STK.PR.01 31.12.2013 0 1/8 1.AMAÇ 1.1. Tehlikeli ve kimyasal maddelerin kullanılması, kontrolü, depolanması, taşınması, atıkların uzaklaştırılması kurallarını belirlemek. 1.2. Tehlikeli ve kimyasal maddelerin taşırken dökülmesi veya saçılması veya temas halinde yapılması gerekenlerin planlanması ve eğitimi standartlarını belirlemek. 1.3. Tehlikeli ve kimyasal madde kazalarını önlemek, çalışanlara ve çevreye verebileceği zararları engellemektir. 2. KAPSAM Kurumumuz ameliyathane, yoğun bakımlar, servisler, röntgen, laboratuarlar, eczane, çamaşırhane ve atölyeler 3.SORUMLULAR Tüm hastane çalışanları sorumludur. 4.TANIMLAR Tehlikeli madde: Fiziksel ve kimyasal maddelerden dolayı ya da yasal nedenlerden özel işleme tabi olacak maddelerdir. Bu maddeler ve atıklar kimyasallar, kemoterapötik ajanlar, radyoaktif madde ve atıklar, tehlikeli gazlar ve diğer tıbbi bulaşıcı hastalık atıklarıdır. Kimyasal madde: Ünitelerde tedavi, tanı ve deneysel çalışmalar, hastane genel temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinden çıkan atıklar, laboratuvar otomasyon atıkları, boyalar (özellikle patoloji, histokimya, mikrobiyoloji laboratuvarlarından) kimyasal atıklardır. Formaldehit, gluteraldehit, ksilen, metanol, fotografik kimyasallar (radyoloji üniteleri), solventler, organik ve inorganik kimyasallar, sağlık kuruluşlarında yaygın olarak kullanılan ve atıklarda bulunma olasılığı en fazla olan tehlikeli kimyasal türleridir. 5.KISALTMALAR KKE: Kişisel Koruyucu Ekipman 6.FAALİYET AKIŞI 6.1.Kimyasalların taşınması 1. Taşıma görevlisi kimyasalın riskleri hakkında bilgilendirilmelidir. 2. Taşıma görevlisi kimyasalın risklerine göre kişisel koruyucu ekipman (KKE) giymelidir. 3. Hastanede her kimyasal madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya taşımalıdır. 4. Kimyasallar taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır.
STK.PR.01 31.12.2013 0 2/8 5. Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Kimyasallar; organik, inorganik, oksitleyici, indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır. 6. Kimyasal maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka kişilerin girmesine izin verilmemelidir. 7. Kimyasal maddeleri sigara içilen bölümlere götürmeyiniz ve çalışma masalarının üzerine asla koymayınız. 8. Kimyasal maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma arabaları ile taşınmalıdır. 9. Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek olarak mukavva v.b. kullanılmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır. 10. Gaz tüplerinin kapalı konumda olması gerekmektedir. 11. Kimyasallar yük arabalarından depoya taşınırken hastanenin arka bahçesinden (hasta ve çalışanların olmadığı veya en az olduğu bölümden) eczane deposuna taşınmalıdır. Güvenlik önlemleri: 1. ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın! 2. Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın. 3. Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın. 4. Kimyasalı kaldırmadan ve/ya taşımadan önce çevresini temizleyin. 5. Çalışmaya başlamadan önce uygun Kişisel Koruyucu Ekipman giyin. Depo ortamı, kimyasal madde depoları tercihen "karanlık, nemsiz ve serin" olmalı ve bu durum depo planlamasında mutlaka göz önüne alınmalıdır. Güneş ışığının ve nemli ortamın bazı kimyasallarının bozulmalarına ve/veya tehlike oluşturan etkileşimlerine sebep olmaları nedeni ile depolardaki nem oranının uygun olmasına özen gösterilmelidir Depoların kış aylarındaki ısıtmaları ölçülü olarak yapılır. Depo ısısı 18-20 :C derece arasında olmalıdır. Depo nemi %30 - %60 arasında olmalıdır. Zararlı kimyasal malzeme ve ürünlerin konulduğu depolar depolanan maddenin oluşturabileceği zararlar göz önüne alınarak gerekli ısı izolasyon yıldırımdan korunma havalandırma alarm yangın söndürme gibi sistemlerden yararlanabilecek şekilde hazırlanır. Raflar düşme tehlikesine karşı zemine ve duvara sabitlenir. Tutuşabilir ve yanıcı sıvılar yangına karşı korumalı dolap raf vb. yerlerde saklanır. Raflar, bölümler tehlikeli madde sınıf sembolleri belirterek etiketlenir. Kimyasal maddeler anlaşılacak şekilde açık ve Türkçe olarak etiketlenir. Yapılan solüsyonlar uygun tehlike işaretleri ve adını üzerinde bulundurur. Depo ve dolaplar içinde bulunan maddenin oluşturduğu tehlikeye göre etiketlenir. Depo içerisinde elektrikli ısıtıcı bulunmaz. Bazı kimyasalların orijinal şişesinden başka bir şişeye aktarılması kesinlikle tavsiye edilmez ve bu şişe üzerinde yazılıdır. Öte yandan eğer kimyasalın orijinal şişesinden başka bir şişeye aktarılması gerekiyorsa yeni şişe mutlaka uygun bir şekilde etiketlenmeli ve zorunlu ambalaj işaret etiketleri yapıştırılmalıdır!
