ÜNİTE 8 Avrupa Birliği Bu Ünitede... Avrupa Birliği'nin kurulma nedenleri, günümüze kadarki gelişim süreci, organları, çalışma alanları, çeşitli ülke ve ülke gruplarının yanısıra Türkiye ile olan ilişkileri tanıtılmaktadır. Çalışma Biçimine İlişkin Olarak... Avrupa Birliği öteki gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler bakımından benzer girişimler için bir örnek oluşturmuştur. Birliğin tarihsel süreç içinde aşamalı olarak bölgesel iktisadi birleşmelerin zayıf türünden en güçlü tek örneği olma yolundaki bugünkü durumuna kadarki gelişimini bir önceki Ünitedeki bilgilerinizi de hatırlayarak okumanızı tavsiye ederiz. Böylece Türkiye'nin de 1996 yılından itibaren Gümrük Birliği düzeyinde ekonomik entegrasyona girdiği bu Topluluğu daha iyi tanımış olacaksınız. - 105 -
GİRİŞ Ekonomik birleşme olayını teorik yönden inceledikten sonra sıra dünyadaki belli başlı iktisadi birleşme hareketleri üzerinde durmaya gelmiştir. O nedenle bu bölümde Avrupa Birliği (AB) ele alınacak, gelecek bölümde de dünyadaki öteki ekonomik gruplaşmalar hakkında açıklamalar yapılacaktır. Bugüne kadar gerçekleştirilen ekonomik birleşmeler içinde en başarılı olanı kuşkusuz Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) veya bugünkü adıyla Avrupa Birliği'dir. Bu kuruluş dünyanın başka yörelerinde de benzer girişimleri özendirmiştir. Günümüzde ekonomik birleşmeler içinde en başarılı olan hangisidir AVRUPA BİRLİĞİ'NİN KURULUŞU Avrupa Birliği, birden ortaya çıkmış bir gelişme değildir. Tersine, oldukça uzun bir geçmişe sahiptir ve buna öncülük eden çeşitli kuruluşlar vardır. Denebilir ki Avrupa Topluluğu'nun temel taşı 9 Mayıs tarihinde Fransız Dışişleri Bakanı Robert Schuman'ın yayımladığı bir bildiri ile atılmıştır. Schuman, J. Monnet'le birlikte hazırladığı bu bildiride tüm Fransız-Alman kömür ve çelik üretimini, kurulacak bir birliğin emrine vermeyi ve öteki ülkelerin de dilerlerse buna katılmaların öngören bir plan hazırlamıştı. Avrupa Topluluğu'nun temeli hangi olayla atıldı Planın temelinde ikili bir amaç gözetiliyordu. Şöyle ki bir yandan Almanya'ya tek-yanlı kısıtlama uygulamanın yersizliği düşünülüyor, diğer yandan da bu ülkeyi tümüyle serbest bırakmanın dünya barışı üzerinde doğurabileceği tehlikelerden endişe duyuluyordu. Bu açmazdan kurtulmanın tek yolu vardı. O da ekonomik ve politik bağlarla sıkı sıkıya kenetlenmiş bir Avrupa oluşturmak ve Almanya'yı bu gruba üye yapmaktı. Nitekim, 18 Nisan 1951 tarihinde altı Avrupa ülkesi, yani Belçika, Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda'nın Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'nu kuran anlaşmayı imzalamaları ile Schuman Planı gerçekleştirilmiş oluyordu. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'nu hangi ülkeler kurdu Altı üye ülke Dışişleri Bakanlarının 1955 yılında İtalya'da yaptıkları toplantı sırasında Belçika Dışişleri Bakanı Paul-Henri Spaak başkanlığında daha ileri bir birlik oluşturma konusunda çalışmalar yapmakla görevlendirilen bir Komite kurulmuştu. Spaak Komitesi hazırladığı raporu ertesi yıl sundu. Bu rapor altı ülke arasında, 1957 Mart'ında Roma'da imzalanan ve 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) ile AB'ın (o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (AET)) kuruluşuna varan gelişmelerin temel dayanağını oluşturmuştur. Başta İngiltere olmak üzere İskandinav ülkeleri bu Topluluğun dışında kalmıştır. 1 Ocak 1958'de AET'nin kuruluşuna varan gelişmeleri anlatınız. AVRUPA BİRLİĞİNİN AMAÇLARI Bugünkü AB'ı kuran anlaşmalarda öngörülen amaçlar barışın korunması, ekonomik birleşmenin sağlanması ve siyasal birleşme diye üçe ayrılabilir. - 106 -
Bugünkü Avrupa Birliği'ni kuran anlaşmalarda Birlik'in amaçları nasıl ifade edilmişti Barışın Korunması Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Fransız-Alman uzlaşmasını, Avrupa'da oluşturulacak yeni bir düzenin temel taşı kabul ediyordu. Bunun ana nedeni Avrupa'da savaş olasılığını ortadan kaldırmaktı. Ekonomik Birleşme Avrupa ekonomik birliği düşüncesinin arkasında yatan ekonomik amaçlar daha yüksek yaşam standartları, tam çalışma ve ekonomik büyümedir. Bu amaçlar, anlaşmaların kapsadıkları sektörler için de (kömür, çelik, nükleer enerji gibi) aynı ölçüde bağlayıcı nitelik taşır. Özellikle AET anlaşması ile üye ülkelerin ulusal piyasalarının, mal, insan ve sermaye faktörlerinin aynen bir iç piyasadaki gibi serbestçe dolaşabildiği, geniş bir ortak pazar durumuna dönüştürülmesi amaçlanmıştır. AET Anlaşmasının ekonomik hedefleri nelerdi! Siyasal Birleşme Anlaşmalarda ekonomik birleşme, başlı başına bir amaç olmayıp ileride siyasal birleşmeye gidecek bir yol olarak düşünülmüştür. Nitekim siyasal birleşme sürecinin ekonomik birleşmeden geçtiği, tarihten bazı örneklerle de (Alman birliğinde Zollverein gibi) destek bulmaktadır. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN ORGANLARI AET'nin kurucuları, onu siyasal bir birlik ya da devlet benzeri olarak düşünmüşler ve bu doğrultuda onu yasama, yürütme ve yargı görevi yapan organlarla donatmışlardır. Avrupa Birliği'nin başlıca beş organı vardır: Avrupa Zirvesi, Avrupa Parlamentosu, Bakanlar Konseyi, Komisyon ve Adalet Divanı. Bu organlar Topluluğun amaçlarını gerçekleştirecek yetkilere sahiptir. Avrupa Birliği'nin organlarını sayınız. Avrupa Zirvesi Onbeş üye ülkenin hükümet ve devlet başkanlarının, altı ayda bir yaptıkları Avrupa Konseyi toplantılarına Avrupa Zirvesi adı verilir. Bu zirvede Topluluğun temel politik ve stratejik eğilimleri belirlenir. Avrupa Zirvesi hangi aralıklarla ve niçin toplanır - 107 -
