Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma Yoksulluğun Azaltılmasında ve Girişimciliğin Teşvikinde Mikro Kredi Uygulamaları: Kahramanmaraş İli Örneği Mücahit PAKSOY mpaksoy@ksu.edu.tr Yeşim MERAL yesimmeral@ksu.edu.tr KSÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü-KAHRAMANMARAŞ ÖZET Mikro kredi, dünyada en etkin ve önemli yoksullukla mücadele stratejilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye de kırsal ve kentsel bölgelerdeki dar gelirli girişimci kadınlara kendi kendilerine gelir getirici faaliyette bulunup yoksulluk sınırının üzerine çıkmalarını temin etmek amacıyla Türkiye İsraf Önleme Vakfı (TİSVA) ve Grameen Trust ile ortaklaşa hazırlanan mikro kredi programına 2003 yılında Diyarbakır da 2 şube ile 6 yoksul kadına kredi imkanı sunularak başlanmıştır. Türkiye Grameen Mikro Kredi Programı (TGMP) 2011 yılı sonu itibariyle 55.000 üyeye dağıtılan kredi miktarı ise 120 milyon TL ye ulaşmıştır. TGMP 61 ilde 82 şubeyle faaliyetlerini sürdürmektedir. Kahramanmaraş ili 5060 üye sayısı ile mikro kredide önde gelen şehirlerden birisidir. İlde 5 merkezde faaliyet gösteren mikro kredi servisiyle 2011 yılı itibariyle 10 milyon TL kredi kullandırılmış ve bunun 7.5 milyon TL si tahsil edilmiştir. Bu kredilerin %27 si ticarete, % 25 i tarıma, %19 u üretim faaliyetlerine, %15 i seyyar satıcılığa, %14 ü ise hizmet sektörüne verilmiştir. Bu araştırmanın amacı 47 ülkeden yaklaşık 500 proje arasında Kahramanmaraş Mikro Kredi Projesi adlı projesiyle ilk 5 proje arasında yer alan Kahramanmaraş ilinde mikro kredi alan yoksul kadınların sosyo-demografik özelliklerini belirleyip, kredi kullanımının ekonomik ve sosyal açıdan sonuçlarını ortaya koymaktır. Araştırmadaki kullanılacak veriler, mikro kredi kullanan kadınlar arasından örnekleme yoluyla seçileceklere uygulanacak anketlerden sağlanacaktır. Ayrıca ikincil verilerden de yararlanılacaktır. Araştırmanın sonucunda uygulanan mikro kredi programının başarıya ulaşmasındaki faktörler, etkinliği ve yoksulluğa katkısı ortaya çıkarılacaktır. Anahtar Kelimeler: Yoksulluk, Girişimcilik, Mikro kredi, Kahramanmaraş Microcredit Applications in Reduction of Poverty and Encouraging Entrepreneurship Abstract Microcredit has been accepted as one of the most effective and important poverty reduction strategy in the world. Microcredit program which cooperated with Turkish Foundation for Waste Reduction (TISVA) and Grameen Trust in Turkey has started in 2003 in Diyarbakir Province giving credit 6 womens from 2 offices. Turkish Grameen Micro Credit Program (TGMP), reached 55.000 member and 120 million TL distributed credit. TGMP operates in 61 provinces with 82 brances. Kahramanmaraş Province one of the leading cities with 5060 members in Turkey with microcredit. In the province microcredit service operated in 5 branches in 2011 with distributed 10 million TL credit and %75 percent is returned. 