GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU Av. Sevinçhan AKPINAR ERYİĞİT HUKUK BÜROSU / ANKARA 24.05.2017 sevinchan@eryigithukuk.com
Görevi kötüye kullanma suçu; Türk Ceza Kanunu nun (TCK) 257. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; Görevi kötüye kullanma 1 MADDE 257 - (1) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir (Değişik ibare: 6086-8.12.2010 / m.1) menfaat sağlayan kamu görevlisi, (Değişik ibare: 6086-8.12.2010 / m.1) altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir (Değişik ibare: 6086-8.12.2010 / m.1) menfaat sağlayan kamu görevlisi, (Değişik ibare: 6086-8.12.2010 / m.1) üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bir kamu görevlisinden, kamu faaliyetinin yürütülmesi sırasında, görevinin gerekli kıldığı yükümlülükleri yerine getirmesi beklenir. Bu düşüncenin temelinde; kamu faaliyetlerinin eşit, adaletli ve zamanında yerine getirilmesi prensipleri yer alır. Kamu görevlisinin bu yükümlülükleriyle bağdaşmayan bazı davranışları belli koşullar altında; TCK 257 kapsamında suç olarak tanımlanmıştır. Görevi kötüye kullanma suçunun oluşabilmesi için; fiilin kamu görevlisinin görev alanına giren bir hususla ilgisi olması gerekir. Ayrıca; fiilin rüşvet, irtikâp, zimmet suçu gibi başka bir suç tanımına da girmemesi gerekmektedir. Suçun Maddi Unsurları: 1- Fail; Görevi kötüye kullanma, kamu görevlileri tarafından işlenebilen bir suçtur. TCK nın 6/1-c maddesine 2 göre kamu görevlisi deyiminden kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi anlaşılır. Kişinin kamu görevlisi sayılması için aranacak yegâne ölçüt, gördüğü işin kamusal bir faaliyet olmasıdır. Görevi kötüye kullanma sadece kamu görevlilerinin fail olabileceği özgü bir suçtur. 2- Konusu ve Mağduru; Suçun konusu, kamu hukuku usulüne göre kamu görevlileri tarafından üstlenilen ve toplumdaki bütün fertler adına icra edilen kamu görevidir. Bu nedenle, görevi kötüye kullanma suçunun mağduru, toplumu oluşturan herkestir. 1 (Türk Ceza Kanunu [TCK], 2004, madde 257) 2 (Türk Ceza Kanunu [TCK], 2004, madde 6)
3- Fiil; Görevi kötüye kullanma suçu üç halde vücut bulabilir; - Kamu görevlisinin yapmakla görevli olduğu görevini hiç yapmaması, - Kamu görevlisinin görevini kanunun öngördüğü şekilde yapmaması, - Kamu görevlisinin görevini zamanında yapmayıp geciktirmesi, yani görevi ihmal. Üstlenilen görevin kapsamının ve dolayısıyla gereklerinin belirlenmesinde, her somut olayda ilgili kamu görevlisinin statüsünü düzenleyen mevzuat esas alınır. Görevi kötüye kullanma, kanuni tanımda görevin gereklerinin ne şekilde kötüye kullanılarak işleneceği bizzat belirtilmediğinden, serbest hareketli bir suçtur. Buna göre görevin gereklerine aykırılık oluşturan her türlü davranışla suçun işlenebilmesi mümkündür. 4- Zarar Sonucu; Kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı her davranışı bir haksızlık teşkil etmektedir. Ancak, kamu görevlisinin sırf böyle bir haksızlığı gerçekleştirmesi cezalandırılabilmesi bakımından yeterli değildir. Ayrıca görevinin gereklerine aykırı davranmak suretiyle kamunun zararına veya kişilerin mağduriyetine ya da kişilerin haksız bir menfaat sağlamasına neden olması da gerekir. Bu nedenle, her somut olayda görevin gereklerine aykırı davranış sebebiyle kamunun zararına mı, kişilerin mağduriyetine mi, yoksa üçüncü kişilere haksız menfaat sağlanmasına mı neden olunduğunun gösterilmesi gerekir. Yani bu suç; niteliği, tanımı ve koşulları açısından hem sonuçlu suçlardan hem de zarar suçlarındandır. Kanun koyucu bu suçun oluşabilmesi için yapılan eylem sonucu bir zarar doğmasını ve yapılan eylemle oluşan zarar arasında nedensellik bağı olması koşulunu aramıştır. Yargıtay Ceza Genel Kurulu; 01.04.2008T.; 2007/4-61E.; 2008/63K. sayılı ilamında 3 ; Bilirkişi raporu ile birlikte dosyadaki bilgi ve belgeler dikkate alındığında; anılan eylemle, kamunun zarara uğratıldığından söz edilemez. Sanığın beraatına karar verilmelidir. diyerek suçun zarar suçlarından olduğunu ortaya koymuştur. Nitekim Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2004/6495 E. ve 2004/14240 K. sayılı kararında da 4 ; Dosya kapsamına ve kararın gerekçesine göre, kararın temyiz edilmemesinde davacının bir zararı yoktur. Bir başka deyişle mevcut delil durumuna göre davacı vekili kararı temyiz etseydi de sonuç değişmeyecek durumdadır. Böyle olunca davacının maddi tazminat talebinin reddi gerekir. 3 Yargıtay Ceza Genel Kurulu; 2007/4-61E.; 2008/63K.; 01.04.2008T. 4 Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2004/6495 E. ve 2004/14240 K.