Avrupa Parlamentosu Önceleri ulusal parlamentoların üyelerinden oluşan Avrupa Parlamentosu, 1979 dan beri her beş yılda bir doğrudan yapılan seçimlerle belirlenen üyelerden oluşmaktadır. Birliğin tek demokratik organıdır. Her ülkeye Avrupa Parlamentosu'nda belirli sayıda üyelik ayrılmıştır. Bu üyeler ilgili ülkelerde halk tarafından tek dereceli seçimle doğrudan seçilirler. Avrupa Parlamentosu'nun üyeleri Topluluk haklarını bir bütün olarak temsil ederler. Bu nedenle de parlamentoda ulusal temsilciler olmak yerine çeşitli siyasal gruplara bağlı olarak görev yaparlar. (Örneğin, Muhafazakârlar, Hristiyan Demokratlar, İlerici Demokratlar, Liberaller, Sosyalistler ve Komünistler) Avrupa Parlamentosu, Bakanlar Konseyi ile Komisyon'u denetleme görevlerinde bulunur. Ayrıca bütçeyle ilgili yetkileri vardır. Avrupa Parlamentosu kimlerden oluşur, görevleri nelerdir Avrupa Komisyonu Komisyon, Bakanlar Konseyi ve Avrupa Zirvesi, AB'nin yürütme organlarıdır. Komisyon, Bakanlar Konseyi'ne uygulamalar konusunda bilgi verir ve aynı zamanda Konseyin aldığı kararları yürütür. İlgili devletlerce atanmış olmalarına karşın, komisyon üyeleri yürütme sırasında bağımsız hareket ederler. Komisyon, yalnızca Avrupa Parlamentosu'na karşı sorumludur. Görevleri yapısal olarak ekonomik, mali, toplumsal vb. konuları kapsadığından çalışmaları küçük çapta bir hükümet faaliyetine benzetilebilir. Komisyon, AB'nin merkezi olan Belçika'nın başkenti Brüksel'de bulunmaktadır. Avrupa Komisyonu'nun görevleri nelerdir Bakanlar Konseyi Üye ülkelerin her birinden bir bakanın katılmasıyla oluşur. Genellikle Konsey toplantılarına dışişleri bakanı katılır. Ancak konunun özelliğine göre tarım, çevre vs. ile ilgili bakanlar da katılabilirler. Konseyin görevleri üye ülkelerin genel ekonomi politikalarının koordinasyonu ve Roma Anlaşması'nın yürütülmesiyle ilgilidir. Günlük işler Komisyon tarafından görülmekle birlikte asıl karar alma yetkisi Bakanlar Konseyi'ne aittir. Komisyon, Konsey'e önerilerde bulunur. Bunlar Konsey tarafından onaylanınca kesinlik kazanır. Örneğin, yeni üyelik konusunda ilk başvuru Komisyona yapılır. Komisyon bunun üzerine konuyu karara bağlamak üzere görüşlerini de ekleyerek Bakanlar Konseyi'ne götürür. Bakanlar Konseyi kimlerden oluşur, görevleri nelerdir Adalet Divanı Adalet Divanı üye ülkelerin ortak anlaşmalarıyla atanmış yargıçlardan kuruludur. Divan, yalnızca Roma Anlaşması'nın hükümlerine uyulup uyulmadığını denetlemekle görevlidir. Üyelerden birinin bu Anlaşmanın hükümlerine uymadığı görülürse, Avrupa Komisyonu önce ilgili devlete tavsiyelerini bildirir. Eğer üye devlet bu önerileri tutmazsa, bu kez Adalet - 108 -
Divanı'nda aleyhine dava açtırır. Adalet Divanı anlaşma hükümlerine aykırı davranıldığı sonucuna varırsa, bu hükümlerin uygulanması için alınacak karar, üye devlet tarafından yerine getirilir. Adalet Divanı, üye devletleri ve şirketleri para cezası ile cezalandırabilme yetkisine de sahiptir. Adalet Divanı'nın ne gibi yetkileri vardır Anlatınız. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN MALİ KAYNAKLARI AB'nin temel mâli kuruluşu Avrupa Yatırım Bankası'dır (EIB). Avrupa Yatırım Bankası Roma Antlaşması ile kurulmuş olmakla birlikte, ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir. Bunun yanında, AB'nin ekonomik ve sosyal politikalarını yürütme için EIB'den ayrı çeşitli kaynaklar vardır. AB'nin temel mali kuruluşu nedir AB Bütçesi: Topluluğun bütçe gelirleri, üye ülkelerin katkıları, gümrük vergileri vb. kaynaklardan oluşur. Bu gelirler Topluluk politikalarının yürütülmesinde ve yönetim giderlerinin karşılanmasında kullanılır. Topluluk bütçesi halen Türkiye bütçesinin iki katına yakındır. AB Bütçesi'nin gelirlerini oluşturan kalemler nelerdir, bunlar nerelere harcanır Avrupa Sosyal Fonu (ESF): Roma Anlaşması'yla kurulmuştur. Birlik içinde yeni iş olanakları yaratılması, mesleki eğitim programları, işsizlik yardımı sağlanması gibi konularda finansman sağlar. Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF): 1975 de kurulmuştur. Topluluk içindeki nisbeten geri kalmış yörelerin kalkındırılması ve yapısal uyum programları için kredi vermektedir. Topluluk içinde Yunanistan, İrlanda ve Portekiz göreceli olarak geri kalmış üyelerdir. Avrupa Kalkınma Fonu (EFI): Roma Antlaşması'yla oluşturulan bu fondan, Lomé Sözleşmesi çerçevesinde Topluluk'la özel ilişkileri bulunan Afrika, Karayipler ve Pasifik ülkelerine yardım yapılmaktadır. Avrupa Parasal İşbirliği Fonu (EMCF): Bu fondan dış ödeme güçlüğü içine düşen Topluluk üyelerine kredi sağlanmaktadır. Avrupa Garanti ve Yönlendirme Fonu (FEOGA): 1962'de kurulmuştur. Adı geçen Fon'dan tarımsal destekleme programlarının finansmanı ve tarımın modernizasyonu için kaynak sağlanır. Avrupa Birliği'nin bütçe dışındaki fonlarını tanıtınız. AVRUPA YATIRIM BANKASI (EIB) Merkezi Lüksemburg'da olup statüsü Roma Antlaşması'nda belirlenmiştir. AB üyeleri bankanın da üyeleridir. Temel amacı Topluluğun dengeli kalkınmasını sağlamak üzere kredi vermektir. Bu doğrultuda Topluluk içinde az gelişmiş yörelerin kalkındırılması, ulaşım ve haberleşme olanaklarının geliştirilmesi, çevrenin korunması, enerji açısından bağımsızlığın arttırılması, tek pazarın oluşması ve tüm bölgeye hizmet verme amaçlarına yönelik projelere finansman sağlamaktadır. EIB, faaliyetlerinde ticari amaç gütmemektedir. Avrupa Yatırım Bankası ne tür projeleri finanse eder - 109 -
Avrupa Yatırım Bankası, Topluluk dışı ülkelerle girişilen işbirliğini desteklemek için de bazı Topluluk dışı ülkelere finansman sağlayabilir. AVRUPA TOPLULUĞU'NUN GENİŞLEMESİ AT'nun, Roma Anlaşması doğrultusunda başarılı bir ilerleme göstermesi karşısında İngiltere, Topluluğa katılmama kararını yeniden gözden geçirme ihtiyacını duydu. İngiltere, Topluluğa tam üyelik için Ağustos 1961 de ilk resmi başvurusunu yaptı. Diğer üç EFTA üyesi olan, Danimarka, Norveç ve İrlanda da onu izlediler. Ancak, 1963'de ve 1967 'de bu başvurular Fransa'nın tutumu nedeniyle reddedildi. Uzun görüşmelerden sonra, üyelik anlaşmaları nihayet 22 Ocak 1972 tarihinde imzalandı. İrlanda ve Danimarka'da, halk oylamalarının olumlu sonuç vermesi ve ulusal parlamentolarının onaylamasından sonra, 1 Ocak 1973 tarihinde İngiltere ile birlikte Topluluğa katıldılar. Norveç'te de halk oylamasına gidilmiş, fakat sonuç Topluluğa katılma önerisinin reddedilmesi şeklinde olmuştur. Ülkelerinde demokrasiye dönülmesinden sonra Yunanistan (1975) ve onu izleyerek Portekiz ve İspanya da tam üyelik için başvurdular. Yapılan görüşmelerin ardından Yunanistan 1 Ocak 1981 de onuncu, İspanya ve Portekiz de 1 Ocak 1986 tarihinde, onbirinci ve onikinci üyeler olarak Topluluğa girmişlerdir. Yunanistan, İspanya ve Portekiz hangi tarihlerde Avrupa Topluluğu'na tam üye oldu Bu arada Türkiye ile Topluluk arasında 1964 tarihli Ankara Antlaşması ile ortak üyelik statüsü kurulmuştu. Daha sonra Türkiye 1987 tarihinde, Topluluğa tam üyelik başvurusunda bulundu. Fakat olumlu sonuç alamadı. Bununla birlikte, 1996 yılının başında Ankara Anlaşması'nda öngörürüldüğü biçimde Türkiye ile AB arasında gümrük birliği oluşturuldu. Topluluk, 1991 Aralığında Doğu Avrupa ülkeleri olan Macaristan, Polonya, Çek ve Slovakya Cumhuriyetleri ile de ortak üyelik anlaşmaları imzalamıştır. Bu anlaşmalarda sanayi ürünleri alanında serbest ticaret bölgesi kurulması öngörülür. Bunlar dışında Topluluk'la Malta, Kıbrıs Rum Kesimi gibi ülkeler arasında ortak üyelik anlaşmaları vardır. Son olarak 1994'te İsveç, Finlandiya ve Avusturya'nın girmesiyle üye sayısı onbeş olmuştur. Son yıllarda Topluluğa tam üyelik için yapılan başvuruların sayısında büyük bir artış olmuştur. AB, 12-13 Aralık 1997'de yapılan Lüksemburg Zirvesinde tam üyelik başvurusunda bulunan 13 ülkeden 12'sini genişleme sürecine dahil etmiştir. Bu ülkeler: Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Romanya, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Etonya, Letonya, Kıbrıs ve Malta'dır. Türkiye bu sürece dahil edilmeyen tek ülke olmuştur. Ancak, 1999 Helsinki zirvesinde Türkiye'nin adaylığı onaylanmıştır. AT, zamanla nasıl bir genişleme göstermiştir, gelecekteki genişleme konusunda neler söylenebilir AB POLİTİKALARI Topluluğun asıl amacı bir ekonomik birlik oluşturmak ve buradan da Batı Avrupa'nın siyasal entegrasyonunu gerçekleştirmektir. Bu ise öncelikle bir gümrük birliğinin kurulmasını, daha sonra faktör akımlarının ser- - 110 -
