sorular-sorular-sorular

Transkript

1 İNSAN ÇEŞİTLİLİĞİ

2 sorular-sorular-sorular Erkeklerin matematik becerisi kadınlardan daha fazla mıdır? Duygusal emek nedir ve neden kadınlarda daha yaygındır? Bireyci kültür ile toplulukçu kültür arasında ne fark vardır? Türkiye hangi kategoridedir?

3 sorular-sorular-sorular Bir kültürdeki insanlar başka kültürlerden insanların yüz ifadelerini anlayabilirler mi? Toplulukçu kültürlerde insanlar daha mı çok uyma gösterirler? Japon işletmelerindeki yönetim tarzı toplulukçu liderlik midir?

4 Psikoloji araştırmaları niçin çeşitli kültürleri ele almalıdır? Psikolojinin ilgilendiği pek çok konu (davranışlar, zihinsel süreçler) kültürden etkilenmekte, kültüre bağlı olarak değişmektedir. Kadınlar-erkekler, Farklı kültürel-etnik gruplar arasında benzerlikler ve farklılıklar vardır.

5 Toplumsal cinsiyet farklılıkları Toplumsal cinsiyet kalıpyargıları Kadınların ve erkeklerin sahip olduğu varsayılan özellikler hakkındaki inançlar. Toplumsal cinsiyet rolleri Belirli bir bireyden cinsiyetine uygun olarak beklenen davranışlar.

6 Toplumsal cinsiyet ve bilişsel beceriler Maccoby ve Jacklin, 1974 kadınlar sözel, erkekler matematik yetenekte daha iyi. Hyde ve ark., 1998 Amerikan kültüründe sözel yetenek açısından cinsiyete bağlı bir fark yok. Mekânsal yetenek (örn. bir nesnenin belirli bir şekilde hareket ettirildiğinde alacağı görünümü zihinden tahmin etme) açısından erkekler daha iyi.

7 Toplumsal cinsiyet ve bilişsel beceriler Stanford-Binet ve WAIS kullanılan zeka ölçümlerinde cinsiyet farkı yok. Bilişsel yetenekler açısından cinsiyet farkı az. Farkın gerçekten biyolojik cinsiyetten kaynaklandığı kesin değildir. Kadınlarda matematik kaygısı saptanmıştır.

8 Toplumsal cinsiyet ve duygu Kadınlar sezgileri güçlü, duygusal, içgörüsü gelişmiş, duygularının farkında mı? Duygu iletme: Duygu mesajının gönderilmesi Başka birinin duygu mesajının anlaşılması Hall, 1984 Kadınlar yüz ifadelerini beden ipuçlarını ve ses tonlarının anlamlarını çözmede erkeklerden daha iyi.

9 Niye? Bakım verme rolünün yarattığı duyarlılık Dişilere özgü genetik programlama Erkeklerin sosyal gücü fazla kadınlar güçsüz oldukları için daha duyarlılar. Geleneksel olarak kadınların daha fazla istihdam edildiği işlerde (örn. Hizmet sektöründe) çoğunlukla duygu ifadesi kullanmaları, kontrol etmeleri ve duruma göre değiştirmeleri istenir duygusal emek

10 Toplumsal cinsiyet ve sosyal davranış Saldırganlık Erkekler kadınlardan hem sözel (alay, aşağılama, tehdit ) hem de fiziksel (vurma, tekmeleme) açıdan daha saldırgan Niçin? Biyolojik Testosteron Toplumsal normlar

11 Toplumsal cinsiyet ve sosyal davranış Yardım etme davranışı Erkeklerin yardım etme eğilimi kadınlara kıyasla daha fazla Ne zaman? Kahramanlık, cesaret gerektiren, muhtaç olanın kadın olduğu ya da izleyicilerin bulunduğu durumlarda Kadınlar daha yardımsever de olabilir. Ne zaman? Sevilen birinin ihtiyacı olduğunda, bakım verme, rahatlatma, ilgi ve sevecenlik gereken durumlarda Kimin daha yardımsever olduğu yardım türüne göre değişir

12 Toplumsal cinsiyet ve sosyal davranış Uyma davranışı Kişinin kendi tercihlerine rağmen istemli olarak sosyal normlara göre hareket etmesi Kadınlar biraz daha eğilimli. Ancak, tutarsız bulgular var.

13 Toplumsal cinsiyet ve sosyal davranış Liderlik Neden liderler genellikle erkek? Liderlik tarzlarının farklı olması? Erkekler daha otoriter, kadınlar daha demokratik??? Hem kadınlar hem de erkekler yetenekli, etkili, övülen ve işin gereklerini yerine getirebilen liderler olabilirler. Peki o zaman niye az sayıda kadın lider var? Liderlik rolü hakkındaki kalıpyargılarla cinsiyet kalıpyargılarının çelişmesi Kadınların geleneksel rollerinin sürmesi

14 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültürel farklılıklar Yaşam tarzı Kültür şoku : alışık olunmayan yaşam biçimiyle karşılaşıldığında görülen kişisel yönelim bozukluğu

15 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Irk ve etnik köken Irk: Bazı biyolojik ve genetik benzerlikleri paylaşan kendi aralarında üreyen bir türün (insanların) alt evreni Irk, kimliğin önemli bir parçası psikoloji için önemli. Ancak, çağdaş dünyada neye dayanarak tanımlanacağı karışık.

16 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Irk biyolojik kalıtım ile ilgili Irk grubu yanısıra, Etnik köken bir grup insan tarafından paylaşılan ortak kültürel mirasa (ortak atalar, dil, din, geleneksel sosyal uygulamalar) işaret eder.

17 Etnik kimlik Benlik kavramının kişinin kendini belirli bir etnik grubun üyesi olarak özdeşleştirmesine dayanan yönüne işaret eder.

18 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültür Bir toplumda üretilen sanat, buluşlar, edebiyat ve tüketim malları Bir toplumda kuşaktan kuşağa aktarılan ortak inançlar, değerler, tutumlar, gelenekler ve davranışlar gibi soyut süreçler Altkültürler Bir toplumdaki nüfusun bazı kısımlarını ayırdeden kültürel örüntüler

19 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültürler Güç mesafesi, sosyal yapının en üstünde bulunanlar ile en altında bulunanlar arasındaki mesafe Belirsizlikten kaçınma, sonuçları bilinmeyen durumlardan kaçınma eğilimi açısından sınıflanabilirler (Hofstede, 1980)

20 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Bireycilik-toplulukçuluk Bireyci kültürde üyeler çok farklı birey ve grupla ilişki içindedir. Toplulukçu kültürde grup temel birimdir; grup bağlılığı desteklenir. Toplulukçu kültürde bireyler benzer koşullardadır, aynı amaç ve kaderi paylaşan diğerleriyle ilişki içindedir. Araştırmacıların çoğu farklı bir kültürde çalışırken (teori ve uygulamada) çeşitli sorunlarla karşılaşır.

21 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültür ve biliş Kategorilendirme Kategori oluşturmanın bazı evrensel yönleri vardır. Örn. Renk, biçim kategorileri Kültürel yaşantılar farklılaştığında kategorilendirmede de farklar olabilir. Bellek Uyaranın o kültür için önemi ve anlamına göre kültürel farklılıklar saptanabilir.

22 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Akademik performans Çeşitli kanıtlar bu konudaki kültürel farkları açıklamakta eğitim sisteminin doğasının önemini göstermiştir.

23 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Yüklemeler (Nedenleri atfetme) Temel atıf hatası Başkasının davranışında içsel nedenlerin önemini abartma eğilimi Kendini kayırma Başarılı iseler içsel, başarısız ise dışsal nedenlerin rolünü abartma Ancak, kültürlerarası geçerliliği yoktur.

24 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültür ve duygu Belirli uyaranlar her kültürde benzer duygulanımlara yolaçar. Ancak, kültür bireylerin duygusal deneyimlerinin biçimlenmesine katkıda bulunur. Toplulukçu diğeri odaklı, grup bağlılık ifade eden duygu sözcükleri (sempati, empati) Bireyci kendi odaklı duygu ifadeleri (üzüntü, kızgınlık v.b.)

25 Duyguların iletilmesi Evrenselci görüş (C.Darwin ve izleyicileri) her kültürde belli duyguların ifadesinde yüzün aldığı biçim aynıdır. Kültürel öğrenme duygulara ilişkin yüz ifadeleri her kültürün kendi için de öğrenilir. Bu yüzden kültürden kültüre farklılık gösterir.

26 Temel duygulara ilişkin yüz ifadeleri gerçekten evrenseldir. Farklılık ifade etme kurallarındadır: İnsanların duygularını yüz ifadeleriyle belli etmenin uygun olduğu koşullara işaret eder. Duygusal yüz ifadelerinin nasıl, ne zaman ve niçin gösterildiğine ilişkin kültüre özgü kurallar.

27 Diğer sözel olmayan iletişim biçimleri El-kol hareketleri, selamlaşma ifadeleri, göz teması v.s. Kültürlerden kültüre farklıdır.

28 KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültür ve sosyal davranış Saldırganlık Bazı kültürlerde saldırganlık daha fazla. Saldırgan olmayan kültürler çoğunlukla toplulukçu. Bireyci toplumlarda kendin için ayakta kal anlayışı daha yaygın. Cinsiyet açısından erkeklerde saldırganlığın daha fazla olduğu kültürlerarası çalışmalarda desteklenmiş.

29 Yardım etme davranışı Toplulukçu kültürlerde daha fazla Uyma davranışı Bazı araştırmalara toplulukçu kültürlerde daha fazla olduğunu gösteriyor ama Liderlik Farklı kültürlerde farklı liderlik davranışları gözlemlenebilir.