STK.PR.01 31.12.2013 0 3/8 Depo Zemini: Depo zemini tercihen taş veya beton malzemeden ve içeriye doğru meyilli olarak planlanmalıdır. Bu durum depo zeminine dökülen bir maddenin dışarıya sızmasını önlemek için gereklidir Kimyasal depolarda elektrikli cihazların kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır Bazı kimyasallar soğukta, bazıları kuru, bazıları nemli ortamda, bazıları da ışık almayacak şekilde depolama gerektirir. Bu maddeler, satan kurum tarafından uygun koşullarda satılırlar. Kullanım esnasında da bu koşulların bilinmesi uygulanması gerekir. Kuru iken patlayıcı özellikleri olanlar kimyasalların nemli ya da ıslak halde saklanmaları gerekmektedir. Bu maddeler: Dinitrofenoller 2,4 dinitrofenilhidrazin 4 floro 3 nitro fenilazid Hexzanitrodifenilamin Pikrik asit 2,4,6 trinitrobenzensı fonikasit Bu ürünler için aşağıdaki kurallara uyulmalıdır: Eğer madde tamamen susuz kaldıysa kabın kapağı açılmıyorsa, kabı az miktarda deterjan içeren suya daldırın. En az 24 saat öyle kalsın. Kap hala suyun altındayken kapağını hafifçe gevşetin ve kapağı biraz ıslatın. Kapak bir kere gevşedikten sonra sudan çıkarın ve gerektiği kadar su ekleyin. Kimyasalların Depolanmaları kimyasal maddenin depolanma özelliklerine göre sınıflandırılmasıdır. Depolanma işleminin güvenle gerçekleştirilebilmesi için, kimyasallar toplam "on üç depolanma sınıfına" ayrılmıştır. 4.3.Kimyasalların Depolanma (LGK) Sınıfları Sınıf Madde Sınıf Madde 1 Patlayıcılar 6.1A Alev alıcı toksit maddeler 2 Basınçlı gazlar 6.1B Alev atmayan toksit maddeler 3A Parlama noktası 55 C 'in 6.2 Bulaşıcı hastalıklara neden altında alev alıcı sıvılar olucular 3B AHİ Sınıfı alev alıcı sıvılar 7 Radyoaktif maddeler 4.1A Alev alıcı katı maddeler 8 Aşındırıcı maddeler 4.1 B Alev alıcı maddeler s Boş 4.2 Kendiliğinden alev alıcı 10 3A ve 3B Sınıflarına dahil olmayan alev alıcı sıvılar maddeler
STK.PR.01 31.12.2013 0 4/8 4.3 Su ile temas edince, alev alıcı gaz oluşturucular 11 4.1A Sınıfına dahil olmayan alev alıcı katılar 5.1 Yükseltgenler 12 Alev almayan paketler içindeki alev almayan sıvılar ve paketler 5.2 Organik peroksitler 13 Alev almayan paketler içindeki alev almayan katılar Kimyasalların Depolanması: Kimyasal Maddenin bulunduğu dolaplar kilitli bulundurulur. Dolapları yetkili olmayan kişiler açamaz. Kimyasal madde dolabı karanlık ve serin ortamda olmalıdır. Güneş ışığı ve nemli ortamlarda kimyasalların bozulmaları ve tehlike oluşturan etkileşimlere sebep olmaları nedeni ortamın nemi ölçülmelidir. Nem oranı %30-60 arasında olmalıdır. Dolapların ısısı kontrol edilmelidir. ortam ısısı 18 20 C arasında olmalıdır. Maddelerin saklanmasında, satın alınan firmanın önerdiği koşullar dikkate alınmalıdır. Olabildiğince orijinal paketlerinde, kutularında vb. muhafaza edilir. Dolaplarda bulunan raflar ısıya dayanıklı olmalıdır. Raflar düşme tehlikesine karşı zemine ve duvara sabitlenir. Eğer bir kimyasal madde alfabetik sırada depolanmamışsa maddenin nerede saklandığına ilişkin bir açıklama bulunmalıdır. Rafa çürütücü maddeler konduğunda, raf yapışkan bir koruyucu ile kaplanmalıdır. Raflarda aynı türdeki kimyasal