ÖABT 2015 Soruları yakalayan komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT FEN BİLİMLERİ FEN ve TEKNOLOJİ FİZİK 1. Kitap Konu Anlatımı Özgün Sorular Ayrıntılı Çözümler Test Stratej ler Çıkmış Sorular
KOMİSYON ÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği 1. Kitap (Fizik) ISBN 978-605-364-957-1 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 3. Baskı: Aralık 2014, Ankara Proje-Yayın Yönetmeni: Ayşegül EROĞLU Dizgi-Grafik Tasarım: Merve Koşar Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No:13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ Konu anlatımlı setimiz dört kitap hâlinde düzenlenmiştir. Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 1. Kitap" adlı yayınımız Alan Bilgisi Fizik bölümünü kapsamaktadır ve Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamındaki fizik sorularını çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve gelitirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...
FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi (Fizik, Kimya, Biyoloji, Yer Bilimi, Astronomi, Çevre Bilimi) ve Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % 80 1-40 a. Fizik b. Kimya c. Biyoloji d. Yer Bilimi (Jeoloji) e. Astronomi f. Çevre Bilimi % 24 % 22 % 22 % 4 % 4 % 4 1-12 13-23 24-34 35-36 37-38 39-40 Alan Eğitimi Testi % 20 41-50 Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2014 Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI Fiziğin Uğraş Alanı...4 Mekanik...4 Termodinamik...4 Manyetizma...4 Optik...4 Elektrik...4 Katı Hâl Fiziği...4 Atom Fiziği...4 Nükleer Fizik...4 Fiziğin Doğası...5 Temel ve Türetilmiş Büyüklükler...5 Ölçmede Hata...6 Skaler ve Vektörel Büyüklükler...6 Hipotez...6 Bilimsel Teori ve Yasa...7 Çözümlü Test...8 Çözümler... 11 2. BÖLÜM: VEKTÖRLER Vektörler...14 Kuvvet Birimleri...14 Kuvvetlerin Toplanması...15 Eşit Büyüklükte Kesişen İki Kuvvet Arasındaki Açı...16 Çokgen Yöntemi...16 Bileşenlerine Ayırma Yöntemi...17 Birim Vektör...18 İki Vektörün Skaler Çarpımı...19 Vektörel Çarpım...19 Çözümlü Test...21 Çözümler...25 3. BÖLÜM: KESİŞEN KUVVETLERİN DENGESİ Kesişen Kuvvetlerin Dengesi...30 Lami Teoremi...30 Çözümlü Test...32 Çözümler...36
vi 4. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ Madde ve Özellikleri...40 Maddelerin Ortak Özellikleri...40 Görülebilen ve Hissedilebilen Maddeler...40 Maddenin Hâlleri...40 Maddelerin Değişimi...40 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri...41 Karışımların Özkütlesi...41 Özel Durumlar...42 Çözümlü Test...43 Çözümler...47 Dayanıklılık...50 Doğada ve Çevremizde Yüzey Alanı - Hacim İlişkileri...51 Sıvılar...51 Adezyon (Yapışma Kuvveti)...51 Kohezyon Kuvveti...52 Yüzey Gerilimi...52 Kılcallık Olayı...53 Atmosfer...53 Atmosferin Önemi...53 Atmosferin Özellikleri...53 Atmosferde Denge...53 Gazlar ve Kullanım Alanları...54 Plazma...55 Plazmanın Özellikleri...55 Kutup Işıkları...55 Çözümlü Test...56 Çözümler... 59 5. BÖLÜM: BASINÇ Basınç...62 Katıların Basıncı...62 Eğik Düzlemde Cismin Basıncı...63 Durgun Sıvıların Basıncı...64 Sıvı Basınç Kuvveti...65 Yan Yüzeylere Uygulanan Sıvı Basınç Kuvveti...66 Pascal Prensibi...66 U Borusu...67 Akışkanların Basıncı...67 Açık Hava Basıncı...68 Kapalı Kaplardaki Gazların Basıncı...69 Çözümlü Test...70 Çözümler...74
vii 6. BÖLÜM: SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ Sıvıların Kaldırma Kuvveti...78 Yüzen Cisimler...78 Askıda Kalan Cisimler...78 Batan Cisimler...79 Birbirine Karışmayan Sıvılarda Kaldırma Kuvveti...80 Çözümlü Test...81 Çözümler...86 7. BÖLÜM: ISI VE SICAKLIK Isı ve Sıcaklık...90 Termometre...90 Sıvılı Termometreler...91 Metal Termometreler...91 Gazlı Termometreler...91 Sıcaklık Değişimi...91 Isı Alış-Verişi...92 Hâl Değişimi...93 Erime ve Donma Sıcaklığına Etki Eden Faktörler...95 Kaynama ve Yoğunlaşma...95 Buharlaşma...95 Çözümlü Test...96 Çözümler...99 Genleşme...101 Boyca Genleşme...101 Yüzeyce Genleşme...101 Hacimce Genleşme...102 Sıvıların Genleşmesi...102 Isının Yayılması...103 Isı İletim Yolu...104 Isı Yalıtımı...105 Çözümlü Test...106 Çözümler... 110 8. BÖLÜM: TORK (MOMENT) Tork (Moment)... 114 Sağ El Kuralı... 114 Çözümlü Test... 116 Çözümler...121
