteleri açısından ne kadar çok önem arz ettiği kolayca anlaşılacaktır. Ayrıca, bu işlemlerin önemli bir kısmının da grup içi şirketler arasında yapıldığı düşünülürse, birbiriyle bağlı şirketlerin kendi aralarındaki mal ve hizmet alım ve satımlarında veya benzeri ticari işlemlerinde uyguladıkları fiyatlar olarak başka bir şekilde tanımlanabilecek olan transfer fiyatlandırması konusu gelecek yıllarda üzerinde en çok tartışılacak konu olmaya adaydır. Bu noktada, transfer fiyatlandırması ve buna ilişkin problemlerin çözümünde ve anlaşılmasında grup içi işlemlerin sınıflandırılmasının yapılması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna göre, grup içi işlemler dört ana kategoride sınıflandırılabilir. 1- Mal Transferi 2- Teknolojik Transfer 3- Grup İçi Hizmetler 4- Katılım ödemeleri Aşağıda sırasıyla bu konuların açıklamasına yer verilecektir. 2.1. Mal Transferi Uluslararası ticarette görüldüğü üzere mallar bir ülkeden başka bir ülkeye doğru sürekli hareket halindedir. İşte bu noktada özellikle ilişkili kurumlar açısından malların nasıl fiyatlandırılacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Malların transferi durumunda ortaya çıkan sorunlar temelde kurumların farklı endüstrilerden kaynaklanan farklı yöntemler kullanıyor olmaları ve birbirinden farklı ülkelerdeki vergi otoritelerinin yetki sınırları içinde faaliyet gösteriyor olmalarından kaynaklanmaktadır. Birçok ülkede özel üretim alanları dikkate alınarak çok sayıda düzenleme gerçekleştirilmiştir. Örneğin, Danimarka, Norveç, İngiltere ve Amerika gibi bazı ülkeler petrol endüstrisine uygulanan özel vergi rejiminin bir sonucu olarak petrol ve petrol ürünlerinin fiyatlarının tespitinde kullanılan özel bir 2

mevzuata sahiptirler. İtalya da ise ilaç endüstrisini düzenleyen bir mevzuat bulunmaktadır çünkü hükümetin bu endüstriye uyguladığı yakın denetim fiyatların tespitinde etkili olmaktadır. Malların transferi, sadece bazı endüstriler için hazırlanan özel anlaşmalar sonucu gerçekleştirilen işlemler değildir. Bunun yanında, dünya çapında irili ufaklı çok sayıda işlem de şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu işlemler özel bir sözleşmeye dayalı olabileceği gibi bazıları da herhangi bir sözleşmeye dayalı olmadan gerçekleştirilir. Konumuz açısından söz konusu özel anlaşmaların çok uluslu şirketlerin grup içinde gerçekleştirdikleri mal transferleri açısından özel bir önemi vardır. Bu tip özel anlaşmaların bazı açık tehlikeleri de vardır. Transfer fiyatlandırması uygulamasında benzer alanlarda faaliyet gösteren diğer mükellefler ile incelenen kurumun karşılaştırması aşamasında ortaya konan sonuç özellikle o kurumun lehine ya da aleyhine bir durumla sonuçlanabilir. Bu sebepten, özellikle grup içi işlemlerde mal transferlerinin daha dikkatli incelenmesi gerekir. 2.2. Teknoloji Transferi Grup içinde herhangi bir teknolojinin diğer bir grup içi kuruma transferi durumunda ortaya önemli bir sorun çıkmaktadır çünkü genellikle, bu girişimcilerin sahip olduğu teknolojinin piyasada karşılaştırma yapmaya yarayacak bir emsali yoktur. Piyasa karşılaştırmasından yoksunluk diğer kategorilerde de görülebilecek olsa da bu durum tipik olarak teknoloji transferinde görülmektedir. Burada transfer fiyatlandırması ile ilgili olarak iki sorun ortaya çıkacaktır. Bunlar; 1. Royalti ya da devralınan royaltilerin değerlemesi 2. Araştırma-Geliştirme giderlerinin değerlemesidir. Bu durumda, lisansların değerlemesi ile ilgili olarak bazı yaklaşık hesaplamaların kullanılması zorunlu hale gelebilir. Aşağıda da açıklanacağı üzere, bu sorunu çözebilmek için Transfer Fiyatlandırması uygulamasında kullanılan ve Geleneksel Yöntemler adı verilen yöntemlerin yerine gayri maddi varlıkların grup içi transferi ile ilgili sorunların