Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın Psammofil, Higrofil ve Orman Vejetasyonu Üzerine Sintaksonomik Bir Araştırma

Ekoloji 21, 85, 64-79 (2012) doi: 10.5053/ekoloji.2012.858 Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın Psammofil, Higrofil ve Orman Vejetasyonu Üzerine Sintaksonomik Bir Araştırma Hasan KORKMAZ,*, Ummugulsum MUMCU, Safinaz ALKAN, Hamdi Guray KUTBAY Ondokuz Mayıs University, Faculty of Science and Literature, Department of Biology 55139 Kurupelit, Samsun- TURKIYE *Corresponding author: hasank@omu.edu.tr Özet Bu calışmada Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın vejetasyonu geleneksel Braun- Blanquet yontemine göre araştırılarak, bitki birlikleri belirlenmiş ve aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır: Ammophiletea Br.-Bl. & Tüxen ex Westhoff, Dijk & Passchier 1946 Ammophiletalia Br.-Bl. 1933 Ammophilion australis Br.-Bl. 1921 corr. Rivas-Martínez, Costa & Izco in Rivas- Martínez, Lousã, T.E. Díaz, Fernández-González & J.C. Costa 1990 1-Eryngio maritimi-pancratietum maritimi Çakan et al. 2003 2-Verbasco thapsus-hippophaetum caucasicae (Kılınç ve Özkanca 1991) nom. novum Phragmito-Magnocaricetea Klika in Klika et Novák 1941 Phragmitetalia Koch 1926 3-Rumici hydrolapathum - Sparganietum neglectum ass. nova Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 Plantaginetalia majoris Tüxen & Preising in Tüxen 1950 Trifolio fragiferi - Cynodontion dactyli Br.-Bl. & O. Bolòs 1958 4-Samolo valerandi - Juncetum acuti ass. nova Salici purpureae - Populetea nigrae Rivas-Martínez, Fernández González, Loidi, Lousã et Penas 2001 Populetalia albae Br.-Bl. ex Tchou 1948 5-Pterocaryo fraxinifoliae - Alnetum barbatae (Quézel, Barbéro et Akman 1980) nom. mutatum 6- Platanthero chloranthae - Fraxinetum oxycarpae ass. nova Querco-Fagetea Br.-Bl. et Vlieger in Vlieger 1937 Rhododendro pontici-fagetalia orientalis Quézel, Barbéro & Akman 1980 Castaneo sativae-carpinion orientalis Quézel, Barbéro & Akman 1980 7-Sambuco nigrae - Carpinetum betuli ass. nova Anahtar Kelimeler: Gölardı, Samsun, sintaksonomi, subasar alan. A Syntaxonomical Study on The Psammophyl, Hygrophyl and Forest Vegetation of Golardi (Terme/Samsun) Wildlife Protecting Area Abstract In this study Gölardı (Terme/Samsun) Wildlife Protecting Area vegetation was investigated based on the traditional Braun-Blanquet method, and associations were identified and classified. The syntaxonomic scheme is as follows: Ammophiletea Br.-Bl. & Tüxen ex Westhoff, Dijk & Passchier 1946 Ammophiletalia Br.-Bl. 1933 Ammophilion australis Br.-Bl. 1921 corr. Rivas-Martínez, Costa & Izco in Rivas-Martínez, Lousã, T.E. Díaz, Fernández-González & J.C. Costa 1990 1-Eryngio maritimi-pancratietum maritimi Çakan et al. 2003 2-Verbasco thapsus - Hippophaetum caucasicae (Kılınç and Özkanca 1991) nom. novum Phragmito-Magnocaricetea Klika in Klika et Novák 1941 Phragmitetalia Koch 1926 3-Rumici hydrolapathum - Sparganietum neglectum ass. nova Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 Plantaginetalia majoris Tüxen & Preising in Tüxen 1950 Trifolio fragiferi-cynodontion dactyli Br.-Bl. & O. Bolòs 1958 4-Samolo valerandi - Juncetum acuti ass. nova Geliş: 03.10.2011 / Kabul: 07.08.2012 64 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji Salici purpureae - Populetea nigrae Rivas-Martínez, Fernández González, Loidi, Lousã et Penas 2001 Populetalia albae Br.-Bl. ex Tchou 1948 5-Pterocaryo fraxinifoliae - Alnetum barbatae (Quézel, Barbéro et Akman 1980) nom. mutatum 6- Platanthero chloranthae - Fraxinetum oxycarpae ass. nova Querco-Fagetea Br.-Bl. et Vlieger in Vlieger 1937 Rhododendro pontici-fagetalia orientalis Quézel, Barbéro & Akman 1980 Castaneo sativae-carpinion orientalis Quézel, Barbéro & Akman 1980 7-Sambuco nigrae - Carpinetum betuli ass. nova Keywords: Floodplain, Golardi, Samsun, syntaxonomy Korkmaz H, Mumcu U, Alkan S, Kutbay HG (2012) A Syntaxonomical Study on The Psammophyl, Hygrophyl and Forest Vegetation of Golardi (Terme/Samsun) Wildlife Protecting Area. Ekoloji 21 (85): 64-79. GİRİŞ Dönemsel olarak su altında kalan subasar alanlar, karasal ve sucul ekosistemler arasındaki konumu nedeniyle oldukça dinamik (Mortsch 1998) ve primer prodüktivitenin yüksek olduğu (Kılınç ve Kutbay 2008) özgün ekosistemlerdir. Birçok hayvan türüne ev sahipliği yapmasının yanında, özgün floristik ve fitososyolojik özellikleri nedeniyle birçoğu koruma altına alınmış subasar alanlar (Anonymous 1971a, b), birçok etkenlerin yanında özellikle insan faliyetleri nedeniyle tehdit altındadır (Morand 1996). Yeşilırmak Delta Ovası nın doğu kısmını oluşturan Gölardı Yaban Hayatı Koruma Alanı, Terme (Samsun) ilçe merkezine yaklaşık 10km uzaklıkta olup, 41 12 47-41 20 32 kuzey enlemleri ile 36 49 18-37 01 19 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Yaklaşık 3306,1 ha alanı kapsayan araştırma alanının bazı kısımları Mayıs, Haziran, Temmuz aylarına kadar süren sulak ve subasar alan özelliğinde olup, 1975 yılında doğal hayatı koruma alanı, 2005 yılında ise yaban hayatını geliştirme alanı olarak belirlenmiştir (Anonim 2006). Araştırma alanı doğuda Terme Irmağı, batıda Çarşamba ilçe sınırı, kuzeyde Karadeniz ve güneyde Samsun-Ordu karayolu ile sınırlanmıştır (Şekil 1). Araştırma alanı hemen tamamen düz ve Quaterner yaşlı, hidromorfik, alüvyal birikimlerden oluşmaktadır (Akkan 1970). Alan içinde ortalama derinliği 5-6 m olan, Akgöl ve Simenit lagünü, Terme ırmağının delta düzlüklerinde oluşan taşkınları ve çok sayıdaki drenaj kanalları ile beslenmektedir. Araştırma alanındaki topraklar genel olarak ince sedimentten oluşan (çoğunlukla yüzey ve yüzey altı katmanda kil, daha derinde kum) ve Yeşilırmak ve Terme ırmağı tarafından beslenen aluvyal topraklardır (Erdaş ve ark. 1992). Terme de yıllık ortalama yağış miktarı 922.1 mm ve yağış rejimi tipi S.K.Y.