viii 9. BÖLÜM: AĞIRLIK VE KÜTLE MERKEZİ Ağırlık ve Kütle Merkezi...128 Kararlı ve Kararsız Denge...130 Çözümlü Test...131 Çözümler...135 10. BÖLÜM: BASİT MAKİNELER Basit Makineler...140 Kaldıraçlar...140 Makaralar...141 1. Sabit makara...141 2. Hareketli Makara...141 Eğik düzlem...142 Çıkrık...143 Kasnaklar...143 Dişliler...143 Vida...144 Eşit Kollu Teraziler...144 Çözümlü Test...145 Çözümler...150 11. BÖLÜM: HAREKET Hareket...156 Düzgün Doğrusal Hareket...157 Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket...159 Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket...161 Ortalama Hız...162 Ani Hız (Anlık Hız)...162 Çözümlü Test...164 Çözümler...168 Bağıl Hareket...172 Nehir Problemleri...172 Nehirde Karşı Kıyıya Geçme...173 Çözümlü Test...176 Çözümler...180 12. BÖLÜM: YERYÜZÜNDE HAREKET Yeryüzünde Hareket...184 Atışlar...184 Hava Direnci ve Limit Hız...185 Limit Hız Bağıntısı...186 Düşey Atış...186 Çözümlü Test...190 Çözümler...193
ix Yatay Atış...196 Eğik Atış...198 Çözümlü Test...200 Çözümler...204 13. BÖLÜM: DİNAMİK Dinamik...210 Güçlü Nükleer (Yeğin Çekirdek) Kuvvet...210 Zayıf Nükleer (Zayıf Çekirdek) Kuvvet...210 Elektromanyetik Kuvvet...210 Kütle Çekim Kuvveti...210 Newton'un Hareket Kanunları... 211 Sürtünme Kuvveti...214 Çözümlü Test...218 Çözümler...222 14. BÖLÜM: ÇEMBERSEL HAREKET Çembersel Hareket...228 Periyot...228 Frekans...228 Çizgisel Sürat...228 Açısal Sürat...228 Merkezcil İvme (a v )...230 Merkezcil Kuvvet...231 Düşey Düzlemde Düzgün Çembersel Hareket...235 Yuvarlanma Hareketi...236 Çözümlü Test...238 Çözümler...242 Kepler ve Newton'un Genel Çekim Kanunu...246 Kepler Kanunları...246 Genel Çekim Kanunu...247 Çekim Alanı...248 Yapma Uyduların Hareketleri...249 Çekim Potansiyel Enerjisi...250 Bağlanma ve Kurtulma Enerjisi...250 Çözümlü Test...252 Çözümler...255 15. BÖLÜM: BASİT HARMONİK HAREKET Basit Harmonik Hareket...260 Genlik...260 Uzanım...260 Periyot...260 Frekans...260
x Basit Harmonik Hareket Denklemleri...261 Uzanım...261 Hız...261 İvme...264 Kuvvet...264 Yay Sarkacı...265 Yayların Bağlanması...266 Basit Sarkaç...267 Konik Sarkaç...268 Çözümlü Test...270 Çözümler...274 16. BÖLÜM: İŞ, GÜÇ VE ENERJİ İş, Güç ve Enerji...278 Enerji...281 Yapılan İş ve Kinetik Enerji Değişimi...281 Potansiyel Enerji...283 Yayın Potansiyel Enerjisi...286 Dönen Bir Cismin Kinetik Enerjisi...286 Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Kaynakları...289 Yenilenebilir Enerji Kaynakları...289 Çözümlü Test...291 Çözümler...295 17. BÖLÜM: İTME VE MOMENTUM İtme ve Momentum...300 İtme...300 Momentum...302 İtme ile Momentum Arasındaki İlişki...304 Çarpışmalar...307 Momentum Korunumu...307 Enerjinin Korunumu...307 Hızların Korunumu...307 Momentum ve Kinetik Enerji Arasındaki İlişki... 311 Patlamalar...313 Roketler...314 Açısal Momentumun Korunumu...314 Çözümlü Test...317 Çözümler...322 18. BÖLÜM: OPTİK Optik...328 Işık Nedir? Nasıl Yayılır?...328 Tam Gölge - Yarı Gölge...328 Yansıma...329 Yansıma Kanunları...329
xi Düzlem Ayna...329 Düzlem Aynada Görüntü...330 Düzlem Aynanın Döndürülmesi...330 Düzlem Aynada Hız...331 Kesişen İki Düzlem Ayna Arasındaki Cismin Görüntü Sayısı...332 Paralel İki Düzlem Ayna Arasındaki Görüntü...332 Görüş Alanı...332 Çözümlü Test...334 Çözümler...339 Küresel Aynalar...342 Çukur Aynada Işınların Yansıması...342 Tümsek Aynada Işınların Yansıması...343 Çukur Aynada Görüntü...344 Tümsek Aynada Görüntü...344 Çukur Aynada Bağıntılar...345 Tümsek Aynada Bağıntılar...345 Özel Durumlar...345 Çukur Aynada Görüntünün Yeri...345 Tümsek Aynada Görüntünün Yeri...345 Çözümlü Test...347 Çözümler...351 Işığın Kırılması...354 Kırılma...354 Işığın Az Yoğun Ortamdan Çok Yoğun Ortama Geçişi...355 Işığın Çok Yoğun Ortamdan Az Yoğun Ortama Geçişi...355 Paralel Yüzlü Saydam Ortamdan Işınların Geçişi...356 Küresel Yüzeylerde Kırılma...356 Prizmalarda Kırılma...357 Tam Yansımalı Prizmalar...358 Görünür Derinlik...358 Serap Olayı...359 Beyaz Işığın Renklere Ayrılması...360 Çözümlü Test...365 Çözümler...369 Mercekler...373 Bir Merceğin Odak Uzaklığı...373 İnce Kenarlı Mercekte Işınların Kırılması...374 Kalın Kenarlı Mercekte Işınların Kırılması...375 İnce Kenarlı Mercekte Görüntü...376 Kalın Kenarlı Mercek...377 Merceklerde Bağıntılar...377 Göz Kusurları...377 Aydınlanma...378