çözümünde Kâr Dağıtımı Yöntemleri kullanılacaktır. Böylece, emsal fiyatın belirlenmesi konusunda karşılaştırma yapma zorunluluğu ortadan kalkmış olacak, royalti ya da lisans ödemesinde karşılaşılan sorunun çözümü daha kolaylaşacaktır. Ayrıca, çokuluslu bir şirketin Ar-Ge giderlerine grup içinde ayrı bir tüzel kişiliği olan başka bir birim veya birimlerin de ortak edilmesi çok önemli sorunları ortaya çıkarmaktadır. Bu tip durumlarda, çokuluslu şirketler, yüklendikleri maliyetleri karşılayabilmek için elde ettikleri kârları ya da potansiyel kârlarını sıklıkla geniş bir temelde hesaplama eğilimindedirler. Kabul edilebilir bir ayarlamayı sağlamak için vergi otoritesinin Ar-Ge giderlerinin grup içindeki her bir birime eşit oranda dağıtılmasına izin vermemesi gerekmektedir. Bunun nedeni de Katılım Ödemeleri başlığı altında aşağıda ayrıca açıklanacaktır. 2.3. Grup içi Hizmetler Teknolojinin grup içinde transferinde karşılaşılan fiyatlandırmaya ilişkin benzeri problemler grup içi hizmetlerin fiyatlandırmasında da ortaya çıkmaktadır. Yasal danışmanlık verilmesi, idari-yönetsel ve benzeri hizmetler gibi özellikle ticari faaliyetin gereği olarak yapılan normal hizmet sunumlarında sorun çıkmamaktadır. Uygulamada görülen zorluklar, emsal fiyatın bulunması aşamasında herhangi bir karşılaştırma yapma imkânı olmamasından dolayı ortaya çıkmaktadır. Aslında, bu anlamda yönetim, hisse sahibi olma nedeniyle ortaya çıkan maliyetler özel sorunları da yanlarında getirmekte olup, bu sorunlar 3

da idarî ve diğer hizmetlerin bağlı kuruluş ya da ilişkili kuruluşa grubun ana şirketi tarafından sağlanıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Bu durumda ortaya çıkan soru, ana şirket ilişkili kuruluşa sağladığı hangi maliyetleri yansıtabilecek, hangi hizmetler bu kategoriye dahil edilecek ve hangi tip maliyet paylaşımı söz konusu işlemde en uygun sonucu verecektir. Çok uluslu şirketler, özelikle bu tip durumlarda çok sayıdaki yasal mevzuatla karşı karşıya kalmaktadırlar. Örneğin Almanya, ABD, İngiltere ve İtalya gibi ülkeler mevzuatlarında grup içi hizmetlere ilişkin özel düzenlemelere yer vermişlerdir. Ülkemizde ise grup içi işlemlere ilişkin özel bir düzenlemeye mevzuatımızda yer verilmemiştir. Aslında, ana şirketin bağlı şirket ya da ilişkili kuruluşlara sağladığı hizmetleri ne şekilde fiyatlandırmaları gerektiği konusunda vergi idareleri de kesin bir görüşe sahip değildirler. Olaya uluslar arası şirketler veya çok uluslu şirketler açısından bakıldığında bir şey açıktır. O da hisselerin elde tutma gideri ya da yönetsel giderlerin şirketler tarafından grup içi diğer şirketlere rahatça dağıtılamadığı ve vergi idarelerinin de bu dağıtımdan pek memnun olmadıklarıdır. Böyle bir sebepten dolayı, transfer fiyatlandırması uygulamasında grup içi hizmetlerin ayarlanması ve düzenlenmesi vergi idareleri açısından ulusal ve/veya uluslar arası bir inceleme yapmayı zorunlu hale getirmektedir. Bu da sorunu daha karmaşık bir hale sokmaktadır. 2.4. Katılım Ödemeleri Vergi mükellefleri, bazı durumlarda çeşitli araçları kullanarak gerçekte var olmayan bir borcu yaratma eğilimindedirler. Ancak, bu tip borçlanmalar borç veren açısından sermayeye katılma olarak değerlendirilir ve uygulamada buna Örtülü Sermaye adı verilir. Örtülü sermaye olarak kabul edilen bu tanımlama, özsermayeye ilişkin olarak işletmede gerçekleştirilen faaliyetlerin tamamı için kullanılan bir terimdir. Bu konuda birçok ülkenin, kendine özgü çok sayıda düzenlemesi ve yaklaşımı mevcuttur. Kurumlar Vergisi Kanunumuzun 12 inci maddesinde Kurumların, ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları borçların, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılır. hükmüne yer verilerek örtülü sermaye konusuna mevzuatımızda bu şekilde yer verilmiştir. Transfer fiyatlandırması konusu bakımından katılım ödemeleri 1995 yılında yayınlanıp daha sonra çeşitli tarihlerde güncellenen OECD Uluslar Arası Girişimciler ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyatlaması Rehberi tarafından önemli bir sorun olarak görülmektedir. Rehberde Katılım Ödemeleri nin sorun olarak kabul edilmesi ise şunlara bağlanmıştır. 