maddelerin açılmamış şişesi varsa şişeler birbiri arkasına konmalıdır. Mümkünse, baş yüksekliğinin üstündeki raflardan kaçınılır. Kimyasal maddelerin bu yüksekliğin üzerinde depolanma zorunluluğu varsa, merdiven bulunur ve bu bölgedeki şişeler tek elle kaldırılacak büyüklükte olmalıdır. Kullanılacak kimyasal madde tehlikeli olduğu durumlarda satın alınan maddenin miktarı kullanılma süresine uygun olmalıdır. Depolama olanaklarının sınırlı olduğu yerlerde sık alım yapılmamalıdır. Bütün kimyasal maddelerin üzerinde üretim tarihi ve son kullanma tarihi bulunur. Kimyasal maddelerin son kullanma tarihi yakın olan önce kullanılacak şekilde depolanmalıdır. Raflar tehlikeli madde sınıf sembolleri belirterek etiketlenmelidir. Kimyasal maddeler anlaşılacak şekilde açık ve Türkçe olarak etiketlenir. Yapılan solüsyonlar uygun tehlike işaretlerini ve adını üzerinde bulundurur.
STK.PR.01 31.12.2013 0 5/8 Dolaplar, içinde bulunan maddelerin oluşturduğu tehlikeye göre etiketlenir. Örneğin, kolay alev alan sıvılar ve radyoaktif maddeler gibi. Dökülmeler beton veya taş tabanın kapıdan içeriye doğru meyilli yapılmasıyla önlenebilir. Depodan dışarıya doğru kimyasal madde akışı olmamalıdır. Riski kaynağında önlemek üzere dolap yanında (özellikle kolay alev alabilen maddeler) yanmaya sebep olacak kıvılcım oluşturan çalışmalar yapılamaz.(örn.kaynak,demir Kesme, Kesim işlemleri, sigara içme vb.) Dolap alanında dökülme ve saçılmalarda kullanılacak temizleme kiti bulundurulur. Belirli periyotlarla stokların kontrol edilerek bozulan maddelerin imha edilmesi gerekmektedir. 4.4. Kimyasal Depoların Güvenli Koşullarda Hizmet Vermesi Donanımı ve planlaması iyi bir şekilde yapılan bir depo sisteminde, geriye kalan tek sorun deponun güvenli bir şekilde çalıştırılmasıdır. Gerekli miktarın stoklanması: Kimyasalların gereğinden çok miktarlarda stoklanmaları uygun değildir. Bu durum yangın, patlama, zehirlenme vb. riskleri arttırmanın yanı sıra, kimyasalın "kullanım süresinin dolması" gibi bir soruna da yol açabilir. Bu nedenle işyerleri, laboratuarlar, klinikler vb. için "en fazla bir yıllık kullanılacak malzeme stoklanması " yoluna gidilmelidir. Tarih damgası: Kimyasallar depoya ulaşır ulaşmaz, üzerlerine "tarih damgası" vurulmalıdır. Bu önlemle eski maddenin öncelikli kullanımları sağlanmalıdır. Stok kaydı: Depoya ulaşan tüm kimyasalların, bir defter veya bilgisayar aracılığı ile "stok kütüğü" oluşturulmalıdır. Etiketleme: Depoda yer alan tüm kimyasalların, net ve anlaşılır şekilde (uygun tehlike işaretleri, uyarılar, önlemler vb.) etiketlenmeleri, güvenli stoklama için bir ön koşuldur. Ayrıca depo girişi, deponun çeşitli kesimleri raflar, saklama dolapları, radyoaktif maddelerin bulunduğu kısımlar da tehlikeyi belirten özel uyarı işaretleri ve cümleleri ile etiketlenmelidirler. Kimyasal Kaplarının Etiketlenmesi 1. Depoda bulunan her kimyasal maddenin etiketlenmesi zorunludur. 2. Etiketler kolay çıkmayacak şekilde yapıştırılmalı, net ve açıkça okunur şekilde yazılmalıdır. 3. Etiket üzerinde kimyasal maddenin satın alınma tarihi, depo düzenine uygun olarak belirlenmiş sınıfı ve kodu bulunmalıdır.