Demek suretiyle, zarar şartının gerçekleşip gerçekleşmemesinin, suçun oluşumundaki önemini vurgulamıştır. Görüldüğü üzere; Görevi kötüye kullanma suçunun oluşabilmesi için, tek başına norma aykırı davranış yetmemekte, fiil sebebiyle kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız bir kazanç veya haksız menfaat sağlanması gerekmektedir. Böylelikle görevi kötüye kullanma suçu "zarar suçu" olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Türk Ceza Kanununun 257. maddesinin gerekçesinde bu husus; "Kamu görevinin gereklerine aykırı olan her fiili cezai yaptırım altına almak, suç ve ceza siyasetinin esaslarıyla bağdaşmamaktadır. Bu nedenle, görevin gereklerine aykırı davranışın belli koşulları taşıması hâlinde, görevi kötüye kullanma suçunu oluşturabileceği kabul edilmiştir. Buna göre, kamu görevinin gereklerine aykırı davranışın, kişilerin mağduriyetiyle sonuçlanmış olması veya kamunun ekonomik bakımdan zararına neden olması ya da kişilere haksız bir kazanç sağlamış olması hâlinde, görevi kötüye kullanma suçu oluşabilecektir" şeklinde vurgulanmış, öğretide de; "Kanun koyucu, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı olan her davranışını yaptırıma bağlamamıştır. Görevinin gereklerine aykırı davranış, ancak belli koşulları taşıması halinde suç teşkil edecek, aksi takdirde şartları varsa disiplin hukuku bakımından değerlendirmeye tâbi tutulacaktır. Nitekim maddede, görevin gereklerine aykırı davranışın suç teşkil etmesi, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız bir kazanç sağlanmasına bağlı tutulmuştur. Bu sonuçlara yol açmayan bir hareket, suç kapsamında mütalaa edilemeyecektir. Görevin gereklerine aykırı hareket kişilerin mağduriyetine yol açmışsa suç gerçekleşir. Söz konusu mağduriyet sadece ekonomik bakımdan ortaya çıkan zararı ifade etmez. Mağduriyet kavramı, ekonomik zarardan daha geniş bir anlama sahiptir. Bireyin sosyal, siyasi, medeni her türlü haklarının ihlali sonucunu doğuran hareketler bu kapsamda değerlendirilmelidir." 5 Suçun Manevi Unsuru; Görevi kötüye kullanma kasten işlenebilen suçlardandır. Suçun oluşumu için, failin kasten hareket etmesi yeterli görülmüş, onun belli bir maksat veya saikle hareket etmesi aranmamıştır. Bu kapsamda, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı bir davranışta bulunduğu, kendisine tanınan yetkinin sınırlarını aştığı bilincine sahip olarak gerçekleştirdiği fiiller görevi kötüye kullanma suçunu oluşturacaktır. Görevi kötüye kullanma suçu; şikayete bağlı suçlardan olmayıp; bu suç için öngörülmüş dava zamanaşımı sekiz yıl; ceza zamanaşımı ise on yıldır. Emsal Yargıtay Kararları; - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/10436 E.; 2017/92 K. ve 11.1.2017 T. 6 ; Konya Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan soruşturmada söz konusu Kurul kararının getirtilerek şüphelilerin açık kimlik bilgilerinin tespit 5 M. Emin Artuk, Ahmet Gökçen, A. Caner Yenidünya. Ceza Hukuku Özel Hükümler. 6 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/10436 E.; 2017/92 K. ve 11.1.2017 T.