1- Söz konusu fonların aslında sermaye mi yoksa borçlanma mı olduğuna karar vermek. 2- Aynı türden ticaret yapan banka grupları veya diğer finansal girişimciler arasında yapılan katılım paylarının doğru olarak değerlendirilip değerlendirilmediği. İlk sorunun cevabı şu şekilde açıklanabilir. Katılım ödemeleri kârın hesaplanması aşamasında indirim unsuru olarak kabul edilirken, buna karşılık temettü ödemeleri indirim olarak değil de kâr dağıtımı olarak kabul edilmekte ve vergilendirilmektedir. Bu sebepten, söz konusu fonların ne olarak değerlendirildiğine göre sorun da çözümlenmiş olacaktır. Yapılan ödemelere ilişkin ikinci şıkta belirtilen sorun ise nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. 4

a) Banka ve benzeri organizasyonlar sıklıkla yavru şirket veya diğer bir tüzel kişiliğe sahip şubeler şeklinde faaliyet göstermektedir. b) Bir ticari organizasyondaki gayri maddi varlıklar gibi bankaların kullandığı para, girişimcinin işletme sermayesidir ve faiz de hisselerin alım satım fiyatıdır. Bankacılık sektöründe faaliyet göstermeyen gruplarda grup içi faiz ödemeleri genellikle vergilendirilebilir bir işlemi içermez. Bankanın şubeleri ve genel merkezi arasında veya farklı şubeler arasında katılım ödemelerinin yapıldığı durumlarda kendine özel durumları diğerlerinden ayırmak gerekir. Bu tip işlemlere ilişkin ortaya çıkan sorunları ortadan kaldırmak için çeşitli yaklaşımlar getirilmektedir. Ancak, uygulamada en sık görülen ve en çok kabul gören yaklaşım maliyet paylaşım anlaşmalarıdır. Maliyet Paylaşım Anlaşmaları ise Ar-Ge, üretim, varlıklar, hizmetler veya hakların edinimi için maliyet ve risklerin ticarî girişimciler arasında paylaşıldığı ve söz konusu varlıklar, hizmetler ve haklara katılan her bir katılımcının ödediği hissenin büyüklüğüne göre fayda sağladığı anlaşmaları ifade eder. Bu konuyu daha iyi anlamak için aşağıdaki bölüme bakmak gerekir. 2.4.1. Maliyet Paylaşım Anlaşmaları Maliyet paylaşım anlaşmaları, çok farklı amaçlar için kullanılıyor olmasına rağmen genel olarak dizayn, patent veya endüstriyel süreçler gibi gayri maddi varlıkların araştırma-geliştirmelerine dayalı grup içi şirketler arasında gerçekleştirilen anlaşmaları ifade etmektedir. Maliyet paylaşım anlaşmaları, temel ödeme olarak üyelerin genel Ar-Ge harcamalarına katıldığı maliyeti fonlama anlaşmaları ve üyelerin grup içinde diğer tüzel kişiler tarafından ödenen maliyetlerin belirli bir kısmına katıldığı anlaşmalar şeklinde ikiye ayrılmaktadır. OECD Uluslar Arası Girişimciler ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyatlaması Rehberinde Maliyet Paylaşım Anlaşmaları, ticarî girişimciler arasında, üretim, geliştirme veya varlıkların, hizmetlerin veya hakların elde edilmesi için katlanılan maliyet ve riskleri paylaşmayı ve bu varlık, hizmet ve haklar açısından her bir katılımcının yapacağı katkıyı tespit etmeyi amaçlayan bir sistem olarak tanımlanmıştır. Görüleceği üzere OECD tanımlaması genel yaklaşımın aksine Maliyet Paylaşım Anlaşmalarını daha geniş boyutu ile ele almış bulunmaktadır. Bir maliyet paylaşım anlaşması, zorunlu olarak yasal bir tüzel kişi ya da tüm katılımcıların oluşturduğu sürekli bir müesseseden öteye akitten doğan bir ilişkidir. Maliyet paylaşım anlaşmalarında her bir katılımcının tüm harcamalara katılım payı, sözleşmeye göre kazanmayı beklediği tüm getiriler ile orantılı