İ şeklinde olup, Oseyanik yağış rejiminin denizel 1. tipine dahildir (Akman 1990). Araştırma alanına en yakın sıcaklık ölçümü yapılan Kızılot (Çarşamba) meteoroloji istasyonunda, yıllık ortalama sıcaklık 13,8ºC dir. Aylık ortalama maksimum sıcaklık 27,7ºC ile Temmuz ayında, aylık ortalama minimum sıcaklık (n) ise 2,1ºC ile Ocak ayında gerçekleşir. En düşük sıcaklık (p)-2ºc ile Şubat ayında görülürken, en yüksek sıcaklık 36,8ºC ile Eylül ayında ölçülmüştür (Tablo 1). Sıcaklık ve yağış ölçümleri yapılan, Kızılot (Çarşamba) meteoroloji istasyonunun verilerine göre araştırma alanı, yağışlı-serin Akdeniz iklimi nin etkisindedir (Emberger 1952). Erinç in (1965) yağış etkinliği formülüne göre I m değeri 44,7 olup, nemli iklim tipinin; S değeri ise 5,4 olup alt Akdeniz iklim tipinin etkisi altındadır. Araştırma alanında herhangi bir kurak devre söz konusu olmayıp yağışlar her mevsim yeterlidir (Şekil 2). Araştırma alanının önemli bir kısmı, yöre halkı tarafından tarımsal amaçlı kullanılmakta olup, iç kesimlerinde Orman Bölge Müdürlüğü tarafından Populus sp., Fraxinus angustifolia, kıyı kumullarında ise Pinus maritima plantasyonları oluşturulmuştur. Türkiye vejetasyonu üzerine yapılan fitososyolojik araştırmalar, Akman ve ark. (1979a,b) ile Quezel ve ark. (1980) nın özellikle orman vejetasyonlarını kapsayan çalışmalarından sonra hız kazanmış olmakla birlikte kumul, sulak ve subasar alanlardaki vejetasyonun fitososyolojik yapısı üzerinde yapılmış çalışmalar görece azdır. Ayrıca, subasar alanların vejetasyonunun sınıflandırılmasındaki bazı sintaksonomik eksiklikler de (Mucina 1997), konuyla ilgili araştırmaları daha önemli hale getirmektedir. Türkiye deki sulak alanlar (Behçet 1994a, b, Seçmen ve Leblebici 1996, Çakan ve ark. 2003, Karaömerlioğlu 2007), tuzlu sulak alanlar No: 85, 2012 65

Ekolo ji Korkmaz ve ark. Şekil 1. Araştırma alanının haritası. Tablo 1. Araştırma alanındaki Kızılot meteoroloji istasyonuna ait sıcaklık (ºC) ve yağış (mm) değerleri ile Terme meteoroloji istasyonuna ait yağış (mm) değerleri. (Aydoğdu ve ark. 2002, Hamzaoglu ve Aksoy 2006, Hamzaoglu ve Aksoy 2009) subasar alanlar (Kutbay ve ark. 1998, Özen 2010, Kavgacı 2010) ve kumul alanların (Kılınç ve Özkanca 1991, Kılınç ve Karaer 1995, Karaer ve ark 1997, Çakan ve ark. 2003, Karaömerlioğlu 2007) vejetasyonu üzerine yapılan bazı fitososyolojik araştırmalar mevcut olup, böylesi alanların sintaksonomik yapısının açıklanabilmesi için, yeni araştırmalara ihtiyaç vardır. MATERYAL VE METOT Araştırma alanının vejetasyonunu oluşturan bitki birlikleri, minimal alan yöntemiyle (Westhoff ve Van der Maarel 1973) 2004 yılında belirlenmiş örnek parsellerin analiziyle, Braun-Blanquet (1964) metoduna göre tanımlanmış ve Weber ve ark. (2000) göre adlandırılmıştır. Araştırma alanında tanımlanan bitki birlikleri ile daha önceden belirlenmiş olanlar arasındaki benzerlik, Sorensen (1948) formülüne göre değerlendirilmiş ve özellikle Mucina (1997) ve Şekil 2. Kızılot (Çarşamba/Samsun) iklim diyagramı. a: Meteoroloji istasyonunun yeri, b: İstasyonun denizden yüksekliği, c: Sıcaklık için ölçüm süresi, d: Yağış için ölçüm süresi, e: Yıllık ortalama sıcaklık ( C), f: Yıllık toplam yağış (mm), g: Yağışlı devre, h: Kurak devre, ı: Sıcaklık eğrisi, k: Yağış eğrisi, m: Muhtemel donlu aylar, n: En soğuk ayın ortalama minimum sıcaklığı, p: Mutlak minimum sıcaklık Rivas-Martínez ve ark. (2002) na göre yorumlanarak sınıflandırılmıştır. Araştırma alanındaki asosyasyonların floristik kompozisyonunda bulunan bitkilerin tayini, ve fitocoğrafik durumu Türkiye Florası (Davis 1965-1988, Davis ve ark. 1988, Güner ve ark. 2000) na, türlerin yaşam formu ise Raunkiaer (1934) ve Mueller-Dombois ve Ellenberg (2002) den yararlanılarak belirlenmiştir. Araştırma alanının iklimi değerlendirilirken, Çarşamba Kızılot Köyü meteoroloji istasyonunun sıcaklık ve yağış değerleri ile, Devlet Meteoroloji İşleri tarafından, Terme ilçe merkezinde ölçülen yağış verileri kullanılmıştır. Bölgenin iklimi, Walter (1957) Yöntemi ne göre çizilen iklim diyagramı ile, Emberger (1952), Daget (1977) ve Erinç (1965) den yararlanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma alanının toprak yapısı ile ilgili bilgiler Erdaş ve ark. (1992) dan yararlanılarak değerlendirilmiştir. BULGULAR Bu çalışmada, araştırma alanında yayılış gösteren psammofil, higrofil ve orman vejetasyon tiplerine ait, bitki birliklerinin sintaksonomik durumları belirlenmiştir. A-Psammofil Bitki Birlikleri Araştırma alanının Karadeniz sahili boyunca uzanan ve genişliği ortalama 100m olan kumulların hareketli olduğu, denize yakın kesimlerinde Sophoro 66 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji alopecuroidis-pancratietum maritimi, daha iç kesimlerdeki kumul toprak geçiş zonunda ve nisbeten stabil kumul tepeleri üzerinde ise Verbasco thapsus- Hippophaetum caucasicae birlikleri gelişmiştir. 1- Eryngio maritimi-pancratietum maritimi Çakan et al. 2003 (Tablo 2) Birlik, araştırma alanının Sancaklı Köyü sahilindeki kıyı kumullarının, denizden ortalama 25-30m uzaklıkta, sürekli rüzgar ve deniz suyu serpintilerine açık ve zaman zaman deniz suyu baskınına uğrayan kesimindeki hareketli kumullar üzerinde yayılış göstermektedir. Organik madde ve besleyici mineraller bakımından oldukça fakir ve tuz oranı yüksek olan bu habitatlarda (El-Ghani ve Amer 2003), 50-60 cm derinlikteki soğanları ile kumula tutunabilen ve nesli tehdit altında olan Pancratium maritimum (Ekim ve ark. 2000), birliğin dominant karakteristik türü olarak bulunmaktadır. Ortalama yüksekliği 40-50 cm ve ortalama örtüşü %50-75 olan ot katından oluşan birliğin ayırt edici ve karakter türleri Pancratium maritimum, Eryngium maritimum, Euphorbia peplis, Sophora alopecuroides var. alopecuroides, Salsola ruthenica ve Juncus maritimus dur. Birliğin floristik kompozisyonunda, hareketli kumullarda tutunabilen, tek veya çok yıllık, halotolerant diğer konstant türler ise Medicago marina, Euphorbia paralias, Crepis foetida subsp. foetida dır. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından terofit ve hemikriptofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Akdeniz floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller, 09.07.2004 ve 21.07.2004 tarihlerinde Samsun/Terme/Sancaklı Köyü civarındaki kıyı kumullardan alınmıştır. 2-Verbasco thapsus - Hippophaetum caucasicae (Kılınç et Özkanca 1991) Korkmaz et Mumcu, nom. novum (Tablo 5) Birlik Sancaklı Köyü sahilindeki kıyı kumullarının, denizden ortalama 50 m uzaklıktaki, kumultoprak geçiş zonu üzerinde ve ortalama yüksekliği 2-3 m olan, stabil kumul tepeleri üzerinde gelişmiştir. Birlik araştırma alanının bu kesiminde, insanlar ve Hippophaë rhamnoides subsp. caucasica yapraklarıyla beslenen Amerikan beyaz kelebeği (Hyphantria cunea Drury, Lepidoptera, Arctiidae) larvaları tarafından tahrip edilmiş kısımları hariç, kesintisiz bir kuşak halinde yayılış göstermekte ve bu konumu ile kumulların daha iç kesimlerdeki tarım alanlarını istilasını önleyen bir işlev de Tablo 2. Eryngio maritimi-pancratietum maritimi Çakan et al. 2003. Tablo 3. Bitki birliklerindeki taksonların yaşam formu gruplarına göre sayısal ve oransal dağılımı. Tablo 4. Bitki birliklerindeki taksonların fitocoğrafik bölgelerine göre sayısal ve oransal dağılımı. görmektedir. Birliğin dominant karakteristik türü, dünyanın birçok bölgesinde yayılış gösteren ve kök nodüllerinde azot fikse eden Frankia sp. ile simbiyoz oluşturan (Akkermans ve ark. 1983) Hippophaë rhamnoides subsp. caucasica dır. Birliğin ayırt edici türleri ise Verbascum thapsus, Daucus carota, Clematis vitalba ve Cionura erecta dır. Çalı ve ot katlarından oluşan birliğin, çalı katının ortalama yüksekliği 2 m ve ortalama örtüşü %90 No: 85, 2012 67