STK.PR.01 31.12.2013 0 6/8 4. Orijinal etiketi yırtılmış, kirlenmiş veya benzeri şekillerde hasar görmüş kimyasallar yeniden etiketlenmeli ve hazırlanan etiket orijinal etiketinde bulunması gereken bilgileri içermelidir (kimyasal maddenin açık adı, içeriği, depolama koşulları ve tehlike işareti vb. bilgiler) 5.İkincil kimyasal şişeleri düzgün bir şekilde etiketlenmelidir. Kimyasalın adı, tehlike sınıfı, konsantrasyonu, hazırlayanın adı ve soyadı, tarih yazılmalıdır. 6.Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketleri kimyasal maddenin satın alınma tarihinin yanı sıra kullanılmaya başlandığı tarih ve maksimum kullanım süresini de içermelidir 7.Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketlerinde özel olarak Kullanılmaya başladığı tarihten itibaren (3/6 veya 9) aylık bir sürede imha edilmelidir ibaresi de bulunmalıdır 6.2.Tehlikeli maddelerin etiketlenmesi, taşınması, saklanması ve kullanımı Tehlikeli maddeler Uluslararası tehlikeli madde işaretleri kullanılarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Dış Kaynaklı Yönetmelik) uygun olarak etiketlenir. Kimyasalın üzerinde orijinal etiketi varsa etiket yapıştırılmaz. Porsiyonlanarak kullanılan malzemelerde etiketleme uygulanır. Depoda yer alan tüm kimyasalların, net ve anlaşılır şekilde (uygun tehlike işaretleri, uyarılar, önlemler vb.) etiketlenmeleri, güvenli stoklama için bir ön koşuldur. Ayrıca depo girişi, deponun çeşitli kesimleri raflar, saklama dolapları, radyoaktif maddelerin bulunduğu kısımlar da tehlikeyi belirten özel uyarı işaretleri ve cümleleri ile etiketlenmelidirler. 1. Depoda bulunan her kimyasal maddenin etiketlenmesi zorunludur. 2. Etiketler kolay çıkmayacak şekilde yapıştırılmalı, net ve açıkça okunur şekilde yazılmalıdır.
STK.PR.01 31.12.2013 0 7/8 3. Etiket üzerinde kimyasal maddenin satın alınma tarihi, depo düzenine uygun olarak belirlenmiş sınıfı ve kodu bulunmalıdır. 4. Orijinal etiketi yırtılmış, kirlenmiş veya benzeri şekillerde hasar görmüş kimyasallar yeniden etiketlenmeli ve hazırlanan etiket orijinal etiketinde bulunması gereken bilgileri içermelidir (kimyasal maddenin açık adı, içeriği, depolama koşulları ve tehlike işareti vb. bilgiler) 5.İkincil kimyasal şişeleri düzgün bir şekilde etiketlenmelidir. Kimyasalın adı, tehlike sınıfı, konsantrasyonu, hazırlayanın adı ve soyadı, tarih yazılmalıdır. 6.Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketleri kimyasal maddenin satın alınma tarihinin yanı sıra kullanılmaya başlandığı tarih ve maksimum kullanım süresini de içermelidir 7.Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketlerinde özel olarak Kullanılmaya başladığı tarihten itibaren (3/6 veya 9) aylık bir sürede imha edilmelidir ibaresi de bulunmalıdır. 3. Tehlikeli maddelerin taşınması, saklanması ve kullanımı: * Tehlikeli maddeler kimyasal madde depolama talimatı doğrultusunda depolanır. * Tehlikeli madde kullanımı, taşınması, atılması sırasında tehlikeli madde güvenlik çizelgesi ve tehlikeli madde saçılma ve temaslarda uyulması gerekenler talimatında belirtilmiş olan kişisel koruyucu önlemler alınır. * İlgili bölüm sorumlusu kişisel koruyucu malzemelerin bulunmasını sağlar ve işlevselliğini kontrol eder. 6.3.Kimyasal ve tehlikeli