edilmesi, yaptıkları iş ve işlemler sebebiyle kamu görevlisi olduğu tespit edilecek şüpheli kurul görevlileri haklarında 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca soruşturma izni talep edilmesi ve sonucuna göre şüphelilerin hukuki durumunun tayin ve takdir edilmesi gerektiği gözetilerek Konya Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itirazın bu yönden kabulüne karar verilmesi gerektiği halde yazılı şekilde reddine karar verilmesi isabetsizdir. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/4894E.; 2016/9953K. ve 27.12.2016 T. 7 ;... Barosuna kayıtlı avukat olan sanığın, müştekinin dayandığı kira sözleşmesine konu taşınmaza dair haksız eylemi sebebiyle İlhan S. aleyhine tazminat davası açmak ve Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunmak üzere vekilliğini üstlendiği hâlde suç duyurusunda bulunmayarak ve Erdemli Asliye 1. Hukuk Mahkemesi'nin 2004/743 esasına kayden açılan maddi ve manevi tazminat talepli davanın duruşmasına mazeretsiz olarak katılmayıp süresinde de yenilemeyerek davanın açılmamış sayılmasına sebebiyet vermek suretiyle müştekinin mağduriyetine neden olduğu iddia ve kabul edilmiş ise de; sanığın vekalet ücreti ödenmediğine yönelik aşamalarda değişmeyen savunması karşısında, müştekinin elden ve posta yoluyla vekalet ücreti ödediği iddiasının araştırılıp sanık tarafından soruşturma aşamasında sunulan dilekçede isimleri geçen İbrahim Altıner ve İbrahim Sarıçiçek'in tanık sıfatıyla dinlenilmeleri ile iddia, savunma ve tüm kanıtlar birlikte değerlendirilerek sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayin ve takdir edilmesi gerektiği nazara alınmadan, eksik araştırma ve yetersiz gerekçeyle yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/8896 E.; 2016/9430K. ve 5.12.2016 T. 8 Karayolları Bölge Müdürlüğünde Şube Müdürü olarak görev yapan sanığın, muhasebe servisinde çalışan sanığın hazırlamış olduğu sahte mahkeme ilamlarına esas olarak oluşturulan üstten asta doğru gelmesi gereken 5 ayrı tahakkuk evraklarını, kurum kaydı olmamasına ve daha önce kendisinin de havalesi bulunmamasına rağmen gerçekleştirme görevlisi olarak "kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür" şerhleri ile imzalayıp kurumdan haksız ödeme yapılmasına sebebiyet vererek kamunun zararına neden olduğu, bu şekilde tüm yasal unsurlarıyla oluşan TCK'nın 257/2, 43/1. maddelerinde tanımlanan zincirleme biçimde ihmali davranışla görevi kötüye kullanma suçundan mahkumiyetine karar verilmesi gerektiği halde yazılı şekilde yanılgılı gerekçe ile beraatine hükmedilmesi, hatalıdır. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2014/6749E.; 2016/6698 K. ve 23.6.2016 T. 9 Sanığın, hakkında katılan vekili tarafından yapılan icra takibinin kesinleşmesinden sonra maaşına haciz konulması için İcra Müdürlüğü'nce gönderilen yazıların gereğini yerine getirmediği gibi İcra Müdürlüğü tarafından 7 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/4894E.; 2016/9953K. ve 27.12.2016 T. 8 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2016/8896 E.; 2016/9430K. ve 5.12.2016 T. 9 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2014/6749E.; 2016/6698 K. ve 23.6.2016 T.
