MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 28, TEMMUZ - 2013, S. 444-465 İSTANBUL ISSN:1303-2429 E-ISSN 2147-7825 copyright 2013 http://www.marmaracografya.com 2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* (Investigatıon of Geography Questions Asked in University Entrance Exams Between 2005-2012 Based on Geography Curriculum) Yrd. Doç. Dr. Yusuf KILINÇ Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı. yusuf.kilinc@marmara.edu.tr. Şefaat AKENGİN Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Bilim Dalı, marmara-melek@hotmail.com ÖZET Coğrafya öğretim programları, çevresini ve ülkesini tanıyan, ülkesinin zenginliklerinin ve sorunlarının farkında olan, bu sorunlara çözüm üreten daha iyi bireyler yetiştirmek amacıyla dönemin şartları da göz önünde bulundurularak değişikliklere uğramıştır. Bu değişiklikler Cumhuriyet döneminde ilk olarak 1924 tarihinde yapılmıştır. Daha sonra 1942 den başlamak üzere 6 kez değişikliğe uğramıştır. 2005 yılında Coğrafya Dersi Öğretim Programı (CDÖP) adı altında köklü bir değişikliğe gidilmiş ve son olarak 2011 tarihinde son şeklini almıştır. Türkiye de 1974 yılından itibaren ÖSYM bünyesinde gerçekleştirilen üniversiteye giriş sınav sistemi 1981, 1998 ve 2010 yıllarında değişikliklere uğramıştır. Bu çalışmanın amacı; son 8 yılda (2005-2012) üniversite sınavlarında çıkan coğrafya sorularının ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı ve kazanımlarına göre dağılımının incelenmesidir. Bu amaçla 2005 ve sonrasındaki yıllarda üniversite giriş sınavında çıkan coğrafya sorularının, ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı kazanımlarına göre ağırlıkları karşılaştırılarak, çıkmış sorular ile kazanımların ne kadar örtüştüğü ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Üniversiteye giriş sınavı, coğrafya dersi öğretim programı. 1 *Bu makale 19-21 Haziran 2013 tarihinde Coğrafyacılar Derneği Kongresinde bildiri olarak sunulmuş ve makalenin özeti bildiriler kitabında yayınlanmıştır.
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN ABSTRACT Geography education programs have changed for the purpose of educating students who are considering the country's wealth, aware of the problems, providing solutions to these problems parallel with the conditions of the period. These changes were first done in 1924 on the Republican period. Then, starting from 1942 has been changed six times. Geography Curriculum was lastly changed in 2005 and took its final shape. Meanwhile, university entrance exam system in Turkey has been changed several times since 1974. The aim of this study is to examine the university entrance exam questions between 2005 and 2012 based on the Geography Curriculum. For this purpose, the university entrance exam in 2005 and subsequent years, the questions of geography, and Geography Curriculum were deeply analysed and the parallelism between them were tried to be understood. Keywords: University entrance exam, geography curriculum 1.GİRİŞ Sürekli değişim ve gelişme içerisinde olan coğrafya bilimi teknolojik ve bilimsel gelişmelerin ışığında birtakım sorular sorarak insanları düşünmeye ve oluşabilecek problemlere çözüm bulmaya sevk eden bir bilime dönüşmüştür. Günümüzde coğrafya bir ezber dersi olmaktan çıkıp yerlerin nerede yer aldıkları, neden orada bulundukları, oraya nasıl geldikleri, diğer unsurlarla nasıl etkileşim içinde bulundukları, insanlığa ve doğal çevreye nasıl daha yararlı hale getirilebilecekleri gibi sorular sorarak insanların yaşadığı ortamı algılama ve anlamlandırmasına yardımcı olmaktadır. Yaşanan bu değişim ve gelişmeleri öğrenciye aktarmak içinde eğitim-öğretimin vazgeçilmez bir parçası olan öğretim programları kullanılmaktadır. (Gülersoy, 2007, s.163; İncekara, 2007, s.110). Öğretim programı, bir dersin okulda ya da okul dışında, öğrenciye kazandırılması planlanan konu, davranış ve becerileri anlatan kılavuz bir kitaptır.( Koç ve Aksoy, 2010). Hızla değişen dünya şartları ve bilgi iletişim teknolojileri ile artan etkileşim sonucu günümüz dünyasını anlama ve anlamlandırmayı sağlamak, gelecek nesillere daha iyi imkânlar sunmak ve bilinçli vatandaşlar olarak yetiştirilmelerini sağlamak açısından öğretim programlarının geliştirilmesi oldukça önemlidir (Taş ve Kızılçaoğlu, 2007). 445
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Coğrafya öğretimi program geliştirme çalışmaları 1924, 1942, 1957, 1971, 1973, 1982, 1983, ve 1992 yıllarında yapılmıştır. Son olarak 2004 yılında Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda öğretim programlarında toplu bir değişime gidilmiş, 2005 yılında Coğrafya Dersi Öğretim Programı adıyla 9. sınıflardan başlamak üzere uygulamaya konulmuştur. 2009 ve 2011 yıllarında iki kez revize edilmiştir. (Koç ve Aksoy, 2010). 