27% of the credit given to agriculture, 19% to production facilities, 15% to hawker, 14% service sector. Aim of this study is to determine socio demografic characteristics of poor women using microcredit and present economic and social results of credit usage in Kahramanmaraş Province. Also secondar y data can be obtained. Research data gathered by surveys from woman used micro credit by sampling method. As a result of this research, factors reaching success of microcredit program, efficeny and contribution to poverty will be presented. Key words: Poverty, enterpreneurship, Microcredit, Kahramanmaraş 1. Giriş Yoksulluk çağımızın bir ayıbı olarak dünya nüfusunun önemli bir bölümünü etkilemeye devam etmektedir. Dünyanın ve Türkiye nin en önemli sorunlarından biri haline gelen yoksullukla mücadele için çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Günümüzde bu yaklaşımlardan en başarılısı, yaygın ve etki olarak kullanılanı mikro kredidir. Mikro kredi, Türkiye dahil 175 ülkede uygulanmakta olup, 135 milyon kişi aileleri ile birlikte yaklaşık 600 milyon kişinin bir başkasına avuç açmadan onurlu bir şekilde kendi kendilerine gelir elde etmelerine sağlamaktadır. Dolayısıyla mikro kredi dünyanın en önemli yoksulluğu azaltma stratejilerinden biri olarak görülmektedir. Bu çerçevede Birleşmiş Milletler (BM) 2005 yılını Mikro Kredi Yılı olarak ilan etmiştir. Mikro kredinin öncüsü Prof. Muhammed Yunus Grameen Bankası ile 2006 yılında Nobel Barış Ödülü almıştır. 24 Mart 2008 tarihli haftalık Time dergisi de, mikro krediye dünyayı değiştiren 10 fikirden birisi olarak kapağında yer vermiştir (Anonim, 2011). Mikro kredi uygulaması ülkemizde 2003 yılında başlamasına rağmen Dünyada mikro kredi uygulamasının geliştiği ve başarılı bir şekilde uygulandığı ülkelerden biri haline gelmiştir. Bu sebepten dolayı mikro kredi uygulamasının hem ülke düzeyinde hem de il düzeyinde ekonomik ve sosyal sonuçlarını ortaya konan araştırmalar yapılmıştır (Bakan ve ark., 2010, Ören ve ark., 2012). 373
10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya Bu çalışmada Türkiye de ve Kahramanmaraş İlinde mikro kredi programı hakkında genel bilgi verildikten sonra, Kahramanmaraş ilinde mikro kredi uygulaması araştırmasının sonuçları ortaya konulmaya çalışılacaktır. 1.1. Türkiye Grameen Mikro kredi Program ı (TGMP) 1. Organizasyon Yapısı Türkiye Grameen Mikro kredi Programı (TGMP), başlangıçta Diyarbakır da bir pilot proje olarak başlatılmıştır. 11 Haziran 2003 tarihinde Grameen Trust adına Prof. Dr. Muhammed Yunus ve Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) adına Prof. Dr. Aziz Akgül Grameen Mikro kredi Modelinin Türkiye de uygulanması için bir protokol imzalamışlardır. Türkiye İsrafı Önleme Vakfı, Türkiye de mikro kredi yaklaşımının tartışılmasına zemin hazırlamak üzere İstanbul da 9-10 Haziran 2003 tarihinde Yoksulluğun Mikro kredi Vasıtasıyla Azaltılması Uluslararası Konferansını organize etti. Konferansın düzenlenmesinde Grameen Trust ın büyük katkısı olmuştur. Konferansın açılışını yapan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, yoksulluğun azaltılmasında mikro krediye hükümetin verdiği önemi vurgulamıştır. TGMP çerçevesinde ilk krediler, Başbakan tarafından 18 Temmuz 2006 tarihinde Diyarbakır Sur şubesinden 6 üyeye verilmiştir. 2. Türkiye Grameen Mikro kredi Programının Amaçları TGMP nin amacı, özellikle kırsal kesimde ve şehirde yaşayan yoksul kadınlara kredi vererek, onların gelir getirici faaliyetlerde bulunmaları suretiyle hayat seviyelerini yükseltmektir. Diğer taraftan, yoksulların küçük birer işletme sahibi olmaları sağlanarak yoksulluğun ortadan kaldırılması hedeflenmektedir. Mikro kredi uygulaması, kırsal kesimde ve şehirlerde yoksulların sermaye sorunlarını çözmeyi hedeflemektedir. 3. Türkiye Grameen Mikro kredi Programının (TGMP) Ana Prensipleri 1. TGMP, özellikle yoksul kadınlara yönelik bir finansal organizasyon olup, yoksulların sermaye sorununun çözümüne katkı sağlamaktadır. 