ETİK İLKELER Üniversitemizi oluşturan öğretim elemanları, öğrenciler, idari görevi olan öğretim elemanları ve idari personele ilişkin, yasalar ve yönetmeliklerin genellikle kapsamadığı ya da belirlemediği alanlarda uyulacak ilkelere tarafların bağlılığının sağlanması amacıyla kurumumuzda varolan aşağıdaki ilkelerin korunması, pekiştirilmesi ve benimsenmesi üniversitemizin işleyişi ve saygınlığı açısından yararlı olacaktır. 1-İnsan hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesi, 2- Din, dil, ırk, etnik köken, fikir, cinsiyet, cinsel yönelim, yaş, bedensel engel ve benzeri özellikler nedeniyle ayrımcılık ve önyargıya yer vermeden hakça ve dürüst davranılması, 3- Üniversitede her konunun özgürce tartışılacağı bir ortamın yaratılması ve korunması, 4- Bilgilenme, bilgilendirme, öğrenim ve öğretim özgürlüğünün korunması, 5- Bilimin gelişme sürecinin herkes tarafından desteklenmesi, 6- Saydamlık ilkesi ile saklı kalması gereken bilginin korunması ilkesi arasında denge kurulması, 7- Üniversite içi bireyler ve birimler arası ilişkilerin her zaman karşılıklı saygı çerçevesinde tutulması, 8- Kurumsal kaynakların korunması, özenli, verimli ve etkili kullanımının sağlanması, 9-Yapılan iş ve alınan kararlarda insanlığın yararı gözetilip sosyal sorumluluk bilinciyle davranılması, 10-Kişisel yetkinliğin geliştirilmesi; dürüstlük, güvenilirlik, hak ve sorumlulukların bilinciyle davranılması, 11-Profesyonel yetkinliğin geliştirilmesi; görevin kendine özgü amaçlarına, kurum ve görevin saygınlığının korunmasına uygun davranılması; işin yapılmasında kalite ve etkinlik ilkelerinin benimsenmesi, 12-Bireysel gelişimin desteklenerek özendirilmesi; akademik ve idari liyakat, deneyim ve emeğe saygı gösterilmesi, 13-Üniversitede sorumluluk ve yetkilerin akademik özerklik, özgürlük ve iyiniyet çerçevesinde kullanılması.
AMAÇ VE SÜREÇ Etik konusu, her alan ve her kurumda olduğu gibi üniversiteler için de yaşamsal önem taşır. Geniş bir ilgi ve uygulama alanını kapsayan üniversitenin bilimsel etkinlikleri, toplum ve endüstri ile olan ilişkileri ve insanlığın geleceği üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulduğunda, üniversitede etik konusunun üzerinde diğer bütün kurumlarda olduğundan belki daha da duyarlılıkla durulması gerektiği görülür. Bu nedenle bazı üniversiteler kendi etik kurallarını saptayarak, sorunları çözmek üzere kendi etik kurullarını/komisyonlarını oluşturmuştur. Amacımız, üniversite etiğinin hızla gelişen, karmaşık dinamiği içinde, üniversiteyi oluşturan öğretim elemanları, öğrenciler, idari personel ve yöneticilerin kendi içlerinde ve aralarındaki ilişkilerine olduğu kadar, üniversitenin dış dünya ile etkileşimine de ışık tutacak, kalıcı etik ilkeleri belirlemektir. Bu ilkelerin, herşeyden önce sağduyulu ve yapıcı olması, özgürlükçü bir anlayıştan kaynaklanması önemlidir. Etik ilkelerin ve ortak değerlerin yazılı bir metine dönüştürülmesi için; - Doğuş Üniversitesi mensuplarının mesleki ve etik ilkelerinin bilincinde olarak hak, sorumluluk ve birbirlerinden beklentilerinin saptanmasına, - Üniversitenin ortak paylaşılan olmazsa olmaz temel değerlerinin belirlenmesine, - Kurulduğundan bu yana oluşan deneyim, birikim ve geleneklerin genel bir çerçevede saptanarak kurumsallaştırılmasına, - Kalıcı ilkelerin mevcut ve gelecekteki üniversite toplumunca benimsenmesine yönelik çalışmaların en kısa sürede başlatılması gerekmekte olup, herkes tarafından kolaylıkla benimsenebilmesi için gerekli olan veriler, çeşitli yöntem ve kaynaklar aracılığıyla toplanmalıdır. Bu ilkelerin sağlıklı oluşturulabilmesi için Üniversite paydaşlarının özel ilkelerini de gözönüne almak gerekmektedir. Buna göre; - Üniversite çalışanları, kurumun eğitim, araştırma ve destek etkinliklerinde önemli rol oynamaktadırlar. Üniversite çalışanları, başta aşırı nüfuz kullanımı ve taciz olmak üzere, üniversiteyi oluşturan diğer kesimlerle ilişkilerinde ciddi boyutlara ulaşabilecek etik sorunlarla karşı karşıya kalabilirler. Günlük yoğun dinamik içinde üniversite çalışanları kendi aralarında ve öğrencilerle ilişkilerinde, eldeki yönetmeliklerin belki doğrudan kapsamı içine girmeyen durumlarla karşılaşabilirler. Üniversite çalışanlarının atanma, yükseltilme, ödüllendirilme ve diğer özlük hakları performans değerlendirmeleri ışığında hakça ve titizlikle korunmalı, üniversitenin kültürel ve kurumsal değerlerini benimsemeleri için gerekli olanak ve ortam sağlanmalıdır.
