Trafik Psikolojisi ve Kamu Politikaları
Trafik Kazaları Ölümlü-Yaralanmalı Kazalar 25,5 74,5 Yerleşim Yeri İçinde Yerleşim Yeri Dışında
80 Ölümlü-Yaralanmalı Kazalar 70 60 66,7 62,8 50 40 30 37,2 33,3 20 10 0 Ölen (3685 Kişi) Yaralanan (274829 Kişi) Yerleşim Yeri İçinde Yerleşim Yeri Dışında
Ölenler 17,7 42,8 39,5 Sürücü Yolcu Yaya
Ölenler Yaralananlar 23 29,8 77 70,2 Erkek Kadın Erkek Kadın
100 Kazaya Neden Olan Kusurlar (183.030 Kusur) 90 88,7 80 70 60 50 40 30 20 10 0 9 1 0,9 0,4 Sürücüden Yayadan Yoldan Taşıttan Yolcudan
60 Kazaya Karışan Taşıtlar (251.729 Adet) 50 40 30 20 10 0 Kazaya Karışan Taşıtlar (251.729 Adet) Otomobil Motosiklet Kamyonet Kamyon Minibüs Otobüs Diğer
İnsan Faktörü Kaza yatkınlığına ilişkin farklılıklar Sürücü performansı, sürücünün fiziksel ve zihinsel kapasitesine bağlı olarak ne yapabileceği. o Dikkat kaynaklarının yönetimi, o Tepki süreleri, o Bilgi işleme kapasitesi vs. Sürücü davranışı, sürücünün büyük ölçüde kültürel ve sosyal etmenlere bağlı olarak ne yaptığı. o Tutum ölçekleri
Yedi temel alanda insan faktörü çalışmaları; Lester (1991) o Psikomotor yetenekler, o Algılama tarzı, o Bilişsel beceriler, ölçümleri o Performans ölçümleri, o Kişilik, o Sosyal ve ailesel faktörler, faktörler o Tutumlar. yetenek ve beceri sosyal ve tutumsal Kaza yatkınlığı?
Yöntemsel Meseleler Doğrudan/Doğal Gözlem o Emniyet kemeri kullanımı o Takip mesafesi o Hız tercihi Sürüş Simülasyonu Bilişsel ve fizyolojik ölçümler o Sürücü durumu (yorgunluk, stres, alkol kullanımı, vb.) o Görev zorluğu o Yönerge vb. üzerinde değişimleme ile ortaya çıkan bireysel farklılıklar Özbildirim tarzı ölçekler o Maruz kalma (örn; yılda gidilen kilometre) o Deneyim (örn; ehliyet aldıktan sonra geçen süre)
Sürücü Davranışı Anketi Hatalar, «amaçlanan sonuca ulaşmada planlanan davranışların başarısızlığı» Nadiren otoban kullanan ve kendilerini görece olarak emniyetsiz ve hata yapmaya açık olarak değerlendiren duygudurumlarının sürüşlerini etkilediğini söyleyen sürücüler İhlaller, «potansiyel olarak tehlikeli sistemlerin güvenli biçimde sürdürülebilmesini sağlayan uygulamalardan kasti olarak sapma» Maruz kalma düzeyi yüksek genç sürücüler Erkek sürücüler Duygudurumlarının sürüşlerini etkilediğini belirtenler Kusurlar, «sadece yapan kişiye utanç ve sıkıntı veren eylemler» Nadiren otoban kullanan ve kendilerini görece olarak emniyetsiz ve hata yapmaya açık olarak değerlendiren duygudurumlarının sürüşlerini etkilediğini söyleyen sürücüler Kadınlar
Genel Sosyal Sapkınlık ve Sürücü Davranışı GSS GSS GSS Kaza Yatkınlığı Yaş Erkek Kadın Suç İşleme GSS GSS Kazaya Karışma Hız Tercihi Sapkın Sürüş Eylemi
Yaş Cinsiyet İhlal Eğilimi Kazaya Karışma Maruz Kalma Sosyal Sapkınlık