2. TGMP çerçevesinde mikro kredi verilebilmesi için 5 er kişilik grupların oluşturulmasını gerektirmektedir. 3. TGMP den kredi alanların şubelere gelmeleri yerine, mikro kredi görevlileri, yoksul kadınların ayaklarına kadar giderek onlara mikro krediyi adım adım ve basit bir biçimde anlatır, kredi verir ve taksitlerin tahsilatını yapar. Kredinin tahsilatında mahalle ve köylerde grup toplantıları yapılır. Haftalık taksitler bu toplantı sırasında tahsil edilir. TGMP de mikro kredi çalışanları, yoksulun evine kadar gider. Onların bize gelmesine gerek yoktur. Bu hizmet, kredi alan kişi programda kaldığı sürece devam eder. 4. Taksitler haftalık olup, 46 hafta da verilen kredi tahsil edilir. 5. Verilecek kredi miktarı, kredi alacak olanın yapacağı işler, girişimcilik ruhu ve performansına bağlıdır. Verilecek ilk kredinin geri ödemesinden sonra, yeni kredi alımında yoksul kişinin geçmiş performansı değerlendirilir. 4. Kredi Çeşitleri Temel Kredi Temel kredi TGMP nin ana kredisidir. Tüm üyeler bu krediden faydalanabilirler. Temel kredi süresi 3 ay ile 3 yıl arasındadır. Üyelerimizin çoğunluğu bu krediyi bir yıllığına almayı tercih ederler. Bir üye hiçbir zorluk yaşamadan kredi çekebilir. Bu kredi sisteminde, üyeler 6 ay sonra yeni bir kredi çekebilirler. Sözleşmeli Kredi Sözleşmeli Kredi TGMP nin direkt olarak verdiği bir kredi çeşidi değil, kredi geri ödemelerinde karşılaşılabilecek olası güçlüklere alternatif bir çözüm yoludur. Bir üye kredi geri ödemesinde zorluk çekmeye başladığında, sistem onun kredi geri ödeme süresini uzatarak ona işlerini kolaylaştıracak bir imkân sağlar. Bu sayede üye hem kredisini ödemekte yaşadığı zorluktan kurtulur hem de gelecekte ödemelerini zamanında yapabilmek amacıyla daha çok çalışır. Girişimci Kredisi TGMP nin yetenekli, başarılı, çalışkan aynı zamanda TGMP nin desteğiyle işlerini büyütmek isteyen üyeler için başka bir kredi programı vardır. 2008 in Aralık ayı itibariyle 48 üyeye toplam 94,657 TL girişimci kredisi verildi. TGMP nin girişimci kredisi alan üye sayısını artırmak için verdiği destek devam etmektedir. Mücadeleci Vatandaş Kredisi TGMP toplumuzda her gün karşılaştığımız dilenciler, hiçbir geliri olmadığı için sokakta yaşayan evsiz insanlar gibi mücadeleci bireyler için de bir kredi programına sahiptir. Dilenmek, gelir edinmek için yapılan en onursuz işlerden biri olarak kabul edilir. Dilenerek yaşayan insanlar toplumun en savunmasız ve en dışlanmış grubundandırlar. TGMP, bu mücadeleci vatandaşlara dilenmek yerine çalışarak para kazanmaları ve hayatlarını onurlu ve haysiyetli bir şekilde sürdürmeleri için yardım etmektedir. TGMP toplumumuzun fakir üyeleri arasından en fakirlerine ulaşabilmek amacıyla 2006 yılında mücadeleci bireyler için bir kredi programı oluşturmuştur. Bu insanlardan bazıları bu fırsatı değerlendirmiş ve hemen kendi mikro işlerini başlatmışlardır. Bu programın temel amacı dilencilere ikinci bir şans tanıyabilmek ve kendi paralarını kazanmalarını teşvik edebilmektir. Üyelerin bir daha asla dilenmek zorunda kalmadan kendi hayatlarını sürdü 374
Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma ; :: rebilecekleri bir konuma gelmeleri nihai hedeftir. Çeşitli şehirlerde yaşayan birçok dilenci bu krediyi aldı ve büyük bir çoğunluğu kendi paralarını kazanmayı öğrenerek başarılı oldu. Bu kredi türünde hizmet bedeli ya da geri ödemeler için bir zaman sınırı yoktur. TGMP bu programın toplumumuz için daha iyi neticeler getirmesini ummaktadır. Mikro sera TGMP, 2008 in Mayıs ayında Mikro sera programını başlatmıştır. Bu program, üyelere meyve ve sebze yetiştirmede kullanılabilecek küçük bir sera sistemini tanıtmaktadır. Bazı üyeler evlerinin çatısına Mikro sera kurmuştur. Üyelerimiz için oldukça başarılı ve kullanışlı bir projedir. Seraların tabanına toprak yerine perlit döşenir. Mikro serada toprak yerine aynı zamanda talaş, kum ya da başka bir madde de kullanılabilir. Topraksız tarım çok daha az su gerektirir ve üretim de çok daha fazladır. Üyeler Mikro seralarında meyve, sebze ve çiçek yetiştirebilirler. Hayvancılık Kredisi TGMP hayvancılık kredisini de 2008 in Mayıs ayında başlatmıştır. Mevcut üyelerimize yönelik ek bir kredidir. Daha önce sığır yetiştiriciliği konusunda deneyimi olan üyelere verilir. TGMP 129 üyeye toplam 129,000 TL hayvancılık kredisi dağıtmıştır. Haftalık toplantılarda hizmet bedeli toplanmıştır. Bu krediyi kullanarak üyelerimiz kendilerine ek gelir sağlamışlardır. Gönüllü Tasarruf TGMP nin kendileri için birikim yapmak isteyen üyelere yönelik olarak gönüllü tasarruf programı vardır. Üyeler, her hafta yapılan haftalık toplantılarında 1 TL gönüllü tasarruf parası vermeleri konusunda teşvik edilirler. Gönüllü tasarruf programı üyelerin haftada yalnızca 1 TL vererek, beklenmedik zamanlarda ortaya çıkabilecek sağlık ve eğitim gibi giderler ile acil ihtiyaçlarını karşılayabilmelerini sağlamaktadır. 5. Hedef Kitle TGMP nin ana hedef kitlesi, maddi sıkıntı içinde olan yoksul kadınlar olup, ailelerinin geçimine katkı sağlamaları için desteklenmektedir. Beş kişilik gruplar oluşturan yoksul kadınların mutlaka aldıkları mikro krediyi kullanarak gelir getirici bir faaliyette bulunmaları ve haftalık geri ödemelerle taksitlerini ödemeleri istenir. Grup üyelerinin uyması gereken kurallar vardır. Üyelerin birbirini tanımaları ve birinci dereceden akraba olmamaları istenir. Mesela, aynı grup içinde anne ve kızlarının bulunması istenmez. Grup üyelerinin aynı mahalle veya köyde yaşaması gerekir. 6. Uygulanan Süreçler TGMP, kredi verilmesi ve tahsilatında Grameen Kredilendirme Sistemini (GKS) uygulamaktadır. GKS, mikro kredi uygulamasında yeni açılımları olmasını sağlayan etkin bir sistemdir. Bir TGMP üyesi genellikle temel kredi ile sistemden kredi almaya başlar. Kredinin süresi bir yıl olup, haftalık geri ödemelerle alınır. Verilen kredinin miktarı, kredi alacak olan yoksul kadının çalışma kapasitesi ve kredi kullanılacak çalışma alanı belirlemektedir. TGMP de verilen ilk kredi miktarı 100 TL (75 USD) ile 700 TL (518 USD) arasında değişir. Söz konusu miktar her yıl kredi alanın performansına bağlı olarak her yıl artırılabilir. Mikro sigorta Türkiye Grameen Mikrofinans Programı kapsamında verilen Mikro krediler ile dar gelirli 60,000 kadınımız, üretici hale getirilirken, onurlu bir hayatın da temeli atılmaktadır. Mikro sigorta bu vatandaşlarımızın bin bir emekle ortaya çıkardıkları hayatlarını beklenmedik kazalara karşı koruma altına almak için, Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aziz Akgül ün girişimleriyle, Büyükkaya Uluslararası Sigorta ve Reasurans Brokerliği aracılığıyla Güneş Sigorta tarafından, 2011 yılı Aralık ayında, kaza sonucu ölüm, sürekli sakatlık teminatlarını kapsayan ve terör, deprem gibi doğal afetleri ayda yalnızca 1 TL ödeyerek 10.000TL