2005 yılına kadar uygulanan Coğrafya Dersine Öğretim Programlarının daha çok öğretmen merkezli olması, öğrenciyi pasifleştirip, ezberciliğe yönlendirmesi, toplumun ihtiyaçlarını ve çağın getirdiği yenilikleri karşılayamaması vb. nedenlerle eğitim ve öğretimde istenen ve beklenen sonuçlar elde edilememiştir (Şahin 2006; Akengin, 2008; Doğanay, 2002). Coğrafya Dersi Öğretim Programı (CDÖP, 2011) ile eğitim kurumları öğrencilere temel beceri ve değerleri kazandırmanın yanı sıra problem çözme, girişimcilik, mekanı algılama, sosyal katılım, eleştirel düşünme, iletişim ve empati, duyarlılık, aile birliğine önem verme, estetik, bilimsellik, kalıp yargıları fark etme, sorumluluk gibi beceri ve değerleri de kazandırmayı amaçlamaktadır (Akengin 2008; Artvinli, 2009; Kaya, 2011). Eğitim, bireyin davranışlarında istendik yönde değişiklikler meydana getirmeyi amaçlayan bir süreçtir (Ünlü, 2008). Bu süreçte öğrencileri tanımak, öğrencilerin derse ne kadar hazır olduklarını ve ön öğrenme düzeylerini belirlemek, planlanmış olan davranışların ne kadar öğrenildiğini ortaya koymak ve dönem sonunda öğrencilerin davranışlara erişme düzeylerini ve yeterliliklerini doğru olarak belirlemek için ölçme ve değerlendirme yapılmaktadır (Ünlü, 2008). Ölçme ve değerlendirmede, yazılı ve sözlü sınavlar ile çoktan seçmeli, boşluk doldurma, doğru-yanlış gibi klasik testlerin yanı sıra; gözlem, performans ödevleri, görüşmeler, öz değerlendirme formları, öğrenci ürün dosyaları (portfolyo), projeler, posterler, dereceleme ölçekleri vb. alternatif ölçme araçları kullanılmaktadır (Kaya, 2011; Pullu, 2008). Genç bir nüfusa sahip olan ülkemizde yükseköğretimde kontenjanların sınırlı olması, bunu yanında ortaöğretimden mezun olan öğrenci sayısının yükseköğretim kurumlarının kontenjanlarından fazla olması nedeniyle, ortaöğretimi tamamlayıp üniversiteye girmek isteyen 446
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN öğrenciler "Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi" (ÖSYM) tarafından sınava tabi tutulmaktadır (Kelecioğlu, 2002). Yükseköğretim kurumlarına öğrenci alımı 1974 yılından bu yana ÖSYM tarafından yapılan üniversiteye giriş sınavları ile gerçekleştirilmektedir. 1974'ten 1981 yılına kadar sınav tek aşamalı ve dört daldan (Genel yetenek-fen bilimleri Sosyal bilimler-yabancı dil) sorulan sorularla yapılmıştır. 1981-1998 yılları arasında iki aşamalı (ÖSS-ÖYS) olarak devam eden sistem, 1998 yılına gelindiğinde yerini tek aşamalı sınav sistemi ÖSS'ye bırakmıştır (Özel, 2002). 2010 yılında sınav sistemi tekrar değiştirilerek yeniden iki aşamalı (YGS- LSY) sınav sistemine geçilmiş olup, günümüzde de devam etmektedir. Değişen sınav sistemine göre 1. aşama Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı (YGS); Türkçe, Temel Matematik, Sosyal Bilimler ve Fen bilimleri alanlarından olmak üzere, 4 sınavdan oluşan bir sınav olup, toplam 160 sorudan ibarettir. YGS de öğrenciler coğrafya dersinden 14 soru cevaplamaktadırlar. Bu sınavda taban puanı geçebilen öğrenciler ikinci sınav olan Lisans Yerleştirme Sınavı na (LYS) giriş hakkı kazanmaktadır. İkinci aşama LYS sınavında ise toplam 5 oturum sınav yapılmaktadır. Bu sınav sistemine göre öğrenciler coğrafya dersinden 3. oturumda yer alan coğrafya 1 testinde 24 soru ve 4. oturumda yer alan coğrafya 2 testinde 16 soru olmak üzere toplam 40 soru cevaplandırmaktadırlar. Bu çalışmada 2005-2012 yılları arasında ÖSYM tarafından hazırlanan tüm coğrafya soruları incelenmiş ve Coğrafya Dersi Öğretim Programı (CÖDP, 2011) ile sorular arasında bir tutarsızlığın olduğu tespit edilmiştir. Bazı kazanımların Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alıp sınavlarda bu kazanımlara ait soruların yer almaması öğrencilerde motivasyon kaybına sebep olmaktadır. Öte yandan ders süresi az olup çıkan soru sayısının fazla olduğu kazanımlara ise öğrencilerin ayrıca zaman ayırması gerekmekte ve dershanelere veya özel derslere başvurmaktadırlar. Bu durum aileler için maddi bir yük oluşturmaktadır. Bu çalışma göstermiştir ki; çıkan soruların öğretim programında yer alan kazanımlara dengeli dağılması, öğrencilerin derse olan ilgilerini arttıracağı gibi eğitimde yaşanan emek ve zaman kaybını da ortadan kaldıracaktır. Aksi takdirde eğitim kurumlarında istenilen düzeyde başarı elde edilemeyeceği gibi öğrencilerin sisteme olan güveni kaybolacaktır. 447
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Türkiye de binlerce gencin mesleki geleceğinin belirlenmesinde en önemli faktör üniversite giriş sınavlarında göstermiş olduğu başarıdır. Bu yönüyle üniversite giriş sınavında yer alan coğrafya sorularının Ortaöğretim coğrafya dersi öğretim programı ve kazanımlarına göre dağılımı ve karşılaştırılmasına yönelik olarak literatürde çok fazla bir çalışma bulunamamıştır. Bu konuda Özel (2002) in üniversite sınavlarındaki coğrafya sorularının dağılımı ile liselerdeki coğrafya programının ders saat sayılarının ve ağırlıklarının karşılaştırılmasına yönelik bir çalışması bulunmaktadır. Ayrıca Kızılçaoğlu (2004) 1981-2002 yılları arasındaki ÖSYM sınavlarında sorulan coğrafya sorularını değerlendirmiştir. Ancak bu çalışmalar 2005 tarihinde gerçekleştirilen Coğrafya Dersi Öğretim Programı öncesinde yapılmıştır. Bu açıdan bakıldığında yapılan çalışma, alanında önemli bir boşluğu doldurmakta ve Coğrafya Dersi Öğretim Programındaki kazanımların ders ağırlığı oranı ile üniversite giriş sınavında yer alan coğrafya sorularının dağılımının denkliğine ve uyumluluk durumuna dikkat çekmektedir. Bu araştırmanın henüz yeni olan coğrafya eğitiminde ölçme ve değerlendirme çalışmalarına da örnek teşkil edeceği düşünülmektedir. ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalışmanın amacı 2005-2012 yılları arasında üniversiteye giriş sınavlarında yer alan coğrafya sorularının 2005 yılı coğrafya öğretim programı ile ne kadar örtüştüğünü ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda aşağıda yer alan; 1- Coğrafya Öğretim Programı ile neler değişmiştir? 2-2005-2012 yılları arasında çıkan soruların öğrenme alanlarındaki konulara ve kazanımlara göre dağılımı nasıldır? 3- Coğrafya Öğretim Program ında oluşturulan öğrenme alanları arasında farklılıklar var mıdır? Sorularına cevap aranmıştır. 2. YÖNTEM Betimsel nitelikli bu araştırmamızda tarama modeli uygulanmıştır. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır (Karasar, 2009). Araştırmada 2005-2012 yılları arasında çıkan tüm ÖSYM soruları taranarak Coğrafya Dersi Öğretim Programı ndaki konulara göre tasnif edilmiştir. Coğrafya Dersi Öğretim 448
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN Programındaki konuların öğrenme alanlarına göre konu dağılımı taranarak bunların ders saati ve oranları belirlenmiştir. 2.1. VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZİ 2011 yılı Coğrafya Dersi Öğretim Programı na uygun yıllık planlar incelenerek konuların ve bu konulara ait kazanımların öğrenme alanlarına dağılımı ve ders süreleri belirlenmiştir. İncelenen yıllık planlarda coğrafya dersi 9. sınıflarda 2 şer ders saati 10. 11. ve 12. sınıflarda ise 4 er ders saati olarak planlanmıştır. Coğrafya Dersi Öğretim Program ında yer alan 5 öğrenme alanına ait 147 kazanım incelenmiştir (Çomak ve Güncegörü, 2012). 2005-2012 yılları arasında üniversiteye giriş sınavlarında yer alan coğrafya sorular incelenerek Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda hangi konu ve kazanımlara ait oldukları belirlenmiş ve bunların CDÖP ında, belirlenmiş Doğal Sistemler, Beşeri Sistemler, Mekânsal Bir Sentez Türkiye, Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler, Çevre ve Toplum öğrenme alanlarından hangisine ait olduğu, bu kazanımlardan ne kadar soru geldiği tespit edilmiştir. 3. BULGULAR 3.1. Coğrafya Dersi Öğretim Programı Talim ve Terbiye Kurulu, 14 Temmuz 2005 tarih ve 198 sayılı kararı ile 9, 10, 11 ve 12. sınıflar için, Coğrafya Dersi Öğretim Programı yeniden düzenlemiştir. Ortaöğretim 9. sınıflardan itibaren kademeli olarak uygulamaya sokulan yeni programla birlikte coğrafya öğretimi amaç, kapsam, konu, ders kitapları, araç-gereç, yöntem ve ölçme değerlendirme kriterleri açısından bütünüyle değiştirilerek tekrar belirlenmiştir (MEB, 2005; Demirci, 2008). Daha sonraki yıllarda program üzerinde düzenlemeler devam etmiş ve 2011 tarihinde son şeklini almıştır (MEB, 2011). Coğrafya Dersi Öğretim Programı daha önceki programlarla kıyaslandığında; sorgulama ve problem çözme gibi yeteneklerin geliştirilmesi, sürdürülebilir kalkınma, Türkiye nin jeopolitik ve jeostratejik önemi, uluslararası organizasyonların faaliyetleri, coğrafyanın günlük hayatta kullanımı, teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması ve çevre bilincinin verilmesi gibi güncel konulara yaptığı vurgu ile dikkati çekmektedir (İncekara, 2007). Kısaca yeni düzenlemede görülen en köklü değişiklik geleneksel öğrenme 449
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* yönteminden, yapılandırmacı öğretim sistemine geçiş ile olmuştur (Turoğlu, 2006; Geçit, 2008; Geçit, 2009). Yeni Coğrafya Dersi Öğretim Programı içeriğinde ve bu içeriğin veriş şeklinde önemli değişiklikler yapılmıştır. 9. sınıftan itibaren 12. sınıfa kadar her yıl okutulmak üzere tasarlanan coğrafya dersleri beş ayrı öğrenme alanı içinde sunulmuştur. Bunlar: Doğal Sistemler, Beşeri Sistemler, Mekânsal Açıdan Bir Sentez: Türkiye, Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler, Çevre ve Toplum dur. Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda yer alan beş öğrenme alanı, kendi içinde olmak üzere toplam 48 alt başlığa ve 147 kazanıma ayrılmış ve bu kazanımların kaç ders saatinde işleneceği ortaya konulmuştur (MEB, 2011). Program, tüm ortaöğretim okullarının 9. ve 10. sınıflarında mecburi, 11. ve 12. sınıflarda genel liselerin fen alanlarıyla, fen liselerinde seçmeli olarak okutulmaktadır (Demirci, 2008). Bu çalışmada 2005-2012 yılları arasında OSYM tarafından hazırlanan ve uygulanan sınavlarda yer alan coğrafya soruları incelenerek, yıllara göre yer alan soruların dağılımı yapılmıştır. Buna göre Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda yer alan kazanımların işlendiği ders saati ve soru dağılımı karşılaştırılması öğrenme alanlarına göre ayrı ayrı yapılarak incelenecektir: 3.2. A. Doğal Sistemler Öğrenme Alanı Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan Doğal Sistemler öğrenme alanında konular 15 başlık altında 27 kazanımdan ibarettir. Bu kazanımlar 9. sınıflarda 56 ders saati, 10. sınıflarda 32 ders saati, 11. sınıflarda 16 ders saati ve 12. sınıflarda 12 ders saati olmak üzere toplam 116 ders saatinde işlenmektedir. Bunlar içerisinde Dış Kuvvetler konusuna ait kazanımlar 18 ders saati (% 16) ile en büyük kısmı oluşturmaktadır. Ekosistem konusuna ait kazanımlar 16 ders saati (%14), İç Kuvvetler, konusuna ait kazanımlar 15 ders saati (%13), Doğa ve İnsan konusuna ait kazanımlar 12 ders saati (% 10) boyunca öğretilmektedir (Tablo 1). 2005 tarihinde Coğrafya Dersi Öğretim Programı na eklenen Doğa ve İnsan konusuna ait kazanımlar (A.9.1, A.9.2, A.9.3, A.12.2, A.12.3) toplamda 12 ders saati (% 10) işlenmekte olup, 2005-2012 yılları arasında 1 soru (% 1,4 ) sorulmuştur. Harita Bilgisi konusuna ait 450