bestleştirilerek bir ortak pazar oluşturulmasını gerektirir. En son aşamada ise ülkelerin ulusal egemenliklerinin, bir ölçüde Topluluk organlarına devredilmesi ve böylece ekonomik, mali ve sosyal alanlarda ortak politikalar izlenmesi veya ulusal politikaların birbiriyle uyumlaştırılması söz konusudur. Son olarak imzalanan Maastricht Anlaşması ile bu yönde önemli bir ilerleme kaydedilmiştir. Şimdi bu aşamaya gelinceye kadar sağlanan gelişmeleri kısaca gözden geçirelim. AT'ın ekonomik bir birliğe dönüşmesinin temel aşamaları nelerdir Gümrük Birliği ve Mal Akımı Serbestisi Ortak Pazar'ın kuruluşundaki ilk aşama, üyeler arasındaki ihracatta tüm gümrük tarifeleri ve tarife-dışı engellerin kaldırılmasıdır. Tarifelerde en son indirim 1968 yılında, yani öngörülen süreden 18 ay önce gerçekleştirilmiştir. Böylece gümrük birliğinin bu zorunlu koşulu büyük bir hızla yerine getirilmiştir. İç gümrüklerin kaldırılmasını, 1 Temmuz 1968 tarihinde dışarıya karşı bir ortak gümrük tarifesinin (OGT) uygulamaya konması izlemiştir. Böylece üçüncü ülkelerden Topluluğa girecek mallardan (bu mallar hangi üye ülkenin sınırlarından girmiş olursa olsun) OGT'de belirlenen oranda bir vergi alınması öngörülür. Ortak pazarın kuruluşundaki ilk iki aşama nelerdi Mal ticaretinin serbestleştirilmesi yalnızca gümrük tarifelerinin değil, miktar kısıtlamalarının da kaldırılmasını gerektirir. AET Sözleşmesi, ister hacim, ister değer üzerinden konulmuş olsun, kotaları yasaklamaktadır. Üye ülkeler bu yasaklamalara genellikle uymuş ve öngörülen süreler içinde kotalar kaldırılmıştır. Birlik içi ticaret böylece tarife ve kotalardan arındırılmış durumdadır. İşçilerin, Girişimcilerin ve Sermayenin Serbest Dolaşımı Roma Antlaşması'nda Topluluk içinde işgücünün serbest dolaşımı öngörülmüştür. Bugün Birlik içinde işgücünün serbest dolaşımı bir ölçüde sağlanmış bulunmaktadır. Kendi adına çalışanlarla serbest meslek sahiplerine de kural olarak Topluluk içinde istedikleri yerde işletme kurma ve mesleklerini yürütme hakkı tanınmıştır. Bununla birlikte, üye ülkeler birbirlerinin derece, diploma ve öteki kalifikasyonlarını eşdeğer kabul etmedikçe tam bir serbesti elde edildiği söylenemez. Geniş bir iç piyasa oluşturulmasındaki temel etkenlerden birisi de bölge içinde sermayenin serbest hareketliliğinin sağlanmasıdır. Topluluğun, menkul değer alım satımı, dolaysız yabancı sermaye yatırımı ve ticari kredileri serbestleştirmek yönünde alınmış bazı kararları vardır. Bununla birlikte, bazı ülkelerdeki kısıtlamalar nedeniyle bu konuda henüz tam bir serbesti sağlanamamıştır. İşgücünün, girişimcinin ve sermayenin serbest dolaşımı ne anlama gelmektedir - 111 -
Ortak Politikalar Avrupa Birliği, Avrupa'da ekonomik birleşme hareketinin merkezini oluşturur. Fakat diğer politika ve uygulamalarla bu harekete daha geniş boyutlar kazandırılması amaçlanmıştır. Bunlardan birisi benimsenmiş olan ortak politikalardır. AET Anlaşması'nda üyelerin ortak politika izlemeleri öngörülen başlıca alanlar şunlardır: Ortak tarım politikası, rekabet politikası, ulaştırma politikası, ticaret politikası ve sosyal politikalar. Ortak politikaları yürütme yetkisi, tamamıyla Topluluk'la onun kuruluşlarının elinde bulunmaktadır. Yani bu gibi alanlarda üye ülkeler ulusal egemenlik haklarını Birliğe devretmişler ve kendi politikalarını hazırlayıp uygulaması için ona yetki vermişlerdir. Avrupa Birliği'nin ortak politikalarına konu olan alanlar nelerdir AVRUPA "TEK PAZARI"NA GEÇİŞ VE MAASTRICHT ANLAŞMASI Tek pazar uygulaması birlik düzeyinde malların, hizmetlerin, kişi ve sermayenin herhangi bir engel olmadan serbest dolaşımının sağlanmasına dayanır. Tek Pazar uygulamasına 1 Ocak 1993 tarihinde başlanmıştır. Tek Pazar hedefinin yasal düzenlemesi ise, 1987 ortalarında yürürlüğe giren Tek Avrupa Senedi ile gerçekleştirilmiştir. Tek Avrupa Senedi, Roma Anlaşması'nı kapsamlı biçimde tamamlamış ve onu bazı yönlerden değiştirmiştir. Adı geçen düzenlemeler Avrupa'nın bütünleşmesini güçlendirmeye yöneliktir. Tek Senet'te ayrıca ortak dış politika oluşturma ve uygulamaya yönelik hükümlere de yer verilir. Avrupa Tek Pazarı'na geçişin temel hedefleri nelerdir Resmi adı "Avrupa Birliği Antlaşması" olan Maastricht Antlaşması, 7 Şubat 1992 de AT Konseyi'ni oluşturan on iki üye ülkenin devlet veya hükümet başkanları tarafından imzalanmıştır. Üye ülkelerin parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra 1993 yılında yürürlüğe girmiştir. Maastricht Anlaşması'nın diğer adı nedir Maastricht Antlaşması ile Avrupa Topluluğu'nun gerçek bir ekonomik ve siyasal birliğe götürülmesi yolunda önemli adım atılmıştır. Antlaşma, bu şekilde oluşturulacak olan bir "Avrupa Birliği"nin anayasası niteliği taşır. Önce Avrupa Tek Pazarı'nın programlanması, sonra Maastricht Antlaşması'nın yapılması, kuşkusuz ki Avrupa birliği yolunda önemli ilerlemeleri temsil eder. Ancak halen bu Anlaşma kriterlerini sınırlı sayıda ülke uygulamaktadır. Antlaşma, kademeli olarak gerçekleştirilmesi planlanan dört temel yenilik içermektedir: Ekonomik ve parasal birlik: Bu birlik, üyelerin ekonomi politikalarının yakınlaştırılmasını ve 1999 yılında Avrupa Merkez Bankası aracılığı ile tek paranın oluşturulmasına yönelik kesin bir takvimi öngörür. Avrupa yurttaşlığı: Bu çerçevede, AB yurttaşlarına tüm üye ülkelerde oturma ve serbestçe dolaşma, belirli koşullar altında Avrupa Parlamentosu ve belediye seçimlerinde seçme ve seçilme ve Avrupa Parlamentosu'na dilekçe ile başvurma hakkı verilmektedir. - 112 -
