SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATI ( 1896-1901) EDEBİYAT-I CEDİDE(YENİ EDEBİYAT) Servet-i Fünun veya Edebiyat-ı Cedide devri, Türk edebiyatında 1860 tan beri devam eden Doğu-Batı mücadelesinin kesin sonucunu Batı edebiyatını savunanların lehine belirleyen bir edebiyat dönemidir. Gerçekten yoğun ve dinamik çalışmalarla geçen bu kısa dönem sonunda Türk edebiyatı, gerek anlayış, gerek içerik, gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır. Bu döneme Servet-i Fünun adının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fünun dergisinde etrafında gerçekleşmesindendir. Servet-i Fünun dergisi 27 Mart 1891'de yayın hayatına başlamıştır. Dergi ilk başta Servet adlı bir gazetenin eki olarak yayın hayatına başlamıştır. Ahmet İhsan Tokgöz'ün Servet adlı bu gazetede işe başlamasından sonra fen ve teknoloji konularını ele alması koşuluyla Servet-i Fünun dergisi yayımlanmıştır. Bu gazetenin sahibi de Nikolaidis adlı kişidir. Bu edebi hareket 1901 yılında, Hüseyin Cahit Yalçın ın Fransızcadan çevirdiği Edebiyat ve Hukuk adlı makalenin II. Abdülhamit yönetimince kışkırtıcı bulunmasından dolayı kapatılmıştır. GENEL ÖZELLİKLERİ Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmış ve Batının ilim, sanat ve edebiyatından yararlanmaya çalışmışlar özellikle Fransız edebiyatını örnek aldılar. Dîvan edebiyatı büyük ölçüde zaafa uğratılmış, en ufak bir hamle yapamayacak hale getirilmiştir. www.harunardic.net 1
Onlar Her şey şiirin konusu olabilir görüşünü benimsemişler; fakat dönemin siyasal baskıları nedeniyle aşk, doğa, aile hayatı ve gündelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir. Şiir, hikâye, roman, edebi tenkit, makale ve mensur şiire çok önem verilerek bu türlerde Batılı örneklere ulaşılmış; tiyatro, mizah ve edebiyat tarihi gibi türler sönük kalmıştır. Romanda realizm ve naturalizm; şiirde parnasizm ve sembolizm etkisindedirler. Dil ağır ve süslüdür. Şiirde aruz veznini kullanmışlardır. Kafiye kulak içindir, görüşünü savunmuşlardır. Sanat için sanat ilkesine bağlıdırlar. Bu dönem sanatçıları toplumdan kopuktur. Oluşturulan edebiyata salon edebiyatı da denir. Şiirde biçim yeniliğine gidilmiş ve batı şiirinden alınmış sone, terza-rima gibi yeni biçimler ve serbest müstezat kullanılmıştır. Bu dönem roman ve hikayelerinde olaylar İstanbul dışına taşmaz, içinde gerçekleşir. Nazmı nesre yaklaştırmıştır. Beyit bütünlüğü yerine konu bütünlüğü sağlanmıştır. Şairler daha çok aşırı duygusal, karamsar, ümitsizdirler. Tanzimatla başlayan dilde sadeleşme unutulmuş sözlüklerde kalmış kelimelerin kullanıldığı ağır bir dil almıştır. Cümlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cümleyi özgürlüğüne kavuşturmuşlardır. Dergicilik ön plandadır.(malumat, Mektep, Mütala, Hazine i Funun, Resimli Gazete) Servet-i Fünun edebiyatı döneminde tiyatro ve gazetecilik, eleştiri sönük kalmıştır. www.harunardic.net 2
Gezi yazısı türünde, Cenap Şahabettin in Hac Yolunda adlı eseri Servet-i Fünun dan sonra gelişen Seyahat Edebiyatı na yol gösterici rol üstlenmiştir. O dönem içinde bulundukları bunalımlardan dolayı Serveti Fünun sanatçıları farklı yerlere gidip hayallerini gerçekleştirmek isterler. Gitmek istedikleri yerler ise Yeni Zelanda ve Manisa nn Sarıçam ilçesidir. SERVET-İ FÜNUN DA ROMAN VE HİKAYELERİN ÖZELLİKLERİ Teknik bakımdan sağlam, Batı standartlarına uygun ilk roman örnekleri bu dönemde verilmiştir. Tanzimat Edebiyatı nda olduğu gibi olayın akışı kesilip okura bilgi verilmez, sanatçılar da eserlerinde kişiliklerini yansıtmazlar. Servet-i Fünun hikaye ve roman yazarları Realizm ve Natüralizm in etkisindedirler. Sanatçılar, çevre ve siyasi ortamın etkisiyle toplumsal konulara çok az yer vermiş, daha çok bireysel konuları işlemişlerdir. Roman ve hikayelerdeki olayların geçtiği yer genellikle İstanbul dur. Kahramanlar aydın kesimden seçilmiştir. Yaptıkları betimlemeler gözleme dayanır, nesneldir. Servet-i Fünun romancıları ele aldıkları kahramanların daha çok ruhsal yönlerini incelemiş, çevre betimlemeleri yaparak çevreyle kahramanların ruhsal durumları arasında ilgi kurmuşlardır ve bunu roman ve hikayede kullanmışlardır. Romanlardaki dil ağır ve süslüdür, hikayelerde ise dil romana göre daha sadedir. Türk dilinin kurallarına, söz dizimine uyulmamış, yeni anlatım imkanları aranmıştır. Bundan dolayı da eksiltili ve cümlelere yer verilmişlerdir. www.harunardic.net 3
SERVETİ FÜNUN SANATÇILARI 1-) TEVFİK FİKRET(1867-1915) Tevfik Fikret, Recaizade Mahmut Ekrem'in Galatasaray Lisesi'nden öğrencisidir. Fikret, Servet-i Fünun' da yazmaya hocasının tavsiyesi üzerine başlamıştır. Aruzu başarıyla kullanmıştır. Servet-i Fünun'un şiir alanındaki en önemli kişisidir. Edebiyatımızı şekil ve ruh yönünden yenileştirmiştir. Sanatının ikinci döneminde yani Servet-i Fünun'dan sonra bütün dinlere karşı çıkmış; hatta düşman olmuştur. Dinlerin insanları birbirine düşürdüğü, hürriyeti engellediği fikrindedir. Şiirlerinde parnasizmin etkileri görülür. İlk dönem şiirlerindeki dil oldukça ağırdır. Şiirlerinde noktalama işaretlerine önem vermiştir. Çünkü kendi okuyuş tarzını tamamıyla şiire aktarmak istemektedir. Çocuklar için yazdığı Şermin adlı şiir kitabını hece ölçüsüyle yazmıştır. Türk edebiyatında terza-rima nazım şeklinin kullanıldığı ilk şiir olan Şehrâyîn adlı şiiri yazmıştır. Servet-i Fünun dağılınca, Servet-i Fünun çizgisini bırakmış yani ferdi konuların yerine, vatan, millet, insanlık, hürriyet, fazilet, özgürlük üzerine yazmıştır. Düşündüğü hayat ile yaşanan hayat arasındaki çelişki ona acı vermiş; istibdat, zulüm, haksızlık, çalıp çırpmanın karşısında durmuştur. Bu duruma direnen kavga şiirini geliştirmiştir. Anlamın beyitte tamamlanması gerektiği düşüncesini o kırmıştır, anlamı şiirin tamamına yaymıştır. Divan şiirindeki müstezatı serbest şiire yaklaştırmıştır. www.harunardic.net 4
Dile ve ahenge önem vermiştir yani üslupçu ve biçimcidir. Oğlu Haluk için yazdığı şiirlerde onu Türk gençliğinin gelecekteki temsilcisi olarak görmüştür. Tasvire çok önem vermiş, resimle şiiri birleştirmiştir. Sanatçı aynı zamanda resimle de ilgilenmiştir. Fikret Sis adlı şiirinde İstanbul u bir pislik, bir kokuşmuşluk perdesine bürünmüş olarak anlatır. Promete şiiri önemlidir. Yalnızca şiir türünde eser vermiştir. Eserleri Şiir: Rübab-ı Şikeste (Kırık Saz), Şermin, Haluk'un Defteri, Rübab'ın Cevabı, Doksanbeşe Doğru, Tarih-i Kadim... 2-) CENAP ŞEHABETTİN(1870-1934) Sembolizmin edebiyatımızdaki ilk temsilcilerindendir. Şiirlerinde aşk ve tabiat temalarını işlemiştir. Şiirlerinde ve makalelerinde sanat, sanat içindir fikrini en iyi uygulayan ve savunan bir sanatçıdır. Ona göre sanat güzellik içindir. Dili ağır, anlatımı süslüdür, şiirlerinde o güne kadar hiç duyulmamış benzetmelere, mecaz ve istiarelere yer vermiştir. Eserlerinde yabancı sözcüklere olan düşkünlüğünü ortaya koymuştur. Soneleri ve aruzla yazdığı serbest müstezatları eski dilbilgisi kurallarını, dil ve söyleyiş mantığını hiçe sayan sıfatlar ve tamlamalarla doludur. (Tamlamalar duygu ve hayal yüklüdür.) www.harunardic.net 5
Nesir alanında da başarılı eserler vermiştir. Tevfik Fikret'in aksine nazmı nesre yaklaştırmamıştır. Nesirleri şiirlerine göre daha sadedir, anlatımı akıcı ve güzeldir. Şiirde müzikalite oluşturmak için aynı şiirde birden çok vezin kullanmıştır. Şiirlerinde dış dünya ile iç dünyayı birleştirip bir kompozisyon halinde sunmuştur. Millileşmeye doğru kayan Türkçecilik hareketine en çok o karşı çıkmıştır. Şiir ve edebiyat konuşma dilinden ayrı ve üstün olmalıdır, görüşündedir. Bütün şiirlerini aruzla yazmıştır ve hece ölçüsünü küçümsemiş, Parmak Hesabı diye nitelendirmiştir. Eserleri Şiir: Tamat,(Ölümünden sonra toplandı) Gezi Yazıları: Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupları, Afak-ı Irak Tiyatro: Yalan, Körebe Özdeyişler: Tiryaki Sözleri Makale: Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Sulh, Nesr-i Harp 3-) HALİT ZİYA UŞAKLIGİL(1866-1945) Servet-i Fünun topluluğunun olduğu kadar, Türk edebiyatının en büyük roman ve hikâyecisidir. Türk romancılığının babası sayılır. Edebiyatın pek çok türünde eser vermiştir ama asıl kişiliği roman ve hikayede ortaya çıkmıştır. Romanları; sağlam olay örgüsü, gerçekçi çevre ve kişi tasvirleriyle teknik yönüyle başarılı ilk realist eserlerdir. Güçlü bir gözlem yeteneği vardır. Dili süslü, sanatlı ve ağırdır; dili başarıyla kullanır; farklı bir cümle düzeni vardır. www.harunardic.net 6
Romanlarının konusunu, İstanbul'un zengin ve aydın çevresinden seçmiştir, hikayelerinde ise halkın arasına girmeye çalışmış, halkın günlük hayatını işlemiştir. Romanları da hikayeleri de teknik yönden başarılıdır. Arapça ve Farsça sözcükleri, özellikle Farsça tamlamaları çok kullanması yönüyle eleştirilmiştir. Ömrünün son yıllarında dil ile ilgili görüşleri değişmiş, eski eserlerini sadeleştirerek yeniden yayımlamıştır. Realist ve naturalistlerden etkilenmiştir. Edebiyatımızda mensur şiirin ilk örneklerini yazmış, bunları Mensur Şiirler adlı eserinde toplamıştır. Eserlerinde ruh tahlillerine önem vermiş, kahramanları yaşadıkları çevreye uygun olarak anlatmıştır. Türk romanının Batılı anlamdaki ilk örneklerini vermiştir. Kırk yıl, Saray ve ötesi, Bir Acı Hikaye toplamda dokuz ciltlik bir eser grubudur. Bu yönüyle Türk edebiyatında en çok anı yazan sanatçı özelliğini de taşımaktadır. Kırık Hayatlar romanında evli ve ailesine bağlı iki kız çocuğu babası olan Doktor Ömer Behiç'in Neyyire adlı bir kadına tutulması ve bu ilişki ile ailesi arasında bocalaması ama küçük kızının menenjite yakalanarak ölmesi sonrasında bu durumu manevî bir uyarı olarak düşünmesi ve ailesine geri dönmesi anlatılır. Nesli Ahir Halit Ziya nın hem son romanı hem de siyasi motiflerin yer aldığı tek romanıdır. Mai ve Siyah romanının başkahramanı Ahmet Cemil dir. Aşk-ı Memnu(yasak aşk) romanında Behlül ve Bihter başkahramanlardandır. www.harunardic.net 7
Eserleri Roman: Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl-i Ahir, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Sefile, Nemide, Hikaye: Bir Yazın Tarihi, Aşka Dair, Kadın Pençesi, Solgun Demet, Onu Beklerken, Hepsinden Acı, İzmir Hikayeleri, Bir Muhtıranın Son Yaprakları... Mensur Şiir: Mezardan Sesler, Mensur Şiirler Anı: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikaye Tiyatro: Füruzan, Fare, Kabus 4-) MEHMET RAUF(1875-1931) Edebiyatımızın ilk psikolojik romanın olan Eylül ü yazmıştır. Genellikle aşk, kadın, ihtiras konularını işlemiştir. Romanlarında ruhsal çözümlemelere, çevre ve kişilerin betimlemesinden daha çok yer vermiştir. Dili, diğer Servet-i Fünunculardan daha duru, temiz olduğu ve sanatlı anlatımdan kaçındığı için daha akıcıdır. Hikaye ve romanlarında kendi hayatından kuvvetli izler vardır. Hikaye, roman, tiyatro ve mensur şiir yazmıştır. Eserlerinde sosyal hayata pek yer vermemiştir. Eserlerinde ayrıntılı tahliller yapabilmek için olayları basit, kahramanların sayısını az tutmuştur. Karakterleri, olayları tahlil veya tasvir ederken genellikle gözlem ön plandadır; ancak bazen gerçeklerden uzaklaştığı da görülür. Romanlarının konusu genelde İstanbul ve çevresinde geçmiştir. www.harunardic.net 8
Halas romanı vatan konulu tek romanıdır. (Ösym 2015 Lys de bu eseri ilk defa sordu.) Bu romanda başkahraman Nihat tır. Mehmet Rauf Eylül ü ilk eserim son üstadıma diye Halit Ziya atfetmiştir. Suat ve Süreyya Eylül romanının başkahramanlarıdır. Eserleri Roman: Eylül, Ferdayı Garam, Genç Kız Kalbi, Karanfil ve Yasemin, Böğürtlen, Kadın isterse, Define, Son Yıldız, Kan Damlası, Yara, Halas Tiyatro: Pençe, Yağmurdan Doluya, Cidal, Sansar... Hikaye: Aşıkane, intizar, Hanımlar Arasında, Son Emel, Bir Aşkın Tarihi, Menekşe, Pervaneler Gibi, Üç Hikaye... Mensur Şiir: Siyah İnciler 5-) HÜSEYİN CAHİT YALÇIN(1874-1957) Hikaye, roman ve eleştiri yazmıştır; ancak eleştiri türünde daha çok tanınmıştır. Eski edebiyata karşı çıkmış, Batı edebiyatının savunucusu olmuştur. Doğu kültürüne karşı da Batı kültürünü savunmuştur. Hikaye ve romanlarında iç ve dış gözleme önem vermiştir. Korkusuzca ve çekinmeden yazdığı siyasi eleştirilerden dolayı sürgüne gönderilmiştir. Siyasi makaleleriyle ün yapmıştır. Fransızcadan Edebiyat ve Hukuk adlı makaleyi çevirmiş bu yazı Servet-i Fünun dergisinde yayımlanmasından dolayı dergi kapatılmıştır. Dili ve üslubu dönemin dil ve üslubuna göre oldukça sadedir. Eserlerinde toplum gerçeklerine ayna tutmuştur. www.harunardic.net 9
Hayat-ı Muhayyel adlı eserinde Serveti Fünun sanatçılarının Yeni Zelanda gibi yeni yer keşfetme ve burada yaşama macerasını anlatır. Eserleri Roman: Nadide, Hayal İçinde Hikaye: Hayat-ı Muhayyel, Hayat-ı Hakikiye Sahneleri, Niçin Aldatırlarmış Edebi Eleştirileri: Kavgalarım Anı: Siyasi Anılar 6-) SÜLEYMAN NAZİF Namık Kemal den özellikler de taşıyan sanatçı Serveti Fünun Edebiyatının Namık Kemal i diye de bilinir. Kara Bir Gün başlıklı yazısında İstanbul un işgalini anlatır. Şiir: Gizli Figanlar, Nesir: Çal Çoban Çal Nazım-Nesir: Malta Geceleri, Firak-ı Irak 7-) HÜSEYİN SUAT YALÇIN( 1867 1942 ) Hüseyin Cahit Yalçın ın abisidir. Gave-i Zalim takma adını kullanmıştır. Gave Destanı adlı eserinde mizahi şiirleri yer alır. İlk dönem şiirleri Lâne-i Melâl adlı kitapta bir araya getirilmiştir. Servet-i Fünun topluluğunda tiyatro türünde en çok eser veren sanatçıdır. İlk Müslüman kadın oyuncu olan Afife Jale ilk kez onun Yamalar adlı tiyatrosunda sahneye çıkmıştır. www.harunardic.net 10
8-) SAFVETİ ZİYA ( 1875 1929) Serveti Fünun dönemin en alafranga yazarı kabul edilen sanatçı, Salon Köşelerinde adlı romanıyla bilinmektedir. 9-) HÜSEYİN SİRET ( 1872 1959) Şiirlerinin çoğunda hüzün, gözyaşı ve ayrılık vardır. Bu yüzden hüzün ve melâl şairi olarak bilinir. Servet-i Fünun topluluğunun en lirik şairidir. 10-) CELAL SAHİR EROZAN ( 1883 1935 ) Servet-i Fünun topluluğundan sonra Fecri Âti topluluğuna katılmıştır. Serveti Fünun Edebiyatı nın Kadın Şairi olarak tanınır. Kadınlarla ilgili şöyle demiştir: Bütün hayatımı onlar verir ve ben yaşarım kadınlar olmasa öksüz kalır eş'arım 11-) AHMET ŞUAYP ( 1876-1910) Servet-i Fünûn Dönemi'nde sadece eleştiriyle ilgilenen tek sanatçı olan Ahmet Şuayp yazılarını Hayat ve Kitaplar başlığı altında yayımlamıştır. 12-) Ali Ekrem Bolayır ( 1867-1937) Ali Ekrem Bolayır Namık Kemal in oğludur. Ayn Nadir takma adını kullanmıştır. Türk-Yunan savaşını anlattığı Vasiyet adlı şiir önemlidir. 13-) Süleyman Nesib: Sone nazım şeklini ilk kullanan isimdir. www.harunardic.net 11
BU DÖNEMDE BAĞIMSIZ KALAN SANATÇILAR 1-) Hüseyin Rahmi GÜRPINAR(1864-1944) Çevre tasvirlerine ve gözleme çok önem vermiştir. Realizmden ve naturalizmden etkilenmiştir. Naturalizmin edebiyatımızdaki ilk büyük temsilcisidir. Ahmet Mithat'ın popüler romancılığını devam ettirmiş, Ahmet Mithat gibi romanın akışını kesmiş ve olayla ilgili bilgiler vermiştir. Töre romanı ve deneysel roman yazmıştır. Romanları güldürücü sahnelerle başlar, acıklı sahnelerle biter. Sosyal eleştiriyi mizahi yolla yapmıştır. Sokağı edebiyata taşıyan sanatçıdır. Yöntem olarak Zola'nın deneysel roman anlayışını tercih etmiştir. Romanlarının en zayıf noktalarından biri betimlemelerde ve olayı hikaye ederken Osmanlıcaya kaymasıdır. Bu yüzden tekniği zayıftır. Romanlarındaki kişileri konuştururken oldukça realisttir. Sanat toplum içindir, anlayışına bağlı kalmıştır. Dili sadedir, kahramanlarını çevrelerinin diliyle konuşturmuştur. Eserlerinde İstanbul'un arka mahallelerinden hayat tarzını tüm yalınlığıyla hikaye ve karikatürize etmiştir. Eserlerinde Anadolu yoktur. Romanlarında örf, adet, gelenek ve göreneklere bağlı kalmış, halk deyimlerini kullanmıştır. Mutallaka adlı romanı bazı edebiyat tarihçileri tarafından mektup türünde yazılan ilk roman olarak değerlendirilir. Türk edebiyatının ilk korku romanı Hüseyin Rahmi Gürpınar a ait olan Gülyabani dir. www.harunardic.net 12
İnek Şaban ve Güdük Necmi nin başrolde oynadığı Süt Kardeşler filmi Hüseyin Rahmi Gürpnar ın Gülyabani adlı romanının sinemaya uyarlanmış halidir. Roman ve hikayelerinde yaşadığı, duyduğu, okuduğu olaylara yer vermiştir. Şık romanında Şöhret Bey başkarakterdir. Şıpsevdi romanında Meftun Bey başkarakterdir. Mürebbiye romanında Dehri Efendi başkarakterdir. Eserleri Romanları: Şık, Mürebbiye, Şıpsevdi, Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Gulyabani, Ben Deli miyim, Mutallaka, Hakka Sığındık, Dirilen İskelet, Can Pazarı, Nimetşinast, Tesadüf, Metres, Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu, Mezarından Kalkan Şehit, Utanmaz Adam Hikâyeleri: Kadınlar Vaizi, Namusla Açlık Meselesi, Gönül Ticareti, İki Hödüğün Seyahati, Melek Sanmıştım Şeytanı Oyun: Kadın Erkekleşince, Tokuşan Kafalar 2-) AHMET RASİM (1864-1932) Kendi dönemindeki her tabakadan halkın yaşayış biçimini, inançlarını, gelenek ve göreneklerini tüm incelikleriyle canlı, renkli, ayrıntılı bir şekilde eserlerine yansıtmıştır. Fıkra türünün edebiyatımızdaki önemli sanatçısıdır. Konuşma dilini ve İstanbul ağzını ustaca kullanmıştır, Dili sadedir. Daha çok anı, fıkra ve makaleleriyle tanınır ama şiir, hikaye, roman, tarih ve bilim konularında da eser vermiştir. Altmış civarı bestesi vardır. www.harunardic.net 13
Mizahla süslenmiş kısa cümleler kullanmıştır. Batıdan gelen yeniliklerle mahalli hayat ve milli zevkleri birleştirmiştir. Edebiyatımıza Ahmet Mithat ın kazandırdığı popüler roman tarzını sürdürmüştür. Türk milletine okumayı sevdirmek, halkın ufkunu genişletmek amacındadır. Yerli bir edebiyat ortaya koymaya çalıştığı için Servet-i Fünuncularla çatışır. Cep Romanları başlığıyla yayımlanan pek çok romanı vardır. Romanları teknik açıdan başarılı değildir. Eserleri Anı: Gecelerim, Falaka Fıkra-Makale: Şehir Mektupları, Gülüp Ağladıklarım, Muharrir Bu Ya, Eşkal-i Zaman Öykü: Güzel Eleni, Meyl-i Dil, Ülfet, İki Günahkâr Roman: İlk Sevgi, Askeroğlu, Tecrübesiz Aşk Sohbet: Ramazan Sohbetleri 3-) MEHMET AKİF ERSOY(1873-1936) Toplum için sanat anlayışının başlıca temsilcilerinden biridir. Şiirlerinde fikir, ideal ve coşkunluk iç içedir. Aruzu Türkçeye en güzel uygulayan şairlerimizdendir. Şiirimize gerçek realizmi getirmiştir. Nazmı nesre yaklaştırmıştır. Şiirlerinde dini konuları, savaş sonrası toplum hayatının çöküntülerini ve ıstıraplarını anlatmıştır. Ahlaki didaktik şiirler yazmıştır. Toplumun kurtuluşunun dine sarılmakla olacağını belirtmiştir. www.harunardic.net 14
İyi bir gözlemcidir, tasvir ve hikaye etme yeteneği çok güçlüdür. Çizdiği tablolar çok canlıdır. İlk ismi Sıratı Müstakim olan Sebilü r-reşat dergisinde birçok yazısı yayımlanmıştır. Konuları günlük olaylardan almış, manzum hikayelerinde toplum hayatını sergilemiştir. Hikayelerini karşılıklı konuşmalar halinde geliştirdiği için sahnede oynanmaya elverişlidir. Şiirleri lirik, epik ve didaktiktir özelliktedir. Şiirleriyle ve manzum hikayeleriyle büyük bir İslami Türk milliyetçisidir. "Her şeyi olduğu gibi