- Öğretim elemanlarının önemli haklarından biri, verecekleri dersleri ve araştırma etkinliklerini üniversitedeki görev ve yükümlülüklerinin ışığında kendilerinin belirlemeleridir. Aynı biçimde, öğretim üyeleri, verdikleri derslerin işleniş biçimi ve araştırmalarının konusunu, yine kurumsal yükümlülüklerini de gözönünde bulundurarak kendileri belirler. Bu hak ve ayrıcalıklar, öğretim elemanları açısından çok temel sorumluluklar getirmektedir. Sorumlulukların dengesinde oluşabilecek ciddi bir bozukluk etik sorunları da beraberinde getirebilir. Örneğin, öğretim elemanı üstlendiği dersleri zamanında, gerektiği gibi ve eksiksiz olarak yapmalı, bunun mümkün olmadığı durumlarda önlemler alarak öğrencinin eğitiminden ödün vermemeli, eğitim, araştırma ve uygulama çalışmalarında yönetimin, diğer öğretim elemanlarının, öğrencilerin ve destek veren diğer personelin gereksinim ve duyarlılıklarını da dikkate almalıdır. - Üniversitelerde giderek ağırlık kazanan ve etik kurallara yansımaya başlamış bir gelişme de, öğrencilerin gerek eğitim gerekse araştırma konularında sorumluluklarının yanısıra, haklarının da ön plana çıkarılmasıdır. Her öğrenci, aldığı her dersin içeriği ve sınavları konusunda dersin başında aydınlatılmak ve bu şekilde belirtilen program ve takvimin uygulanmasını beklemek hakkına sahiptir. Bu haklara, o dersteki sınav ve başarı kriterlerinin baştan belirtilmesi de dahildir. Buna göre öğrenci, başarısının değerlendirilmesinin, derste belirtilen akademik ölçütlere uygun ve hakça yapılacağını bilmelidir. Ayrıca, öğrenciler hak ettikleri ve kendilerine söz verilen nitelikteki eğitimi alamadıkları takdirde konuya ilişkin başvurularını ilgili üniversite etik komisyonuna yapma hakkına da sahip olmalıdır. - Üniversitenin idari işlerinin yanısıra eğitim ve araştırma faaliyetlerine büyük destek veren idari ve teknik personel in çalışma ortamının mümkün olduğu kadar yapıcı ve olumlu düzeyde tutulabilmesi ve sorunlarının da dikkatle ele alınabilmesi için sözkonusu grupların temsilcilerinin de komisyonlarda yer alarak, problemlerin değişik yönden çözümüne hem yardımcı olmaları, hem de bu paydaşların sorunlarına inilmesi sağlanmalıdır. Böylece ilgili etik komisyonları, üniversitenin bu kesiminin de sorunlarına eğilerek, üniversite etkinliklerinin mümkün olduğu kadar pürüzsüz işlemesine katkıda bulunmalıdır. - Üniversite yönetimi, görevlerini yerine getirirken, önyargılı tutumlardan kaçınarak herkese eşit davranmalıdır. Üniversite yönetiminde bulunan tüm görevliler, üniversitenin temel işlevi olan eğitim ve araştırmanın en üst düzeyde yapılmasını sağlamaya ve desteklemeye çalışmalıdırlar. Üniversite yönetimi, üniversite ve üniversitelinin haklarını savunmak ve üniversitenin saygınlığını korumak için kurum dışında da gerekli girişimlerde bulunup önlemler almalı, üniversite yöneticileri de her koşulda, laik ve demokratik anlayış, saydamlık ve üniversitenin diğer temel değerleri çerçevesinde davranmalıdırlar.
Sonuç olarak, yukarıda belirtilen ilke ve olguların ışığında, etik sorunları değerlendirecek yeni bir yapılanmanın yararlı olacağı düşünülmektedir. Buna göre, tüm etik konulardan sorumlu bir etik üst kurulun şemsiyesi altında görev yapacak, üniversitenin çeşitli gereksinimlerine göre ihtiyacı belirlenmiş komisyonlardan oluşan bir yapılanma önerilmektedir.
ETİK ÜST KURULU Sorumluluk ve Yükümlülükleri Etik komisyonlarına kuruluş aşamasında yardımcı olup destek sağlar. Senatoca saptanan Etik komisyonları arasındaki eşgüdümü sağlar ve farklı kararlar durumunda çözüm getirir. Etik komisyonlarının doğrudan kapsamına girmeyen genel konu/sorunları ele alır. Etikle ilgili çeşitli kaynaklardan gelen bilgilerin toplanıp Üniversite içinde paylaşımını sağlar. Üniversitenin tüm birim ve bireylerine etik konularında danışmanlık hizmeti verir. Etik komisyonlarından gelebilecek kararlara yapılabilecek itirazları görüşür ve sonuçlandırır. Kurulun Yapısı ve Çalışması Etik Üst Kurulu, Araştırma Etik Komisyonu, Çevre Etik Komisyonu, Akademik Dış İlişkiler Etik Komisyonu, Öğrenci Etik Komisyonu ve Üniversite Yaşamı Etik Komisyonu Başkanlarından oluşur. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Kurul üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Kurul olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur.
ARAŞTIRMA ETİK KOMİSYONU Bu Komisyon üniversite bünyesinde insan katılımcılar ve canlı denek içeren araştırmaları ve bu bağlamdaki etkinliklere katılanların başvurularını etik açıdan değerlendirmekle görevlidir. Komisyon bu değerlendirmeyi araştırmalardaki gönüllülerin ve deneklerin haklarını, güvenliğini, sağlığını ve esenliğini garanti altına alarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile mevcut yasa, yönetmelik, yönerge ve yargı organlarının karar ve içtihatları çerçevesinde yapmayı amaçlar. Sözkonusu araştırmalarda, projenin amacı, gerekçesi, yöntemi, projedeki katılımcılar ve canlı deneklerde aranacak özellikler, kullanılacak biyolojik, psikolojik, teknik ve benzeri tüm konular incelenir; çalışmanın varsa bütçesi ve diğer maddi kaynakları, finansal destekleyicileri ve ilgili makam ve kişileri bilgilendirme kıstas ve enstrümanları (araçları) bilimsel etik ölçütleri açısından gözden geçirilir. Komisyonun Yapısı ve Çalışması Komisyon, Üniversite Senatosunun üniversite içinden veya dışından seçeceği, insan katılımcılar ve canlı denek içeren araştırmalar konusunda seçkinleşmiş 3 öğretim üyesinden oluşur. Seçilen üyelerin görevlendirilmesi Rektörlük tarafından yapılır. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar aynı usulle görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Komisyon üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Komisyon olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur.
ÇEVRE ETİK KOMİSYONU Gerçekte çevre, bilim ve teknoloji uygulamalarının ahlaki yönleri, gelecekte bilim ve teknoloji çalışmalarının bir arada yürütülebilmesinde ince bir çizgi oluşturmaktadır. Bu komisyonun amacı, Üniversite tarafından değerlendirilen ve desteklenen araştırma ve uygulama projelerinin çevre açısından etik öğelerine dikkat çekmektir. Çevre bilimi ve teknolojileri uygulamalarında göz önüne alınan etik ilkelerden ilki, gerekli değerlendirme için konuyla ilgili uzman ve paydaş kişilerin tespitidir. Çevresel uygulamalar için gerekli değerlendirme; ekolojik ve çevresel hayatın kalite ve güvenliğini arttırmak amacı ile bilimsel beceri, bilgi ve mühendislik yeteneklerini uygulayabilecek, bu konularda sorumluluk ve yeti sahibi kişilerce yapılır. Öğretim elemanlarının davranış ve yönetimlerinde uygulamaları gereken temel ilkeler; araştırmalarında çevre bilincini meslektaşları, yararlanıcıları ve diğer kişiler açısından adil, dürüst ve güvenli yaklaşımlarla, etik ilkelere uygun bir şekilde göstermektir. Bu bağlamda her faaliyet sosyal, kültürel, ekonomik, çevresel ve güvenlik açılarından ele alınarak, uzun dönemli gereksinimlerin karşılanabilmesi için dünyadaki mevcut kaynakların en etkili şekilde kullanımı anlayışını içermelidir. Komisyonun Yapısı ve Çalışması Komisyon, Üniversite Senatosunun seçeceği 3 öğretim üyesi ile Üniversite Genel Sekreteri ve Öğrenci Konseyi Başkanından oluşur. Seçilen üyelerin görevlendirilmesi Rektörlük tarafından yapılır. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar aynı usulle görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Komisyon üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Komisyon olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur. Çevresel Uygulamalarda Etik Kavramı Çevre Etik Komisyonu üyelerinin önerilen projelerde değerlendirmesi gereken konular aşağıda özetlenmiştir. Etik komisyonu üyeleri; projenin sadece uygulama aşamasında değil, projenin daha ilk planlanma aşamalarında çevresel açılardan masrafsız tedbir ve önlemlerin alınmasını sağlamalı, çevresel değerlendirme sürecinin herhangi bir çalışmanın henüz başlangıç aşamasında uygulamaya başlanmasını ve çevre yönetimlerinde projeler için temel olabilecek bir yaşam döngüsü analizini sağlamalı,
çevre korumasını, projenin gelişimi sırasında entegre bir bölüm olarak ele almalı, çevre bilim ve teknolojileri, proje önerilerinin değerlendirilmesinde atık önlenmesini anahtar bir faktör olarak ele almalı, faaliyet kapsamındaki atıkların kaynakları, türleri ve miktarlarını belirleyerek mümkün olan durumlarda bu atıkların üretiminin önlenmesi ve minimizasyonunu sağlamalı, atık üretiminin önlenemediği durumlarda geri dönüşüm, iyileştirme ve geri kazanma yöntemleri ile atık miktarının azaltılmasını sağlamalı, atık minimizasyonunun önemini bilmeli ve kaynakta atık üretiminin önlenmesi ve azaltılması için çaba harcamalı, ilgili çevre kanunlarına, tüzük ve yönetmeliklere uymalı, toplumun yararına olacak şekilde ilave çevresel korumaları destekleyerek bu konudaki maliyetleri göz önünde bulundurmalı, çevresel anlayışın arttrılması ve uygulamaların geliştirilmesi amacı ile diğer öğretim elemanları/araştırmacıları ile aktif olarak ortak çalışma konusunda teşvik edilmeli, çevre konularının