Ortak güvenlik ve dış politika: Bu yenilik kapsamında Topluluğun kendi içinde ve üçüncü ülkeler karşısında işbirliğini geliştirmesi, adalet ve polisle ilgili olaylarda ortak hareket edilmesi öngörülmektedir. Tek Pazar'ın kurulmasından sonra değişik alanlarda ortak programlar benimsenmesi: Bunlar arasında örneğin, sanayi politikası, haberleşme, enerji ve ulaştırma, tüketicinin koruması, sağlık, mesleki eğitim, kültür gibi konularla Topluluk yetkilerinin artırılması yer alır. Maastricht Anlaşması Avrupa Birliği'ne ne gibi katkılarda bulunmayı amaçlamaktadır AB'IN DÜNYA TİCARETİNDEKİ YERİ VE ÜÇÜNCÜ ÜLKELER- LE İLİŞKİLERİ Çeşitli bölgesel iktisadi gruplar arasında dünya ticaretinde en büyük payı olan Avrupa Birliği'dir. 1990 yılı itibarıyla dünya ticaretinin (ihracat ve ithalatının) üçte birinden fazlası AT ülkeleri tarafından karşılanmaktadır. AB ülkelerinin dış ticaretinin dünya ticareti içindeki yeri nedir ABD İle İlişkiler! ABD, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa ekonomisinin canlandırılmasına büyük önem veriyordu.abd bu nedenledir ki Marshall Yardımları kanalıyla Avrupa'nın kalkınma çabalarına önemli katkıda bulunmuştur. ABD'nin böyle bir tutum almasında başlıca iki neden vardı: Birincisi, soğuk savaşın ikiye ayırdığı Avrupa'da Doğu Bloku'nun karşısında güçlü bir demokratik Avrupa yaratmak, ikincisi de kendi ihraç ürünleri için güvenilir bir piyasa oluşturmak. Avrupa Ortak Pazarı'nın kurulması fikri ilk kez ortaya atıldığında ABD buna karşı çıkmamış, hatta siyasal destek sağlamıştır. Fakat olayların gelişmesiyle ABD gerek dış politikası, gerekse ekonomik çıkarları yönünden, AT'den rahatsızlık duymaya başlamıştır. Çünkü AT, giderek adeta ABD'ye karşı kurulduğu izlenimini vermiştir. AT'nin kurulmasıyla ABD birlik dışında kalmış, böylece malları ortak tarifeye tâbi tutulmuştur. Yani, örneğin bir mal Almanya'ya Fransa'dan ithal edildiğinde gümrük vergisi ödenmiyor, fakat aynı mal ABD'den geldiğinde ortak gümrük tarifesi alınıyordu. 1987'de Uruguay görüşmelerinde de ABD ile AT arasındaki en önemli görüş ayrılıkları tarım ürünleri konusunda ortaya çıktı. ABD tarımsal sübvansiyonların kaldırılmasından yana, AT ise buna karşı bir tavır aldı. Sonuçta Uruguay görüşmelerinde bu konuda bir sonuç alınamadı. AT'nin ABD ile olan ilişkileri nasıl bir gelişme göstermiştir EFTA İle İlişkiler EFTA üyeleri olan İngiltere ve Danimarka'nın 1973 yılı başında AT'ye girmelerinden sonra geri kalan beş EFTA üyesi (Avusturya, Norveç, Portekiz, İsveç ve İsviçre) ile Avrupa Topluluğu arasında ikili serbest ticaret - 113 -
bölgesi anlaşmaları imzalanmıştır. Bilindiği üzere, Portekiz daha sonra EFTA'dan ayrılıp tam üye olarak Topluluğa katılacaktır. EFTA üyeleri ile AT arasında iki anlaşmalarla sürdürülen ilişkileri çok taraflı bir çerçeveye oturtmak ve ticaret dışındaki alanlara da yaymak amacıyla yapılan çalışmaların sonucunda AT ile EFTA arasında bir Avrupa Ekonomik Alanı kurulması kararlaştırılmış ve bu konudaki anlaşma Ekim 1991 de imzalanmıştır. Avrupa Ekonomik alanı sözleşmesi hangi tarihte ve hangi iktisadi gruplar arasında imzalanmıştır Avrupa Ekonomik Alanı'nın kurulması ile Batı Avrupa'da yaklaşık, dörtyüz milyon nüfusa sahip ve on dokuz ülkeyi kapsayan bir bölgede mal, hizmet, sermaye ve işgücünün serbest dolaşımının sağlandığı, standartların uyumlaştırılıp teknik engellerin kaldırıldığı büyük bir serbest pazar oluşmaktadır. AB'nin EFTA ile ilişkisini açıklayınız. Eski Sömürgelerle İlişkiler Avrupa Topluluğu'nun çok sayıda az gelişmiş ülke ile tercihli veya tercihsiz ticaret ve ekonomik işbirliğine dayalı anlaşmaları bulunmaktadır. 1973 Ocağında Topluluğun genişlemesiyle birlikte "ortak üye" sayısında büyük artış olmuştu. Çünkü yeni katılan İngiltere'nin de eski sömürgeleriyle ilişkileri vardı. O bakımdan bu ülkelerin tümünü kapsayacak yeni bir sözleşmeye gerek vardı. Sonuç olarak, daha önce yapılmış olan Yaounde sözleşmesinin yerine geçmek ve bu yeni devletleri de kapsamak üzere 28 Şubat 1975 tarihinde Lomé' de (Togo) bir sözleşme yapıldı. Lomé Sözleşmesi'ne Topluluk ile birlikte 46 Afrika, Karayip ve Pasifik Devleti (ACP) katılmıştır. Bunlardan büyük bir bölümü eski İngiliz sömürgelerinden (Commonwealth ülkeleri) oluşuyordu. İlk Lome sözleşmesi Avrupa Topluluğu ile hangi ülkeler arasında imzalandı Lomé sözleşmesinde karşılıklılık ilkesine dayanmayan ticari işbirliği öngörülüyordu. Yani karşı ödün verme zorunda olmadan, ACP ülkelerinin malları Topluluğa gümrüksüz olarak girecekti. Ancak ortak tarım politikası kapsamındaki mallar bunun dışında tutulmuştu. Lomé Sözleşmesi'nin yaratmış olduğu Stabex programının temel amacı, ACP ülkelerinin tarımsal nitelikli ihracat gelirlerini istikrarlandırmaktır.bu ülkelerin ihracatı çoğunlukla bir, iki veya az sayıda üründen oluştuğu için fiyatlarda görülen ani bir değişme, tüm ihracat gelirlerini şiddetle etkilemektedir. Stabex programının öngördüğü mekanizmya göre bir ACP ülkesinin ihracat gelirleri içinde önemli yeri olan bir ürünün ihracatından elde edilen gelirler öngörülen sınırın altına düşünce, bu düşüşü karşılamak için o ülkeye Avrupa Kalkınma Fonu'ndan (EDF) mali kaynak sağlanır. Stabex programı ihracat gelirleri düşen ülkelere nasıl yardımcı olur Avrupa Topluluğu'nun dünyanın öteki bölgelerindeki gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerle de ticari, sınai, teknik, sosyal ve mali işbirliği anlaşmaları vardır. - 114 -