teminat altına alan, bir ferdi kaza sigortasıdır. Çizelge 1. Yıllara Göre Türkiye Grameen Mikro Kredi Programı (TGMP), Şube Sayısı, Üye Sayısı ve Dağıtılan Kredi Miktarında Değişmeler Yıllar Şube sayısı Üye sayısı Kredi alan üye sayısı Dağıtılan kredi miktarı (TL) 2003 2 304 292 142.100 2004 2 1328 1275 819.437 2005 3 2882 2851 2.460.334 2006 6 4050 3385 4.998.936 2007 15 7397 6925 9.580.336 2008 32 16556 15369 20.008.555 2009 56 29077 28314 41.175.378 2010 65 42306 40467 74.122.620 2011 79 55000 42306 120.000.000 2012* 85 60403 51737 152.707.000 *Mayıs 2012 Kaynak:TGMP, 2012. 375
10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya 1.2. Kahram anm araş ili Mikro Kredi Uygulaması Mikro kredi projesi, Kahramanmaraş Valiliği ve TİSVA işbirliği ile 12 Eylül 2007 tarihinden beri uygulanmaktadır. Şu anda ilde 5 mikro kredi şubesi faaliyet göstermektedir. 03.09.2007 tarihinde kurulan Kahramanmaraş Şubesi TGMP nin faaliyete başlayan 13. şubesidir. Kahramanmaraş Valiliği ile TİSVA arasında yapılan protokol ile faaliyetlerini Kahramanmaraş Merkezde sürdürmektedir. 27.11.2008 tarihinde kurulan Turgay Ciner Elbistan Şubesi TGMP nin faaliyete başlayan 31. şubesidir. 15.07.2009 tarihinde kurulan Afşin Şubesi TGMP nin faaliyete başlayan 47. şubesidir. Kahramanmaraş/Göksun Birimi, 25.06.2009 tarihinde açılmıştır. 03.09.2007 tarihinde kurulan Kahramanmaraş/Türkoğlu Şubesi TGMP nin faaliyete başlayan 49. şubesidir. 12 Eylül 2007 tarihinde Kahramanmaraş ilinde mikro kredi projesi valilik uygulaması olarak faaliyete geçmiştir. Kahramanmaraş ili mikro kredi uygulamasına 2008 Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresinde tarafından 2008 Bölgeler Ödülü verilmiştir. 28 Kasım 2008 tarihi itibariyle proje kapsamında 654 kişiye 443.422 TL verilmiş iken bu oran 1 Nisan 2010 tarihinde Kahramanmaraş şehir merkezinde 1274 kadın 1.686.680 TL ye; Kahramanmaraş il genelinde ise 2808 kadın ve toplamda 2.852.290 TL ye ulaşmıştır (Tanılır, 2010). 06 Haziran 2012 itibariyle il genelinde 5 şubede üye olan 5546 kadından 4639 kadına 12.412.157 TL kredi dağıtılmıştır (TGMP, 2012). Kredi geri dönüş oranı %100 dür. Yaklaşık 5 yıllık bir süreçte üye sayısı %709, verilen kredi miktarı %2799 artış göstermiştir. 2. M ateryal ve Metot Araştırmanın materyalini Kahramanmaraş ilinde faaliyet gösteren 5 mikro kredi şubesinden (Kahramanmaraş Merkez, Elbistan, Afşin, Göksun, Türkoğlu) mikro kredi kullanan kadınlardan anket yoluyla elde edilen veriler oluşturmaktadır. Mayıs 2012 tarihi itibariyle toplam kayıtlı üye sayısının yaklaşık %10 unu temsil eden 550 kadınla anket yapılmıştır. Anketler şubelerin üye sayıları dikkate alınarak oransal olarak dağıtılmıştır. Anketlerden elde edilen veriler SPSS 17.0 da analiz edilerek tanımlayıcı istatistikler verilmiş, önemli bulgular tablolar halinde ortaya konulmuştur. 3. Araştırm a Bulguları Mikro kredi kullanan kadınların sosyo-demografik özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir. Mikro kredi kullanan kadınların yaşı 17 ile 65 arasında değişmekte olup %42.59 u 26-35 yaş aralığında bulunmaktadır. Kadınların ortalama yaşı 38,21, ortalama evlilik yaşı ise 18,41 dir. Kadınların tamamına yakını (%93,1) evlidir. Kadınların eğitim düzeyi genellikle düşük olup birçoğu ilköğretim mezunudur (%68,2). Ailelerin büyük çoğunluğu (%82,7) çekirdek aileden oluşmaktadır. Ailelerde çocuk sayısı 1-6 arasında değişmekte olup ortalama çocuk sayısı 3 tür. Aileden çalışan sayısı 1-6 arasında değişmekte olup, ortalama çalışan sayısı 2,07 dir. Aylık gelir olarak mikro kredi kullanan kadınların %11,6 sı 700 TL den daha az, %56,4 ü 700-1400 TL arası ve %29,6 sının da 1401-2100 TL arası gelir sağladıkları görülmektedir. Aylık geliri 2100 TL den çok olanlar da oldukça düşük bir oranı oluşturmaktadır (%2,4). Mikro kredinin kullanan kadınların aylık bütçeye katkısı en fazla 0-200 TL arasında (%52) olup, bunu 201-400 TL arası katkı (%30,2) ve 401-600 arası katkı (%10,7) izlemektedir. Mikro kredi kullanan kadınların büyük bir çoğunluğunun (%92.5) sosyal güvencesi olup, sosyal güvenceye sahip olmayanların oranı ise %7,5 tir. 376
Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma Çizelge 2. Mikro Kredi Kullanan Kadınların Sosyo-Demografik Özellikleri Yaş N % Medeni durum N % 17< 4 0.7 Bekar 5 0.9 18-25 132 24.0 Evli 512 93.1 26-35 236 42.9 Boşanmış 21 3.8 36-45 178 32.4 Dul 12 2.2 Eğitim durumu Sosyal güvence durumu Okuma yazma bilmeyen 77 14 SSK 307 55.8 Sadece okuma yazma bilen 25 4.5 BAĞ-KUR 77 14.0 İlköğretim mezunu 375 68.2 Emekli Sandığı 13 2.4 Lise ve dengi okul mezunu 69 12.5 Yeşil kart 110 20 Yüksekokul mezunu 2 0.2 Özel sigorta 2 0.4 Üniversite mezunu 2 0.2 Güvence yok 41 7.5 ikametgâh yeri Aile yapısı Şehir merkezi 254 46.2 Çekirdek aile 455 82,7 İlçe 243 44.2 Geleneksel aile 67 12,2 Kasaba 33 6.0 Boşanma ile dağılmış aile 19 3,5 Köy 20 3.6 Ölümle dağılmış aile 9 1,6 Ailede çocuk sayısı N % Ailede çalışan sayısı N % 0 11 2,0 1 46 8,4 1-2 218 39,6 2 439 79,8 3-4 240 43,8 3 48 8,7 5+ 81 14,8 4+ 17 3,1 Aylık gelir (TL) Mikro kredinin aylık bütçeye katkısı (TL) 0-700 64 11.6 0-200 286 52.0 701-1400 310 56.4 201-400 166 30.2 1401-2100 163 29.6 401-600 59 10.7 2101 ve üzeri 13 2.4 601 ve üzeri 29 7.1 Mikro krediyi kullanmadan önce kadınların çoğu çalışmamakta olup ev hanımıdır (%55.9). Çalışanlar ise genellikle el işleri (%29.1) yapmaktadırlar (Çizelge 3). Çizelge 3. Mikro Kredi Kullanmadan Önce Kadınların Yaptığı İşler Mikro krediden önce yapılan işler N % Ev hanımı 307 55.9 Çiftçi 39 7.1 Devlet memuru 2 0.4 Eşine yardım ediyor 7 1.3 Esnaf 29 5.3 Özel sektör 6 1.1 El işleri 160 29.1 Toplam 550 100 Mikro kredi kullanan kadınların yaklaşık yarısı (%49.5) mikro krediyi el işleri için kullanmaktadır. Bunu esnaf (%14.4), hayvancılık faaliyetleri (%14.2) takip etmektedir. (Çizelge 4). 377
10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya Çizelge. 4. Mikro Krediyi Kullanım Amacı Mikro krediyi kullanma amacı N % El işleri 272 49.5 Hayvancılık 78 14.2 Bitkisel üretim 20 3.6 Esnaf 79 14.4 Var olan işi genişletmek 49 8.9 Diğer 52 9.5 Toplam 550 100 Araştırmanın ikinci amacı mikro kredi kullanım nedenlerine etkili olan faktörleri önem düzeyine göre sıralamak olup bu amaçla toplanan verilerle Çizelge 5 hazırlanmıştır. Ankette yer verilen, mikro kredi kullanım nedenleri arasında olası görülen 8 faktör beşli Likert ölçeğiyle sorulmuş olup her birinin ortalama ve standart sapması hesaplanmıştır. Ortalamaların yorumlanmasında aşağıdaki yorumlama skalası (Palaz ve Boz, 2008) geliştirilmiştir: Ortalama 1.00-1.49 arası = Hiç Katılmıyorum (H.K), 1.50-2.49 arası = Az Katılıyorum (A.K), 2.50-3.49 arası = Orta Düzeyde Katılıyorum (O.K), 3.50-4.49 arası = Katılıyorum (K) ve 4.50-5.00 arası = Tam Katılıyorum (T. K). Bu skalaya göre denekler, araştırmada yer verilen 8 faktörden 5 adetine tam katılmakta, 2 adetine katılmakta ve bir adetine de orta düzeyde katılmaktadır. Ortalamalar arasında Hiç Katılmıyorum ve Az Katılıyorum kategorilerine düşen faktöre rastlanmamıştır. Çizelge 5. Mikro Kredi Kullanımına Neden Olacak Faktörler Mikro Kredi Kullanım Nedenleri Ortalama Standart Katılma sapma kategorisi Evine daha çok para kazandırabilmek Daha rahat yaşamak Ekonomik özgürlük elde etmek Kişisel ihtiyaçlarımı karşılamak Toplumda eşit haklara sahip olmak Boş vakti çalışarak geçirmek Çevredekilerin desteği Daha iyi beslenebilmek 4,87,554 T.K 4,80,676 T.K 4,78,733 T.K 4,66,938 T.K 4,54 1,030 T.K 4,46 1,183 K 3,63 1,713 K 3,45 1,773 O.K Ortalaması en yüksek çıkan ve deneklerin en çok katıldıkları neden Evine daha çok para kazandırabilmek olmuştur. Bunu sırasıyla Daha rahat yaşamak ve Ekonomik özgürlük elde etmek nedenleri izlemiştir. Deneklerin katılmadıkları faktör olmamıştır. Aynı şekilde araştırmanın diğer bir amacı mikro kredi ile sağlanan faktörleri önem düzeyine göre sıralamak olup bu amaçla toplanan verilerle Çizelge 6 hazırlanmıştır. Ankette yer verilen, mikro kredi ile sağlanan faktörleri arasında olası görülen 18 faktör beşli Likert ölçeğiyle sorulmuş olup her birinin ortalama ve standart sapması hesaplanmıştır. Yukardaki verilen skalaya göre denekler, araştırmada yer verilen 18 faktörden sekiz adetine tam katılmakta, dokuz adetine katılmakta ve bir adetine de az katılmaktadır. Ortalamalar arasında Hiç Katılmıyorum ve Orta Düzeyde Katılıyorum kategorilerine düşen faktöre rastlanmamıştır. 378
Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma Çizelge 6. Mikro Kredi İle Sağlanan Faktörler Mikro kredi ile.. Ortalama Standart Katılma Kat- Sapma egorisi Kendime güvenim arttı 4,85,593 T.K Aile bütçesine katkı sağladı 4,82,589 T.K Daha rahat çalışıyorum 4,68,797 T.K Yoksulluk aşılmayacak bir alın yazısı değildir 4,67 1,068 T.K Haklarımı kullanmamı ve korumamı sağladı 4,67,807 T.K Kendi ihtiyaçlarımı çekinmeden alabiliyorum 4,64,885 T.K Ev işlerinin daha iyi programlanmasını sağladı 4,61,869 T.K Çevrem tarafından örnek gösteriliyorum 4,58,950 T.K Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranıyorum 4,43 1,041 K Çocuklarımın kendine güveni arttı 4,31 1,107 K Çocuklarım daha iyi eğitim alıyor 4,22 1,207 K Aile içi ilişkiler düzeldi 4,16 1,240 K Eşimin bana olan tutum ve davranışları olumlu yönde gelişti 3,96 1,384 K Mevcut işimi büyüttüm 3,88 1,679 K Ben ve ailem daha az yoruluyor 3,65 1,553 K Ben ve ailem daha az yoruluyor 3,65 1,553 K Daha az yorulduğumu hissediyorum 3,62 1,575 K Yeni bir iş kurdum 2,44 1,744 A.K Ortalaması en yüksek çıkan ve deneklerin en çok katıldıkları faktör Kendime güvenim arttı olmuştur. Bunu sırasıyla Aile bütçesine katkı sağladı ve Daha rahat çalışıyorum faktörleri izlemiştir. Deneklerin katılmadıkları faktör olmamıştır. Aynı şekilde araştırmanın diğer bir amacı mikro kredi sisteminin katılımcılar tarafından değerlendirilmesine etkili faktörleri önem düzeyine göre sıralamak olup bu amaçla toplanan verilerle Çizelge 7 hazırlanmıştır. Ankette yer verilen, mikro kredi sisteminin katılımcılar tarafından değerlendirilmesine etkili olası görülen 9 faktör beşli Likert ölçeğiyle sorulmuş olup her birinin ortalama ve standart sapması hesaplanmıştır. Yukardaki verilen skalaya göre denekler, araştırmada yer verilen 9 faktörden üç adetine hiç katılmamakta, bir adetine az katılmakta, iki adedine orta düzeyde katılmakta, iki adetine katılmakta ve bir adedine de tam katılmaktadır. Çizelge 7. Mikro Kredi Sisteminin Katılımcılar Tarafından Değerlendirilmesine Etkili Faktörler Mikro kredi sisteminin katılımcılar tarafından değerlendirilmesi Ortalama Standart Sapma Katılma kategorisi İşin büyüklüğüne göre kredi verilmeli 4,64,855 T.K Yapacağım iş ile ilgili yeterli bilgi verilmeli 4,10 1,470 K İş eğitim kursları verilmeli 4,09 1,483 K Kredi miktarı çok düşük 3,09 1,694 O.K Eğitimlerin sadece bana verilmesi yetersiz, ailemde eğitim almalı 2,88 1,830 O.K Çalışma grubu oluşturulurken fikri alınmadı 1,82 1,531 A.K Mikro kredi ile ilgili yeterli bilgiye sahip değilim 1,46 1,115 H.K Ödemelerde sıkıntı yaşadım 1,37 1,034 H.K Mikro kredi personeli yeteri kadar ilgilenmiyor 1,22,868 H.K Ortalaması en yüksek çıkan ve deneklerin en çok katıldıkları faktör İşin büyüklüğüne göre kredi verilmeli olmuştur. Bunu sırasıyla Yapacağım iş ile ilgili yeterli bilgi verilmeli ve İş eğitim kursları verilmeli faktörleri izlemiştir. Deneklerin Mikro kredi ile ilgili yeterli bilgiye sahip değilim, Ödemelerde sıkıntı yaşadım ve Mikro kredi personeli yeteri kadar ilgilenmiyor katılmadıkları faktörler olmuştur. 4. Sonuç Kahramanmaraş ilinde mikro kredi uygulamalarının ekonomik ve sosyal sonuçlarını ortaya koymak amacıyla yapılan çalışmanın sonuçlarına göre mikro kredi kullanan kadınların büyük çoğunluğu 26-35 yaşları arasında, evli, 3 çocuklu, eğitim düzeyleri düşük, gelir durumları yetersiz bireyler oluşturmaktadır. Kadınlar alınan mikro kredinin çoğunluğu el işi 379
10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya yapmak amacıyla kullanmaktadırlar. Mikro kredi kullanım nedenleri arasında öne çıkan faktörler Evine daha çok para kazandırabilmek Daha rahat yaşamak ve Ekonomik özgürlük elde etmek olmuştur. Mikro kredi kullanım sonucu kadınların büyük çoğunluğunun kendine güveni artmış ve aile bütçelerine katkı sağlamışlardır. Mikro kredi kullanan kadınların çoğu mikro krediden memnun olup, kredi almayı sürdürmeyi planlamakta ve başkalarına tavsiye etmektedirler. Mikro kredi uygulamaların ilde özellikle kadın girişimciliğini arttığı gözlemlenmiştir. Nitekim kredi kullanan kadınların bir kısmı işlerini büyüterek işyeri açacak hale gelmiş, işyeri açanlar ise mikro kredi ile yetinmeyip KOSGEB kredileri kullanmaya başlamışlardır. Mikro kredi kullanan üyeler arasında birden çok işgücü istihdam eden üyeler bulunmaktadır. Kaynaklar Anonim, 2011. Mikro Kredi Broşürü. Türkiye Grameen Mikro kredi Programı (TGMP), Ankara. Bakan, İ., Ayrıçay, Y., Eyitmiş, A. M., 2010. Türkiye de Mikro kredi Uygulamaları Araştırmasının Sonuçları. Mikro Kredi ve Yoksulluk. (Editörler: İ, Lofça ve ark.,) Kahramanmaraş Valiliği Yayın No:8, Kahramanmaraş. Sf:192-209. Ören, K., Negiz, N., Akman, E., 2012. Kadınların Yoksullukla Mücadele Aracı Mikro Kredi: Deneyimler Üzerinden Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 2, 2012, Sf:313-337. Palaz, S., Boz, İ., 2008. Üniversite Mezunu Yetişkinlerin Farklı Organizasyonlarda Gönüllü Hizmet Vermesini Etkileyen Faktörler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (19):95-106. Tanılır, M.N., 2010. Dünya, Türkiye de ve Kahramanmaraş ta Mikro Kredi Projesi. Mikro Kredi ve Yoksulluk. (Editörler: İ, Lofça ve ark.,) Kahramanmaraş Valiliği Yayın No:8, Kahramanmaraş. Sf:76-87. TGMP, 2012. Finansal Veriler. http://www.tgmp.net, Erişim Tarihi:15.06.2012. 380