xii Fotometreler...380 Çözümlü Test...382 Çözümler...387 19. BÖLÜM: ELEKTRİK Elektrik...392 Elektriklenme Çeşitleri...392 Topraklanma...393 İletken Kürelerde Yük Paylaşımı...394 Elektroskop...395 Özel Durumlar...396 Coulomb Kuvveti...397 Çözümlü Test...399 Çözümler...404 Elektrik Alanı...408 Eletrik Alan Çizgileri...409 Yüklü İletken Bir Kürenin Elektrik Alanı...410 Faraday Kafesi...412 Elektrik Potansiyel Enerji...412 Elektrik Potansiyeli ve Potansiyel Farkı...413 Yüklü Bir Kürenin Potansiyeli...414 Ortak Potansiyel...415 Eş Potansiyel...416 Çözümlü Test...417 Çözümler...422 Paralel Levhalar...426 Sığaçlar...429 Sığaçların Bağlanması...429 Sığaçların Seri Bağlanması...429 Sığaçların Paralel Bağlanması...430 Yüklü Bir Kondansatörün Enerjisi...432 Çözümlü Test...434 Çözümler...439 Elektrik Akımı...444 Direnç...444 Dirençlerin Bağlanması...445 Elektromotor Kuvveti...449 Pillerin Bağlanması...450 Pilin Ömrü...452 İki Nokta Arasındaki Potansiyel Farkının Bulunması...453 Zıt Elektromotor Kuvveti (ZEMK)'li Devreler...455 Çözümlü Test...457 Çözümler...462
xiii 20. BÖLÜM: DALGALAR Dalgalar...468 Titreşim Doğrultusuna Göre Dalgalar...468 Taşıdığı Enerjiye Göre Dalgalar...469 P - Dalgası...469 S - Dalgası...469 Love Dalgası...469 Rayleigh (Rayley) Dalgası...470 Depremin Büyüklüğü...470 Ses Dalgası...471 Sesin Şiddeti...471 Sesin Frekansı (Yüksekliği)...471 Sesin Tınısı...471 Sesin Yansıması ve Yankı...471 Sesin Kırılması...472 Doppler Olayı...472 Yay Dalgaları...474 Yansıma ve İletme...475 İnce Yaydan Kalın Yaya Gönderilen Atma...476 Kalın Yaydan İnce Yaya Gönderilen Atma...477 Frekans Karıştırıcılar...477 Kararlı Dalgalar...477 Su Dalgaları...478 Doğrusal Su Dalgaları...479 Dairesel Su Dalgaları...479 Su Dalgalarında Yansıma...479 Doğrusal Dalgaların Çukur Engelde Yansıması...480 Doğrusal Dalgaların Tümsek Engelde Yansıması...480 Doğrusal Dalgaların Düz Engelde Yansıması...481 Yayılma Hızı ve Periyodik Dalgalar...482 Su Dalgalarında Kırılma...482 Su Dalgalarının Mercek Şeklindeki Su Ortasından Geçişi...483 Su Dalgalarında Ayrılma...484 Su Dalgalarında Kırınım...484 Su Dalgalarında Girişim...485 Yol Farkının Geometrik Yoldan Hesaplanması...486 Faz Kavramı...486 Çözümlü Test...491 Çözümler...495 21. BÖLÜM: MANYETİZMA Manyetizma...500 1. Maddenin Manyetik Özelliği, Manyetik ve Manyetik Olmayan Maddeler...500 2. Manyetik Kutuplar...500 3. Manyetik Alan, Alan Şiddeti, Alan Çizgileri...500
xiv 4. Manyetik Akı, Manyetik Geçirgenlik...501 Manyetik Geçirgenlik...502 Yerin Manyetik Alanı...504 Elektrik Akımının Manyetik Etkileri...506 Akım Geçen Tele Manyetik Alanda Etkiyen Kuvvet...510 İçerisinden Akım Geçen Paralel İki Tele Etkiyen Kuvvetler... 511 Manyetik Alan İçinde Hareket Eden Yüke Etkiyen Kuvvet...513 Manyetik Alan İçinde Hareket Ettirilen İletkenler ve Oluşan Emk...516 Manyetik Akı Değişimi...517 Öz İndüksiyon...520 Maxwell Denklemleri...521 Alternatif Akımın Elde Edilmesi...521 Alternatif Akımın Etkin Değeri...522 Alternatif Akımın Etkileri...522 Alternatif Akım Devreleri...522 Sadece Kondansatörlü Devre...523 Dirençli ve Selfli Devre (RL Devresi)...524 Direnç ve Kondansatörlü Devre (RC Devresi)...524 Direnç, Self ve Kondansatörlü Devre (RLC Devresi)...525 Transformatörler...527 Elektronik Devre Elemanları...528 Transistör...529 Led...529 Fotodiyot...530 Fotodirenç...530 Çözümlü Test...531 Çözümler...535 22. BÖLÜM: MODERN FİZİK Modern Fizik...540 Işığın Yapısı...540 Elektromanyetik Teori...540 Işık Dalgalarının Girişimi...540 Saçak Aralığı (Δx)...541 Çift Yarıkta Girişimin Özellikleri...541 Tek Yarıkta Girişim (Kırınım)...542 Saçak Aralığı...542 Saçak Parlaklıkları...543 İnce Zarlarda Girişim...544 Hava Kaması...544 Çözme Gücü...546 Özel Görelilik...548 Michelson - Morley Deneyi...548