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN kazanım (A.9.4) yalnızca 9. sınıflarda 6 ders saati (%5,2) işlenmekte olup, 2005-2012 yılları arasında 2 soru (%2,8 ) sorulmuştur. İzohips konusuna ait kazanım (A.9.6) yalnızca 9. sınıflarda 4 ders saati (%3,4) işlenmekte olup, 2005-2011 yılları arasında 9 soru (%12,7) sorulmuştur. Coğrafi Konum konusuna ait kazanım (A.9.5 ) yalnızca 9. sınıflarda toplam 6 ders saati (%5.2) işlenmektedir. 2005-2012 yılları arasında toplam 12 soru (%16,9) sorulmuştur. Dünyanın Şekli ve Hareketleri konusuna ait kazanım (A.9.7) yalnızca 9. sınıflarda 6 ders saati (%5,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında toplam 9 soru (%12,7) sorulmuştur (Tablo 1). Atmosfer ve Sıcaklık konusuna ait kazanımlar ( A.9.8, A.9.9, A.9.10) yalnızca 9. sınıflarda toplam 5 ders saati (%3,4) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 5 soru (%7) sorulmuştur. Basınç ve Rüzgârlar konusuna ait kazanım (A.9.10) yalnızca 9. sınıflarda toplam 4 ders saati (%3,4) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 5 soru (% 7,0) sorulmuştur. Nem ve Yağış konusuna ait kazanım (A.9.10) yalnızca 9. sınıflarda toplam 2 ders saati (% 1,7) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (% 2,8) sorulmuştur. İklim Tipleri konusuna ait kazanım (A.9.11) yalnızca 9. sınıflarda 2 ders saati (%1,7) işlenmektedir ve 4 soru (%5,6) sorulmuştur (Tablo 1). İç Kuvvetler konusuna ait kazanımlar (A.9.12, A.913, A.9.14, A.10.2) 9.sınıflarda 7 ders saati 10. sınıflarda 8 ders saati olmak üzere toplam 15 ders saati (% 13) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 4 soru (% 5,6) sorulmuştur. Dış Kuvvetler konusuna ait kazanımlar (A.9.15, A.10.3) 9. sınıflarda 10 ders saati ve 10. sınıflarda 8 ders saati olmak üzere toplam 18 saat (% 16) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 6 soru (% 8,4) sorulmuştur. Toprak ve Kayaçlar konusuna ait kazanımlar (A.10.1, A.10.4) yalnızca 10. sınıflarda 11 ders saati (% 9,5) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 1 soru (% 1,4) sorulmuştur (Tablo 1). Bitki Örtüsü konusuna ait kazanımlar (A.10.5, A.10.6) yalnızca 10. sınıflar da toplam 5 ders saati (% 4,3) işlenmektedir ancak 2005-2012 yılları arasında hiç soru sorulmamıştır. Ekosistem konusuna ait kazanımlar (A.11.1, A.11.2, A.11.3) yalnızca 11. sınıflarda toplam 16 ders saati (% 14) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 5 soru (% 7,0) sorulmuştur. Doğal Afetler konusuna ait kazanım (A.12.1) 451
Toplam Ders saati Ders Sürelerinin Dağılım Oranı % 2005 2006 2007 2008 2009 2010 YGS 2010 LYS 3-4 2011 YGS 2011 LYS 3-4 2012 YGS 2012 LYS 3-4 Toplam Soru Soruların Dağılım Oranı % 2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Tablo 1. Doğal Sistemler Öğrenme Alanındaki konulara ait kazanımların ders sürelerine ve ÖSYM de yer alan Sorulara Göre Dağılımı (2005-2012) Öğrenme Alanı Konular ve Kazanımlar A.Doğal Sistemler Doğa ve İnsan (A.9.1, A.9.2, A.9.3, A.12.2, A.12.3) Harita ( A.9.4) İzohips (A.9.6) Coğrafi Konum (A.9.5) Dünyanın Şekli ve Hareketleri (A.9.7) Atmosfer ve Sıcaklık ( A.9.8, A.9.9, A.9.10) Basınç ve Rüzgarlar (A.9.10) Nem ve Yağış (A.9.10) İklim Tipleri (A.9.11) İç Kuvvetler ( A.9.12, A.913, A.9.14, A.10.2) Dış Kuvvetler (A.9.15, A.10.3) Toprak ve Kayaçlar (A.10.1, A.10.4) Bitki Örtüsü ( A.10.5, A.10.6) Ekosistem (A.11.1, A.11.2, A.11.3) 12 10 1 1 1,4 6 5,2 1 1 2 2,8 4 3,4 1 1 1 1 1 1 1 2 9 12,7 6 5,2 1 1 2 2 2 4 1 2 16,9 6 5,2 2 1 2 1 1 2 9 12,7 5 4,3 1 1 1 1 1 5 7,0 4 3,4 1 1 1 2 5 7,0 2 1,7 1 1 2 2,8 2 1,7 1 1 1 1 4 5,6 15 13 2 1 1 4 5,6 18 16 2 1 1 1 1 6 8,4 11 9,5 1 1 1,4 5 4,3 0 0 16 14 2 1 2 5 7,0 Doğal Afetler (A.12.1) 4 3,4 1 1 2 1 1 6 8,5 Kaynak: MEB Coğrafya Dersi Yıllık Ders Planı (2012-2013); http://www.osym.gov.tr 452
To De pla rs m Sü De 20 rel rs eri Sa 20 05 nin ati 06 20 07 Da 20 ğılı 08 20 m 09 Or 20 anı 10 % 20 Y 10 GS 20 LY 11 S 20 3 Y 4 11 So GS 20 To LY 12 S 20 rul pla 3 Y 4 12 arı m GS So LY n ru S Da 3 4 ğılı m Or anı % YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN yalnızca 12. sınıflarda toplam 4 ders saati (% 3,9) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 6 soru (% 8,5) sorulmuştur (Tablo 1). 3.3. B. Beşeri Sistemler Öğrenme Alanı Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan Beşeri Sistemler öğrenme alanında konular 4 başlık altında 24 kazanımdan ibarettir. Bu kazanımlar 9. sınıflarda 4 ders saati, 10. sınıflarda 11 ders saati, 11.sınıflarda 18 ders saati ve 12. sınıflarda 16 ders saati olmak üzere toplam 48 ders saatinden oluşmaktadır. Bunlar içerisinde Nüfus konusuna ait kazanımlar toplam 38 ders saati (% 79,1) ile ilk sırada yer alırken, Üretim, Dağıtım, Tüketim konusuna ait kazanımlar 5 ders saati (% 10,4) ile ikinci sıradadır. Ekonomik faaliyetler konusuna ait kazanımlar 3 ders saati (% 6,2) öğretilmekte olup tarım ve hayvancılık, sanayi ve ekonominin sektörel dağılımı konularını içermektedir (Tablo 2). Tablo 2. Beşeri Sistemler Öğrenme Alanındaki Konulara Ait Kazanımların Ders Sürelerine ve ÖSYM de Yer Alan Sorulara Göre Dağılımı (2005-2012) Öğrenme Alanı B. Beşeri Sistemler Konular ve Kazanımlar Nüfus ( B.9.1-2-3, B.10.1-2-..7, B.11.1-2-.3, B12.1-2-3-.4) Ekonomik Faaliyetler (B.10.8-9-10) Üretim, Dağıtım, Tüketim (B.11.4-5-6) 4 4 81 2 2 2 6 2 6 1 2 3 5,6 1 2 2 1 3 2 5 5 9,3 0 Maden ( B.11.7) 2 3,7 1 1 2,5 Kaynak: MEB Coğrafya Dersi Yıllık Ders Planı (2012-2013); http://www.osym.gov.tr Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda Beşeri Sistemler Öğrenme Alanı içerisinde yer alan Nüfus konusuna ait kazanımlar (B.9.1-2-3, B.10.1-2- 7, B.11.1-2-.3, B12.1-2-3-.4) 9. sınıflarda 4 ders saati, 10. sınıflarda 14 ders saati, 11. sınıflarda 11ders saati ve 12. sınıflarda 15 ders saati saat olmak üzere toplam 44 ders saati (% 81) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 23 soru (57,5) sorulmuştur. 453 2 3 1 6 57,5 40