Ekolo ji Korkmaz ve ark. olup, bu katın konstant türleri H. rhamnoides subsp. caucasica ve Rubus sanctus un yanısıra Cionura erecta, Clematis vitalba ve Cynanchum acutum subsp. acutum gibi lian formundaki türlerdir. Ortalama yüksekliği 20cm ve ortalama örtüşü %80 olan ot katının yaygın türleri ise Conyza canadensis, Verbascum thapsus, Crepis foetida subsp. foetida ve Daucus carota dır. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından terofit ve hemikriptofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya ve Akdeniz floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 09.07.2004 ve 23.07.2004 tarihlerinde Samsun/Terme/Sancaklı Köyü civarındaki kıyı kumullarından alınmıştır. B-Higrofil Otsu Bitki Birlikleri Araştırma alanının göller ve drenaj kanallarının kıyı kesimlerindeki habitatlarında, su basma sıklığı ve süresine bağlı olarak, higrofitik otsu bitki birlikleri gelişmiştir. 1-Rumici hydrolapathum-sparganietum neglectum Korkmaz et Mumcu, ass. nova (Tablo 6) Birlik araştırma alanının Akgöl ve Simenit gölleri ile bazı drenaj kanallarının kenarlarındaki, dar bir yarı karasal geçiş zonunda yayılış göstermektedir. Yılın uzun bir döneminde su altında kalan bu geçiş zonunda, sadece Temmuz-Eylül ayları arasında sular çekilmekte ve karasal habitata dönüşmektedir. Birliğin üzerinde geliştiği zondaki topraklar sadece su çekilme döneminde yüzeye çıkan hidromorfik, azonal topraklardır. Besleyici mineraller ve oksijen bakımından oldukça fakir olan bu oligotrofik habitatlardaki (Barnes ve ark. 2002) birliğin floristik kompozisyonunda, monodominant karakteristik türü olan Sparganium erectum subsp. neglectum un yanında, dünyadaki birçok gölün kıyı-kenar zonunda yayılış gösteren, bazı oksitolerant otsu türler de bulunmaktadır. Birliğin ayırt edici karakteristik türleri ise Rumex hydrolapathum, Hydrocotyle vulgaris, Myosotis lithospermifolia ve Polygonum hydropiper dir. Birlik ortalama yüksekliği 80 cm ve ortalama örtüşü %80-90 olan ot katından oluşmaktadır. Birlikte bulunan diğer konstant türler Nasturtium officinale, Alisma plantago-aquatica, Polygonum persicaria, Stachys palustris ve Euphorbia hirsuta dır. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından hemikriptofit ve geofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 23.7.2004 tarihinde Tablo 5. Verbasco thapsus - Hippophaetum caucasicae (Kılınç et Özkanca 1991) Korkmaz et Mumcu. *Typus: Quadrat 16. Samsun/Terme/Gölyazı beldesi civarındaki Haşlık Boğazı mevkiinden alınmıştır. 2-Samolo valerandi-juncetum acuti Korkmaz et Mumcu, ass. nova (Tablo 7) Birlik araştırma alanının Akgöl ve Simenit göllerinin çevresindeki subasar çayırlıklarda yayılış göstermektedir. Özellikle Gölyazı beldesi-haşlık boğazı mevkii ve Simenit gölünün kıyı kesimlerindeki hidromorfik, azonal topraklar üzerinde yayılış gösteren birlik, Sancaklı Köyü, Kumcağız Mahallesi civarında sahile oldukça yaklaşmakta ve çukur kumul alanlarındaki nemli habitatlarda da yayılış gösterebilmektedir. Otlatma baskısının fazla olduğu birliğin yayılış gösterdiği kesimlerde, sadece Haziran-Kasım ayları arasında sular çekilmekte, yılın geri kalan döneminde ise sığ suların baskınına uğramaktadır. Bu nedenle birliğin floristik kompozisyonunda, yetersiz oksijen ve suyun çekildiği dönemlerde otlatma baskısına adapte olmuş türler 68 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji Tablo 6. Rumici hydrolapathum - Sparganietum neglectum Korkmaz & Mumcu. *Typus: Quadrat 65 Tablo 7. Samolo valerandi - Juncetum acuti Korkmaz & Mumcu. *Typus: Quadrat 32 çoğunluktadır. Dünyadaki birçok kıyı kumulu ile tuzlu ve tatlı subasar alanlarda yayılış gösteren Juncus acutus (Davis 1965-1985), birliğin floristik kompozisyonunda baskın karakter tür olarak bulunmaktadır. Juncus acutus kümeleri (caespitose, tufted) arasındaki açık çayırlık alanlarda ise, birçok tek ve çok yıllık otsu tür yayılış göstermektedir. Birliğin diğer ayırt edici karakter türleri Samolus valerandi, Setaria glauca, Centaurium erythraea subsp. erythraea ve Polypogon viridis dir. Birlik, ortalama yüksekliği 1m ve ortalama örtüşü %80-90 olan ot katından oluşmaktadır. Birliğin floristik kompozisyonundaki konstant türlerden bazıları Cynodon dactylon var. dactylon, Euphorbia hirsuta, ve Lotus corniculatus var. corniculatus tur. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından hemikriptofit ve terofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 21.7.2004 tarihinde Samsun/Terme/Sancaklı Köyü civarı ve Gölyazı beldesi Haşlık Boğazı mevkii nden alınmıştır. C-Higrofil Orman Birlikleri Araştırma alanının göllere daha uzak ve su basma dönemi daha kısa olan kesimlerinde subasar orman vejetasyonuna ait bitki birlikleri gelişmiştir. 1-Pterocaryo fraxinifoliae-alnetum barbatae (Quézel, Barbéro et Akman 1980) Korkmaz et Mumcu, nom. mutatum (Tablo 8) Birlik araştırma alanında, tahribat nedeniyle No: 85, 2012 69

Ekolo ji Korkmaz ve ark. önemli oranda parçalanmış ve günümüzde ancak Aybeder Köyünde ve Simenit Gölü içindeki Ada mevkii üzerinde homojen toplulukları kalmıştır. Araştırma alanının genel olarak göllere 100m ile 1km uzaklıktaki kesimlerindeki, Aralık-Nisan ayları arasında su basan, hidromorfik, azonal topraklarda gelişen birlik, Simenit Gölü ndeki aluvyon ve torf birikimleriyle oluşmuş Ada mevkiinde, gölün hemen kıyısından itibaren gelişmiştir. Birliğin ortalama yüksekliği 20 m ve ortalama örtüşü %90 olan ağaç katının, monodominant karakteristik türü Alnus glutinosa subsp. barbata dır. Birliğin diğer ayırt edici karakter türleri ise Sambucus ebulus ve Asperula involucrata dır. Ortalama örtüşü %80 ve ortalama yüksekliği 2 m olan çalı katındaki türler oldukça seyrek olup, önemli türler Rubus canescens var. glabratus, Ficus carica subsp. carica ve Smilax excelsa dır. Birliğin ot katının ortalama örtüşü %80 ve ortalama yüksekliği 60 cm olup, yaygın olarak bulunan türler Sambucus ebulus, Geum urbanum, Circaea lutetiana ve Urtica dioica dır. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından hemikriptofit, fanerofit ve geofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 9.7.2004 ve 23.7.2004 tarihlerinde Samsun/Terme/Aybeder Köyü ve Gölyazı beldesi Ada mevkii nden alınmıştır. 2-Platanthero chloranthae-fraxinetum oxycarpae Korkmaz et Mumcu, ass. nova (Tablo 9) Birlik araştırma alanındaki Terme-Gölardı Orman İşletme Şefliği Karaağaç Şantiyesi civarında, Sancaklı Köyü Kargalı mevkiinde ve Bafracalı Köyü Bastirikler in ormanı mevkiinde homojen topluluklar oluşturmaktadır. Araştırma alanındaki Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa ormanları, tahribat nedeniyle oldukça azalmış ve ancak özel koruluklarda ve Terme Orman İşletmesi nin plantasyon alanlarında yayılış göstermektedirler. Birlik araştırma alanın göllerle ortalama 3-4 km uzaklıktaki kesimlerinde ve Aralık-Mart ayları arasında subasan, hidromorfik, azonal topraklı habitatlarında gelişmiştir. Ağaç, çalı ve ot katından oluşan birliğin, ağaç katının monodominant karakter türü Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa olup, ortalama örtüşü %80 ve ortalama yüksekliği ise 20 m dir. Birliğin diğer ayırdedici karakteristik türleri ise Carex divulsa subsp. leersii, Oenanthe pimpinelloides, Platanthera chlorantha ve Lysimachia nummularia dır. Ortalama Tablo 8. Pterocaryo fraxinifoliae - Alnetum barbatae (Quézel, Barbéro et Akman 1980) Korkmaz et Mumcu örtüşü lokaliteye göre %10-80 arasında değişen ve ortalama yüksekliği ise 2 m olan çalı katındaki yaygın türler Rubus canescens var. glabratus, Crataegus curvisepala ve Ruscus aculeatus var. angustifolius tur. Ortalama örtüşü %50-80 ve ortalama yüksekliği 1m olan ot katının yaygın türleri ise Carex divulsa subsp. leersii, Leucojum aestivum ve Euphorbia stricta dır. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından hemikriptofit ve fanerofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya floristik 70 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 9.7.2004 tarihinde Samsun/Terme/Gölyazı Orman İşletme Deposu civarı ve Sancaklı Köyü/Kargalı Mevkiinden alınmıştır. D-Orman Vejetasyonuna Ait Bitki Birliği 1-Sambuco nigrae-carpinetum betuli Korkmaz et Mumcu, ass. nova (Tablo 10) Birlik Özyurt Köyü ve Gölyazı beldesi mezarlığı çevresindeki, özel olarak korunmuş ve yıl boyu su baskınının olmadığı, tınlı topraklı habitatlarda gelişmiştir. Hidroserik süksesyonal basamaklara göre, araştırma alanındaki klimaks orman safhasını temsil eden Carpinus betulus ormanları, tahripler sonucu sadece dar bir alanda korunmuş durumdadır. Ağaç, çalı ve ot katından oluşan birliğin, ağaç katının dominant karakter türü Carpinus betulus, kodominant türü ise Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa olup, ortalama örtüşü %90 ve ortalama yüksekliği ise 20-30 m dir. Birliğin ayırt edici karakterisitik türleri ise Sambucus nigra, Viola odorata ve Diospyros lotus dur. Ortalama örtüşü %20-50, ortalama yüksekliği ise 1-2 m olan çalı katının yaygın türleri Sambucus nigra, Corylus avellana var. pontica ve Diospyros lotus tur. Ortalama örtüşü %50-80 ve ortalama yüksekliği 20-80 cm olan ot katında yaygın olarak bulunan türler ise Viola odorata, Primula vulgaris subsp. sibthorpii ve Geum urbanum dur. Birliğin floristik kompozisyonunda yaşam formu bakımından hemikriptofit, fanerofit ve geofitler (Tablo 3); korotipik bakımdan ise Avrupa-Sibirya floristik bölge elementleri yaygındır (Tablo 4). Birliğin tanımlandığı örnek parseller 23.7.2004 tarihinde Samsun/Terme/Özyurt köyü nden alınmıştır. TARTIŞMA VE SONUÇ Bir delta ovası olan ve önemli bir kısmı yılın belirli dönemlerinde su altında kalan araştırma alanı, fitocoğrafik bakımdan Avrupa-Sibirya floristik bölgesinin Öksin alanında yer almasının yanında (Davis 1965-1985), biyoiklimsel bakımdan Oseyanik iklimin Denizel 1. tipinin etkisinde (Akman 1990) olması nedeniyle, bitki birliklerinin floristik kompozisyonunda, Avrupa-Sibirya floristik bölge elementlerinin önemli bir ağırlığı vardır. Sadece Eryngio maritimi-pancratietum maritimi birliğinin floristik kompozisyonunda, Akdeniz floristik bölge elementlerinin fazla oranda bulunması, kumul habitattan kaynaklanan lokal Tablo 9. Platanthero chloranthae - Fraxinetum oxycarpae Korkmaz et Mumcu. *Typus: Quadrat 2 kuraklık etkisine adapte olmuş, Akdeniz kökenli türlerden kaynaklanmaktadır kanısındayız (Tablo 2). Eryngio maritimi-pancratietum maritimi ve Verbasco thapsus-hippophaetum caucasicae birliklerinin floristik kompozisyonunda terofitlerin fazla oluşu ise, kumul No: 85, 2012 71

Ekolo ji Korkmaz ve ark. Tablo 10. Sambuco nigrae - Carpinetum betuli Korkmaz et Mumcu. *Typus: Quadrat 36 habitatın lokal ekstrem şartlarından kaynaklanabilir kanısındayız. Diğer birliklerin floristik kompozisyonunda ise hemikriptofitler, dünyanın birçok ılıman bölgesinde olduğu gibi en yaygın olarak bulunan yaşam formu grubudur (Daşkın ve Kaynak 2010). Diğer birliklere göre, orman birliklerinde fanerofitlerin artış oranı ise beklenen bir durumdur (Altay ve ark. 2012) (Tablo3). Eğimin sıfıra yakın olduğu araştırma alanında, ancak santimetre düzeyindeki mikroröliyef farklılıkları ve göllere olan uzaklık birliklerin dağılışı, floristik kompozisyonu ve ekolojik özellikleri üzerinde etkili olmaktadır. (Castelli ve ark. 2000) Çünkü lokal topoğrafya, edafik faktörler ve mikroklimatik şartların heterojenliği, bitki birliklerinin alandaki dağılış varyasyonlarına neden olur (El-Ghani ve Amer 2003). Nitekim araştırma alanının ekolojik bakımdan birbirinden farklı habitat özelliklerine sahip kesimlerinde temel olarak; psammofil, higrofil ve orman vejetasyon tipleri ve bu vejetasyon tiplerine ait birlikler, deniz ve göllere olan uzaklıklarına göre yatay yönde bir tabakalaşma göstermektedirler. Araştırma alanında yayılış gösteren ve bir kısmı ilk defa bu çalışmayla tanımlanmış birliklerin, sintaksonomik ve ekolojik durumunu şu şekilde değerlendirmek mümkündür: Araştırma alanının Karadeniz sahilindeki kumul habitatları üzerinde gelişen, psammofil vejetasyona ait birlikler, denizden olan uzaklık, kumulun hareketli veya stabil oluşu, taban suyu seviyesi, kumulun bünyesi, biyotik faktörler, topraktaki tuz ve organik madde miktarı ve ph gibi çevresel parametrelerin ortak etkisine göre dağılış göstermektedirler (Kılınç ve Özkanca 1991, Karaömerlioğlu 2007). Çünkü kumullarda med-cezir, rüzgar ve güçlü fırtınaların etkisiyle, denizin tuzlu suyu, kıyıdan iç kesimlere kadar bir tuzluluk gradientinin oluşmasına neden olur (Ukpong 1991, Peinado ve ark. 1994). Nitekim kumulların denize ortalama 25m uzaklıktaki, sürekli rüzgarlara ve deniz suyu serpintilerine açık ve zaman zaman deniz suyu baskınına uğrayan, hareketli kumulları üzerinde Eryngio maritimi-pancratietum maritimi birliği gelişmiştir. Türkiye deki kıyı kumul vejetasyonu üzerinde yapılmış çalışmalar (Uslu 1977, Gehu ve Uslu. 1989, Gehu ve ark. 1990) içinde Kılınç ve Özkanca (1991) ve Kılınç ve Karaer (1995) tanımladıkları Pancratium maritimum birliklerinin fitososyolojik bakımdan Ammophilion arundinaceae Br.-Bl. 1921, Ammophiletalia arundinaceae Br.-Bl. 1931 ve Ammophiletea arenaria Br.-Bl. R.Tx. 1943 üst syntaksonlarına; Çakan ve ark. (2003) ve 72 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji Karaömerlioğlu (2007) ise Euphorbio-Ammophilion arundinaceae Br.-Bl. (1931) 1933 em. J.M. et J. Gehu 1988, Euphorbio-Ammophiletalia arundinaceae Br.-Bl. (1931) 1933 em. J.M. et J. Gehu 1988 ve Ammophiletea üst sintaksonlarına bağlı olduğunu bildirilmişlerdir. Önceki çalışmalarda belirlenmiş Pancratium maritimum birlikleri ile Gölardı kıyı kumulları üzerinde gelişmiş olan Eryngio maritimi- Pancratietum maritimi birliğinin floristik benzerliği, %25-41 arasında değişmektedir (Tablo 11). Birliğin floristik kompozisyonunda Ammophilion australis, Ammophiletalia ve Ammophiletea üst sintaksonlarına ait diagnostik türler oldukça iyi temsil edildiğinden bu üst sintaksonlara dahil olduğu kesindir. Bunun yanında birliğin floristik kompozisyonunda Tuberarietea guttatae (Br.-Bl. in Br.-Bl., Roussine & Nègre 1952) Rivas Goday & Rivas- Martínez 1963, Astragalo microcephali Brometea tomentelli Quézel 1973 em. Parolly ve Molinio- Arrhenatheretea sınıfları, lokal ekolojik özelliklerin etkisine bağlı olarak kısmen temsil edilmektedir (Tablo 2). Hippophaë rhamnoides subsp. caucasica, nispeten stabil ve toprak besinleri bakımından fakir kumul tepelerinde, kök nodüllerinde azot fikse eden Frankia sp. ile simbiyoz oluşturabildiği için gelişebilmektedir (Akkermans ve ark. 1983, Swensen 1996). Kılınç ve Özkanca (1991) ve Karaer ve ark. (1997) tarafından, Karadeniz kıyı kumullarında tanımlanmış olan Verbasco thapsus- Hippophaetum caucasicae birliğinin adı, tipifikasyon ve adlandırma eksiklikleri nedeniyle nomen novum olarak düzenlenmiştir (Weber ve ark. 2000-Madde 15, 39) Kılınç ve Özkanca (1991) ve Karaer ve ark. (1997) Karadeniz kıyı kumullarında tanımladıkları Hippophaë rhamnoides subsp. caucasica birliklerinin Ammophilion arundinaceae ve Ammophiletalia arundinaceae ve Ammophiletea arenaria üst sintaksonomik birimlerine ait olduğu bidirilmişlerdir. Önceki çalışmalarda belirlenmiş Hippophaë rhamnoides subsp. caucasica birlikleri ile Gölardı kıyı kumulları üzerinde gelişmiş olan birliğin floristik benzerliği %13-27 arasında değişmektedir (Tablo 11). Birlikler arasındaki floristik benzerlik oranının yüksek oluşu, coğrafi yakınlığına bağlı ekolojik benzerliklerinden kaynaklanabilir kanısındayız. Birliğin floristik kompozisyonunda Ammophilion australis, Ammophiletalia ve Ammophiletea üst sintaksonomik birimleri oldukça iyi temsil edildiği için, birlik fitososyolojik bakımdan bu üst sintaksonlara bağlıdır. Tablo 11. Çalışma alanında belirlenen birlikler ile daha önceki çalışmalarda belirlenen birliklerin floristik benzerlik oranları (Sørensen, 1948 e göre). Bunun yanı sıra birliğin floristik kompozisyonunda bölgesel ekolojik etkilerine bağlı olarak, Stellarietea mediae Tüxen, Lohmeyer et Preising ex von Rochow 1951, Molinio-Arrhenatheretea, Galio- Urticetea Passarge ex Kopecký 1969 ve Phragmito- Magnocaricetea gibi otsu sınıflar ile, Quercetea pubescentis Doing-Kraft ex Scamoni et Passarage 1959, Querco-Fagetea Br.-Bl. et Vlieger in Vlieger 1937 ve Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. de Bolòs Y Vayreda 1950 sınıflarına ait ormansal kökenli türler de bulunmaktadır (Tablo 5). Gölardı Yaban Hayatını Koruma Alanı nın kıyı kumul zonunun hemen ardındaki, Akgöl ve Simenit göllerinin kıyısından itibaren, yarı karasal ve karasal habitatlara doğru, göllere olan uzaklık ve hidroperyoda bağlı dağılış gösteren, higrofitik otsu ve orman birlikleri gelişmiştir. Çünkü geniş subasar alanlardaki küçük yükseklik farkları; hidroperyodu (su baskını sıklığı ve süresi) etkiler, bu da türlerin yayılış ve bolluğunda etkilidir (Menges ve Waller 1983, Jarolimek ve ark. 2000). Ayrıca delta ovaları gibi subasar geniş düzlüklerde, su tablası derinliği ve toprak su içeriği ile sulak alan türleri arasında güçlü bir bağlantı vardır (Merendino ve ark. 1990). Nitekim, geniş düzlük alanlarda cm düzeyindeki değişimlerle oluşan su tablası farkı, vejetasyonda da No: 85, 2012 73

Ekolo ji Korkmaz ve ark. önemli değişimler ortaya çıkarmaktadır. Çünkü toprak tekstürü, ph, nutrient gibi toprak özellikleri, küçük skalada değişimlere neden olabilir ve bu heterojenlik vejetasyonu da etkiler (Streng ve ark. 1989). Buna göre araştırma alanındaki Akgöl ve Simenit gölleri ile bazı drenaj kanallarının kenarlarında, yılın uzun bir döneminde su altında kalan, yarı karasal geçiş zonunda, Rumici hydrolapathum-sparganietum neglectum birliği gelişmiştir. Besleyici mineraller ve oksijen bakımından oldukça fakir olan bu oligotrofik habitatlarda (Barnes ve ark. 2002) gelişen birliğin floristik kompozisyonunda oksitolerant, higrofitik otsu türler yaygın olarak bulunmaktadır. Sparganium erectum un dominant olduğu birlikler, diğer bazı araştırmalarda da tespit edilmiş olup, Phragmitetalia ve Phragmitetea (Behçet, 1994a) ve Phragmitetalia ve Phragmito-Magnocaricetea üst birimlerine bağlanmıştır (Seçmen ve Leblebici 1996). Gölardı Yaban Hayatını Koruma Alanı ndaki Rumici hydrolapathum- Sparganietum neglectum birliği ile daha önceden belirlenen birlikler arasındaki floristik benzerlik oranları %14-16 arasında değişmektedir (Tablo 11). Birlikler arasındaki floristik benzerlik oranlarının düşük oluşu, coğrafi uzaklıktan kaynaklanan ekolojik farklılaşmalar olabilir kanısındayız. İlk defa bu çalışmada belirlenmiş olan birliğin floristik kompozisyonunda, Phragmitetalia ve Phragmito- Magnocaricetea üst sintaksonomik birimleri oldukça iyi temsil edildiği için, bu üst birimlere bağlanabilir. Ayrıca birliğin floristik kompozisyonunda Molinio-Arrhenatheretea, Galio-Urticetea, Stellarietea mediae, Juncetea maritimi Br.-Bl. in Br.-Bl., Roussine et Nègre 1952 ve Salici purpurea-populetea nigrae gibi sınıflara ait bazı diagnostik türler de bulunmaktadır. Samolo valerandi-juncetum acuti birliği ise çoğunlukla göllerin yakın çevresindeki subasar, karasal habitatlarda yayılış göstermektedir. Dünyada birçok tuzlu ve tatlı subasar alanda yayılış gösteren Juncus acutus un dominant olduğu topluluklar (Jones ve Richards 1954), araştırma alanının bazı kesimlerinde, kıyı kumulları ile komşu olan, hafif tuzlu alanlara kadar yayılış gösterebilmektedirler. Daha önce Çakan ve ark. (2003) ve Karaömerlioğlu (2007) tarafından tanımlanmış ve Juncetea maritimi Br.