maaş haczi yapıldığını ve buna dair belgeleri göndereceğini belirten 16.6.2010 tarihli eksik ve yanıltıcı cevabi yazıyı gönderdiği, İcra Müdürlüğünce 17.1.2011 tarihli müzekkere ile anılan icra takip dosya numarası ile kesinti miktarlarını gösterir banka dekontlarının istenilmesine rağmen bu yazıya da cevap vermeyerek katılanın mağduriyetine neden olması şeklinde gerçekleşen eyleminin, icrai davranışlarının da bulunması sebebiyle TCK'nın 257/1. maddesinde düzenlenen görevi kötüye kullanma suçunu oluşturduğu gözetilmeden aynı Kanunun 257/2. maddesi uyarınca hüküm kurulması, doğru görülmemiştir. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2014/1100 E.; 2016/3717 K. ve 11.4.2016 T. 10 Katılan, vekaletnameyle kardeşini babalarından kalan taşınmazları veraset ilamına göre taksim sözleşmesi yapmaya ve bu sözleşme sonucuna göre tapu sicilinde tescil işlemlerini yerine getirmeye yetkilendirmiştir. Tapu Sicil Müdürlüğünde memur olarak görev yapan sanıkların katılana veraset ilamında yazılı hisseden az taşınmaz kalacak şekilde taksim sözleşmesi düzenleyerek katılanın mağduriyetine neden oldukları ve icrai davranışla görevi kötüye kullanma suçunun tüm unsurlarıyla oluştuğu gözetilmelidir. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2013/7325 E.; 2015/9045 K. ve 30.3.2015 T. 11 Dava; görevi kötüye kullanma suçuna ilişkindir. Cumartesi günü takip muamelesi yapılması mümkün olmamasına rağmen sanığın alacaklı vekilinin takip talebini aldığı, harç ve yol giderleri ödenmediği halde hacze karar vererek borçluya ait adreste haciz işlemi yaptığı, tutanak düzenleyerek borçlu ve kefilinden ödeme taahhüdü aldığı, daha sonra takip talebindeki tarihi iğfal kabiliyetine haiz olmayacak şekilde düzelterek görev gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle alacaklının menfaatine, borçlunun mağduriyetine neden olduğu, sanığın soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı tarafından alınan ifadesinde de suçunu ikrar ettiği, bu itibarla yüklenen görevi kötüye kullanma suçunun sübuta erdiği gözetilmeden beraat hükmü kurulması bozma nedenidir. - Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2012/7388 E.; 2013/3601K. ve 17.4.2013 T. 12 Belediye başkanı olan sanık ile aynı yerde belediye başkan yardımcısı olarak görev yapan katılanın altı kez görevinden alarak bir kısım işlerden sorumlu müdür olarak atanması, yargı kararlarının şeklen uygulanması suretiyle tesis edilen göreve iade işlemlerinden kısa süre sonra tekrar görevden alınması, yine atamanın iptali için açılan davada verilen yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararın belediyeye tebliğ edildiği halde geç uygulanması yoluyla mağdur edilmesi şeklinde gerçekleşen eylemler nedeniyle belediye başkanı olan sanığa yüklenen zincirleme şekilde görevi kötüye kullanma suçunun tüm unsurlarıyla oluştuğu gözetilmelidir. 10 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2014/1100 E.; 2016/3717 K. ve 11.4.2016 T. 11 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2013/7325 E.; 2015/9045 K. ve 30.3.2015 T 12 Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2012/7388 E.; 2013/3601K. ve 17.4.2013 T.
Suçun Cezai Yaptırımı: TCK nın 257. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen; icrai hareketle görevi kötüye kullanma suçu için; altı aydan iki yıla kadar hapis, 2. fıkrasında belirtilen ihmali davranışla görevi kötüye kullanma suçu için üç aydan bir yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Sonuç ceza; kısa süreli hapis cezası olacağından seçenek yaptırımların uygulama alanı bulacağı aşikardır. KAYNAKÇA Türk Ceza Kanunu (2004), T.C. Resmi Gazete, 25611, 12.10.2004 Üzülmez, İlhan. Görevi Kötüye Kullanma Suçu (TCK257). Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, sf. 1. M. Emin Artuk, Ahmet Gökçen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler. 14. Baskı, Adalet Yayınevi, 2014. Meran, Necati. Gerekçeli Karşılaştırmalı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu. Seçkin Yayıncılık, Ekim 2004. Kazancı İçtihat Bilgi Bankası, www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm