Ekonomik Görünüm ve Tahminler: Mart 2013 ZAYIF CANLANMA Zümrüt İmamoğlu* ve Barış Soybilgen 19.03.2013 Yönetici Özeti Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 2,3 arttı. İhracat miktar endeksi yüzde 0,4 azalırken ithalat miktar endeksi yüzde 5,7 oranında arttı. SÜE de Ocak ayındaki artış 4. çeyreğe kıyasla büyük bir canlanmaya işaret etmezken, dış ticaretin büyümeye katkısı da şimdilik negatif görünüyor. Tüketim ve yatırımdaysa canlanmaya dair küçük işaretler var. Betam ın 2013 birinci çeyrek için ilk büyüme tahmini çeyrekten çeyreğe yüzde 0,5. Bu tahmine göre bir önceki yılın aynı dönemine göre 1. çeyrek büyüme oranını yüzde 3,0 olarak hesaplıyoruz. 2012 yılı için büyüme tahminimizi ise yüzde hala yüzde 2,6. Ocak ayında dış ticaret açığı geçen senin aynı ayı ile hemen hemen aynı seviyedeydi. Cari açıkta da çok fazla bir değişiklik olmadı. 2012 sonunda revizyonlar sonrası 46,9 olan 12 aylık cari açık toplamı Ocak ayında 46,8 milyar dolar oldu. Betam 2012 yılı sonunda cari açığın yüzde 5,9 olduğunu, birinci çeyrek sonunda ise yüzde 5,8 olacağını tahmin ediyor. * Dr. Zümrüt İmamoğlu, Betam, Uzman Araştırmacı. zumrut.imamoglu@bahcesehir.edu.tr Barış Soybilgen, Betam, Araştırma Görevlisi baris.soybilgen@bahcesehir.edu.tr Tablo1. Betam ın GSYH ve Cari Açık Tahminleri GSYH büyüme, reel (bir önceki çeyreğe göre, mea*) GSYH büyüme, reel (geçen yılın aynı çeyreğine göre, tea**) 2012 4. Çeyrek Tahmin Kaynak: Betam. *mea: mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış. **tea: takvim etkilerinden arındırılmış. 2013 1. Çeyrek Tahmin 0,6 0,5 2,4 3,0 Cari Açık (yıllık) 5,9 5,8 2012 Yıllık Tahmin GSYH büyüme, reel (yıllık) 2,6 Ekonomi büyümeye devam ediyor ama istenildiği kadar canlı değil Sanayi Üretim Endeksi ndeki revizyondan sonra 4. çeyrekte 3. çeyreğe kıyasla daha iyi bir toparlanma olduğunu görüyoruz. 3. çeyrekte yüzde 0,6 oranında azalan sanayi üretimi 4. çeyrekte yüzde 0,7 oranında arttı. Ocak ayında ise aylık bazdaki artış Aralık ayındaki düşüşü tam olarak telafi etmiş değil. Çeyreklik bazda ise Şubat ve Mart aylarında artışlar devam etmezse SÜE yatay seyredebilir. www.betam.bahcesehir.edu.tr 1
Öte yandan Ocak ayında ithalattaki artışlar Aralık ayındaki düşüşleri telafi etmiş görünüyor. Çeyreklik bazda altın hariç ithalatta artış devam ediyor. Özellikle yatırım malı ithalatı 1. çeyrekte yatırımlarda güçlü bir canlanma görülebileceğine işaret ediyor. Aramalı ithalatındaki artışlar da bunu destekliyor. Ancak ithalattaki artışın ihracattaki artıştan yüksek seyretmesi dış ticaretin büyümeye katkısının negatif olmasına neden oluyor. 