görür, göründüğü gibi tasvir ederim, en fukara muhitlere gider, onları bir ressam gibi aynen tespit etmeye çalışırım." demiştir. Milletin ayakta kalmasının marifet (ilim, fen, teknik) ve fazilet (Türk'ün benliğine, dinine, ahlakına sahip çıkmak) ile mümkün olduğunu söylemiştir. Şiirlerinde yoksullara acımak, vatan sevgisi, kötülüklere isyan, inanç, umut, iyimserlik temalarını işlemiştir. Sadece şiir türünde eser vermiştir Eserleri: Tek eseri olan Safahat yedi kitaptan oluşmaktadır. (Safahat, Süleymaniye Kürsüsünde, Hakkın Sesleri, Fatih Kürsüsünde, Hatıralar, Asım, Gölgeler.) SAFAHAT IN BÖLÜMLERİ: Safahat(1911): Bu ilk bölümde: Fatih Camii ve Hasta adlı şiirleriyle sosyal konulara, Tevhid yahud Feryad ile de İslamcı yaklaşıma işaret eder. Süleymaniye Kürsüsünde(1912): Batı hayranlığı ve din karşıtı düşünceleri eleştirir. Tek manzumdur. www.harunardic.net 15
Hakkın Sesleri(1913): Sekiz ayet ve bir hadisin manzum açıklamasını yapmıştır. Fatih Kürsüsünde(1914): Bu bölüm Hakkın Sesleri bölümü ile benzer özellikler taşır. Hatıralar (1917): Bazı ayet ve hadislerin manzum yorumlarıyla Birinci Dünya Savaşı yıllarına ait seyahat notlarını içerir (Almanya Türkiye mukayesesi bu eserdedir). Asım (1924): Manzum hikâyeden oluşur. Hocazade ve Köse İmam in diyalogları ile İslam dünyasının sorunlarını anlatır. Eserdeki Asım, yeni nesli temsil eder. Tek manzumdur. Gölgeler(1933): Safahatın en lirik şiirlerinin bulunduğu bölümdür.( Meşhur Bülbül şiiri de bu bölümdedir.) SERVET-İ FÜNUN VE FECRİ EDEBİYATINDA İLKLER Bildiri ile ortaya çıkan ilk topluluk Fecri Âti dir. Edebiyatımızda mensur şiirin ilk örneklerini Halit Ziya Uşaklıgil yazmıştır. İlk psikolojik roman Eylül dür. İlk Müslüman kadın oyuncu olan Afife Jale ilk kez Hüseyin Suat Yalçın ın Yamalar adlı tiyatrosunda sahneye çıkmıştır. Sone nazım şeklini ilk kullanan sanatçı Süleyman Nesib dir. Türk edebiyatında terza-rima nazım şeklinin kullanıldığı ilk şiir Tevfik Fikret e ait olan Şehrâyîn adlı şiirdir. Hüseyin Rahmi Gürpınar ın Mutallaka adlı romanı bazı edebiyat tarihçileri tarafından mektup türünde yazılan ilk roman olarak değerlendirilir. www.harunardic.net 16
Yazmışsın bir sürü bilgi ezberledim tamam bunları şimdi de kısa kısa not lazım var mı pratik not diyorsan al sana bilgi Servet-i Fünuncular beyit anlayışını kırarak nazımı nesre yaklaştırırlar. Servet-i Fünun romanı, çevre olarak İstanbul u, karakter olarak aydınları seçer. Mehmet Akif Ersoy epik-lirik-didaktik özellikteki şiirleriyle tanınır. Manzum hikâyecilikte ustadır. Hüseyin Cahit Yalçın, Edebiyat ve Hukuk adlı makalesiyle Servet-i Fünun dergisinin kapanmasına neden olmuştur. Tevfik Fikret, sanatının ikinci döneminde sanatı toplumun hizmetine sunar, hece ölçüsüyle yazdığı şiir kitabının ismi Şermin dir. Tevfik Fikret in düzyazı türünde eseri yoktur. Hüseyin Cahit Yalçın daha çok makaleleriyle tanınmıştır. Tevfik Fikret Sis şiirinde II. Abdülhamid dönemindeki istibdatı anlatır. Tevfik Fikret Doksan Beşe Doğru şiirinde Meclisi Mebusan ın dağıtılmasını anlatır. Kavga şiirini edebiyatımıza Tevfik Fikret getirmiştir. Şiir Libas(Elbise) hizmeti, gıda vazifesi