-Bl. in Br.-Bl., Roussine & Negre 1952 sınıfı, Juncetalia maritimi Br.-Bl. 1931 em. Julve 1992 ex 1993 ordosu ve Juncion maritimi Br.-Bl. 1931 em. Julve 1992 ex 1993 üst sintaksonlarına bağlanmış olan, halofitik karakterli Juncus acutus birlikleri ile araştırma alanındaki Samolo valerandi-juncetum acuti birliği arasındaki benzerlik oldukça düşüktür (%5,8-5,2) (Tablo 11). İlk defa bu çalışma ile belirlenmiş olan Samolo valerandi-juncetum acuti birliğinin floristik kompozisyonunda mezofitik ve derin topraklı çayır vejetasyonlarını tanımlayan Trifolio fragiferi- Cynodontion dactyli, Plantaginetalia majoris ve Molinio- Arrhenatheretea sintaksonomik birimleri oldukça iyi temsil edildiğinden, bu üst birimlere bağlanması uygundur kanısındayız. Bunun yanında birliğin floristik kompozisyonunda Molinio-Arrhenatheretea sınıfının diğer ordolarından Molinietalia caeruleae Koch 1926, Arrhenatheretalia R. Tx. 1931 ve Holoschoenetalia vulgaris Br.-Bl. ex Tchou 1948 ordolarına ait bazı türler de yayılış göstermektedir. Çünkü bölgenin delta ovalarındaki doğal çayır ve meralarda bu sınıfın etkisi oldukça yaygındır (Yalçın 2004). Ayrıca birliğin floristik kompozisyonunda Phragmito-Magnocaricetea, Tuberarietea guttatae, Astragalo-Brometea, Galio-Urticetea, Stellarietea mediae ve Salici purpureae-populetea nigrae sınıflarına ait otsu diagnostik türlerin bulunması, birliğin ekolojik özellikleri ve bu üst sintaksonların birlik üzerindeki etkisinden kaynaklanmaktadır. Araştırma alanındaki higrofil orman vejetasyonlarına ait birlikler, göllere olan uzaklıklarına göre, bir yatay tabakalaşma göstermektedirler. Çünkü ağaç prodüktivitesi, toprak drenaj gradienti ile direkt ilişkilidir (Ver Hoef ve ark. 1988). Özellikle A. glutinosa subsp. barbata, kök nodüllerinde azot fikse eden Frankia sp. ile simbiyoz oluşturarak, erken süksesyonal habitatlardaki marjinal topraklarda gelişerek önemli rol oynayabilmektedir (Akkermans ve ark. 1983; Swensen 1996) Nitekim Pterocaryo fraxinifoliae- Alnetum barbatae birliği Aralık-Nisan ayları arasında su basan, hidromorfik, azonal topraklarda gelişerek, araştırma alanındaki hidroserik süksesyonal süreçlere bağlı oluşan, orman vejetasyonuna ait ilk basamağı oluşturur. Daha önce Quézel ve ark. (1980) tarafından Yeşilırmak Deltası nda tanımlanmış olan bu birliğin adı, bu çalışmada Pterocaryo fraxinifoliae-alnetum barbatae nom. mutatum olarak düzenlenmiştir (Weber ve ark. 2000-Madde 45). Quezél ve ark. (1980) Yeşilırmak Deltası nda tanımlamış oldukları birliği Populetalia albae Br.-Bl. ex Tchou 1948 ordosu ve Querco-Fagetea Br.-Bl. et Vlieger in Vlieger 1937 sınıfına bağlarken, Rize civarında belirlemiş oldukları birliğin Castaneo-Carpinion Quézel, 74 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji Barbéro & Akman 1980 alyansına bağlı olduğunu bidirmişlerdir. Güner ve ark. (1987), Terzioğlu (1998) ve Korkmaz ve ark. (2008) ise Doğu Karadeniz bölgesinde tespit ettikleri Alnus glutinosa subsp. barbata birliklerinin Alnion barbatae Quézel, Barbéro et Akman, 1980 ve Rhododendro-Fagetalia orientalis Quézel, Barbéro et Akman 1980 üst birimlerine bağlı olduğunu bildirmişlerdir. Daha önceki araştırmalarda belirlenen birlikler ile, Gölardı Yaban Hayatını Koruma Alanı ndaki Pterocaryo fraxinifoliae-alnetum barbatae birliğinin floristik benzerliği %17-31 arasında değişmektedir (Tablo 11). Çalışma alanındaki birliğin floristik kompozisyonunda Populetalia albae ordosu, birçok higrofitik ve mezofitik türle oldukça iyi temsil edilirken, bu ordonun bağlı olduğu Salici purpureae- Populetea nigrae sınıfı da iyi temsil edilmektedir. Bu nedenle birliğin bu üst sintaksonomik birimlere dahil edilmesi uygundur kanısındayız. Bunun yanında birliğin floristik kompozisyonunda Querco-Fagetea, Quercetea pubescentis ve Quercetea ilicis gibi ormansal sınıfların ekolojik ve floristik etkilerini de görmek mümkündür. Bunun nedeni birliğin yayılış gösterdiği bölgenin ekolojik ve fitocoğrafik özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca birliğin floristik kompozisyonunda, Molinio-Arrhenatheretea ve Phragmito-Magnocaricetea, Galio-Urticetea, Stellarietea mediae, Artemisietea vulgaris ve Juncetea maritimi gibi higrofitik otsu sintaksonlara ait, birçok karakteristik tür de yayılış göstermektedirler. Bunun nedeni Pterocaryo fraxinifoliae- Alnetum barbatae birliği ile Rumici hydrolapathum- Sparganietum neglectum ve Samolo valerandi-juncetum acuti birlikleri arasındaki süksesyonal ve ekolojik ilişkilerdir. Platanthero chloranthae-fraxinetum oxycarpae birliği, araştırma alanının göllere daha uzak, taban suyu derinliğinin görece daha fazla olduğu ve Aralık-Mart ayları arasında subasan kesimlerinde yayılış göstermektedir. Nitekim tamamen düz alanlardaki çok küçük yükselti farkları (mikro-reliyef) bile; taban suyu seviyesini ve hidroperyodu (su baskını sıklığı ve süresi) etkiler. Bu durum da alandaki türlerin yayılış ve bolluğunda doğrudan etkilidir (Menges ve Waller 1983). Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa nın baskın olduğu birlikler, önceki bazı araştırmalarda da tespit edilmiş olup, Populetalia albae ve Querco-Fagetea üst sintaksonomik birimlerine bağlı oldukları bildirilmiştir (Aydoğdu 1988, Kutbay ve ark. 1998, Özen 2010, Kavgacı ve ark. 2010). İlk defa bu çalışmada tanımlanmış olan Platanthero chloranthae-fraxinetum oxycarpae birliği ile diğer Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa birlikleri arasındaki floristik benzerlik %20-30 arasında değişmektedir (Tablo 11). Birliğin floristik kompozisyonunda Populetalia albae ordosu ve Salici purpureae-populetea nigrae sınıfı oldukça iyi temsil edildiği için, bu üst birimlere bağlanması uygundur kanısındayız. Çünkü ıslak subasar alanlar, nehir yatakları ve subasar nehir kenarlarındaki taban suyu yüksek habitatlarda gelişen, yaprak döken orman ve çalı topluluklarının, Populetalia albae ve Salici purpureae-populetea nigrae üst birimlerine bağlanması daha uygundur kanısındayız (Rivas-Martínez ve ark. 2002) Ayrıca birliğin floristik kompozisyonunda, bölgenin fitocoğrafik özellikleri nedeniyle Querco- Fagetea ve Quercetea pubescentis gibi ormansal sınıflarının ekolojik ve fitocoğrafik etkilerini de görmek mümkündür. Bunun yanında, birliğin floristik