4. çeyrekte ihracattaki düşüş ağırlıklı olarak altın ticaretinin sona ermesinden kaynaklanmıştı. Ancak Ocak ayında altın dışı ithalat artış hızının ihracatı geçtiğini görüyoruz. Tüketim tarafında ağırlığın dayanıksız tüketim mallarındaki artıştan geldiğini ancak dayanıklı tüketim malı imalatının iki çeyrektir azaldığının altını çizmek gerekiyor. Dayanıklı tüketim malı imalatı pozitife dönmeden tüketimde gerçek bir canlanmadan bahsetmek zor. Binek otomobil üretiminde de Ocak ayında artış olsa da çeyreksel bazda azalma var. Öte yandan tüketici güven endeksinde ise Ocak ayında yatay seyir görüyoruz. Ocak ayı göstergeleri ekonomide büyümenin devam ettiğine işaret ediyor ancak henüz güçlü bir canlanma işareti yok. Göstergeler daha çok dış talebe dayalı bir büyümeden iç talebe dayalı büyümeye geçiş döneminde olduğumuzu ima ediyor. Betam ın birinci çeyrek için ilk büyüme tahmini çeyrekten çeyreğe yüzde 0,5. Buna paralel olarak geçen yılın aynı çeyreğine göre büyümeyi yüzde 3,0 olarak hesaplıyoruz. 2012 yılı 4. çeyrek yıllık ve yılın bütününe yönelik büyüme tahminimizde revizyona gitmedik. Bunlar sırasıyla hala çeyreklik yüzde 2,4 ve yıllık yüzde 2,6 düzeyinde. Geçiş dönemi Ekonomide iç talebi canlandırmaya yönelik politikaların etkileri yavaş yavaş görünüyor. Kredi artış hızı arzulanan yüzde 15 in üzerinde seyrederken tüketim ve yatırımlar da sınırlı ölçüde canlanıyor. Ancak bu canlanma ithalatı artırırken henüz üretime tam olarak yansımış değil. İhracat artış hızının ithalat artışının gerisinde kalması ise Merkez Bankası nın dış talepteki artış kadar iç talep canlanmasına izin verme ve bu sayede dengeli büyüme planına darbe vurabilir. Betam birinci çeyrek sonunda cari açığın GSYH a oranının 2012 sonundaki 5,9 oranına yakın yüzde 5,8 seviyesinde gerçekleşeceğini tahmin ediyor. İç talepte canlanma güçlenirse cari açıkta da artışlar görülecektir. Ancak göstergeler şimdilik canlanmanın zayıf kaldığına işaret ediyor. Özel tüketim harcamalarında belirsizlik Tüketim malı ithalatı ve dayanıksız tüketim malı imalatı Aralık ayındaki düşüşün ardından Ocak ayında sırasıyla yüzde 8,3 ve yüzde 2,0 arttı. Dayanıklı tüketim malı imalatı ise genel olarak düşüş trendini devam ettiriyor. Tüketici güven endeksi ise Şubat ayında çok küçük bir düşüş yaşadı ve yüzde 0,1 azaldı. Özel tüketim vergisi (ÖTV) gelirleri Ocak ayında yüzde 3,7 arttı ama aynı ay özellikle sigara üzerindeki vergiler de yükseldiği için ÖTV gelirlerindeki artış, tüketimdeki canlanmayla ilgili bize kesin bir işaret vermiyor. Genel olarak Şubat ayı tüketim ve ithalat verilerini görmeden 2013 1. çeyrekteki özel tüketim harcamaları ile ilgili bir şey söylemek zor. www.betam.bahcesehir.edu.tr 2
Yatırım harcamaları artıyor Cari açık 1. çeyrekte yatay Reel kesim güven endeksi Şubat ayında yüzde 3,0 yükseldi. Yatırım malı ithalatı ile yatırım malı imalatı Aralık ayındaki düşüşlerin ardından, Ocak ayında biraz toparlanmışa benziyor. Kapasite kullanım oranı aşağıya doğru dalgalı seyrini koruyor. SÜE Ocak ayında yüzde 2,3 artması 2013 1. çeyrek için iyi bir öncü işaret ama Aralık ayında yüzde 3,5 düştüğünü hesaba katarsak Şubat ayı verilerini görmeden 2013 1. çeyrek hakkında kesin bir kanıya varmak zor. Buna rağmen Yatırım malı imalatı ve ithalatı önümüzdeki aylarda bulunduğu seviyeyi koruyabilirse özel yatırım harcamalarının 2013 1. çeyreğinde GSYH a pozitif katkı yapacağını söyleyebiliriz. Net ihracat 2013 1. çeyrek itibariyle negatife dönebilir Şekil 2 TÜİK in açıkladığı mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış ihracat ve ithalat miktar endekslerini gösteriyor. 