AB'nin eski sömürgelerle ekonomik ilişkilerini toplu olarak değerlendiriniz. Diğer Ülkelerle İlişkiler AT, Doğu Avrupa'da ve eski Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığına kavuşan cumhuriyetlerde piyasa ekonomisine geçişi baştan beri desteklemiş, bu ülkelere Avrupa Yatırım Bankası kaynaklarından önemli miktarlarda kredi sağlanmıştır. Doğu Almanya, Batı Almanya ile birleştikten sonra AT içindeki yerini almıştır. Diğer yandan, bağımsızlığına yeni kavuşan Baltık ülkeleri ve Doğu Avrupa'nın eski merkezi planlı ekonomileri yeniden yapılanma ve pazar ekonomisine geçiş konusunda oldukça hızlı bir ilerleme göstermişlerdir. Bu gelişmelerin sonunda, 1991 yılı Aralığında AT ile Macaristan, Polonya, Çek ve Slovak (o zamanki Çekoslovakya) Cumhuriyetleri arasında ortak üyelik anlaşmaları imzalanmıştır. Topluluğa tam üyelik başvurusunda bulunan diğer ülkeler arasında Slovenya, Estonya, Litvanya, Letonya, Macaristan, Polonya, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri bulunmaktadır. AB'nin eski doğu bloku ülkeleriyle ilişkileri nasıl gelişmiştir AB'nin Akdeniz ülkelerini kapsayan özel bir düzenlemesi bulunmaktadır. Bilindiği üzere, üye ülkelerin çeşitli Akdeniz ülkeleriyle sürdürdükleri, çok uzun geçmişe dayanan ve ticari ve kültürel ilişkiler vardır. Dolayısıyla Topluluğun Akdeniz ülkeleriyle olan ilişkilerini belli bir temele oturtması için bir Akdeniz Politikası oluşturması gerekmiştir. O bakımdan, bu bölgede yer alan ülkelerin hemen hepsiyle yapılan işbirliği anlaşmaları vardır. Bunlardan bir kısmı ile ortaklık anlaşmaları (Türkiye dâhil) imzalanmıştır. Bunun gibi, ekonomik, ticari ve mali alanlarda işbirliği sağlamak üzere Magrep (Fas, Cezayir ve Tunus) ve Maşrek ülkeleri (Mısır, Ürdün, Lübnan ve Suriye) ile imzalanan anlaşmalar vardır. Ayrıca 1973 yılında Kıbrıs ve Malta ile ileride bir gümrük birliğinin kurulmasını öngören birer anlaşma imzalanmıştır. AB'nin Akdeniz Ülkeleriyle İlişkileri nasıl gelişmiştir Topluluk, birçok ülke ile de ticaret anlaşmaları yapmıştır. Bunlar arasında örneğin Arjantin, Brezilya, Meksika, Uruguay, Bangladeş, Hindistan, Pakistan ve Çin Halk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Topluluk, az gelişmiş ülkelerin ihraç edecekleri sanayi ürünlerinin gümrüksüz ithalini öngören bir Genel Preferanslar Sistemi'ni (GPS) Temmuz 1971 de uygulamaya koymuştur. Bilindiği üzere GPS, 1970 lerin başlarında UNCTAD'ın çabaları sonucunda, sanayileşmiş ülkelerce az gelişmiş ülkelerin ihracatını özendirmek için onlara verilen karşılıksız bir tarife ödünü niteliğindedir. Bütün bunların yanında Topluluk ülkeleri Çok-Elyaflılar Anlaşması çerçevesinde dokuma ürünleri ihracatçısı ülkelerin tekstil ihracatını kotalarla sınırlandırmaktadır. Bu tür kotalar Doğu Asya ve Latin Amerika'daki çeşitli ülkelerle birlikte gümrük birliğine girmeden önce Türkiye'ye de uygulanmıştır. - 115 -
AB'ın Genel Prefanslar Sistemi ve Çok Elyaflılar Anlaşması çerçevesinde izlediği dış ticaret politikalarını anlatınız. TÜRKİYE - AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu kuran "Altılar", geleneksel olarak Türkiye'nin sıkı ekonomik ve siyasal ilişki içinde bulunduğu ülkelerdi. Nitekim Roma Anlaşması'ndan hemen sonra (Yunanistan'ı izleyerek), Temmuz 1959'da bir ortaklık anlaşması imzalamak için AET'ye başvuruda bulunuldu. Dört yıl süren görüşmeler, 12 Eylül 1963'te Ankara Anlaşması'nın imzalanmasıyla sonuçlandı. Ankara Anlaşması, Türkiye ile AET arasında ilerde gümrük birliğini ve tam üyeliği öngören bir "ortak üyelik" statüsü kurmuş ve 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ankara Anlaşması, ana ilkeleri ve ideolojik temelleri bakımından Roma Anlaşması'na dayanır. Ortaklık statüsü tam üyelikten farklı olduğundan, ortak üyenin topluluğun asıl organlarına katılması söz konusu değildir. O nedenle, Türkiye ile AET arasındaki ortaklık rejimini yürütmek üzere oluşturulan bazı özel organlar vardır. Bunlar Ortaklık Konseyi, Ortaklık Komitesi ve Karma Parlamento Komisyonu'dur. Görüleceği gibi, bunlar Topluluk organlarının birer benzeridir. Ekonomisinin gelişmemiş olması dolayısıyla Türkiye, o zamanlar topluluğa hemen girmeye hazır değildi. O bakımdan Ankara Anlaşması'nda, Türkiye ile AET arasında aşamalı olarak, önce gümrük birliğinin gerçekleştirilmesi ve sonra da tam üyelik öngörülmüştür. Söz konusu aşamalar şunlardır: Hazırlık dönemi, geçiş dönemi ve son dönem. Türkiye ile AB arasında ilişki ne zaman ve hangi aşamalardan geçmek üzere kuruldu Hazırlık dönemi gümrük birliği amacı doğrultusunda Türk ekonomisini güçlendirmeye yönelikti. Bunun için de AET'nin, tek yanlı olarak Türkiye'ye bazı tarife ödünleri vermesi ve mali yardımlarda bulunması öngörülüyordu. 