Тurkic Weekly 2017 32 (83) (2-8 Ekim) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel konular hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly haber bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.
RUSYA-TÜRKMENİSTAN İLİŞKİLERİNİN GELECEĞİ 2 Ekim 2017 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Türkmenistan'a resmî ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret sırasında Rusya lideri Türkmenistan Devlet Başkanı ile görüşme yaptı. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov ile yapılan görüşmelerde taraflar ortak çıkarlara yönelik devletlerarası ilişkilerin yanısıra, bölgesel ve uluslararası siyasetin öncelik arz eden konularını değerlendirdi. Vladimir Putin yaptığı konuşmasında, "Asya Spor Oyunlarının başarılı bir şekilde düzenlenmesi nedeniyle Sizi tebrik ederim. Bu Olimpiyat muhteşem bir etkinlik olmanın ötesinde anılan etkinliğe Aşkabat'ın ve ülkenin altı yıl boyunca hazırlandığını, çok büyük çalışmaların yapıldığını biliyorum. En önemlisi, bütün bu çalışmaların pratik sonuçları kullanılabilecek niteliktedir", dedi. Rusya liderinin bu ziyareti çok verimli geçti. Rusya Devlet Başkanı nın Türkmenistan'a bundan evvel yaptığı son ziyareti 5 yıl önce gerçekleşmişti. Bu süre içerisinde ikili koordinasyona ihtiyaç duyulan pek çok mesele birikmiştir. Özellikle, Türkmenistan medyası, iki ülke liderlerinin görüşmesinde Türkmenistan ve Rusya Hükümetleri arasında 2017-2019 yılları için Ekonomik İşbirliği Programının Uygulanmasına İlişkin Eylemler Planı ve İlgili Projeler üzerinde anlaşmaya varıldığını açıkladı. Türkmen Dövlet Habarları Devlet Haber Ajansı, tarafların ticari ve ekonomik işbirliği konularına özel vurgu yaptığını kaydetti. Özellikle, ticaret hacminin arttırılması konusu gündemdeki önemli konular arasındaydı. Bu bağlamda, Türkmenistan lideri, somut projelerin başlatılması, her iki ülkenin coğrafi ve altyapı avantajlarının kullanılması ve yeni çalışma alanlarının tespit edilmesi gerektiğini belirtti. Öncelikle, sanayi, ulaşım, iletişim, enerji, tarımsal-sanayi tesis ve yeni teknolojiler gibi stratejik alanlardaki işbirliğine dikkat çekildi. Aynı zamanda, imzalanan önemli belgelerden biri, iki devlet arasındaki Stratejik Ortaklık Anlaşması oldu. Görüşme sırasında Türkmenistan Devlet Başkanı, V.Putin'e Aşkabat'a yaptığı ziyareti münasebetiyle "İşbirliğinin Geliştirilmesine olan Katkılarından dolayı" Devlet Nişanını takdim etti. Genel itibariyle, görüşmede ikili ilişkilerin daha da derinleştirilmesi yönündeki planlar masaya yatırıldı. 1
R.T.ERDOĞAN IN TAHRAN ZİYARETİNİN SONUÇLARI 4 Ekim 2017 Tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İran'ı ziyaret ederek, İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani ile görüştü. Görüşmeler sırasında taraflar Türkiye-İran ilişkilerini ve bölgedeki son durumu değerlendirdi. Türkiye liderinin İran'a yaptığı ziyaret, bölge ölçeğinde ve Türkiye-İran işbirliği açısından büyük önem taşımaktaydı. Heyette bulunan Türk yetkililerin isimleri bu düşünceyi doğrulayacak niteliktedir. Erdoğan a Tahran ziyaretinde eşlik eden yetkililer arasında Genel Kurmay Başkanı Hulusi Akar, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkçi, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Kültür ve Turizm Bakanı Numan Kurtulmuş, Millî Savunma Bakanı Nurettin Canikli, Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan ve Türkiye nin Tahran Büyükelçisi Rıza Hakan Tekin bulundu. Böylesine geniş bir heyetin Tahran a gitmesi, tarafların