xv Zaman Ölçümü ve Eş Zamanlık...548 Zaman Genişlemesi...549 Uzunluk Büzülmesi...550 Göreli Enerji...551 Göreli Momentum...553 Kara Cisim Işıması...554 Fotoelektrik Olayı...555 Foton Enerjisi...555 Elektronvolt (ev)...555 Einstein'in Fotoelektrik Denklemi...556 Fotoelektron Sayısı...556 Fotosel Lamba ve Fotoelektrik Akımı...556 Fotosele Üreteç Bağlanması...556 Kesme Potansiyel Farkı...557 Compton Saçılması Olayı...561 Madde Dalgaları...562 Tanecik Modelinin Açıklayabildiği Olaylar...563 Çözümlü Test...565 Çözümler...568 Elektromanyetik Dalgalar...572 Elektromanyetik Spektrum...572 Radyo Dalgaları...572 Mikrodalgalar...572 Kızıl Ötesi Dalgalar...573 Görünür Işık Dalgaları...573 Mor Ötesi Dalgalar...573 X - Işınları...573 Gama Işınları...574 Elektromanyetik Dalgalarda Doppler Olayı...574 Atom Teorileri ve Enerji Seviyeleri...575 J.J Thomson Atom Modeli...575 Rutherford Atom Modeli...575 Bohr Atom Modeline Göre Yörünge Yarıçapları...577 Bohr Atom Modeline Göre Enerji Seviyeleri...577 Bohr Atom Modelinin Açıklayamadığı Olaylar...579 De Broglie Hipotezi...579 Heisenberg Belirsizlik İlkesi...580 Elektron Bulutu...581 Kuantum Sayıları...581 Atomların Uyarılması...583 Kendiliğinden Emisyon ve Uyarılmış Emisyon...585 Lazer...586 Lazer Işığının Özellikleri...586
xvi Maddenin Yapısı...586 İyonik Bağ...586 Kovalent Bağ...587 Apolar Kovalent Bağ...587 Polar Kovalent Bağ...587 Metalik Bağ...587 Çekirdeğin Yapısı...588 Radyoaktivite...589 Alfa (α) Bozunması...589 Beta ( ) Bozunması...589 Gama (γ) Bozunması...590 Yarı Ömür...590 Ortalama Ömür...590 Nükleer Enerji...591 Fisyon (Çekirdek Bölünmesi)...591 Füzyon (Çekirdek Kaynaşması)...591 Atomlardan Kuarklara...592 Karşıt Parçacık...592 Mezonlar...592 Parçacıklar Ailesi...593 Kuarklar...594 Yıldızlardan Yıldızsızlara...596 Güneş'in Yaşamı...596 Yıldızların Uzaklığı...597 Yıldızların Sıcaklıkları...598 Yıldızların Parlaklıkları ve Işınım Gücü...598 Salt Parlaklık...599 Gökadalar...600 Sarmal Gökadalar...600 Eliptik Gökadalar...600 Düzensiz Gökadalar...600 Kızıla Kayma...601 Evrenin Genişlemesi...602 Çözümlü Test...603 Çözümler...607 KAYNAKLAR...613
ALAN BİLGİSİ
1. BÖLÜM FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI
4 FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI Doğa olaylarından canlı varlıklarla ilgili olanlar biyolojinin, maddenin yapısal özellikleriyle ilgili olanlar kimyanın, maddenin yapısal özellikleri dışında kalan özellikler ve bunlar üzerinde gerçekleşen olaylar ise fiziğin konusudur. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde matematik vazgeçilmez bir dildir. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan uygulamalı bir bilim dalıdır. Bu bilim dalında çalışan bilim insanları fizikçi adını alırlar. Bir fizikçi, fizik biliminin sınanabilir, sorgulanabilir, yanlışlanabilir ve delillere dayandırılabilir olduğunu bilir. Aynı zamanda bilimsel bir bilginin her zaman mutlak doğru olmadığını unutmadan doğada gerçekleşen olayları inceleyerek bu olayların hem sebeplerini hem de sonuçlarını açıklamaya çalışır. Fizik, insan yaşamının her anında vardır. Bundan dolayı, fiziğin değişik alt alanları vardır. Bu alt alanların neler olduğu ve inceledikleri konular, aşağıda kısaca tanıtılmıştır. Mekanik Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler. Termodinamik Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve nasıl iletildiğini inceler. Manyetizma Dünya'nın manyetik alanını, manyetik maddelerden ve elektrik akımından oluşan manyetik alanı inceler. Atom Fiziği Atomların yapısını oluşturan unsurların birbirleriyle nasıl etkileştiğini inceler. Nükleer Fizik Atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler. Örnek Mekanik Nano teknoloji Nükleer fizik Uçakların uçurulması Optik Gök kuşağı Katı hâl fiziği Radyasyon Atom fiziği Yukarıda fiziğin alt alanları ile uğraştığı konular verilmiştir. Buna göre, alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır? A) Mekanik B) Nükleer fizik C) Optik D) Katı hâl fiziği E) Atom fiziği Optik Işıkla ilgili olayları, ışığın saydam ortamlardaki davranışını inceler. Elektrik Çözüm Uçakların uçurulması mekaniğe, radyasyon nükleer fiziğe, gökkuşağı optiğe, nano teknoloji atom fiziğine girer. Buna göre katı hâl fiziği boşta kalır. Cevap D Maddenin yapısındaki elektron ve protonların sahip olduğu elektrik yükleri ile bunların neden olduğu elektriksel alan ve elektriksel kuvveti inceler. Katı Hâl Fiziği Yoğun hâldeki maddelerin, elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceler.