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Ekonomik Faaliyetler konusuna ait kazanımlar (B.10.8-9-10) yalnızca 10. sınıflarda toplam 3 ders saati (% 5,6) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 16 soru (% 40,0) sorulmuştur. Üretim, Dağıtım, Tüketim konusuna ait kazanımlar ( B.11.4-5-6) yalnızca 11. sınıflarda toplam 5 ders saati (% 9,3) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında hiç soru sorulmamıştır. Maden konusuna ait kazanım (B.11.7) yalnızca 11. sınıflarda toplam 2 ders saati (% 3,7) öğretilmektedir ve 1 soru (% 2,5) sorulmuştur (Tablo 2). 3.4. C. Mekânsal Bir Sentez Türkiye Öğrenme Alanı Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer Mekânsal Bir Sentez Türkiye öğrenme alanında konular 20 başlık altında 47 kazanımdan ibarettir. Bu kazanımlar 9. sınıflarda 2 ders saati, 10 sınıflarda 63 ders saati, 11. sınıflarda 50 ders saati, 12. sınıflarda ise 51 ders saati olmak üzere toplam 166 saat ders süresine ayrılmıştır. Bunlar içerisinde Nüfus konusuna ait kazanımlar 23 ders saati (% 14) ile ilk sırada yer alır. Dış Kuvvetler konusuna ait kazanımlar 19 ders saati (% 11) Tarım ve Hayvancılık konusuna ait kazanımlar 17 ders saati (% 10), Coğrafi Konum konusuna ait kazanımlar 16 ders saati (% 9,6) ve Turizm konusuna ait kazanımlar 13 ders saati (% 7,8) ile en çok işlenen konulardır ( Tablo 3). Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda Mekânsal Bir Sentez Türkiye Öğrenme Alanı içerisinde yer alan Türkiye de Nüfus konusuna ait kazanımlar (C.10.12-13- 18, C.12.10-11-12), 10. sınıflarda 15 ders saati ve 12. sınıflarda 8 ders saati olmak üzere toplam 23 ders saati (% 14) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında toplam 17 soru (% 17) sorulmuştur. Türkiye nin Coğrafi Konumu konusuna ait kazanımlar (C.9.1-2, C.10.1, C.11.1, C.12.13-14) 9. ve 10. sınıflarda 2 şer ders saati 11. sınıflarda 4 ders saati, 12. sınıflarda 8 ders saati olmak üzere toplam 16 ders saati (% 9,6) işlenmektedir ve 2005-2011 yılları arasında 5 soru (% 5) sorulmuştur (Tablo 3). Türkiye de İç Kuvvetler konusuna ait kazanımlar (C.10.2, C.10.3) yalnızca 10. sınıflarda toplam 7 ders saati (% 4,2) işlenmektedir ve 2005-2006 yılları arasında 6 soru (% 6) sorulmuştur. Türkiye de Dış Kuvvetler konusuna ait kazanımlar (C.10.2, C.10.3, C.10.10-11) yalnızca 10. sınıflarda toplam 19 ders saati (%11) işlenmektedir ve 2005-2006 yılları arasında 4 soru (%4) sorulmuştur (Tablo 3). 454
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN Türkiye de Atmosfer ve Sıcaklık konusuna ait kazanımlar (C.10.4-5) yalnızca 10. sınıflarda 2 ders saati (%1,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 8 soru (%8) sorulmuştur. Türkiye de Basınç ve Rüzgarlar konusuna ait kazanım (C.10.5) 10. sınıflarda 2 ders saati (%1,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (%2) sorulmuştur. Türkiye de Nem ve Yağış konusuna ait kazanım (C.10.5) yalnızca 10. sınıflarda 2 ders saati (% 1,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında toplam 4 soru (% 4) sorulmuştur. Türkiye de İklim Tipleri konusuna ait kazanım (C.10.6) 10. sınıflarda 2 ders saati (% 1,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında hiç soru sorulmamıştır. Türkiye de Bitki Örtüsü konusuna ait kazanım (C.10.9) yalnızca 10. sınıflarda 2 ders saati (%1,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 1 (%1) soru sorulmuştur (Tablo 3). Türkiye de Toprak ve Kayaçlar konusuna ait kazanım (C.10.7-8, C.11.2) 10. sınıflarda 8 ders saati, 11. sınıflarda 4 ders saati olmak üzere toplam 12 ders saati (% 7,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 3 soru (%3) sorulmuştur. Türkiye de Ekonomik Faaliyetler konusuna ait kazanımlar (C.11.3-4, C.11.11) yalnızca 11. sınıflarda 7 ders saati (% 4,2) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 3 soru (% 3) sorulmuştur. Türkiye de Tarım ve Hayvancılık konusuna ait kazanımlar (C.11.5-6) yalnızca 11. sınıflarda 17 ders saati (% 10) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 12 soru (% 12) sorulmuştur. Türkiye de Maden ve Enerji konusuna ait kazanımlar (C.11.7-8) yalnızca 11. sınıflarda 8 ders saati (% 4,8) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (% 2) sorulmuştur. Türkiye de Sanayi konusuna ait kazanımlar (C.11.9-10) yalnızca 11. sınıflarda 6 ders saati (% 3,6) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 1(% 1) soru sorulmuştur (Tablo 3). Türkiye de Doğal Afetler konusuna ait kazanım (C.11.12) yalnızca 11. sınıflarda 4 ders saat (% 2,4 ) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (% 2) sorulmuştur. Türkiye de Bölgeler konusuna ait kazanım (C.12.1) yalnızca 12. sınıflarda 5 ders saati (% 3) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 17 soru (% 17) sorulmuştur. Türkiye de Ulaşım konusuna ait kazanımlar (C.12.2-3) yalnızca 12. sınıflarda 8 ders saati (% 4,8) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 3 soru (% 3) sorulmuştur. Türkiye de Ticaret konusuna ait kazanımlar (C.12.4-5) yalnızca 12. sınıflarda 5 ders saati (% 3) öğretilmektedir ve 455
C.Mekânsal Bir Sentez: Türkiye Öğrenme Alanı Toplam Ders Saati Ders Sürelerinin Dağılım Oranı % 2005 2006 2007 2008 2009 2010 YGS 2010 LYS 3-4 2011 YGS 2011 LYS 3 4 2012 YGS 2012 LYS 3 4 Toplam Soru Soruların Dağılım Oranı % 2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Tablo 3. Mekânsal Bir Sentez Türkiye Öğrenme Alanındaki Konulara Ait Kazanımların Ders Sürelerine ve ÖSYM de Yer Alan Sorulara Göre Dağılımı (2005-2012) Konular ve Kazanımlar Nüfus (C.10.12-13-18, C.12.10-11-12) Coğrafi Konum (C.9.1-2, C.10.1, C.11.1, C.12.13-14) İç Kuvvetler (C.10.2, C.10.3) Dış Kuvvetler (C.10.2, C.10.3, C.10.-11) Atmosfer ve Sıcaklık (C.10.4-5) Basınç ve Rüzgarlar (C.10.5) 23 14 3 2 2 2 2 3 1 2 17 17 16 9,6 1 1 1 1 1 5 5 7 4,2 1 1 1 2 1 6 6 19 11 1 2 1 4 4 2 1,2 2 1 1 3 1 8 8 2 1,2 1 1 2 2 Nem ve Yağış (C.10.5) 2 1,2 1 1 2 4 4 İklim Tipleri (C.10.6) 2 1,2 0 Bitki Örtüsü( C.10.9) 4 2,4 1 1 1 Toprak ve Kayaçlar (C.10.7-8, C.11.2) Ekonomik Faaliyetler (C.11.3-4, C.11.11) Tarım ve Hayvancılık (C.11.5-6) Maden ve Enerji (C.11.7-8) 12 7,2 2 1 3 3 7 4,2 1 2 3 3 17 10 2 1 2 2 2 1 2 12 12 8 4,8 2 2 2 Sanayi ( C.11.9-10) 6 3,6 1 1 1 Doğal Afetler (C.11.12) 4 2,4 1 1 2 2 Bölgeler (C.12.1) 5 3 3 2 2 3 1 2 1 3 17 17 Ulaşım (C.12.2-3) 8 4,8 1 1 1 3 3 Ticaret (C.12.4-5) 5 3 1 2 1 2 6 6 Turizm (C.12.6-7-8-9) 13 7,8 1 1 1 1 4 4 Küresel Örgütlerle İlişki ( C.12.15) 4 2,4 0 Kaynak: MEB Coğrafya Dersi Yıllık Ders Planı (2012-2013); http://www.osym.gov.tr 456