disiplin ve uzmanlık gerektiren konular olduğunun bilincinde olmalı ve bu nedenle çeşitli araştırma konularında doğrudan ya da dolaylı çevre ile ilişkisi olan projelerin çevre etiği açısından değerlendirilmelerini kapsamlı olarak interdisipliner bir işbirliği içinde ele almalı, ilgili konulardaki hakemlerle birlikte sadece uzmanlık ve bilgi alanına giren konularla ilgili sorumluluk almalı ve yetki sahibi olmalı, daha doğru ve kapsamlı bilgiler elde etmek amacı ile çevre konularındaki danışmanlardan fikir ve görüş almalı, planlanmakta olan proje ve girişimlerle ilgili olarak, bilimsel araştırma ve deneyimlere uygun olacak ve sürdürülebilirliği ve kapasiteyi yansıtabilecek şekilde bir kriter listesi geliştirmeli, çevresel ve ekonomik koşulları göz önüne alarak sürdürülebilir bir gelişim ve korunma için masrafsız çözüm ve yaklaşımları belirlemeli ve desteklemeli, çevresel değerlendirme sürecinde sosyal ve ekonomik değerlerin önemini ve yerel, yörel, geleneksel ve kültürel kriterlerin gerekliliğini kabul etmeli, fayda-zarar ve diğer analiz yöntemlerinin ve sürdürülebilir bir kalkınma dahilindeki projelerin uygulanabilirliğinin sağlanması için alternatif planlar sağlayacak teşebbüslerde bulunmalı, proje süresince karşılaşılabilecek tüm önemli çevresel etkileri belirlemeli, proje için alternatiflerin değerlendirilmesinde sadece proje değil aynı zamanda çevre açısından da uygun olabilecek seçeneklerin seçimi konusunda teşvik edilmeli, üniversitede laboratuar ve AR-GE ortamlarından kaynaklanan tehlikeli atıkların uzaklaştırılması için üniversite içinde ilgili kuruluşlarla anlaşarak, atık uzaklaştırılması amacı ile üniversite bünyesinde gerekli sorumlulukları üstlenmeli, faaliyetleri kapsamında zararlı herhangi bir çevresel etkinin belirlenmesi durumunda komisyon olarak üniversite etik üst kuruluna acil önerilerde bulunmalı, standart yada yönetmeliklerde dikkate alınmayan kalıcı ve kümülatif olumsuz etkileri göz önünde tutmalı, çevresel açılardan AR-GE projelerinin gelişimi ve değerlendirilmeleri için gerekli dökümanları sağlamalı, gerçekleştirilen faaliyetlerin üniversite içerisindeki çevre bilincini arttırmadaki potansiyel etkilerinin bilincinde olmalı,
çok çeşitli AR-GE projeleri sonucu oluşabilecek atıklardan kaynaklanan olası olumsuz etkilerle ilgili bilgi paylaşımı konusunda desteklenmeli, çevre bilimlerini teorik ve teknolojik çevresel araştırmalarla birlikte uygulayabilmek için disipliner bir çalışma yürütmesi konusunda teşvik edilmelidir.
AKADEMİK DIŞ İLİŞKİLER ETİK KOMİSYONU Üniversite akademik dış ilişkiler etik ilkeleri, öğretim elemanı, öğrenci ve her kademede çalışan personeli bağlayıcıdır. Akademik Dış İlişkiler Komisyonu, üniversitenin bölüm, enstitü, araştırma merkezi ve diğer tüm birim ve programlarının üniversite dışındaki tüm kişi ve kuruluşlarla yapacağı işbirliğinde, eğitim/danışmanlık/uzmanlık/laboratuvar hizmetlerinin verilmesinde ortaya çıkabilecek etik sorunları, saptanmış akademik dış ilişkiler etik ilkeleri doğrultusunda inceler. Söz konusu ilkeler, insan hakları, toplum yararı ve insan sağlığı açısından üniversitenin işlevleri ve sorumluluklarıyla bağdaşmayacak, yasa ve yönetmeliklerce kapsanmamış tavır ve davranışları engellemeye yöneliktir. Üniversitenin birimlerinin ve çalışanlarının, tüm akademik etkinliklerinde olduğu gibi üniversite dışı kişi ve kurumlarla ilişkilerinde ve işbirliğinde de bu ilkeler doğrultusunda hareket etmeleri beklenir. Bu beklenti, üniversite ile resmi bağı olmasa bile, Doğuş Üniversitesi ismi ve kaynaklarını kullanarak etkinlik yapan kişi ve kurumlar için de geçerlidir. Komisyonun Yapısı ve Çalışması Komisyon, Üniversite Senatosunun seçeceği 2 öğretim üyesi ile Üniversite Genel Sekreterinden oluşur. Seçilen üyelerin görevlendirilmesi Rektörlük tarafından yapılır. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar aynı usulle görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Komisyon üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Komisyon olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur. Etik İlkeleri Komisyonun etik ilkeleri aşağıda detaylandırıldığı şekilde 3 ana grupta toplanmıştır. Bunlar; I. Akademik dış ilişkilerin genel etik ilkeleri 1. Üniversite dışı yapılan her etkinlikte, üniversitenin toplum içindeki yeri ve saygınlığı gözetilmelidir. 2. Üniversite dışı etkinlikler kurum ya da kişi tarafından yürütülürken, öğrencilerin eğitiminin, diğer öğretim elemanlarının ve akademik birimlerin araştırma eğitim etkinliklerinin olumsuz bir biçimde etkilenmemesine dikkat edilmelidir. 3. Dış ilişkilerde bilgi gizliliğinin gerektiği durumlarda, taraflar bu ilkeye uymalıdır. 4. Gizlilik kapsamında olmayan veri tabanı ve araştırma yönteminde saydamlık gözetilmelidir.