5 FİZİĞİN DOĞASI Gözlem, bir olayla ilgili olarak duyu organları ya da araç ve gereçler kullanılarak yapılan incelemelerdir. Fiziksel bir olay, duyu organlarını güçlendirerek birtakım teknolojik araçlarla gözlenir. Fizikle ilgili bir olay iki tür gözlem yapılarak incelenir. Bunlardan ilki nitel gözlem, ikincisi ise nicel gözlemdir. Nitel gözlem, herhangi bir ölçme aracı kullanmadan beş duyu organı kullanılarak yapılan gözlem türüne denir. Bu gözlemler kesinlik ifade etmez, hata payı çoktur, yanıltıcıdır, güvenilir değildir. Duruma ve kişiye göre değişebilir. Objektif değildir. Nicel gözlem, duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılarak yapılan gözlem türüne denir. Duruma ve kişiye göre değişmez. Bilimsel önem taşır ve güvenilir bir gözlemdir. Bilimde en çok kullanılan gözlem çeşididir. Temel ve Türetilmiş Büyüklükler Kendi başına ifade edildiğinde bir anlamı olan büyüklüklere temel büyüklük denir. Temel Büyüklük Büyüklük Sembolü Birimi Ölçüm Aleti Kütle m kilogram (kg) Eşit kollu terazi Zaman t saniye (s) Kronometre Uzunluk, metre (m) Metre Sıcaklık T kelvin (K) Termometre Işık şiddeti I candela (cd) Fotometre Örnek Aşağıdakilerden hangisi nicel gözleme girmez? Akım şiddeti i Amper (A) Ampermetre A) Bileziğin kütlesini eşit kollu terazi kullanarak bulma Madde miktarı A Mole (mol) B) Kumaşın boyunu mezura kullanarak bulma C) Taşın hacmini su dolu dereceli silindir kullanarak bulma D) Suyun sıcaklığını parmağımızı içine sokarak bulma E) Afyon ile Ankara arasındaki karayolunun uzunluğunu otomobilin kilometre sayacı ile bulma Türetilmiş Büyüklükler Büyüklük Sembolü Birimi Ağırlık G Newton Kuvvet F Newton Enerji E Joule Çözüm A, B, C, E seçeneklerinde duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılmıştır. Ancak D seçeneğinde sadece duyu organları kullanılmıştır. Cevap D Güç İvme P a joule saniye metre saniye2 Hız v metre saniye Basınç P Newton metre2
6 Ölçmede Hata Ölçme sonuçlarının gerçek değerden farklı olması, ölçmede hata yapıldığı anlamına gelir. Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki farka ölçmede hata denir. Bu hataların kaynağı ölçme yöntemi, ölçümü yapan kişi, ölçme aracı ve ölçümün yapıldığı ortamdan kaynaklanabilir. Örnek Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki hatanın kaynağı aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Ölçme aracı B) Ölçme yöntemi C) Ölçümü yapan kişi D) Ölçümün birden fazla yapılması E) Ölçümün yapıldığı ortam Çözüm Ölçümün birden fazla yapılması ölçmedeki hata payını azaltır. Dolayısıyla ölçümün birden fazla yapılması ölçmede hatanın kaynağı olamaz. Cevap D Skaler ve Vektörel Büyüklükler Birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Fizikte, enerji, zaman, güç, ısı kütle, hacim, özkütle, sıcaklık vb. büyüklükler skaler büyüklüktür. Birim ve sayıya ilave olarak bir yöne de sahip olan büyüklükler ise vektörel büyüklük olarak adlandırılır. Hız, ivme, yer değiştirme, kuvvet, ağır lık, momentum vb. büyüklükler vektörel büyüklüklere örnektir. Örnek Aşağıdakilerden hangisi vektörel bir büyüklüktür? A) Güç B) Enerji C) Sıcaklık D) Hız E) Kütle Çözüm Vektörel büyüklükler birim ve sayı yanında yöne de sahip olan büyüklüklerdir. Güç, enerji, sıcaklık ve kütle sadece birim ve sayı ile ifade ediliyor. Hız ise birim ve sayı yanında yöne de sahiptir. Cevap D Hipotez Bilimsel bir problemin verilere dayalı olarak kurulan geçici çözüm yoludur. Bilimsel bir hipotez, incelenen probleme bir ölçüde cevap verebilmeli ve eldeki tüm verileri içermelidir. Bilimsel bir hipotezin bir takım deneylerle geçerli olup olmadığı test edilmelidir. Bundan sonra kontrollü deneyler yapılarak hipoteze dayalı tahminlerin dolayısıyla hipotezin geçerliliği ve doğruluğu araştırılır. Kontrollü deney, deney sonucunu etkileyecek koşullardan birini değiştirip diğerlerini sabit tutacak şekilde yapılan deneydir. Bilimsel bir problemin çözümünde takip ettiği yol sırasıyla şu şekilde olabilir: Problem belirlenir. Problemle ilgili veriler toplanır. Hipotez kurulur. Hipoteze dayalı tahmin yapılır. Kontrollü deney ve nicel gözlem yapılır. Doğrulanmıyorsa işlemlere baştan başlanır. Doğrulanıyorsa hipotez geçerlidir. Fizik bilimiyle ilgilenen bilim insanları, birtakım bilimsel bilgilere ulaşırken planlı ve sistemli bir şekilde çalışırlar. Bu süreçte fizikle ilgili