görmelidir. Gerçeği her an tüm çıplaklığıyla yakalamalıdır sözü Mehmet Akif Ersoy a aittir. Şiirlerinde doğayı en çok işleyen Serveti Fünun sanatçısı Cenap Şahabettin dir. Haluk un Defteri Tevfik Fikret in oğluna yazdığı şiir kitabıdır. Tevfik Fikret Sis şiirinde İstanbul u kötüler; Rücu adlı şiirinde ise bu durumun tersini dil getirmiştir. Serveti Fünun edebiyatında en yaygın kullanılan nazım birimi mısra ve beyittir. Serveti Fünun edebiyatına verem edebiyatı da denir. Serveti Fünun edebiyatında en az verilen tür tiyatrodur. Sone yi ilk kullanan Süleyman Nesip'tir ama en iyi örneklerini Tevfik Fikret ve Cenap Şehabettin vermiştir. www.harunardic.net 17
Faik Ali Ozansoy ve Celal Sahir Erozan Edebiyat-ı Cedide'den Fecr-i Âtî'ye katılan sanatçılardır. YENİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ 1-) TERZA-RİMA Servet-ı Fünun şairleri tarafından batıdan alınarak edebiyatımıza kazandırılmış nazım biçimidir. Üç dizeli bentlerden oluşur, son bent tek dizeden meydana gelir. Kafiye düzeni örüşük kafiyedir. aba bcb cdc e 2-) SONE Servet-i Fünun döneminde Fransız edebiyatından alınmıştır. 14 mısradan oluşur. Özellikle lirik konular işlenir. Kafiye şeması: abab abba ccd ede 3-) TRİYOLE 10 dizeli bir nazım biçimidir. aaaa aabb bb 4-) BALAD 14. yy.da doğmuş dans şarkısıdır. Gülünç ve acıklı olayları dile getiren şiirlerdir. Bir çeşit manzum masaldır. Üç uzun bir kısa bentten (sunu parçası) oluşur. Genellikle çapraz kafiye kullanılır. Edebiyatımızda fazla yaygın değildir. www.harunardic.net 18
5-) SERBEST MÜSTEZAT Edebiyatımıza Batı edebiyatından geçmiştir. Divan edebiyatındaki müstezatın gelişmiş biçimi değildir. Aruz ve hece ölçüsünün değişik kalıplarıyla yazılabilir hatta aynı şiirin İçinde de farklı kalıplar kullanılabilir. Uyaklanışında da kesin kurallları olmayan bir nazım biçimidir. 6-) SERBEST NAZIM Şiirde aruz ölçüsü veya hece ölçüsü kullanılmadan yazılan şiirlerdir. Uyağın kullanılıp kullanılmaması, dizelerin uzunluğu ve kısalığı, şiirin belli bölümlere ayrılıp ayrılmaması şairin isteğine bağlıdır. 20. yüzyılda yaygınlık kazanan serbest nazımın İlk örneklerini Nazım Hikmet vermiştir. Derse Kısa Bir Ara :) Aşık Veysel evli olduğu zamanlarda eşi başka bir adama aşık olur ve kaçmaya karar verir. Gece uyumak için yataklarına girdikten sonra eşi kalkar, bohçasını da aldıktan sonra pabuçlarını giyer ve ardına bakmadan kaçmaya başlar. Biraz aradan sonra ayağına bir şeyin vurduğunu fark eder. Pabuçlarını çıkarttığında gördüğüne inanamaz. Aşık Veysel in tüm parası oradadır. Kaçacağını anlayıp sahip olduğu her şeyi eşine bırakmıştır. Ayrıca parayla beraber bir kağıt bulur. Ve o kağıtta şu yazar: Al bu para ananın ak sütü gibi helal olsun, gittiğin yerde kendini ezdirme. Bir de güzelliğin on para etmez bu bendeki aşk olmasa. www.harunardic.net 19
İnsan; geçmişin hasretçisi, geleceğin özlemcisi, yaşadığı anın şikayetçisidir.( Charles Bukowski ) İstanbul da oturup özel ders almak isteyenler veya bize ulaşmak isteyenler aşağıdaki bilgilerden ulaşabilirler. Facebook: Harun Hoca ile Türkçe ve Edebiyat İnstagram: harunardicedebiyat Web: www.harunardic.net www.harunardic.net 20