5. Üniversitenin bağımsız öğretim ve araştırma karakteri ve programlarının, üniversite birimlerinin işbirliği içinde bulunduğu dış kurumlar tarafından biçimlendirilmemesine dikkat edilmelidir. 6. Üniversite dışı etkinliklerde toplum sağlığı ve kamu yararı gerek projede çalışan öğretim elemanları, gerekse üniversite tarafından gözetilmeli, yürütülen çalışmaların içerikleri kadar işbirliği yapılan dış kurumun diğer etkinlikleri de üniversitenin ilkelerine ters düşmemelidir. 7. Ortak çalışmanın sunum biçiminde açıklık, netlik ve saydamlık ilkesine uyulmalıdır. 8. Ortak yayınlar, genel akademik yayın ve araştırma yöntemlerine uymalıdır. 9. Makale ve tüm yayınlarda alınan desteğin kaynağı açıkça belirtilmelidir. 10. Üniversite dışından birey ve/veya kurumlarla ortak olarak yürütülen çalışmalarda Doğuş Üniversitesi'nin fikri mülkiyet hakları korunmalıdır. 11. Bireylerin/birimlerin, ilişkide bulundukları birey ve/veya kurumlara ait fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda özenli davranmalarına dikkat edilmelidir. 12. Dış ilişkilerde bulunulan birey ve/veya kurumlarla yürütülen ortak çalışmalarda Üniversite'nin açık izni ve onayı olmadan reklam yapılmamalı, bu izlenimi verecek yayın, rapor ve/veya duyuruların yayınlanmamasına özen gösterilmelidir. II. Üniversite birimlerinin akademik dış ilişkileri ile ilgili etik ilkeler 1. Rektörlükten bölümlere üniversitenin her düzeydeki birimi, dış dünya ile ilişkilerinde dış ilişkiler etik ilkelerine uymalıdır. 2. Alınan maddi katkılar, alınma süreci ve koşulları net ve saydam olmalıdır. 3. Maddi destek alınan kurumun ve gelir kaynağının saygınlığı tartışmasız olmalıdır. 4. Alınan maddi katkıda "karşılık/şart" koşulduğunda, bu istemler hiçbir biçimde yapılacak olan akademik etkinliklere müdahale içermemelidir. 5. Araştırma ve eğitim etkinliklerini, maddi destek veren kurumun aktif ticari/rekabet alanına bağımlı kılan dış ilişkilerden kaçınılmalıdır. 6. Maddi ilişkide (ayni ya da nakti), iki tarafın karar vericileri ve proje çalışanları hiç bir çıkar çatışması içinde olmamalıdır. 7. Dış yardımların alınması ve kullanılmasında, tüm akademik birimlerin arasında denge gözetilmeğe çalışılmalıdır. 8. Üniversitenin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerinde: a. Devlet ve hükümet kurumlarından alınan fonlar karşılığında, bu kurumlar tarafından baskıyla kabul ettirilmiş, güdümlü izlenimi verecek, akademik özgürlükle bağdaşmayan çalışmalardan kaçınılmalıdır. b. Savunma endüstrisi ve stratejik konularda yapılacak olan projeler irdelenerek, bunların olası sonuçları, kullanım alanları ve saydamlık ilkeleri iyice incelenmeden kabul edilmelerinden sakınılmalıdır.