ilke, kanun ve teorilere ulaşırken bilimsel çalışma yöntemi olarak bilinen bir yol izlerler. Bir bilim insanının kullandığı bilimsel yöntem, diğer bir bilim insanı tarafından kullanılan bilimsel yöntemden farklı olabilir. Bilimsel bir yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Olaylarla ilgili gözlem yapma 2. Sorular oluşturma aynı konuda önceden yapılan çalışmaları inceleme 3. Hipotezler kurma 4. Hipotezleri test etmek için bir takım deneyler tasarlama 5. Kontrollü deneyler yapma 6. Deney sonuçlarının tekrarlanabilirliğini kontrol etme verileri analiz etme ve önceden yapılan tahminlerle karşılaştırma 7. Verilerden sonuç çıkarma 8. Sonuçların hipotezleri ne ölçüde desteklediğine ve sonuçların literatürdeki bilgilerle ne ölçüde tutarlı olduğuna karar verme
7 Örnek Örnek Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez? A) Hipotezler kurma B) Verilerden sonuç çıkarma C) Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma D) Kontrollü deneyler yapma E) Olaylarla ilgili nitel ve nicel gözlem yapma Çözüm Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma bilimsel çalışma yöntemine girmez. Cevap C Bilimsel Teori ve Yasa Bilimsel bilgi türleri olarak bilinen "teori" ve "yasa"lar birbirinden oldukça farklı kavramlardır. Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgil genellemelerin açıklamasıdır. Büyük patlama ve atomun yapısıyla ilgili teoriler, bilimsel teoriye örnektir. Bilimsel yasa ise doğruluğu kanıtlanmış varsayımlar olarak tanımlanabilir. Bilimsel yasalara kütle çekim, kütle ve enerjinin korunumu örnek olarak verilebilir. Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır. Fakat bu şekilde de olsa bilimsel teoriler asla yasa olmaz. Bilimsel yasaların teorilerden daha üst düzey bilgi oldukları ve bilimsel teorilerin daha fazla deneysel destek buldukça bilimsel yasa oldukları yönündeki bilgiler, kesinlikle yanlıştır. 1. Coulomb... 2. Büyük patlama... 3. Enerjinin korunumu... 4. Modern atom... 5. Eylemsizlik... 6. Elektromanyetik... Yukarıda sıralanan yasa ve teorilerin tamamlanmasının sayısal dağılımı aşağıdakilerden hangisidir? Yasa Teori A) 3 3 B) 4 2 C) 2 4 D) 1 5 E) 5 1 Çözüm Coulomb yasası, enejinin korunumu yasası, eylemsizlik yasası, büyük patlama teorisi, modern atom teorisi, elektromanyetik teorisi. Buna göre yukarıda 3 yasa, 3 teori vardır. Cevap A ÖABT Çıkmış Soru Işık yılının birimi nedir? A) saniye B) metre / saniye C) metre D) metre / saniye 2 E) kilogram Çözüm: Işık yılı demek ışığın bir yılda aldığı yoldur. Dolayısıyla ışıkyılı uzunluğu ifade eder. Cevap C
8 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Fizik bilimi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sınanabilir. B) Delillere dayandırılabilir. C) Sorgulanamaz. D) Yanlışlanabilir. E) Gözlem ve deneylere dayandırılabilir. 4. I. Temel büyüklükler, kendi başına ifade edildiğinde anlamı olan büyüklüklerdir. II. Skaler büyüklükler, birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklerdir. III. Vektörel büyüklükler, birim ve sayının yanında yöne de sahip olan büyüklüklerdir. Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. Fiziğin uğraş alanına; I. Doğa olayları II. III. Canlıların üremesi Atomun yapısı verilenlerden hangileri girer? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 5. Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklüklerden biri değildir? A) Madde miktarı B) Akım şiddeti C) Işık şiddeti 3. Fiziğin alt alanları ile açıklamaları verilmiştir. Katı hâl fiziği Atomların yapısını oluşturan unsurların nasıl etkileştiğini inceler. D) Kütle E) Hacim Nükleer fizik Atom fiziği Mekanik Termodinamik Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler. Yoğun hâldeki maddelerin elektriksel manyetik esneklik ve optik özelliklerini inceler. Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve iletildiğini inceler. 6. Aşağıdaki temel büyüklüklerle ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır? Alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır? A) Katı hâl fiziği B) Nükleer fizik C) Atom fiziği D) Mekanik E) Termodinamik A) Işık yılı uzunluk birimidir. B) SI birim sisteminde sıcaklık birimi Kelvin'dir. C) Akım şiddeti birimleri onar onar büyür veya küçülür. D) Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. E) Işık şiddeti skaler büyüklüktür.