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN 2005-2012 yılları arasında 6 (% 6) soru sorulmuştur. Türkiye de Turizm konusuna ait kazanımlar (C.12.6-7-8-9) yalnızca 12. sınıflarda 13 ders saati (%7,8) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 4 soru (% 4) sorulmuştur. Türkiye nin Küresel Örgütlerle İlişkisi konusuna ait kazanım (C.12.15) yalnızca 12. sınıflarda 4 ders saati (% 2,4) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında hiç soru sorulmamıştır (Tablo 3). 3.5. Ç. Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler Öğrenme Alanı Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan Küresel Ortam Bölgeler ve Ülkeler konular 7 başlık altında 19 kazanımdan ibarettir. Bu kazanımlara 9. sınıflarda 3 ders saati, 10 sınıflarda 15 ders saati, 11. sınıflarda 22 ders saati, 12. sınıflarda ise 26 ders saati olmak üzere toplam 53 saat ders süresi ayrılmaktadır. Bunlar içerisinde Ülkeler konusuna ait kazanımlar 34 ders saati (% 52) ile ilk sırada yer alır (Tablo 4). Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler Öğrenme Alanı nda yer alan Bölgeler konusuna ait kazanımlar (Ç.9.1-2-3, Ç.11.1) 9. sınıflarda 3 ders saati 10. sınıflarda 8 ders saati 11. sınıflarda 2 ders saati olmak üzere toplam 13 ders saati (% 20) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 3 soru (% 5,9 ) sorulmuştur. Ulaşım konusuna ait kazanım (Ç.10.3) yalnızca 10. sınıflarda 7 ders saati (% 11) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 5 soru (% 9,8 ) sorulmuştur. Ticaret konusuna ait kazanım (Ç.11.2) yalnızca 11. sınıflarda 2 ders saati (% 3) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (% 3,9) sorulmuştur. Turizm konusuna ait kazanım (Ç.11.3) yalnızca 11. sınıflarda 3 ders saati (% 4,5) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 2 soru (% 3,9) sorulmuştur. Ülkeler konusuna ait kazanımlar (Ç 11.4-5-6, Ç.12.1-2-3, Ç.12.5-6) 11. sınıflarda 12 ders saati ve 12.sınıflarda 22 ders saati olmak üzere toplam 34 ders saati (% 52) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 30 soru (% 59) sorulmuştur. Küresel Örgütler konusuna ait kazanım (Ç.11.7) yalnızca 11. sınıflarda 3 ders saati (% 4,5) işlenmektedir ve 2005-2012 yıları arasında 3 soru (% 5,9) sorulmuştur. Enerji konusuna ait kazanım (Ç.12.4) yalnızca 12. sınıflarda 4 ders 457
Toplam Ders Saati Ders Sürelerinin Dağılım Oranı % 2005 2006 2007 2008 2009 2010 YGS 2010 LYS 3-4 2011 YGS 2011 LYS 3 4 2012 YGS 2012 LYS 3 4 Toplam Soru Soruların Dağılım Oranı % 2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* saati (% 6,1) işlenmektedir ve 2005-2012 yılları arasında 6 soru (% 12) sorulmuştur ( Tablo 4). Tablo 4. Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler Öğrenme Alanındaki Konulara Ait Kazanımların Ders Sürelerine ve ÖSYM de Yer Alan Sorulara Göre Dağılımı (2005-2012) Öğrenme Alanı Konular ve Kazanımlar Ç. Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler Bölgeler (Ç.9.1-2-3,Ç.10.1-2 Ç.11.1) Ulaşım (Ç.10.3) Ticaret (Ç.11.2) Turizm (Ç.11.3) Ülkeler (Ç 11.4-5-6, Ç.12.1-2-3, Ç.12.5-6) Küresel Örgütler (Ç.11.7) Enerji (Ç.12.4) 13 20 1 1 1 3 5,9 7 11 1 1 1 2 5 9,8 2 3 1 1 2 3,9 3 4,5 1 1 2 3,9 34 52 7 7 7 2 3 1 3 30 59 3 4,5 1 2 3 5,9 4 6,1 2 2 2 6 12 Kaynak: MEB Coğrafya Dersi Yıllık Ders Planı (2012-2013); http://www.osym.gov.tr 3.6. D. Çevre ve Toplum Öğrenme Alanı Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan Çevre ve Toplum öğrenme alanında konular 2 başlık altında 30 kazanımdan ibarettir. Bu kazanımlara 9. sınıflarda 3 ders saati, 10 sınıflarda 12 ders saati, 11.ve 12. sınıflarda 31 er ders saati olmak üzere 458
Toplam Ders Saati Ders Sürelerinin Dağılım Oranı % Toplam Soru 2005 2006 2007 2008 2009 2010 YGS 2010 LYS 3-4 2011 YGS 2011 LYS 3-4 2012 YGS 2012 LYS 3-4 Soruların Dağılım Oranı % YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN toplam 77 ders saati ayrılmaktadır. Küresel Çevre Sorunları konusuna ait kazanımlar 73 ders saati (% 95) ile büyük çoğunluğu oluşturmaktadır (Tablo 5). Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda Çevre ve Toplum Öğrenme Alanı içerisinde yer alan Küresel Çevre Sorunları konusuna ait kazanımlar (D.9.1-2-3, D.10.1-2-3, D.11.3-4- 15, D.12.1-2- 9), 9. sınıfta 3 ders saati, 10. sınıfta 12 ders saati, 11. sınıfta 27 ders saati, 12. sınıfta 31 ders saati olmak üzere toplamda 73 ders saati (95) işlenmektedir ve son 8 yılda 16 (% 100) soru sorulmuştur. Doğal kaynaklar konusuna ait kazanımlar (D.11.1.2), 11. sınıflarda 4 ders saati (% 5,6) öğrenilmesine rağmen hiç soru yer almamaktadır (Tablo 5). Tablo 5. Çevre ve Toplum Öğrenme Alanındaki Konulara Ait Kazanımların Ders Sürelerine ve ÖSYM de Yer Alan Sorulara Göre Dağılımı (2005-2012) Öğrenme Alanı Konular ve Kazanımlar D. Çevre ve Toplum Küresel Çevre Sorunları (D.9.1-2-3, D.10.1-2-3, D.11.3-4-..15, D.12.1-2-..9) Doğal Kaynaklar (D11.1-2) 73 95 1 1 1 5 1 6 1 16 100 4 5,2 0 Kaynak: MEB Coğrafya Dersi Yıllık Ders Planı (2012-2013); http://www.osym.gov.tr 459