olarak tespit edilmektedir. Tek bir kuruluşun yalnız başına üstlenemeyeceği kadar riskli olması nedeniyle Maliyet Paylaşım Anlaşmaları, çok uluslu şirketlerin bağlı kuruluşları arasında maliyetleri paylaşmak, sıklıkla görüldüğü üzere çok pahalı, çok etkin olmayan ve çok riskli olan iş ya da yeniliklerden elde edilen hâsılatı paylaşmak amacıyla düzenlenmektedir. Böyle yaparak, bir maliyet paylaşım anlaşması ile tipik olarak Ar-Ge faaliyetleri, sadece bu faaliyetlerin sonuçları ile ilgili olan diğer taraflar adına seçilen grup içi bir kuruluşa verilerek uygulamaya konulur. Başka bir deyişle, grup içindeki bir şirket Ar-Ge faaliyetleri ile ilgilenirken, diğer kurumlar ise araştırmayı yapan kuruluşun çıktılarına ortak olacaklardır. Bu durumda başarılı bir Ar- Ge çalışmasının sonuçları yapılan anlaşmaya uygun olarak taraflar arasında paylaşılacaktır. Ticari açıdan bakılacak olursa, maliyet paylaşım anlaşmaları çok uluslu şirketler için ilgi çekici bir mekanizma sunmaktadır. 5

Bunun sebepleri ise; - Ölçek ekonomisini sağlamak, - Riski, anlaşmaya taraf olanlar arasında dağıtmak - Global vergileri minimize etmektir. Maliyet paylaşım anlaşmalarını, sözleşmeye dayalı araştırma (üçüncü tarafa yaptırılan), Ar-Ge faaliyetlerinin faydaları ve kullanım için transferi veya ortaklaşa gerçekleştirilen faaliyetin sonuçları gibi gayri maddi varlığı kullanmak veya diğer şekillerde elde etmeden farklı olduğunu bilmekte fayda vardır çünkü esas itibarı ile Maliyet paylaşım anlaşmaları bunlardan farklıdır. Maliyet paylaşım anlaşmasının vergisel sonuçları iki şeye bağlı olacaktır. İlki, eğer anlaşma emsal fiyat prensibine uygun olarak yapılmışsa her bir katılımcının harcamalara olan katkısına karşılık beklemiş olduğu getirinin katkısına oranının uygun olup olmamasına göre matrah düzeltmesini gerektiren bir durum ortaya çıkacak ya da çıkmayacaktır. İkincisi ise anlaşmanın kabul edilebilir şekilde belgelendirilmesidir. Belgelendirme, iki temel unsura ihtiyaç duyar. Bunlardan ilki, belgelerin şirketin örgütsel yapısına ve transfer fiyatlandırması politikası gibi şirket hakkında genel bilgilere ilişkin olanıdır. Bu tip belgelerde genelde ticari tanımlamalar ve ticari stratejiler ve ilişkili kuruluşlara ilişkin bilgilere yer verilir. İkinci unsur ise, grup içi işlemlere her bir ülkeden katılan taraflara ilişkin bilgilerdir. Bu tip bir belgelendirme, her bir ülkede gerçekleştirilen işlemlerin miktarı, sözleşme şartları, piyasa verileri ve kullanılan transfer fiyatlandırması yöntemi gibi bilgileri içermektedir. 3. Sonuç Günümüzde, hızla büyüyen ekonomilerin etkisiyle uluslar arası ticaret oldukça gelişmiş ve ileri bir düzeye ulaşmıştır. Bu ticaretin yaklaşık % 60 nın çok uluslu şirketler tarafından gerçekleştirildiği düşünüldüğünde durumun önemi daha net olarak görülebilecektir. Ancak, uluslar arası ticaret aynı zamanda bazı sorunları da yanında getirmiştir. Bu sorunlardan biri belki de en önemlilerinden- de Transfer Fiyatlandırması konusudur. Dünyanın en büyük şirketleri arasında yapılan bir araştırmaya katılanların % 97 sine göre gelecek iki yıl içinde karşılaşacakları en önemli sorunun Transfer Fiyatlandırması olduğu belirtilmiştir. Buradan hareketle söylenecek olursa, çok uluslu şirketler veya uluslar arası şirketlerin yapmış oldukları işlemlerin önemli bir kısmının grup içi işlemlerden oluşması nedeniyle konu hem vergi idareleri hem de mükellefler açısından büyük önem arz etmektedir. Son olarak ülkemiz mevzuatını ele alacak olursak, mevzuatımızda grup içi işlemlere ilişkin özel bir düzenleme bulunmadığından yeni yürürlüğe giren Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesi ile bu sorun çözülmeye çalışılacaktır. (*) Bu makale, Diyalog Dergisinin Haziran 2008 sayısında yayınlanmıştır. 6