İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1 Böceklerdeki Davranış Şekilleri... 2 Bölüm: 1 Böceklerde Bazı Yönelim Davranışları... 3 1.1. Renge Yönelim Davranışları... 3 1.2. Harekete Yönelim Davranışları... 6 1.3. Şekle Yönelim Davranışları... 6 Bölüm: 2 Yumurta Bırakma Davranışları... 9 Bölüm: 3 Göç Etme Davranışları... 17 3.1. Mevsimsel Göç... 19 3.2. Gündelik Koşullar Altında Göç... 25 3.3. Yayılma ve Gezinme... 26 Bölüm: 4 Ses Çıkarma (Stridulation) Davranışları... 29 4.1. Böceklerde Ses Çıkarma Şekilleri... 33 4.1.1. Vücudun Bir Kısmının Bir Yere Vurma veya Sürtme... 33 4.1.2. Vücudun Bir Kısmının Diğer Kısmına Sürtülmesi... 35 4.1.3. Bazı Vücut Kısımlarının Titreştirilmesi... 40 4.1.4. Vücuttaki Özel Bir Zarın Titreştirilmesi... 40 4.1.5. Böceğin Normal Hareketleri ile Ses Çıkarması... 42 4.1.6. Hava Hareketi ile Ses Çıkarma... 43 Bölüm: 5 Kur Yapma ve Çiftleşme Davranışları... 45 5.1. Çiftleşme Hediyeleri (Nuptial Gift)... 45 5.1.1. Erkek Tarafından Toplanmış ya da Avlanmış Yiyecekler... 45 iii
iv Böcek Davranışları 5.1.2. Erkeğin Vücudu ile İlgili Yiyecekler... 48 5.1.2.1. Erkeğin vücudunun tamamının hediye edilmesi... 48 5.1.2.2. Erkeğin vücudunun bir kısmının hediye edilmesi... 49 5.1.2.3. Erkeğin değersiz ürünleri... 49 5.3.2.4. Erkeğin salgı bezi ürünleri... 50 5.2. Kur Yapma Davranışları... 58 5.2.1. Sesle Kur Yapma... 58 5.2.2. Dansla Kur Yapma... 61 5.2.3. Kanat Çırparak Kur Yapma... 62 5.2.4. Vücudundaki Bazı Morfolojik Yapılarıyla Kur Yapma... 64 5.2.5. Diğer Kur Yapma Davranışları... 65 5.3. Çiftleşme Davranışları... 66 5.3.1. Çiftleşme Uçuşu... 75 5.3.2. Sperm Rekabeti... 79 Bölüm: 6 Işığa Tepki (Fototropizm) Davranışları... 81 6.1. Suni Işıktan Kaçma... 82 6.2. Suni Işığa Yönelim... 83 6.3. Güneş Işığına Yönelim (Pozitif Heliotropizm)... 84 6.4. Güneş Işığından kaçma (Negatif heliotropizm)... 84 6.5. Ay Işığının Etkileri... 86 Bölüm: 7 Işık Verme Davranışı (Biyolüminesans)... 89 Ateş Böceklerindeki Biyolüminesansın Faydaları ve Kullanım Alanları... 96 Bölüm: 8 Böceklerde Besin İletimi (Trophallaxis)... 97 8.1. Erginlerde Besin İletimi... 97 8.2. Yavruları Besleme... 100 Bölüm: 9 Yuva Yapma Davranışları... 101 9.1. Düzeltilmiş Yuvalar... 101 9.2. Toprağa Yapılan Yuvalar... 103 9.3. Gübreden Yuvalar... 110 9.4. Yaprak Yuvalar... 111 9.5. Kartondan Yuvalar... 115 9.6. Balmumundan Yuvalar... 118 9.7. İpliklerden Yuvalar... 120 9.8. Reçineden Yuvalar... 123 9.9. Odundan Yuvalar... 124 9.10. Çamurdan Yuvalar... 125 9.11. Canlı Yuvalar... 126
İçindekiler v Bölüm: 10 Ebeveyn (Yavrularını Koruma) Davranışı... 127 10.1. Sadece Annelerin Koruma (Maternal) Davranışı... 128 10.2. Sadece Babaların Koruma Davranışı... 144 10.3. Anne ve Babaların Birlikte Koruma Davranışı... 146 Bölüm: 11 Savunma Davranışları... 149 11.1. Primer Savunma Davranışları... 149 11.1.1. Kriptik (Kamuflaj) Renklenme... 149 11.1.2. Renk Değiştirme ve Flaş Renklenme... 154 11.1.2.1. Renk değiştirme... 154 11.1.2.2. Flaş renklenme... 155 11.1.3. Aposematizm... 158 11.1.3.1. Aposematik renklenme... 158 11.1.3.2. Akustik aposematizm... 