1964'ten 1972'ye kadar sürdü. Geçiş Dönemi 1 Ocak 1973'de yürürlüğe giren Katma Protokol'le başladı. Katma Protokol, geçiş döneminin gerçekleşme koşullarını, usullerini, sıra, süre ve yöntemlerini belirleyen bir anlaşma niteliğindedir. Bu dönemin başlıca amacı, öngörülen süre sonunda Türkiye ile AET arasında sanayi mallarını kapsayan bir gümrük birliği gerçekleştirmekti. Bunun için de söz konusu malların, aşamalı bir biçimde gümrük resim ve harçlarının sıfıra indirilmesi, tarife dışındaki miktar kısıtlamalarının kaldırılması ve AET'nin ortak gümrük tarifesinin uygulaması gerekiyordu. Tarımsal ürünlerle kömür ve çelik, gümrük birliği hedefinin kapsamı dışında tutuluyordu. Ayrıca ekonomi politikalarının uyumlaştırılması ve AET'nin Türkiye'ye aşamalı dilimlerle mâli yardımı öngörülüyordu. Katma Protokol hükümlerine göre, protokolün yürürlüğe girmesinden en geç 22 yıl sonra Türkiye, topluluktan ithal ettiği sanayi malları üzerindeki gümrük tarifeleri ile eş etkili vergileri ve miktar kısıtlamalarını kaldıracak, diğer ülkelere karşı da topluluğu ortak gümrük tarifesini uygulamaya koyacaktır. Diğer bir deyişle, bütün bu gelişmeler sonucunda, en geç 1996 yılının başında Türkiye ile AB arasında, sanayi malları üzerinde bir gümrük birliği kurulmuş olacaktı. - 116 -
Toplulukla Türkiye arasında başgösteren görüş ayrılıkları üzerinde ilişkiler 1977 yılında donduruldu. 1980 yılının başlarında ilişkilerin yeniden canlandırılması için Türkiye'nin yaptığı başvurular da ülkedeki askeri rejim ve insan hakları gerekçe gösterilerek, olumlu karşılanmadı. Türkiye 1980'den sonra önce bozulan ilişkilerin sonra Yunan vetosunun da etkisiyle AET'den protokollere bağlı mâli yardım alamamıştır. 24 Ocak 1980'den sonraki yeni ekonomik politikalar çerçevesinde uygulanan ihracatın geliştirilmesi, ithalat ve kambiyo rejiminin liberasyonu, fiyat mekanizmasına işlerlik kazandırılması gibi önlemlerle Türkiye, ekonomisini dünya ile bütünleştirici yönde küçümsenmeyecek gelişmeler sağlamıştır. Ayrıca, demokratik rejime geçişte ve insan hakları alanında sağlanan ilerlemeler ve Yunanistan'la başlayan diyalog (Davos görüşmeleri) AET'ye tam üyelik konusunda uygun bir ortam hazırlamıştı. Bunun üzerine Türkiye, Nisan 1987'de Roma Anlaşması'nın 237. maddesi uyarınca, yani Ankara Anlaşması'na göre farklı bir kanaldan hareketle AT'na tam üyelik başvurusunda bulundu. Türkiye'nin tam üyelik başvurusuna karşılık olarak Topluluk Bakanlar Konseyi tarafından red kararı 5 Şubat 1990 tarihinde açıklandı. Türkiye-AB ilişkileri 1 Ocak 1996'ya kadar nasıl gelişmiştir Türkiye'nin katma protokoldeki şartlara uygun düzenlemeleri yapmasından sonra nihayet, 1995 yılı Aralık ayında Avrupa Parlamentosu'nun onayı alındıktan sonra, Türkiye-AB gümrük birliği 1 Ocak 1996'da oluşturuldu. Türkiye AB'ye karşı sanayi malları üzerindeki tarifeleri sıfıra düşürdü ve üçüncü ülkelere karşı da topluluğun ortak gümrük tarifesini uygulamaya koydu. AB'ye gelince, topluluk tekstil ve bazı petrol ürünleri dışında, Türkiye'den ithal ettiği sanayi malları üzerindeki tarifeleri ve öteki kısıtlamaları zaten çok önceden kaldırmıştı. AB, 1 Ocak 1996'da gümrük birliğinin oluşturulmasıyla birlikte, Türkiye kaynaklı tekstil ve petrol ürünleri üzerindeki miktar kısıtlamalarına da son verdi. Kuşkusuz, özellikle tekstil kotalarının kaldırılması, Türkiye'nin sanayi malları ihracatının artırılması açısından büyük önem taşır. Ankara Anlaşması'nda Türkiye AB ilişkilerinde öngörülen nihai amaç gümrük birliği değil, tam üyeliktir. Eski merkezli planlı ekonomiler tam üyeliğe davet edilirken Türkiye'nin bu görüşmelerin dışında bırakılması ve isminin aday ülkeler arasında bile yer almaması ilişkilerde önemli bir sorun doğurmuştur. Gümrük birliğinin uygulanmasından sonra geçen bir yıllık sürede Türkiye'nin AB'ne ihracatı 11 den 11,5 milyar dolara çıkmış AB'den ithalatı ise 16,9 milyar dolardan 19,9 milyar dolara ulaşmıştır. Görüldüğü gibi dış ticaretteki artış gümrük vergilerinin kaldırılmasından dolayı özellikle ithalatta yaşanmıştır. 1999 Helsinki Zervesi sonucu Türkiye'nin AB'ne tam üye adayları arasında olduğu onaylanmıştır. Ancak tam üyelik görüşmelerine henüz başlanamamıştır. Bu görüşmelere başladığında 30 temel alanda müzakereler yapılacaktır. Türkiye ile AB arasındaki gümrük birliği anlaşması sonrasında ne gibi gelişmeler olmuştur - 117 -