III. Bireylerin akademik dış ilişkileri ile ilgili etik ilkeler 1. Üniversite bireylerinin gireceği kurum içi ve dışı ilişkiler yürürlükteki yasa ve yönetmeliklere uygun olmalı ve bireyler ve birimler tarafından denetlenebilmelidir. 2. Üniversite bireylerinin üniversite dışı etkinlikleri saydam olmalı ve öğretim elemanının üniversite dışındaki çalışmaları üniversite tarafından bilinmeli ve gerektiğinde de denetlenebilmelidir. 3. Üniversite bireylerinin üniversite dışı etkinliği, üniversitenin kendi çıkar ve ilkeleri ile çatışmamalıdır. 4. Üniversite bireyleri üniversite dışı etkinliklerinde kendilerine özel çıkar sağlayacak tasarrufta bulunmamalıdır. 5. Üniversite bireyleri, üniversite dışındaki kurumlarla yürüteceği çalışmalarda bilimsel nesnellik ve tarafsızlık ilkelerinden ödün vermemeli, işbirliği yapılan kurum ya da kişilerin çalışmanın sonuçlarına ilişkin yapabilecekleri müdahaleleri veya yönlendirmeleri kabul etmemelidir. 6. Üniversite bireyleri kişisel görüşlerini basında yansıtmaları durumunda, demeç ve yazıların üniversiteyi bağlamadığını, kendi görüşleri olduğunu özellikle vurgulamalıdır. 7. Üniversite dışı çalışmayı yapan üniversite bireyleri yapılan çalışmanın sonuçlarını yayımlama hakkına sahip olup, çalışmanın sonuçlarının üniversiteyi bağlamadığını vurgulamalıdır. Anlaşmalarda ve protokollerde bu duruma ilişkin açık hükümler bulunmalıdır. 8. Üniversite bireylerinin ve işbirliği yapılan tarafların fikri mülkiyet hakları güvence altına alınmalıdır. 9. Üniversite bireyleri, üniversite dışı etkinliklerinde ve yayınlarında, bilimsel nesnellikle kişisel çıkarları arasındaki çatışmaları ortadan kaldırmalı, bu mümkün değilse bu tür yayın, görev ve sorumluluklardan kaçınmalıdır. 10. Üniversite bireyleri yurtiçi veya yurtdışı yayınlarda üniversitenin ad ve saygınlığının korunmasına özen göstermelidir. 11. Üniversite bireyleri tam tarafsız olamayacağı durumlarda hakemlik görevini kabul etmemelidir. 12. Dış kaynaklı projelerde öğrenci ve araştırma görevlilerinin kullanımı saydam olmalıdır. 13. Dış kaynaklı projeler yapan üniversite bireyleri üniversite görevlerine ayıracakları zamana özen göstermelidir. 14. Dış kaynaklı projelerde proje bütçesi saydam olmalı ve ilgili üniversite birimleri tarafından denetlenebilmelidir. 15.Dış kaynaklı projeler çerçevesinde alınan tüm cihazlar proje bitiminde üniversite demirbaşına geçirilerek, kullanım ve paylaşımı üniversitenin ilgili yönetmelik, yönerge ve esaslarına uygun olmalıdır.
ÖĞRENCİ ETİK KOMİSYONU Öğrenci Etik Komisyonu, öğrencilerin etik konusundaki başvurularını incelemek, hak ve sorumluluklarını belirlemek ve ihlallerini saptayıp gerekli önlemleri almak üzere, öğretim elemanları, üniversite idari kesimi ve öğrencilerin temsil edildiği bir komisyondur. Komisyon, adalet ve saydamlık ilkeleri doğrultusunda etik ilkelerin öğrenciler dahil tüm ilgili üniversite paydaşlarının görüş ve önerileri çerçevesinde geliştirilmesini öngörmektedir. Bu amaçla komisyon, ilgili öğrenci konseylerinin ve öğrenci kulüplerinin yanısıra öğretim elemanları ve idari personelin katkısını almakta ve işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Öğrenci konsey ve kulüpleri ile geliştirilecek olan etik standartlar ve komisyonun çalışma alanı aşağıdaki çerçeve ve ilkeleri kapsamaktadır. Öğrencilerin de görüş ve önerilerine açılacak olan etik standartlar beş ana başlık altında toplanabilir: i.çevre ve ortak kullanım alan ve gereçleri, ii. Öğrenciler arasında şiddet ve taciz, iii. Bilimsel etik (çalıntı ve kopya), iv. Öğrenciler arasında ilişkileri zedeleyen rekabet türleri, v. Kişisel çıkarlar için üniversite dışında Doğuş Üniversitesi'nin adını kullanarak üniversitenin imajını zedeleyebilecek davranış ve faaliyetler. Komisyonun Yapısı ve Çalışması Komisyon, Üniversite Senatosunun seçeceği 3 öğretim üyesi ile Üniversite Genel Sekreteri ve Öğrenci Konseyi Başkanından oluşur. Seçilen üyelerin görevlendirilmesi Rektörlük tarafından yapılır. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar aynı usulle görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Komisyon üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Komisyon olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur. Etik ilke ve standartlar 1. Etik ilke ve standartlar yasaklayıcı, cezalandırıcı ve baskıcı (dışarıdan empoze edici) bir zihniyet içerisinde değil, tersine özendirici, bilinçlendirici ve sahiplenici bir şekilde belirlenecek ve ifade edilecektir. Öğrencilerin bu ilke ve kurallara sahip çıkmalarını sağlamak için aşağıdaki öneriler benimsenmiştir.