kompozisyonunda, gerek süksesyonal ilişkileri ve gerekse ekolojik etkiler nedeniyle Molinio-Arrhenatheretea, Phragmito- Magnocaricetea ve Galio-Urticetea gibi higrofitik sınıfların karakteristik türleri de yaygın olarak bulunmaktadır (Tablo 9). Sambuco nigrae-carpinetum betuli ise araştırma alanının yıl boyunca su baskınına uğramayan, taban suyu seviyesinin görece derin olduğu ve toprak besin elementlerinin nisbeten yüksek olduğu tınlı topraklı habitatlarda gelişmektedir. Habitat özelliklerindeki bu önemli değişmeler, birliğin floristik kompozisyonunda, önceki ormansal birliklere göre önemli farklılıkların oluşmasını sağlamıştır. Çünkü geniş düzlük alanlarda cm düzeyindeki değişimlerle oluşan su tablası farkı, toprağın morfolojik, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile tür dağılımı üzerinde etkili olup, vejetasyonda da önemli değişimlere neden olmaktadır (Castelli ve ark. 2000). Bu nedenle ekolojik bakımdan daha az nemli habitatları tercih eden mezofil türler alana yerleşirken, subasar habitatları tercih eden higrofil türler ise alandan çekilerek, farklı bir floristik ve strüktürel yapı gelişmiştir. Çünkü delta ovaları gibi subasar geniş düzlüklerde, su tablası derinliği ve toprak su içeriği ile, sulak alan türleri arasında güçlü bir bağlantı vardır (Merendino ve ark. 1990). Bunun sonucu olarak, orman vejetasyonlarının çevresel parametrelerinde oluşan bir değişim, orman türlerinin demografik yapısında (hayatta kalma, habitata yerleşme ve ölüm oranı) etki ederek, No: 85, 2012 75

Ekolo ji Korkmaz ve ark. vejetasyonun floristik kompozisyonunu ve süksesyonal değişimini sağlar (Hall ve Harcombe 2001). Nitekim, ilk defa bu çalışma ile tanımlanmış olan Sambuco nigrae-carpinetum betuli birliğinin floristik kompozisyonunda, araştırma alanındaki diğer birliklerden farklı olarak, mezofitik orman vejetasyonlarını tanımlayan üst sintaksonomik birimler, subasar alanların higrofitik orman ve otsu vejetasyonlarını tanımlayan üst birimlere göre çok daha iyi temsil edilmektedir (Tablo 10). Ülkemizde Carpinus betulus un baskın olduğu birlikler, önceki bazı araştırmalarda da tespit edilmiş olup, Carpino-Acerion ve Querco-Carpinetalia orientalis üst sintaksonomik birimlerine bağlı olduğu bildirilmiştir (Akman ve Yurdakulol 1984, Yarcı 1991, Cansaran ve Aydoğdu 2001). Gölardı Yaban Hayatı Koruma Alanı ndaki Sambuco nigrae- Carpinetum betuli birliği ile diğer Carpinus betulus birlikleri arasındaki floristik benzerlik %14-22 arasında değişmektedir (Tablo 11). Bölgesel ekolojik ve fitocoğrafik özellikleri nedeniyle birliğin floristik kompozisyonunda, önceki Carpinus betulus birliklerinden farklı olarak, Castaneo-Carpinion, Rhododendro-Fagetalia orientalis ve Querco-Fagetea üst sintaksonları oldukça iyi temsil edildiği için, birliğin fitososoyolojik bakımdan bu üst birimlere bağlanması uygundur. Bunun yanında birliğin floristik kompozisyonunda, yerel ekolojik özelliklere bağlı olarak Quercetea pubescentis, Salici purpureae-populetea nigrae ve Galio-Urticetea sınıflarının etkilerini de görmek mümkündür (Tablo 10). TEŞEKKÜR Bu çalışma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Proje Yönetimi Ofisi tarafından, F-472 no lu proje kapsamında desteklenmiştir. KAYNAKLAR Akkan E (1970) Bafra Burnu-Delice Kavşağı arasındaki Kızılırmak Vadisinin Jeomorfolojisi. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayın No: 191, Ankara. Akkermans ADL, RoelofsenW, Blom J, Huss-Danell K, Harkink R (1983) Utilization of carbon and nitrogen compounds by Frankia in synthetic media and in root nodules of Alnus glutinosa, Hippophaë rhamnoides, and Datisca cannabina. Canadian Journal of Botany 61 (11): 2793-2800. Akman Y (1990) İklim ve Biyoiklim. Palme Yayınları, No:133, Ankara. Akman Y, Barbéro M, Quézel P (1979a) Contribution à l étude de la Végétation forestiére d Anatolie Méditerranéenne II. Phytocoenologia 5: 189-276. Akman Y, Barbéro M, Quézel P, (1979b) Contribution à l étude de la végétation forestiére d Anatolie Méditerranéenne III. Phytocoenologia 5: 277-346. Akman Y, Yurdakulol E (1984) A Phytosociological research on the vegetation of the Bolu Mountains. Communications de la Faculte des Ankara Serie C 1: 87-104. Altay V, Serin M, Yarcı C, Severoglu Z (2012) Phytoecological and Phytosociological Investigations of thevegetation of Golcuk (Kocaeli/Turkey). Ekoloji 21(84): 74-89. Anonymous (2006) Samsun İl Çevre Durum Raporu. Samsun Valiliği, Çevre İl Müdürlüğü, Samsun. Anonymous (1971a) What is wetland? Ramsar Convention of Wetlands, Information Paper No:1, Ramsar. Anonymous (1971b) What is the Ramsar Convention on Wetlands?Ramsar Convention of Wetlands, Information Paper No:2, Ramsar. Aydoğdu M (1988) A syntaxonomical analysis of the ash forest in the vicinities of Adapazarı. Communications de la Faculte des Sciences de Universite d Ankara Ser. C 6: 85-90. Aydoğdu M, E Hamzaoglu, Kurt L (2002) New halophytic syntaxa from Central Anatolia (Turkeey). Israel Journal of Plant Science 50, 313-323. Barnes K, Ellery W, Kindness A (2002) A preliminary analysis of water chemistry of the Mkuze Wetland System KwaZulu-Natal: A mass balance approach. Water South Africa 28: 1-12. Behçet L (1994a) Van Gölü Makrofitik Vejetasyonunun Fitososyolojik Yönden Araştırılması. Turkish Journal of Botany 18: 229-243. Behçet L (1994b) Erçek, Turna ve Bostaniçi (Van) Göllerinin Vejetasyonu. Turkish Journal of Botany 18: 305-312. Braun-Blanquet J (1964) Pflanzensoziologie-Grundzüge der Vegetationskunde. Springer Verlag, Wien and New York. 76 No: 85, 2012

Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı nın... Eko lo ji Cansaran A, Aydoğdu M (2001). A phytosociological Research on Eğerli Mountain (Amasya -Turkey). Israel Journal of Plant Science 49: 309-326. Castelli RM, Chambers JC, Tausch RJ (2000) Soil-plant relationships along a soil-water gradient in Great Basin riparian meadows. Wetlands 20: 251-266. Çakan H, Düzenli A, Karaömerlioğlu, D (2003) Çukurova Deltası (Yumurtalık Lagünü, Akyatan, Ağyatan ve Tuz Gölü) vejetasyonunun araştırılması. TÜBİTAK, Temel Bilimler Araştıma Gurubu-1793, (1999T022) Proje Sonuç Raporu, Ankara. Daget PH (1977) Le bioclimat mediterraneen analyse des formes climatiques par le system d'emberger. Vegetatio 34 (2): 87-103. Daşkın R, Kaynak G (2010) Vascular flora of the Uludağ Mt (Bursa, Turkey) - I. Phytologia Balcanica 16 (3): 369-384 Davis PH (1965-1985) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 1-9. University Press, Edinburgh. Davis PH, Mill RR, Tan K (1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement). Edinburgh University Press, Edinburgh. Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z, Adıgüzel N (2000) Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta). Turkish Association for The Conservation of Nature and Van Centennial University, Ankara. El-Ghani MMA, Amer WM (2003) Soil-vegetation relationships in a coastal desert plain of southern Sinai, Egypt. Journal of Arid Environments 55: 607-628. Emberger L (1952) Sur le quotient pluviothermigue. Comptes Rendus De L Academie Des Sciences 234: 2508-2510. Erdaş S, Ertan E, Çelikel H, Savaşkan M (1992) Terme-Gölardı Kavak Ağaçlandırma Raporu. Samsun. Erinç S (1965) Yağış Müesseriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 41, İstanbul. Géhu JM, Uslu T (1989) Données sur la végetation littorale de la Turquie du Nord- Ouest. Phytocoenologia 17(4): 449 505. Géhu JM, Costa M, Uslu T (1990) Analyse phytosociologique de la végétation littorale des côtes de la partie Turque de l île de Chypre dans un souci conservatoire. Documents Phytosociologyiques NS 8: 203-234. Güner A, Vural M, Sorkun R (1987) Rize Florası, Vejetasyonu ve Yöre Ballarının Polen Analizi. TÜBİTAK Proje No:6-650, TÜBİTAK, Ankara. Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC (2000) Flora of Turkey and the Aegean Islands (Supplement 2). Edinburgh University Press, Edinburgh. Hall RBW, Harcombe PA (2001) Sapling dynamics in a southeastern Texas floodplain forest. Journal of Vegetation Science 12: 427-438. Hamzaoglu E, Aksoy A (2006) A Phytosociological Study on the Halophytic Communities of Sultansazligi (Inner Anatolia-Turkey). Ekoloji 16(60): 8-15. Hamzaoðlu E, Aksoy A (2009) Phytosociological Studies on the Halophytic Communities of CentralAnatolia. Ekoloji 18(71): 1-14. Jarolimek I, Banasova V, Otaheolva H (2000) Changes in alluvial grassland vegetation in relation to flood dynamics and soil moisture. Ekológia (Bratislava) 19: 39-53. Jones V, Richards PW (1954) Juncus acutus L. Journal of Ecology 42 (2): 639-650. Karaer F, Kutbay HG, Kılınç M (1997) The flora and vegetation of coastal dunes of the east black sea region. Turkish Journal of Botany 21: 177-185. Karaömerlioğlu D (2007) Göksu deltasındaki (Silifke) doğal ekosistemlerin bikti ekolojisi yönünden araştırılması. Doktora tezi, Çukurova Ünıversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Kavgacı A, Carni A, Tecimen B, Özalp G (2010) Diversity and ecological differentiation of oak forests in NW Thrace (Turkey). Archives of Biological Sciences 62 (3): 705-718. Kılınç M, Karaer F (1995) Sinop Yarımadasının Vejetasyonu. Turkish Journal of Botany 19: 107-124. Kılınç M, Kutbay HG (2008) Bitki Ekolojisi. Palme Yayınları, Ankara. No: 85, 2012 77

Ekolo ji Korkmaz ve ark. Kılınç M, Özkanca R (1991) Orta Karadeniz Bölgesi Kıyı Kumullarının Vejetasyonu. Turkish Journal of Botany 15: 328-348. Korkmaz H, Yalçın E, Kutbay HG, Berk E, Bilgin A (2008) Contribution to the knowledge of the syntaxonomy and ecology of macchie and forest vegetation in Paphlagonia, North Anatolia, Turkey. Acta Botanica Gallica 155 (4): 495-512. Kutbay HG, Kılınç M, Kandemir A (1998) Phytosociological and Ecological Structure of Fraxinus angustifolius subsp. oxycarpa Forest in the Central Black Sea Region. Turkish Journal of Botany 22: 157-162. Menges ES, Waller DM (1983) Plant strategies in relation to elevation and light in floodplain herbs. American Naturalist 122: 454-473. Merendino MT, Smith LM, Murkin HR, Pederson RL (1990) The response of prairie wetland vegetation to seasonality of drawdown. Wildlife Society Bulletin 18 (3): 245-251. Morand DT (1996) Soils landscapes of the Murwillumbah-Tweed Heads 1:100 000 sheet map. Department of Land and Water Conservation, Sydney. Mortsch LD (1998) Assessing the impact of climate change on the great lakes shoreline wetlands. Climatic Change 40: 391 416. Mueller-Dombois D, Ellenberg H (2002) A key to Raunkiaer plant life forms with revised subdivisions (from Ellenberg and Mueller-Dombois 1967b). In: Mueller-Dombois D, Ellenberg H (eds), Aims and Methods of Vegetation Ecology, The Blackburn Press, New Jersey, 449-465. Mucina L (1997) Conspectus of Eoropean vegetation. Folia Geobotanica 32: 117-172. Ozen F (2010) Syntaxonomical and Synecological Analysis of Hygrophyl, Forest and Maquis Vegetation of Yeniköy (Bursa). Ekoloji 19 (76): 50-64. doi: 10.5053/ekoloji.2010.766 Peinado M, Alcaraz F, Delgadillo J, De La Cruz M, Alvarez J, Aguirre L (1994) The Coastal Salt Marshes of California and Baja California. Vegetatio 110: 55-56. Quézel P, Barbéro M, Akman Y (1980) Contribution à L étude de la Végétation Forestiére d Anatoile Septentrionale. Phytocoenologia 8 (3/4): 365-519. Raunkiaer C (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. The Clarendon Press, Oxford. Rivas-Martinez S, Diaz TE, Gonzalez FF, Izco J, Loidi J, Lousa M, Penas A (2002) Vascular plant communities of Spain and Portugal. Itinera Geobotanica 15 (1-2): 5-922. Seçmen Ö, Leblebici E (1996) Marmara bölgesi sulak alanlarının bitki örtüsü. Turkish Journal of Botany 20: 171-189. Sorensen T (1948) A method of establishing groups of equal amplitude in a plant sociology based on similarity of species content and its applications to analysis of vegetation on danish commons. Biolgiske Skrifter/ Kongelige Danske Videnskabernes Selskab 3: 1-34. Streng DR, Glitzenstein JS, Harcombe PA (1989) Woody seedling dynamics in an East Texas floodplain forest. Ecological Monographs 59: 177-204. Swensen SM (1996) The evolution of actinorhizal symbioses: Evidence for multiple origins of the symbiotic association. American Journal of Botany 83: 1503-1512. Terzioğlu S (1998) Uzungöl (Trabzon-Çaykara) ve çevresinin flora ve vejetasyonu. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Ukpong IE (1991) The performance and distribution of species along soil salinity gradients of mangrove swamps southeastern Nigeria. Vegetatio 95: 63-70. Uslu T (1977) A plant ecological and sociological research on the dune and maquis vegetation between Mersin and Silifke. Com. De la Faculté des Sciences de l Université Ankara, Série C2: 21:1-60. Ver Hoef JM, Neiland BJ, Glenn-Lewin DC (1988) Vegetation gradient analysis of two sites in Southeast Alaska. Northwest Science 62 (4): 171-180. Walter H (1957) Klimadiagramme als Grundlage zur Feststellung von Dürrezeiten. Wasser und Nahrung 1: 8-11. Weber HE, Moravec J, Theurillat J (2000) Code of phytosociological nomenclature. Journal of Vegetation Science 11: 739-768 78 No: 85, 2012