Özet Dünyadaki ekonomik birleşme hareketlerinin başında Avrupa Topluluğu (AT) veya yeni adıyla Avrupa Birliği (AB) gelir. AT'nun kuruluşuna varan gelişmelerin uzun bir geçmişi vardır. Böyle bir kuruluşun fikir babalığını R. Schuman ve J. Monnet gibi hükümet adamları ve düşünürler yapmıştır. AT'ye öncülük eden kuruluş 1951 tarihinde altı ülke arasında (Belçika, Federal Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda) kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'dur. Buna Schuman Planı da denir. Bu yolda ilerlenmesi sonucunda, yine aynı ülkeler arasında 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Anlaşması imzalanmıştır. Roma Anlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) kurulmuştur. Avrupa Topluluğu, ekonomik birleşme amaçlarının yanında Avrupa'da barışın korunması ve siyasal birleşme gibi politik amaçlar da gütmektedir. AB'nin organları, Avrupa Zirvesi, Avrupa Parlamentosu, Adalet Divanı, Avrupa Komisyonu ve Bakanlar Konseyi'dir. Komisyon ve Konsey Topluluğun yürütme organlarıdır. Parlamento ise denetleme görevi yapar. Üyelerin devlet ve hükümet başkanlarından oluşan Konsey toplantılarına ise Avrupa Zirvesi adı verilir. Zirve toplantılarında Birliğin temel politik ve stratejik eğilimleri belirlenir. Topluluk, ekonomik ve sosyal politikalarını yürütmek için bazı finansman kuruluşlarına sahiptir. Topluluğun temel mali kuruluşu Avrupa Yatırım Bankası (EIB) dır. Roma Antlaşması'na göre kurulmuştur. Bundan ayrı olarak oluşturulan fonlar ise şunlardır: Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Parasal İşbirliği Fonu, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Garanti ve Yönlendirme Fonu. Topluluğun kuruluşu sırasında İngiltere kurucu Altılar arasında yer almadı. 1 Ocak 1973'de İngiltere, İrlanda ve Danimarka'nın (Üçler) katılmalarıyla AT'nin üye sayısı dokuza (Dokuzlar) çıktı. 1 Ocak 1981 de Yunanistan'ın katılmasıyla üye sayısı on'a, 1 Ocak 1986'da İspanya ve Portekiz'in katılmasıyla da on ikiye ulaşmıştır. 1994'te Finlandiya, Avusturya ve İsveç'in katılımıyla bu sayı onbeş olmuştur. 1968 yılına gelindiğinde AET'de gümrük tarifeleri ve kotalar kaldırılmış ve gümrük birliği gerçekleştirilmiş oluyordu. Ayrıca geçen zaman içinde işgücünün serbest dolaşımı, işyeri açma, sermayenin serbest hareketliliği konularında önemli ilerlemeler sağlandı. 1 Ocak 1993 de ise "tek pazar"a geçilmiştir. AB'nin bazı ortak politikaları vardır. Bunlar içinde en önemlileri ortak tarım, rekabet, ulaştırma, ticaret ve sosyal politikalardır. Tek pazara geçişle birlikte Maastricht Antlaşması sonucu AB'nin gerçek bir ekonomik ve siyasal birliğe götürülmesi yolunda önemli bir adım atılmıştır. Antlaşma 7 Şubat 1992 de imzalandı. Maastricht Anlaşması'nda öngörülen bazı hedefler şunlardır: Ekonomik ve parasal birlik, Avrupa yurttaşlığı, ortak güvenlik ve ortak dış politika, çeşitli alanlarda ortak programlar uygulanması. AB'nin üçüncü ülkelerle ilişkileri Avrupa'dan, Amerika'ya ve Uzak Doğu'ya kadar yayılmaktadır. Türkiye AET'yle 1 Aralık 1964'ten itibaren ortak üye statüsü ile bağlantı kurmuştur. 1973'e kadar Hazırlık, 1996'ya kadar Geçiş Dönemi sürmüş 1996'dan itibaren Gümrük Birliği kurularak son döneme geçilmiştir. Türkiye'nin tam üyelik başvurusu 1990'da reddedil- - 118 -
miştir. Günümüzde ise Türkiye tam üyeliğe aday ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye'nin Gümrük Birliği sonrası AB'den ithalatında artış olmuştur. Sınai ürün ithalatında tarifeler sıfırlanmış, kotalar kaldırılmıştır. AB üyeleriyle EFTA üyeleri arasında özellikle sanayi malları üzerinde imzalanan ikili serbest ticaret anlaşmaları vardı. Bunları çok yanlı bir çerçeveye oturtmak ve kapsamını genişletmek üzere 1991 Ekiminde AT ile EFTA arasında Avrupa Ekonomik Alanı kurulmuştur. Topluluğun Afrika'daki eski sömürgeleriyle imzaladığı Lomé Konvansiyonu vardır. Akdeniz ülkeleriyle tercihli ticaret ilişkileri de Akdeniz Politikası çerçevesinde yürütülmektedir. AB, Doğu Avrupa ve eski Sovyet Cumhuriyetlerindeki piyasa ekonomisine geçiş sürecini desteklemek üzere maddi ve teknik yardımlarda bulunmaktadır. AB birçok ülke ile tercihli ticaret anlaşmaları yapmıştır. Sorular 1. Avrupa Birliği'nin kurulmasına öncülük eden kuruluş aşağıdakilerden hangisidir a. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu b. Avrupa Konseyi c. Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü d. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı e. IMF 2. Aşağıdakilerden hangisi Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinir a. Roma Antlaşması b. Ankara Antlaşması c. Maastricht Antlaşması d. Brüksel Antlaşması e. Paris Antlaşması 3. Avrupa'da birlik içinde yeni iş olanakları yaratılması mesleki eğitim programları yapılması gibi konularda finansman sağlayan Fon aşağıdakilerden hangisidir a. Avrupa Sosyal Fonu b. Avrupa Parasal İşbirliği Fonu c. Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu d. Avrupa Kalkınma Fonu e. Avrupa Garanti ve Yönlendirme Fonu - 119 -
4. AB, dünya ticaretinin yaklaşık olarak hangi oranını gerçekleştirmektedir a. 1/6 b. 1/5 c. 1/4 d. 1/3 e. 1/2 5. Türkiye AB ile ortaklık anlaşması hangi yılda yürürlüğe girmiştir a. 1958 b. 1964 c. 1973 d. 1980 e. 1990-120 -