i. Çevrenin ve ortak kullanım alan ve gereçlerinin korunması ve geliştirilmesi konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme eğitimlerinin yanında öğrencilerle katılımcı bir bilinçlendirme yöntemi belirlenebilir (ağaç dikme, ortak alanların temizliğine katılma, vb.). ii. Şiddet ve tacizin önlenmesi, ve özellikle cinsel taciz konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları uzmanlarla işbirliği içerisinde gerçekleştirilebilir. iii. Bilimsel araştırma ve öğrenme etiği konusunda bilinç geliştirmek için bilgilendirme ve bilinçlendirme eğitimlerinin yanında öğretim üyeleri ve öğrenciler beraber çalışabilirler. iv. Ortaklaşa bilincin geliştirilmesi, derslerde ekip çalışmalarının desteklenmesi gibi konularda öğrencilerle birlikte öneriler geliştirilebilir. 2. Öğrencilere yönelik etik ilkelerin geliştirilerek hayata geçirilmesinin aşamaları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: i. Üniversite Yaşamı Etik Komisyonu ile koordinasyon içinde belirlenen ana çerçevenin girişte belirtilen süreç içerisinde öğrenci görüş ve önerilerine açılması; ii. Kütüphane, yayın ve telif ilkeleri, çevre ve enerji tüketimi, bilimsel etik, rehberlik ve psikolojik danışmanlık, psikoloji ve cinsel taciz gibi alan uzmanlarının katılımıyla bilgilendirme seminerlerinin düzenlenmesi; iii. Öğrenci Etik Komisyonunun belirlediği çerçevenin bilgilendirme seminerlerine katılan öğrenciler ve bunların bilgilendirdiği diğer öğrenciler tarafından tartışmaya açılması ve görüş ve önerilerin Öğrenci Etik Komisyonuna bildirilmesi; iv. Öğrenci konseyi ve kulüpleri ile işbirliği içerisinde etik ilkelerin üniversite günlük yaşamına kazandırılması amacıyla iş bölümü ve faaliyet planı yapılması.
ÜNİVERSİTE YAŞAMI ETİK KOMİSYONU Üniversite yaşamı" akademik ve idari konulardan insan ilişkilerine uzanan geniş bir alanı kapsar. Üniversite yaşamını öğrencilerin, öğretim elemanlarının, akademik yöneticilerin ve idari personelin birbirleriyle etkileşim içinde bulundukları bir sistem olarak tanımlayabiliriz. Bu etkileşimin yasalar ve yönetmeliklerle belirlenen kurallarının yanısıra "etik" kavramı çerçevesinde değerlendirilmesi gereken yönleri vardır. Bu bağlamda altı ana konu dizisi oluşturularak, komisyona yapılacak başvurular aşağıda sıralanan başlıklar altında ele alınabilir: a) Profesyonel yaşamda etik b) Yönetişimde etik c) Araştırmada etik d) Eğitim-Öğretimde etik e) Ayrımcılık ve tacize karşı etik ilkeler f) Sosyal yaşamda etik Komisyonun Yapısı ve Çalışması Komisyon, Üniversite Senatosunun seçeceği 3 öğretim üyesi ile Üniversite Genel Sekreteri ve Öğrenci Konseyi Başkanından oluşur. Seçilen üyelerin görevlendirilmesi Rektörlük tarafından yapılır. Görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar aynı usulle görevlendirilebilir. Boşalan üyelik bir ay içinde doldurulur. Komisyon üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Komisyon olağan toplantıların dışında, başvuru yoğunluğu ya da konunun aciliyeti nedeniyle başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Toplantılar için üye tamsayısının yarıdan fazlasının hazır bulunması; karar yeter sayısı için ise toplantıda bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gerekir. Kararlar, gerekçeleriyle ilgili makama ve şahıslara sunulur. Üniversite Yaşamı Etik Komisyonunun İlgi Alanına Giren Konular A. Profesyonel yaşamda etik 1.Bir meslektaşlar topluluğu olan üniversitede, yasa ve yönetmeliklerin zorlayıcı hükümleri dışında, öğretim elemanları arasında kıdem ve unvan ayrımcılığı yapılmamalıdır. 2. Gerek üniversiteye eleman alımında, gerekse yükseltme ve atamalarda hiçbir koşulda profesyonel standartların dışına çıkılmamalıdır. 3. Üniversitenin olanakları ve prestiji kişisel çıkarlar için kullanılmamalıdır. 4. Üniversite ile üniversite paydaşları arasında çıkar çatışması olmamasına özen gösterilmelidir.