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* 4. SONUÇ VE ÖNERİLER 2005-2012 yılları arasında üniversiteye giriş sınavlarında yer alan coğrafya sorularının Coğrafya Dersi Öğretim Programında (CDÖP, 2011) yer alan konulara göre dağılımının incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada genel olarak şu sonuçlara varılmıştır. Coğrafya Dersi Öğretim Program ında (2011) öğrenme alanlarına göre; Mekânsal Bir Sentez Türkiye en fazla ders saatini (166 saat-% 28) oluşturmakta olup, üniversiteye giriş sınavında da en fazla soru (100 soru-%36) yer alan öğrenme alanıdır. Doğal Sistemler ders süresi (116 saat-% 24,2) ve üniversiteye giriş sınavlarında yer alan soru (71 soru- %25,5) sayısı olarak en ikinci sırada yer almaktadır. Çevre ve Toplum ders süresi (77 saat-% 16,1) olarak üçüncü sıradaki bulunmasına rağmen, üniversiteye giriş sınavlarında yer alan soru (16 soru-%5,8) sayısı olarak en son sırada yer almaktadır. Küresel Ortam ve Bölgeler ve Ülkeler ders süresi (66 saat-% 13,8) olarak dördüncü sırada, üniversiteye giriş sınavlarında yer alan soru (51 soru-%18,3) sayısı olarak üçüncü sırada yer almaktadır. Beşeri Sistemler ders süresi (54 saat-% 11, 3) beşinci sırada, üniversiteye giriş sınavlarında yer alan soru (40 soru-%14,4) sayısı olarak dördüncü yer almaktadır. Coğrafya Dersi Öğretim Programı (2011) nda; Doğal Sistemler öğrenme alanında yer alan Doğa ve İnsan, Harita Bilgisi, İç Kuvvetler, Dış Kuvvetler, Toprak ve Kayaçlar ve Ekosistem, Beşeri Sistemler öğrenme alanında yer alan Nüfus, Maden, Mekânsal Bir Sentez Türkiye öğrenme alanında yer alan Türkiye nin Coğrafi Konumu, Türkiye de Dış Kuvvetler, Türkiye de Bitki Örtüsü, Türkiye de Toprak ve Kayaçlar, Türkiye de Ekonomik Faaliyetler, Türkiye de Maden ve Enerji, Türkiye de Sanayi, Türkiye de Doğal Afetler, Türkiye de Ulaşım, Türkiye de Turizm ve Küresel Ortam Bölgeler ve Ülkeler öğrenme alanında yer alan Bölgeler, Ulaşım ve Turizm konuları ve bu konulara ait kazanımlar ders süresi oranı olarak programda daha büyük oranlarda olmasına rağmen, üniversiteye giriş sınavında yer alan sorular arasındaki oranı daha azdır. Bunun yanında Coğrafya Öğretim Programı (2011) nda; Doğal Sistemler öğrenme alanında yer alan İzohips, Coğrafi Konum, Dünyanın Şekli ve Hareketleri, Atmosfer ve Sıcaklık, Basınç ve Rüzgarlar, Nem ve Yağış, İklim Tipleri, Doğal Afetler, Beşeri Sistemler öğrenme alanında 460
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN yer alan Ekonomik Faaliyetler, Mekansal Bir Sentez Türkiye öğrenme alanında yer alan Türkiye de Nüfus, Türkiye de İç Kuvvetler, Türkiye de Atmosfer ve Sıcaklık, Türkiye de Basınç ve Rüzgarlar, Türkiye de Nem ve Yağış, Türkiye de Tarım ve Hayvancılık, Türkiye de Bölgeler, Türkiye de Ticaret, ve Küresel Ortam Bölgeler ve Ülkeler öğrenme alanında yer alan Ticaret, Ülkeler, Küresel Örgütler, Enerji konularında ise üniversiteye giriş sınavında yer alan soruların oranı fazla olduğu halde programdaki ders saatleri oranı daha azdır. Coğrafya Öğretim Programı (2011) nda; Doğal Sistemler öğrenme alanında yer alan Bitki Örtüsü, Beşeri Sistemler Öğrenme Alanında yer alan Üretim, Dağıtım, Tüketim, Mekânsal Bir Sentez Türkiye öğrenme alanında yer alan Türkiye de İklim Tipleri, Türkiye nin Küresel Örgütlerle İlişkisi ve Çevre ve Toplum öğrenme alanında yer alan Doğal Kaynaklar konuları ve bu konulara ait kazanımlardan ise programda yer almasına rağmen, üniversiteye giriş sınavında hiç soru yer almamıştır. Bu çalışma göstermiştir ki Coğrafya Öğretim Programı nda işlenen konular ile üniversiteye giriş sınanında yer alan sorular arasında genel olarak bir tutarlılığın bulunmadığı görülmektedir. Bu durum Üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerin okuldaki derslere olan ilgisini azaltmaktadır. Öğrenciler test yöntemindeki eksiklerini gidermek için dershaneye gitmekte veya özel dersler almaktadırlar. Bu durum aileler için maddi bir yük oluşturmaktadır. Üniversiteye giriş sınavında yer alan sorular hazırlanırken Coğrafya Dersi Öğretim Programı dikkate alınmalıdır. ÖSYM de çalışan uzmanlar ile programı hazırlayan Talim ve Terbiye Kurulu uzmanları bir araya gelerek sorular hazırlanmalıdır. Coğrafya Dersi Öğretim Programı nda öğrenme alanları ve kazanımların işlenme oranları ile üniversiteye giriş sınavında yer alan soruların kazanımlara göre oranı dengelenmeli ve eşit bir dağılım yapılamaya çalışılmalıdır. Üniversiteye giriş sınavında ölçme ve değerlendirme aracı olarak uygulanmakta olan test yöntemi yanı sıra öğrencilerin kompozisyon harita ve şekil çizme, zihin haritaları oluşturma gibi alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemleri de uygulanılmalıdır. Öğrencilerin okul hayatı sadece üniversiteye giriş için gerekli bir basamak olmaktan çıkarılmalıdır. Lise döneminde öğrencilerin derse olan ilgilerini arttırmak 461