görüşmelerde çok çeşitli konuları değerlendirdiğini göstermektedir. Erdoğan, yaptığı konuşmasında ülkeler arasındaki diyaloğun etkili olduğunu belirtti. Bunun yanısıra, Erdoğan Türkiye ile İran arasındaki ticaret hacminin 10 milyar ABD Dolarına ulaştığını ve bu oranın en az üç kat artırılabileceğini ve artırılması gerektiğini belirtti. Ziyaret sırasında ikili anlaşmalar paketi imzalandı. En önemli konulardan biri, iki ülkenin karşılıklı ticaretinin millî para birimleri ile yapılması konusundaki anlaşmaydı. Bu karar, Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti nin ekonomik ilişkilerinde dünya para birimlerinin döviz kuruna bağımlılığının azaltılmasını sağlayabilecektir. Taraflar arasında ele alınan bölgesel konular Suriye ve Irak'taki mevcut durum ile ilgili idi. Türkiye ve İran Devlet Başkanları, uluslararası terörizme karşı mücadele konusundaki niyetlerini teyit ettiler. Kürdistan konusu da iki Devlet Başkanı tarafından değerlendirildi. Ortak bir basın konferansında konuşan Hasan Ruhani, "Ortadoğu'da güvenlik ve istikrarın sağlanmasını istiyoruz... Irak'taki Kürdistan ın bağımsızlığına ilişkin yapılan referandum, yabancı ülkelerin bir komplosudur ve hiçbir durumda Tahran ve Ankara tarafından kabul edilmeyecektir", şeklinde açıklamada bulundu. Genel olarak, Türkiye ve İran Ortadoğu'da istikrarın korunması gerektiği hususunda benzer görüşler sergiledi. 25 Eylül 2017 Tarihinde Irak ın Kürdistan bölgesinde bağımsızlık referandumu düzenlendi. Bölge halkının yaklaşık % 93'ü Bağdat'tan ayrılmak için oy kullandı. Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani, yapılan referandumun bağımsızlığın deklarasyonu anlamına gelmediğini vurgulayarak, bu nedenle Erbil in anılan süreçte tüm taraflarla diyalog kurmaya çalışacağını açıkladı. 2
AZERBAYCAN IN AVRUPA BİRLİĞİ İLE İLİŞKİLERİ DERİNLEŞMEKTE Geçen hafta Bakü'de Azerbaycan ile Avrupa Birliği Konseyi arasında görüşmeler yapıldı. Brüksel'den gelen heyet, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev tarafından kabul edildi. Resepsiyon sırasında İ.Aliyev: "Bu heyetin, bugüne kadar Azerbaycan'ı ziyaret eden Avrupa Birliği'nin en büyük heyetlerden biri olduğunu sanıyorum. Bu ay bağımsızlığımızın 26. yıldönümünü kutlayacağız. Ancak bu kısa dönemde farklı alanlarda iyi ilerlemeler kaydettiğimizi düşünüyorum. Günümüzde Azerbaycan çok istikrarlı, modern, gelişmekte olan ve geleceği çok net bir şekilde gören bir ülkedir", dedi. Bunun yanısıra, BDT coğrafyasındaki konular da ele alındı. AB ülkelerinin ve uluslararası teşkilatların diplomatik çabalar sarfetmesi gerektiğine dikkat çeken İ.Aliyev, "Bize göre, Ermenistan müzakere sürecine geri dönmekte ve bu çok önemlidir. Onların müzakereleri boykot etmeye dönük politikası ilk önce akıllı davranış olmamakla birlikte, aynı zamanda verimsizliğini de göstermiştir. Avrupa ve diğer kaynaklardan öğrendiğim kadarıyla, Ermenistan yönetimine bu şekilde davranamayacağına dair bildirimler gönderildi", dedi. Bununla birlikte, 4 Ekim 2017 tarihinde Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov, Avrupa Birliği Konseyi Siyaset ve Güvenlik Komitesi'nden bir heyeti kabul etti. Trend Haber Ajansı nda yer alan habere göre, anılan görüşme sırasında Mammadyarov Azerbaycan ve AB arasındaki işbirliğinin geliştirilmesinin yanısıra stratejik ortaklık anlaşması taslağı ile ilgili müzakerelerin gidişatını ele almışlardır. Bakan Mammadyarov, Azerbaycan'ın Avrupa Birliği nin 10 ülkesiyle stratejik ortaklık kurduğunu