5. Profesyonel ortamı ve bölüm/birim içi barışı karşılıklı saygı ve nezaket içinde korumak tüm elemanların sorumluluğu olmalıdır. 6. Bölüm/birim toplantılarına ve ortak etkinliklere katılım esas olmalıdır. 7. Gerek saydamlık gerekse gizlilik gerektiren konularda bu koşulların sağlanmasına özen gösterilmelidir. 8. Ders dağılımı yasal çerçeve içinde eşitlik ve hakkaniyet ilkelerine bağlı kalınarak yapılmalıdır. 9.Görev ve sorumluluklar dayanışma içinde paylaşılmalıdır. B. Yönetişimde etik 1. Üniversite, paydaşların ortak çabasıyla oluşan ve yürütülen bir topluluk olmalıdır. 2. Üniversitede "yönetim" değil, birlikte çaba gösterme anlayışı içinde "yönetişim" geçerli olmalıdır. 3. Akademik konularda öğretim elemanlarına öncelik tanımayan, yetersiz yönetişim sistemleri akademik özgürlüğü olanaksız kılmaktadır. Öğretim elemanlarının ceza korkusu olmaksızın kurumla ilgili yönetişim konularında görüş belirtebilmeleri akademik özgürlüğün korunabilmesi için esas olmalıdır. 4. Akademik özgürlük, öğretim elemanlarının araştırmada ve sınıftaki akademik konularda, üyesi oldukları kurum ve o kurumun akademik politikaları hakkında, sorgulanmadan kabul gören gelenekselleşmiş değerlere ters düştüğü durumlar da dahil olmak üzere, kamu yararına ilişkin konularda görüş belirtmesini kapsamalıdır. 5. İyi yönetişim aşağıdaki hususları içerir: Öğretim elemanları, sağlıklı bir yönetişim sisteminin onlara sağladığı olanaklarla, kurullara/karar süreçlerine katılma, ve özgürce görüş belirtme hak ve sorumluluğunu taşımalıdır. İdari görev üstlenen öğretim elemanları başkanlığını yürüttükleri kurulların öneri ve kararlarını ilgili üst kurullara yansıtmada dikkate almalıdır. Kurul ve komisyon toplantılarında "parlamenter toplantı usulleri"nin uygulanmasına özen gösterilmelidir. C. Araştırmada etik 1.Araştırma yaparken profesyonel standartlar titizlikle uygulanmalıdır. 2. Yayınlarda sadece o çalışmaya gerçekten katkıda bulunan meslektaşların adı yazılmalıdır. 3. Araştırmalarda kullanılan veriler ve elde edilen sonuçlar çarpıtılmamalıdır. 4. Başkasına ait fikir, yöntem ve sözcükler kaynak göstermeden kullanılmamalı; bu gibi durumların tümü bilimsel aşırma (plagiarism) kapsamına girmelidir.
D. Eğitim-Öğretimde etik 1. Ders izlencesi ve çizelgesi öğrencilere dönem başında verilmeli ve bu programa uymaya özen gösterilmelidir. Ders izlencesinde belirtilen değerlendirme ölçütleri sonradan, öğrenciye danışılmaksızın değiştirilmemelidir. 2. Öğrencinin performansı ve notu ile ilgili bilgiler süresi içinde kendisine bildirilmelidir. Değerlendirme ölçütleri dönem başında belirlenmeli ve buna uygun olarak verilen notların gerekçeleri net bir şekilde öğrenciye açıklanmalıdır. Değerlendirmede hiçbir ayrım, kayırma yapılmamalıdır. 3. Dersler tanımlarına ve bölüm/birim beklentilerine uygun şekilde verilmelidir. 4. Ders kitapları özenle, öğrencilerin ekonomik durumları da göz önüne alınarak seçilmeli, kütüphanedeki "Reserve"de kopyaları bulundurulmalıdır. 5. Dersler duyurulan saatlerde ve dersliklerde yapılmalı, ders verme görevi araştırma görevlilerine bırakılmamalıdır. 6. Öğretim elemanı verdiği dersin sınavında hazır bulunmalıdır. 7. Öğretim elemanı açıkladığı ofis saatlerine sadık kalmalı ve bu saatleri tümüyle öğrencilerine ayırmalıdır. 8. Öğretim elemanı danışmanlık görevini önemsemeli, bu görevi sadece akademik konuları değil, öğrenciye ait diğer konuları da kapsamalıdır. Gerektiğinde öğrenci danışman tarafından DÜPEM'e yönlendirilmelidir. 9. Tavsiye (referans) mektupları abartısız ve özenle hazırlanmalıdır. 10. Öğrencilerin öğretim elemanı değerlendirme sürecine katılımları desteklenmelidir. E. Ayrımcılık ve tacize karşı etik ilkeler 1. Öğretim elemanları, öğrenciler ve diğer tüm üniversite paydaşları ırk, dil, din ve cinsiyet ayrımı yapmamalıdır. 2. Yönetici konumunda olanlar kurumda çalışan bireylere yönelik özlük haklarını kısıtlayıcı, kariyerlerine zarar verici mesleki tacizde bulunmamalıdır. 3. Cinsel taciz yasaların belirlediği dar çerçevede değil, etik boyutu içinde değerlendirilmeli ve konu ile ilgili başvurular ciddiyet ve gizlilik ilkeleri çerçevesinde ele alınmalıdır. F. Sosyal yaşamda etik 1. Öğretim elemanları, akademik yöneticiler, öğrenciler, idari ve teknik personel ile destek personeli arasındaki ilişkiler karşılıklı saygı ve nezaket kuralları çerçevesinde yürütülmelidir. 2. Tüm taraflar görevlerinin gerektirdiği hak ve sorumlulukların bilinci içinde davranmalıdır. 3. Nüfuz ve güç kullanımı gibi baskı yöntemleri kullanılmamalıdır. 4. Meslektaşlar, öğrenciler, idari ve teknik personel ile destek personeli hiçbir çıkar doğrultusunda yönlendirilmemelidir. 5. Kurumun tüm üyeleri uygunsuz olarak nitelendirilebilecek davranışlardan kaçınmalıdır.