Sürüş ihlallerine ilişkin tutumlar Az ihlalde bulunanlar X Çok ihlalde bulunanlar Sürüş ihlali gerçekleştirmeye ilişkin niyetler üzerinde öznel norm, davranışa ilşkin tutumlardan daha güçlü bir belirleyici İki ek bileşen: Ahlaki norm ve Öngörülen Pişmanlık Genç Sürücü X Yaşlı Sürücü Vogel ve Rothengatter (1984) hız tercihi o Dört güdüsel etmen Sürüş zevki Trafik riski Sürüş süresi Giderler
Emniyet kemeri kullanımına ilişkin tutumlar Mantıksal eylem modeli + Alışkanlık (Wittenbraker, Gibbs ve Kahle, 1983) Crossed-lagged panel correlation analysis Davranışa İlişkin Tutumlar Davranış Niyeti Davranış Öznel Normlar Alışkanlık
Sürüş Davranışını Değiştirmek McKenna ve Lewis (1991) o Bellek izleme stratejileri / uyuşmayan bilginin erişimini kolaylaştırma o Kontrol edilebilirlik / nesnel ölçütlerin varlığı o Duygudurum değişimleme / depresif gerçekçilik Geribildirim vermek - Çok basamaklı bir sistemin ilk basamağı o geribildirim + hız kontrol sistemi + polis programı (van Houten ve Nau, 1983) Nau, van Houten, Rolider ve Jorah (1993) Anket Rehber Bireysel Geribildirim Araç Tavsiyesi Herkese Açık Geribildirim Polis Kampanyası Tanıtımı
Davranışı değiştirmek, tutum değişimine yol açar? (Festinger, 1957) o Güvence kartı taşımak o Halka açık olarak sözel bağlılık belirtmek o Araca çıkartma yapıştırmak Cope ve Grossnickle, 1986 / farkındalık kadar etkili değil Thyer ve Geller, 1987 / yolcu güvenliğini düşünmek (daha sonra gelecez) Geller, Kalsher, Rudd ve Lehman, 1989 / teşvik + bağlılık Ludwig ve Geller, 1991 / bağlılık emniyet kemeri kullanımını arttırıyor
Kamu Politikası Oluşturma Politika Oluşturmanın Analitik Bir Modeli / (Elvik ve Veisten, 2005) 1. Otoyol güvenliğinde sorun nedir? 2. Güvenliği arttırmaya dönük belirlenen hedefler ölçülebilir mi? 3. Güvenliği sağlamada hangi önlem daha fazla katkı sağlar? 4. Güvenlik önlemlerinin belirlenmesinde ve uygulanmasında kısıtlılıklar nelerdir? 5. Alternetif bir politika üretmek 6. Güvenlik önlemlerinin beklenen etkilerini tahmin etmek 7. Tahminlerin belirsizliği nasıl giderilebilir? 8. Politika üzerinde düzenleme yapmak 9. Gelecekteki politikalar için önlemlerin etkilerini değerlendirmek
Güvenlik Önlemlerini Araştırmak Yol Güvenliği Önlemlerinin El Kitabı (Elvik, Hoye, Vaa, Sorensen, 2009) o Farklı alanlarda 128 önlem Trafik sisteminin teknik alanlarında psikolojinin katkısı o Tepki süreleri o Bilişsel kapasite, vb. Örn., Otoyollar
Önlemlerin olası etkilerini tahmin etmek (6. Aşama) o Akıllı Hız Adaptasyonu o Akıllı Hız Kontrolü o Şerit Değiştirme Uyarısı o Yorgunluk İzleme Yol güvenliği önlemlerinin etkilerini değerlendirme (9. Aşama) o Deneysel çalışmaları yaygınlaştırmak