2013 Ocak ayında bir önceki aya göre ihracat miktar endeksi yüzde 0,4 artarken ve ithalat miktar endeksi sırasıyla yüzde 5,7 arttı. 2011 2. çeyrek ile 2012 3. çeyrek arasında çeyreklik bazda net ihracat reel GSYH a hep pozitif katkı yapıyordu. Bu trendin 2013 1. çeyrek itibariyle bitmesi olası. Turizm rakamlarında yapılan revizyonla beraber 2012 yılı cari açığı 46,9 milyar dolara indi. Böylece Betam ın 2012 yıl sonu cari açık tahmini yüzde 5,9 a revize edildi. Ocak ayında geçen senenin aynı ayına göre dış ticaret açığında çok küçük bir artış oldu; 7,1 milyar dolardan 7,3 milyar dolara çıktı. Cari açık ise geçen sene ile hemen hemen aynı düzeyde 5,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Altın ticareti ise önemini yitirdi. Ocak sonunda 12 aylık cari açık 46,8 milyar dolar oldu. Baz etkisinin geçmesi ve ekonomide beklenen güçlü canlanma yerine daha zayıf bir büyüme rejiminin devam ediyor olması cari açığın yatay seyre geçmesine neden oluyor. Betam 2012 sonunda 5,9 olan cari açığın GSYH a oranının birinci çeyrek sonunda yüzde 5,8 de kalacağını tahmin ediyor. www.betam.bahcesehir.edu.tr 3
Tablo 2. Ekonomik göstergelerin aydan aya ve çeyrekten çeyreğe değişimleri (Reel ve MEA) 2012 4. 2013 1. Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Ekonomik Göstergeler Çeyrek Çeyrek İhracat 1,0-4,1-4,1-0,4 ** -2,1-4,6 İthalat -2,4 4,2-5,9 5,7 ** -1,8 2,9 Ara malı ithalatı 3,4 5,2-11,9 11,1 ** -0,8 3,7 Tüketim malı ithalatı 6,0 5,4-17,4 8,3 ** 2,5-3,3 Yatırım malı ithalatı 10,1 4,5-17,1 27,0 ** 6,8 13,4 Altın hariç İhracat* 2,5 4,7-7,8 5,3 ** 3,6 1,2 Altın hariç İthalat * 1,2 4,1-11,6 10,3 ** 0,6 2,8 Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) 0,1 0,9-3,5 2,3 ** 0,7 0,2 Dayanıksız tüketim malı imalatı -2,1 0,0-0,3 2,0 ** -0,3 1,8 Dayanıklı tüketim malı imalatı -7,5 7,1-9,3-0,6 ** -0,9-4,8 Ara malı imalatı 1,4 2,7-6,2 3,3 ** 2,4-0,1 Yatırım malı imalatı 3,7-1,0-2,2 2,0 ** 2,4 0,2 Kapasite Kullanım Oranı (KKO) 0,7-0,9 0,3-0,5 0,2-0,2-0,7 Dayanıksız tüketim malı imalatı 0,3 0,2 0,1 0,8 0,6 0,5 1,7 Dayanıklı tüketim malı imalatı -0,9-1,3-0,2 0,9-0,4-2,2 0,3 Ara malı imalatı 0,3-0,5 1,6-1,5 0,0 0,1-0,9 Yatırım malı imalatı 0,5-0,3 2,2-1,1 1,1 0,7 1,4 Beklenti Göstergeleri Tüketici Güven E. (TUIK) -1,7 4,3 0,4 1,6-0,1-1,6 3,2 Reel Kesim Güven E. 4,5 0,8-1,0-2,4 3,0 4,6-1,4 Finansal Göstergeler İMKB 100 0,3 5,4 5,5 3,8-4,2 8,2 7,1 Diğerleri Özel tüketim vergisi (ÖTV) 12,3-8,6 4,7 3,7 ** 10,0 3,7 Binek otomobil üretimi 4,7 0,6-10,6 2,4 5,3 4,2-2,4 Kaynak: TUIK, TCMB, IMKB, BETAM. * Betam hesaplamaları: Altın hariç ihracatı (ithalatı) bulmak için nominal ihracattan (ithalattan) parasal olmayan altın ihracatını (ithalatını) çıkarıp ihracat (ithalat) birim değer endeksine bölüyoruz. www.betam.bahcesehir.edu.tr 4