9 7. Aşağıdakilerden hangisi hem türetilmiş hem de vektörel bir büyüklüktür? A) Güç B) Sürat C) Kuvvet D) Enerji E) Potansiyel farkı 11. Aşağıda verilen büyüklük ile ilgili ölçme birimi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Madde miktarı mol B) Enerji joule C) Isı watt D) Akım şiddeti amper E) Kuvvet newton 8. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde... vazgeçilmez bir dildir. Yukarıdaki boşluğa aşağıdaki bilim dallarından hangisi getirilmelidir? A) Biyoloji B) Matematik C) Kimya D) Jeoloji E) Coğrafya 12. yol I. sürat zaman II. III. iş kuvvet yol iþ güç zaman IV. kuvvet kütle ivme V. akım şiddeti potansiyel farkı direnç 9. Nano teknoloji, fiziğin alt bilim dallarından hangisinin alanına girer? Yukarıdaki hangi türetilmiş büyüklük yanlış ifade edilmiştir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Atom fiziği B) Katı hâl fiziği C) Nükleer fizik D) Elektrik E) Manyetizma 13. 10. Aşağıdakilerden hangisi nitel gözleme bir örnektir? A) Ceketin kolunu mezura ile ölçmek B) Taşın hacmini dereceli silindire atarak bulmak C) Suyun sıcaklığını termometre ile ölçmek D) Deniz dalgalarının hareketine bakarak rüzgârın hızını bulmak E) Altın yüksüğün kütlesini eşit kollu terazi ile ölçmek I. Sadece beş duyu organını kullanarak yapılan incelemeye nitel gözlem denir. II. Suyun sıcaklığını dokunarak bulmak nitel bir gözlemdir. III. Eşit kollu terazi ile bileziğin kütlesini ölçmek nicel bir gözlemdir. Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
10 14. Aşağıdakilerden hangisi SI birim sistemlerinden biri değildir? A) Joule B) Saniye C) Metre D) Celcius E) Kilogram 18. Atom... Kütle çekim... Ohm... Coulomb... Elektromanyetik... Snell... Büyük patlama... 15. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez? A) Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma Yukarıdakilerden kaç tanesi teori ile biter? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 B) Verilerden sonuç çıkarma C) Hipotezler kurma D) Kontrollü deneyler yapma E) Olaylarla ilgili gözlem yapma 16. Fizikte yapılan deneylerde, I. Bağımsız değişken, II. Kontrol değişkenleri, III. Bağımlı değişken verilenlerden hangileri uygulanır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 19. Aşağıdakilerden hangisi türetilmiş bir büyüklük birimidir? A) Amper B) Saat C) Metre D) Ohm E) Kilogram D) II ve III E) I, II ve III 17. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Bilimsel yasa, doğruluğu kanıtlanmış varsayımlardır. B) Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili genellemelerin açıklamasıdır. C) Deneysel desteğe sahip olan teoriler yasa olur. D) Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır. E) Enerjinin korunumu bir yasa, büyük patlama bir teoridir. 20. Aşağıdakilerden hangisi enerji birimidir? A) Derece B) Kalori C) Fahrenheit D) Watt E) Kelvin
11 ÇÖZÜMLER 1. Fizik bilimi sınanabilir, delillere dayandırılabilir, sorgulanabilir, yanlışlanabilir, gözlem ve deneylere dayandırılabilir. Sorgulanamaz ifadesi fizik bilimi için söylenemez. Cevap C 2. Doğa olayları, atomun yapısı fiziğin, canlıların üremesi biyolojinin uğraş alanına girer. Cevap C 3. Nükleer fizik, atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler. Nükleer fiziğin açıklaması olmadığından nükleer fizik boşta kalır. Cevap B 11. Isı enerji çeşidi olup birimi joule'dir. Watt güç birimidir. Cevap C potansiyel farký 12. Akım şiddeti tir. direnç Dolayısıyla akım şiddeti Potansiyel farkı direnç ifadesi yanlıştır. Cevap E 13. I, II ve III ifadeleri genel bilgiler olduğundan hepsi doğrudur. Cevap E 4. Temel büyüklükler, kendi başına ifade edildiğinde anlamı olan büyüklüklerdir. I. yargı doğru. Skaler büyüklükler, birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklerdir. II. yargı doğru. Vektörel büyüklükler, birim ve sayının yanında yöne de sahip olan büyüklüklerdir. III. yargı doğru. Cevap E 5. Madde miktarı, akım şiddeti, ışık şiddeti ve kütle temel büyüklüklerdir. Hacim ise türetilmiş büyüklüktür. Cevap E 6. Akım şiddeti birimleri biner biner büyür veya küçülür. Dolayısıyla "Akım şiddeti birimleri onar onar büyür veya küçülür." ifadesi yanlıştır. Cevap C 7. Kuvvet hem türetilmiş hem de vektörel bir büyüklüktür. Cevap C 8. Matematik, fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde vazgeçilmez bir dildir. Cevap B 9. Nano teknoloji, atomun veya moleküllerin tek tek işlenerek birleştirilmesi sonucu istenilen ürünün elde edilmesine yönelik bir teknolojidir. Dolayısıyla nano teknoloji atom fiziğinin uğraş alanına girer. Cevap A 10. Nitel gözlem sadece duyu organları kullanılarak yapılan gözlemdir. Deniz dalgasının hareketine bakarak rüzgârın hızını bulmak nitel gözleme bir örnektir. 