162 11.1.4. Mimesis... 164 11.1.5. Taklit Yapma (=Mimicry)... 174 11.1.5.1. Bates mimikrisi... 174 11.1.5.2. Müllerian mimikri... 192 11.1.5.3. Saldırgan mimikri... 193 11.1.5.4. Akustik mimikri... 197 11.1.5.5. Kokusal mimikri... 199 11.1.5.6. Kültürel mimikri... 203 11.2. Sekonder Savunma Davranışları... 206 11.2.1. Davranışsal Savunma... 207 11.2.1.1. Ölü taklidi yapma (=Thanatosis)... 207 11.2.1.2. Kaçma ve saklanma... 214 11.2.1.3. Sıçrama... 219 11.2.1.3.1. Ergin dönemde sıçrama... 219 11.2.1.3.2. Ergin öncesi dönemlerde sıçrama... 223 11.2.1.4. Güvenli alan oluşturma... 227 11.2.1.5. Koruyucu yapı oluşturma... 228 11.2.2. Mekaniksel Savunma... 236 11.2.2.1. Morfolojik savunma... 236 11.2.2.1.1. Bireysel savunma... 236 11.2.2.1.2. Grup olarak savunma... 239 11.2.2.1.2.1. Dairesel olmayan grupsal savunma... 239 11.2.2.1.2.2. Dairesel savunma (Cycloalexy)... 243 11.2.2.2. Autotomy (Uzuv bırakma)... 247 11.2.2.3. Fragmozis... 253 11.2.2.4. Yapışkan madde salgılama... 255
vi Böcek Davranışları 11.2.3. Kimyasal Savunma... 256 11.2.3.1. Grup kimyasal salgılar: Kendiliğinden Sentezlenen Savunma Bileşikleri (Endogenler)... 257 11.2.3.2. Grup kimyasal salgılar: Yeme yoluyla dışarıdan alınan (Eksogen) kimyasallar... 275 11.2.4. Refleks Kanama (Autohemorrhage)... 293 11.2.5. Enterik Salgılama (Kusma)... 299 11.3. Diğer Savunma Davranışları... 303 11.3.1. Termal Savunma... 303 11.3.2. İntihar Saldırısı (Autothysis, altruism)... 304 Bölüm: 12 Tuzak Kurma ve Tuzaktan Kurtulma Davranışları... 307 12.1. Tuzak Kurma Davranışları... 312 Bölüm: 13 Sıcağa Yönelme Davranışı ve Termoregulasyon... 313 13.1. Sıcağa Yönelme ve Sıcaklık Ayarlama (Termoregulasyon)... 313 13.2. Termoregülasyon... 315 Bölüm: 14 Salgı Çıkarma Davranışları... 325 14.1. İç Salgı Bezleri... 325 14.2. Dış Salgı Bezleri... 325 14.2.1. Mum Salgıları... 326 14.2.2. Ağız Salgıları... 327 14.2.3. İpek Salgıları... 328 14.2.4. Feromonlar... 329 14.2.4.1. Karşı eşeyi çekici feromonlar (Seks feromonları)... 330 14.2.4.2. Afrodizyaklar (Cinsel isteği arttırıcılar)... 331 14.2.4.3. İz-işaret feromonları... 332 14.2.4.4. Tanıma ve toplanma feromonları... 334 14.2.4.5. Alarm feromonları... 335 14.2.4.6. Sosyal böceklerde koloni yapısının oluşturulmasını sağlayan feromonlar. 338 Bölüm: 15 Ortak Yaşama (Mutualism)... 339 15.1. Bitkilerle Ortak Yaşama... 339 15.2. Böceklerle Ortak Yaşama... 342 Bölüm: 16 Tek Yönlü Yararlanma (Commensalism)... 347 16.1. Otostopçuluk Yapma (=Phoresy)... 347 16.2. Hırsızlık (Kleptoparasitizm)... 355 16.2.1. Kuluçka Parazitliği (Brood Parasitism)... 357 16.2.2. Bir Avcının Avı Üzerinde Beslenme... 361
İçindekiler vii 16.2.3. Diğer Hırsızlık İlişkileri... 365 16.3. Bodyguard Tutma... 367 16.4. Köle Çalıştırma... 371 16.5. Yuva Konukçuları (Inquiline)... 375 Bölüm: 17 Temizlenme ve Tımar Davranışları... 377 Bölüm: 18 Kannibalizm... 381 18.1. Eşeysel Kannibalizm... 381 18.2. Evlat Kannibalizmi (Filial-infanticidal Cannibalism)... 382 18.3. Diğer Kannibalistik Davranışlar... 384 Bölüm: 19 Nem Toplama Davranışı... 389 KAYNAKLAR... 391 TÜR İNDEKSİ... 419