belirtti. Azerbaycan Dışişleri Bakanı, katılımcıları Dağlık Karabağ sorunuyla ilgili görüşmelerin ve mevcut durumun detayları hakkında bilgilendirdi. Mammadyarov, bu sorunun çözülmesinin Azerbaycan'ın uluslararası düzeyde tanınmış olan sınırları, yani ancak ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde mümkün olduğunu bir kere daha vurguladı. Dışişleri Bakanı, katılımcılara BM Genel Kurulu nun 72. Oturumu kapsamında AGİT Minsk Grubunun Eşbaşkanları görüşmesinin yanısıra Ermenistan Dışişleri Bakanı ile müzakerelerin yapıldığını bildirdi. Avrupa Birliği Konseyi Siyaset ve Güvenlik Komitesi heyeti üyeleri, Azerbaycan'daki hoşgörü ve çokkültürlülük ruhu, çeşitli dinlerin temsilcilerinin barış içerisinde bir arada yaşaması, Azerbaycan ile AB arasında işbirliğinin geliştirilmesi, ülkede yapılan siyasi, ekonomik ve mali reformların öneminin altını çizerek, Azerbaycan'ın Avrupa'nın enerji güvenliğinde önemli rol oynadığını ayrıca vurgulamışlardır. 3
TANAP PROJESİ İNŞAATI TAKVİM DAHİLİNDE DEVAM ETMEKTE Geçen hafta Türkiye yetkilileri hayata geçirilmekte olan Trans-Anadolu Boru Hattı (TANAP) projesine dair bir açıklama yaptı. Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak basın toplantısında boru hattı inşaatının planlanan süreden biraz erken tamamlanacağını bildirdi. Bakan halihazırda TANAP ın sualtı inşaat işlerinin hızlandığını kaydetti. Bununla birlikte, Albayrak 6 Ekim 2017 Tarihinde Marmara Denizi nde uzunluğu 1261 inç olan boru hattının döşendiğini açıkladı. Uzmanlar TANAP'ın sadece Türkiye için değil, aynı zamanda bölgedeki ve AB'deki birçok ülke açısından önemli projelerden biri olduğunu da belirtti. Geçen ayın ortasında bu boru hattı projesinin en zor aşamalarından biri hayata geçirilmeye başladı. 23 Eylül 2017 Tarihinde Marmara Denizi'nde bulunan TANAP sualtı kısmının inşaatı başladı. Türk basınında yer alan haberlere göre, halihazırda Çanakkale'de boru döşeme çalışmaları devam etmektedir. TANAP boru hattının deniz kesiminin uzunluğu 19 kilometredir. Türk yetkililerine göre, şu anda Trans Anadolu boru hattı inşaatının fiziksel kısmının % 82 i tamamlanmış bulunmaktadır. TANAP doğalgaz boru hattı Gürcistan-Türkiye sınırından Türkiye'nin Batı sınırına kadar inşa edilecek olup, Azerbaycan Şah Deniz sahasından gaz nakliyatını sağlayacağı öngörülmektedir. TANAP'ın toplam uzunluğu 1.850 kilometredir. TANAP boru hattının ilk üretim kapasitesinin yıllık 16 milyar metreküp olacağı tahmin edilmektedir. Boru hattı, Türkiye'ye yaklaşık 6 milyar metreküp doğal gaz ulaştıracak olup, geri kalan kısmı ise Avrupa'ya tedarik edilecektir. Aynı zamanda, son anlaşmalar çerçevesinde, gelecekte Türkmenistan'ın doğalgaz boru hattına katılması planlanmaktadır. Bununla birlikte, Trans-Hazar doğal gaz boru hattının geleceği hâlâ nihai bir çözüme kavuşmamış durumdadır. 4
A.ATAMBAYEV İN ÖZBEKİSTAN ZİYARETİNİN SONUÇLARI 5-6 Ekim 2017 Tarihlerinde Kırgızistan Devlet Başkanı Almazbek Atambayev komşu ülke Özbekistan Cumhuriyeti'ne devlet ziyareti gerçekleştirdi. Bu ziyaret, Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyoyev'in geçen ay Kırgızistan Cumhuriyeti ne gerçekleştirdiği ziyaretin karşılığı niteliğinde idi. Böylece, tam bir ay sonra bir iade-i ziyaret gerçekleştirilmiş oldu. Son dönemdeki ikili görüşmelerin yoğunluğu, iki ülke Devlet Başkanının birikmiş olan konuları çözme isteğiyle bağlantılıdır. Dar formatta yapılan görüşmeler sırasında Kırgızistan ve Özbekistan Devlet Başkanları sınır sorunları, hidroelektrik, ulaştırma, ikili