14. SI biriminde sıcaklık birimi Kelvin'dir. Dolayısıyla Celcius SI birim sistemlerinden biri değildir. Cevap D 15. Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma bilimsel yönteme girmez. Cevap A 16. Fizikte yapılan deneylerde bağımsız değişken, bağımlı değişken ve kontol değişkenlerinin her üçü de kullanılır. Cevap E 17. Bilimsel yasalar bilimsel teorilerden daha fazla bilgiye sahip değildir. Ayrıca daha fazla deneysel destek bulan bilimsel teoriler yasa olamaz. Cevap C 18. Atom teorisi, kütle çekim yasası, ohm yasası, Coulomb yasası, elektromanyetik teori, Snell yasası, büyük patlama teorisi Üç tanesi teori, üç tanesi yasadır. Cevap B 19. Amper, saat, metre, kilogram temel büyüklük birimidir. Ohm ise türetilmiş büyüklük birimidir. Cevap D 20. Derece celcius, fahrenheit, Kelvin sıcaklık birimidir. Watt güç birimidir. Kalori enerji birimidir. Cevap B Cevap D
2. BÖLÜM VEKTÖRLER
14 VEKTÖRLER Zaman, kütle, sıcaklık, iş, güç, elektrik yükü, enerji, sürat... gibi fiziksel büyüklerde yön ve doğrultu söz konusu değildir. Bu büyüklüklerin sayısal değeri ile birimi verildiği zaman, büyüklük hakkında yeterli bilgiye sahip oluruz. Bu tür büyüklüklere skaler büyüklükler denir. Skaler büyüklükler, pozitif ve negatif değerlerle ifade edilebilir. Örneğin kütle ve zaman gibi büyüklükler sadece pozitif değerle ifade edilir. Sıcaklık, enerji, elektrik yükü, elektiriksel potansiyel pozitif ve negatif değerlerle ifade edilir. Kuvvet, ağırlık, elektrik alanı, hız, ivme... gibi fiziksel büyüklükler yönlü büyüklüklerdir. Bu tür büyüklüklerin sayısal değeri ve birimi verildiği zaman büyüklük hakkında yeterli bilgiye sahip olamayız. Başlangıç noktası büyüklüğü yönü ve doğrultusu ile ifade edilen büyüklüklere vektörel büyüklük denir. Aktara gidip "200 gram kekik verir misiniz?" dediğimiz anda, aktar başka hiçbir şey sormadan kekiği tartıp verir. Burada 200 g kekiğin kütlesidir ve skaler büyüklüktür. Saatte 250 km giden bir hızlı trenin yönü belirtilmemişse bu trenin nereye gittiği tam olarak ifade edilemez. Trenin hızının büyüklüğü kadar yönünün de önemi vardır. Yönlendirilmiş doğru parçasına vektör adı verilir. Bir vektörün dört elemanı vardır. Bunlar: 1. Yön 2. Doğrultu 3. Başlangıç noktası 4. Şiddet Kuvvet Birimleri S I (Metre Kilogram Saniye) birim sisteminde Newton (N)'dir. CGS (Santimetre Gram Saniye) birim sisteminde dyn'dir. 1 kilogram kuvvet (kg f) 9.8 Newton (N)'dir. Bileşke Kuvvet İki ya da daha fazla kuvvetin yerine geçen ve bu kuvvetlerin gösterdiği etkinin aynısını gösteren bir tek kuvvete bileşke kuvvet; kuvvetlerin her birine ise bileşke kuvvetin bileşenleri denir. Örnek Çözüm Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi skaler bir büyüklüktür? A) Hız B) Sürat C) Ağırlık D) İvme E) Kuvvet yer deðþ i tirme Hz ý, yer değiştirme vektörel bir zaman büyüklük, zaman skaler büyüklüktür. Vektörel büyüklüğün skaler büyüklüğe oranı yine vektörel bir büyüklüktür. yol Sürat, yol (uzunluk) skaler büyüklük, zaman zaman skaler büyüklüktür. Skaler büyüklüğün skaler büyüklüğe oranı skaler bir büyüklüktür. Ağırlık kütle yer çekimi ivmesi Başlangıç noktası Şiddeti Yönü Doğrultusu Kütle skaler, yer çekimi ivmesi vektörel bir büyüklüktür. Skaler büyüklük ile vektörel büyüklüğün çarpımı vektörel bir büyüklüktür. Cisimlerin hareket durumlarını veya şekillerini değiştiren etkiye, kuvvet denir. Uygulandığı cismin şeklini değiştirmesi ve esnek cisimlerin uzayıp sıkışması gibi olaylar, kuvvetin statik etkisinin sonuçlarıdır. Duran cismi hareket ettirmesi, hareket hâlindeki cismin hızında değişiklik yapması, kuvvetin dinamik etkisinin sonuçlarıdır. Kuvvet vektörel bir büyüklüktür.bundan dolayı vektörlerle ilgili bütün özellikler kuvvetler için de geçerlidir. Kuvvet " F sembolüyle gösterilir ve dinamometre ile ölçülür. hz ý Ývme ifadesinde hız vektörel, zaman skaler zaman büyüklüktür. Vektörel büyüklüğün skaler büyüklüğe oranı vektörel bir büyüklüktür. Kuvvet Kütle ivme ifadesinde kütle skaler, ivme vektörel bir büyüklüktür. Skaler büyüklük ile vektörel bir büyüklüğün çarpımı yine vektörel bir büyüklüktür. Cevap B