madde ile temas, dökülme ve saçılma halinde yapılması gerekenler Küçük Saçılmalarda Yapılacak İşlemler: Çok hızlı etki etmeyen ve yaşam tehdit edici olmayan tehlikeli maddelerin 500 ml. den az olan miktarlar ile meydana gelen saçılmalardır. Tehlikeli madde saçılması halinde öncelikle tehlikeli madde güvenlik çizelgesinde belirtildiği gibi hareket edilir. Kimyasalın cinsine göre ilk yardım uygulamaları ile ilgili farklılıklar burada bildirilmiştir. Gluteraldehit, formaldehit saçılmaları için Gluteraldehit, formaldehit saçılmaları temizlik talimatına göre işlem yapılır. Kişisel koruyucu malzemeler, göz yıkama ve acil dökülme seti, tehlikeli maddelerin kullanıldığı alanlarda bulundurulur. İlk müdahaleden sonra derhal acil servise başvurulur. Olay yerinde kalan kişi tarafından başka kişilerin zarar görmemesi için gerekli önlemler alınır, gerekirse odaya giriş kısıtlanır. Temizlik personeline dökülen malzemenin ne olduğu net bir şekilde ifade edilerek gerekli önlemler alınarak temizlik yapılması sağlanır. Temasa maruz kalan ya da dökülmeye sebep olan kişi tarafından kaza bildirim formu detaylı olarak zaman, yer, kaza sebebi, kazadan sonra yapılan işlemler, kişisel koruyucu malzeme kullanımı vs. belirtilir. Tehlikeli maddenin yayılması durdurulamadıkça büyük saçılma olarak kabul edilir. Büyük Saçılmalar: Tehlikeli maddelerle meydana gelen büyük saçılmalar, çok hızlı etki etmeyen ve yaşam tehdit edici olmayan tehlikeli maddenin 500 ml. den fazla olan miktarları ile meydana gelen saçılmalar ya
STK.PR.01 31.12.2013 0 8/8 da miktarına bakılmaksızın hızla etki eden ve yaşamı tehdit eden tehlikeli maddelerle meydana gelen saçılmalardır. Temas olması halinde küçük saçılmalardaki ilk müdahale uygulanır. Büyük saçılmanın olduğu alandaki tüm insanlar derhal bilgilendirilir. Tehlikeli madde ile temas ve solunumdan kaçınılır. Ateş olabilecek tüm güç kaynakları kapatılır. Tehlikeli madde ile saçılma olduğu oda derhal terk edilir, kapı kapatılır. Hastane afet planı başkanı (Başhekim veya yardımcıları) ve aşağıdaki bilgiler verilir. - Adınız ve sizinle irtibat kurulacak telefon numaranız - Kazanın olduğu yer (bina, oda no) - Kazaya neden olan tehlikeli maddenin tipi, adı - Tehlikeli maddenin miktarı - Güvenlikten sorumlu kişi ulaşana kadar olay yerinden uzakta, telefonun yanında kalınır. Tehlikeli Madde Kıyafetle Temas Ederse: Tehlikeli madde ile temas eden kıyafeti silmeye ya da çıkarmaya çalışılmaz. Bulaş olan kıyafet, ayakkabı ve mücevherler duş altında hızla çıkarılır. Kimyasalın deri özellikle de gözle temasından kaçınılır. Göz ile teması önleyebilmek için kazak, bluz gibi giysiler çıkartmak yerine keserek çıkarılır. 15 dakikadan az olmak üzere soğuk su ile vücut bölgeleri yıkanır. Ağrı oluyorsa yıkamaya devam edilir. En kısa sürede acil doktoruna başvurulur ve OLAY BİLDİRİM FORMU YÖN. FR.71 doldurulur. Kirli kıyafetler başka bir örtü içine konularak alandan uzaklaştırılır. Tehlikeli madde muamelesi yapılarak imha edilir. 7.İLGİLİ DOKÜMANLAR 7.1. 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 7.2. 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Kanserojen ve Mutajen Maddelerle çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 7.3.Olay Bildirim Formu YÖN. FR.71