kültürel ve insani ilişkiler alanlarındaki işbirliği konularını değerlendirdiler. Genel olarak, Kırgız-Özbek ilişkilerinde en kritik konuların bile samimi ortamda değerlendirilmesi ve çözülmeye çalışılması iyi bir gelenek hâline gelmiştir. Kırgız Devlet Başkanını karşılayan Şavkat Mirziyoyev kardeş ülkeler ve halklar arasındaki iyi komşuluk ilişkilerini güçlendiren karşılıklı ziyaretlerin önemine dikkat çekti. Mirziyoyev "Büyük önem arzeden bu tür görüşmelerin gerçekleşmesi tarafların karşılıklı çıkarlara dayanan ilişkileri geliştirme yönündeki net siyasi iradesini sergilemektedir", dedi. İkili görüşmeler bu sefer de yoğunluk açısından öncekilerden farklıydı. Ziyaret sonucunda, taraflar yeni belge paketini imzaladılar. İki ülkenin Devlet Başkanları Kırgız Cumhuriyeti ile Özbekistan Cumhuriyeti arasında Stratejik Ortaklık, Güvenin Artırılması ve İyi Komşuluk Bildirisi ni imzaladılar. Bununla birlikte aşağıdaki belgeler de imzalandı: - Resmi İstatistik Alanındaki Karşılıklı Anlayış ve İşbirliğine dair Belge; - Uyuşturucu İlaçlar, Psikotrop Maddeler ve Ön Maddelerinin Yasadışı Ticareti ile Mücadeleye dair İşbirliği; - Kırgız Cumhuriyeti'ne Mineral Gübrelerin Sağlanması; - Turizm Alanında İşbirliğinin Geliştirilmesi; - Kabar Kırgız Ulusal Haber Ajansı ve Özbekistan Ulusal Enformasyon Ajansı arasındaki İşbirliğine dair Mutabakat; - Ulaştırma Alanındaki İşbirliği; - Ticari-Ekonomik ve Kültürel-İnsani Alanlardaki İşbirliği Üzerine. 5
Aynı zamanda, devletler arasındaki ticaret ve ekonomik ilişkiler de oldukça hızlı bir şekilde gelişmektedir. Basında yer alan haberlere göre, Kırgızistan ve Özbekistan'ın iş adamları Kırgızistan Devlet Başkanı nın Özbekistan a yaptığı ziyareti esnasında Taşkent'te düzenlenen İş Forumu çerçevesinde toplam değeri 200 milyon Doları aşan sözleşmeler imzaladı. Genel olarak, Özbek-Kırgız görüşmeleri, Taşkent ve Bişkek'in gündemdeki sorunların çözümüne ilişkin görüş ve yaklaşımlarının benzerliğini bir kez daha kanıtladı. Görüşmelerde toplam on iki belgeye imza atıldı. Görüşmelerin sonunda Özbekistan Devlet Başkanı, Kırgızistan Devlet Başkanı'na Özbek dilinde yayınlanan Manas Destanı nın ilk baskısından bir kitap armağan etti. Aynı zamanda, taraflar Kırgızistan'ın yürüttüğü politikanın devamlılığının Kırgız Cumhuriyeti'nde yapılacak Devlet Başkanlığı seçimlerinden sonra da sağlanmasının önemini vurguladılar. Bu bağlamda, Özbekistan Devlet Başkanı, 15 Ekim 2017 tarihinde Kırgızistan'da Devlet Başkanlığı seçimlerinin yapılacağını hatırlattı. Ş. Mirziyoyev "Akıllı Kırgız halkının kendine layık bir lideri seçeceğine inancım tamdır. Almazbek Atambayev in önderliğinde geçen son yıllarda ülkede çok şey yapılmıştır. Bugün Kırgızistan ın sahip olduğu en önemli şey, barış ile huzurun sağlanması ve insanların kendi geleceğine güvenmesidir. Ben gerçekten bu devamlılığın korunmasını istiyorum", dedi. Mirziyoyev konuşmasının sonunda, A.Atambayev'e iki ülke arasındaki işbirliğine ilişkin yaklaşımından dolayı teşekkür etti. 15 Ekim 2017 tarihinde Kırgızistan'da Devlet Başkanlığı seçimleri yapılacaktır. Uzmanlara göre, Devlet Başkanlığı seçimlerindeki esas aday ve favoriler arasında "Respublika Partisi" Başkanı Ömürbek Babanov ve "Kırgızistan Sosyal-Demokrat Partisi" Başkanı Sooronbay Ceyenbekov bulunmaktadır. 6
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir. www.twesco.org 57-49-86 57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 Kazakistan @intturkicacadem https://www.facebook.com/intturkicacadem/