Şekil 1: Kapasite kullanım oranı ve sanayi üretim endeksi (mea) 85 80 75 70 65 60 55 Jan-07 May-07 Sep-07 Jan-08 May-08 Sep-08 Jan-09 May-09 Sep-09 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Sep-11 Jan-12 May-12 Sep-12 Jan-13 KKO SÜE 120 115 110 105 100 95 90 85 80 75 Kaynak : TÜİK, Betam (sol taraf KKO ekseni, sağ taraf SÜE ekseni) Şekil 2: İhracat ve ithalat miktar endeksleri (mea) 140.0 130.0 120.0 110.0 100.0 90.0 80.0 70.0 Jan-13 Sep-12 May-12 Jan-12 Sep-11 May-11 Jan-11 Sep-10 May-10 Jan-10 Sep-09 May-09 Jan-09 Sep-08 May-08 Jan-08 Sep-07 May-07 Jan-07 Kaynak : TÜİK, Betam İhracat İthalat Şekil 3: Cari açığın GSYH a oranı 12 10 8 6 4 2 0 Mar 2008 Haz 2008 Eyl 2008 Ara 2008 Mar 2009 Haz 2009 Eyl 2009 Ara 2009 Mar 2010 Haz 2010 Eyl 2010 Ara 2010 Mar 2011 Haz 2011 Eyl 2011 Ara 2011 Mar 2012 Haz 2012 Eyl 2012 Ara 2012* Mar 2013* Kaynak: TCMB, TUIK, Betam www.betam.bahcesehir.edu.tr 5
Şekil 4: Aylık bankalarca TL üzerinden açılan kredilere uygulanan ortalama faiz oranları 21 19 17 15 13 11 9 7 İhtiyaç Taşıt Konut Ticari 5 Ocak 10 Şubat 10 Mart 10 Nisan 10 Mayıs 10 Haziran 10 Temmuz 10 Ağustos 10 Eylül 10 Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 Ocak 11 Şubat 11 Mart 11 Nisan 11 Mayıs 11 Haziran 11 Temmuz 11 Ağustos 11 Eylül 11 Ekim 11 Kasım 11 Aralık 11 Ocak 12 Şubat 12 Mart 12 Nisan 12 Mayıs 12 Haziran 12 Temmuz 12 Ağustos 12 Eylül 12 Ekim 12 Kasım 12 Aralık 12 Ocak 13 Şubat 13 Kaynak : TCMB www.betam.bahcesehir.edu.tr 6
Şekil 5: Alt kalemlere göre aylık ihracat değişim oranları (mea) 0% Aralık 2012-10% -20% -30% -40% Gıda ürünleri ve içecek Tütün ürünleri Tekstil ürünleri Giyim eşyası Ağaç ve mantar ürünleri Kağıt ve kağıt ürünleri Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri Kimyasal madde ve ürünler Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer mineral ürünler Ana metal sanayi Metal eşya sanayi Makine ve teçhizat Elektrikli mekina ve cihazlar Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları Motorlu kara taşıtı ve römorklar Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 40% Ocak 2013 20% 0% -20% -40% Gıda ürünleri ve içecek Tütün ürünleri Tekstil ürünleri Giyim eşyası Ağaç ve mantar ürünleri Kağıt ve kağıt ürünleri Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri Kimyasal madde ve ürünler Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer mineral ürünler Ana metal sanayi Metal eşya sanayi Makine ve teçhizat Elektrikli mekina ve cihazlar Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları Motorlu kara taşıtı ve römorklar Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Kaynak : TÜİK, Betam www.betam.bahcesehir.edu.tr 7