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* ve kalıcı öğrenmeyi sağlamak için öğretimde farklı yöntem ve etkinlikler yaptırılmalıdır. Öğrenciler dersi derste öğrenebileceklerinin farkına vardırılmalıdır. 2005-2012 yılları arasında üniversiteye giriş sınavlarında yer alan coğrafya sorularının coğrafya dersi öğretim programı ve kazanımlarına göre dağılımının incelenerek karşılaştırılması yönüyle Türkiye de binlerce gencimizin geleceğini ilgilendiren güncel bir konuda yapılan ilk araştırmalardan birini teşkil eden bu çalışmanın literatürde önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın ÖSYM tarafından hazırlanan üniversite giriş sınav sorularının hâlihazırda ortaöğretim kurumlarında uygulanmakta olan Coğrafya Dersi Öğretim Programına uyumluluğu yönüyle tekrar ele alınarak daha ölçücü sınavlar yapılması çalışmalarına da örnek teşkil edeceği düşünülmektedir KAYNAKÇA Akengin, H. (2008). Coğrafya Öğretmenlerinin Yenilenen Lise Coğrafya Öğretim Programı Hakkındaki Görüşleri, Marmara Coğrafya Dergisi, 18, 1-20. Artvinli, E. (2009). Coğrafya Programının Öngördüğü Coğrafi Becerilere 9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabında Erişi Düzeyi, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2) 51-66. Bağcı, F. (2008) 9. Sınıf Eski Ve Yeni Coğrafya Dersi Öğretim Programlarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Elazığ İli Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Baykul, Y., Gelbal, S., Kelecioğlu, H. (2011). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. MEB. Çomak, N. ve Güncegörü, B. (2012). Coğrafya Dersi Öğretim Programının Kazanım saatlerine Göre Değerlendirilmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 287-30. Demirci, A. (2008). Türkiye deki Yeni Coğrafya Öğretim Programının Öğretmenlerin Bakış Açısından Değerlendirilmesi, Milli Eğitim Dergisi, 178, 105-120. 462
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN Doğanay, H. (2002). Coğrafya Öğretim Yöntemleri, Ortaöğretimde Coğrafya Eğitiminin Esasları, Aktif Yayınevi, Erzurum. Ertürk, M. Girgin, M. (2005 ). Standartları Bakımından Coğrafya Müfredat Programlarının Karşılaştırması, Doğu Coğrafya Dergisi, 13, 219-231. Geçit, Y. (2008). Liselerde Coğrafya Öğretim Amaçlarına Yönelik Tarihsel Bir Analiz, Marmara Coğrafya Dergisi, 17, 111-139. Geçit, Y. (2008). Cumhuriyet Dönemi Lise Coğrafya Öğretim Programları Üzerinde Bir Çalışma, Marmara Coğrafya Dergisi, 18, 149-175. Geçit, Y. (2009). Trabzon Merkez Ortaöğretim Öğrencilerinin Görüşleri Doğrultusunda Yeni (2005) Coğrafya Öğretim Programı ve Yapılandırmacı Kuram İlişkisi, Marmara Coğrafya Dergisi, 19, 30-54. Güler, H. M. (2006). Pendik İlçesinde Coğrafya Eğitimi ve Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Gülersoy, A. E. (2007). Eski ve Yeni 9-10. Sınıf Coğrafya Öğretim Programlarının Değerlendirilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 163-173. İncekara, S. (2007). Ortaöğretim Coğrafya Eğitiminde Uluslararası Eğilimler ve Türkiye Örneği, Marmara Coğrafya Dergisi, 16, 110-130. Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Kaya, M. F. (2011). Türkiye Ve Almanya daki Coğrafya Öğretim Programlarının Karşılaştırılması, Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi Uluslararası E-Dergisi. 1, 57-75. Kelecioğlu, H. (2002). Ortaöğretim Öğrencilerinin Üniversiteye Giriş Sınavları ve Sınavın Öğrenimlerine Etkisi Hakkındaki Görüşleri, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 135-144. 463
2005-2012 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAVLARINDA YER ALAN COĞRAFYA SORULARININ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARINA GÖRE DAĞILIMININ İNCELENMESİ* Kızılçaoğlu, A. (2004). ÖSYM Sınavlarında (1981-2002) Sorulan Coğrafya Sorularının Değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi,11, 77-95. Kızılçaoğlu, A. (2006). Coğrafya Dersi Öğretim Programı Hakkında Düşünceler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 1-19. Koç, H. ve Aksoy, B. (2010). 2005 Coğrafya Dersi Öğretim Programına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi, The Black Sea Journal Of Social Sciences, 2, 17-52. MEB, (1992). MEB Tebliğler Dergisi, 27 Mart, Sayı: 5712. MEB, (2005). Coğrafya Dersi Öğretim Programı, Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara. MEB, (2011). Coğrafya Dersi Öğretim Programı, Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara. Pullu, S. (2008). Sınıf Öğretmenlerinin İlköğretim Programlarındaki Ölçme ve Değerlendirmeye Yönelik Görüşleri ve Uygulamaları (Elazığ İli Örneği),Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Şahin, C. (2006). Milli Eğitim Bakanlığınca Hazırlanan 2005 Yılı Coğrafya Dersi Öğretim Programı Hakkında Görüşler Ve Öneriler, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 279-304. ÖSYM. http://www.osym.gov.tr/belge/1-4128/ogrenci-secme-veyerlestirme-sistemi-osys.html. Özel, A. (2002). Üniversite Sınavlarındaki Coğrafya Sorularının Dağılımı İle Liselerdeki Coğrafya Programının Ders Saat Sayılarının ve Ağırlıklarının Karşılaştırılması, Marmara Coğrafya Dergisi, 5, 55-67. Özel, A. Taylan, M.(2007). OKS Coğrafya Sorularının İlköğretim Coğrafya Konularına Göre Dağılımının İncelenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, 16, 44-52. 464
YUSUF KILINÇ ŞEFAAT AKENGİN Taş, H.İ. ve Kızılçaoğlu, A. (2007). Coğrafya Dersi Öğretim Programı 2005 e Eleştirel Bir Bakış, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 141-155. Taş, H.İ. (2005 ). Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze İlköğretim II Kademe ve e Liselerde Coğrafya Dersi ve Müfredatının Değişmesi, Doğu Coğrafya Dergisi, 14, 311-330. Turoğlu, H. (2006). Orta Öğretim Coğrafya Müfredatında Yapılandırmacı Öğrenme. Türk Coğrafya Dergisi, 47, 115 130. Üçışık, S. Sekin S. (2001). Lise Coğrafya Dersi Öğretim Programının İncelenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, 3, 113-124. Ünlü, M. (2008). Coğrafya Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Nasıl Olmalıdır?, Coğrafya Öğretiminde Yöntem ve Yaklaşımlar (Ed. R. Özey, A. Demirci), s.275-310, Aktif Yayınevi, İstanbul. 465