YAŞLI DOSTU DÖŞEMEALTI ÖRNEĞİ Prof. Dr. Hakan YAMAN* *Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği ABD, Antalya Yaşlı Dostu Kentler uygulamasında belirlenen sekiz hizmet alanı içerisinde toplum ve sağlık hizmetleri önemli bir alan teşkil etmektedir. Diğer hizmet alanları (örn. Ulaşım, konaklama, dış mekanlar vb.) kamu sektörü ve yerel yönetimleri tarafından kolaylıkla çalışma alanı olarak kabul görmekle birlikte, sağlık hizmetleri birçok paydaşa bağlı olması nedeniyle özellikler arz etmektedir. Bu sunumda Yaşlı Dostu Döşemealtı Projesi çerçevesinde elde edilen deneyimler paylaşılmak istenmiştir. Yaşlı Dostu Döşemealtı Projesi, merkezinde yaşlanan bireylerin sağlık hizmetlerini ve bu hizmetlerle birlikte diğer gereksinimlerini önceleyen bir projedir. Bireylere verilecek hizmetin özünde Yaşlı Dostu Aile Sağlığı Merkezi ne yer verilmektedir. Aile Sağlığı Merkezlerinin (ASM) hizmet sunumu biçimleri, toplumdaki konumları ve fiziki özellikleri incelendiğinde yaşlı dostu uygulamaları için elverişli oldukları anlaşılmaktadır. ASM de Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanmış olan Yaşlı Dostu Enstrüman Seti nin uygulanmaya konulması, kendilerine bağlı olan yaşlanan nüfusunun sağlığını geliştirmeye yardımcı olup, koruyucu sağlık ve danışmanlık gereksinimlerini karşılayabileceği gibi, toplumda sık görülen yaşlılığın devleri olarak adlandırılan (depresif duygudurumu, bilişsel bozulma, düşme ve üriner inkontinans vb.) sorunların yönetimine müsade edecektir. ASM lerdeki hizmet akışının düzenlenmesi, yaşlı bireylere randevu uygulamalarına yer verilmesi ve önceliklerin tanınması ve yaşlılığa özgü iletişime yer verilmesi yaşlı bireylerin güçlenmelerine katkı sağlayacaktır. ASM lerin iş yoğunluklarını dikkate alarak koruyucu hizmetlerin (tütün kontrolü, obezite, diyabet önleme, kardiyovasküler, ruh sağlığı, bedensel etkinlik ve beslenme programları) ve evde sağlık gibi diğer hizmetlerin toplum sağlığı merkezleri tarafından yürütülüp, ASM hastalarının yararlanımına sunulmaları toplumun yaşlı dostu gayretlerini zenginleştirecektir. Yaşlı bireylere yönelik sağlık hizmetleri yanı sıra diğer sorunlarının da yönetilmeleri gerekmektedir. ASM hizmetleri dışında yaşlı bireyleri ilgilendiren diğer hizmetlerin yönetimi için Yaşlı Dostu Kordinasyon Merkezi ne gereksinim bulunmaktadır (Şekil 1). Bu merkezde bulunacak vaka yöneticileri ve danışmanlar aracılığıyla 144 Yaşlı Dostu Kentler Sempozyumu
bireylerin gereksinimlerinin karşılanması mümkün olacaktır. Yaşlı Dostu Kentlerde alınacak tedbirlerin içinde sağlık hizmetleri önemli yer tutmaktadır. Sağlık hizmetlerinin sadece medikal hizmetlerden ibaret olmayıp, bireylerin bakımlarının koordinasyonu ve danışmanlık hizmetlerinin sunumu da son derece önemlidir. Yaşlı Dostu Döşemealtı Projesi nde geliştirilen konsept çerçevesinde yaşlanan bireylere sunulacak olan sağlık ve bakım hizmetlerinin kolay erişilebilir, kapsamlı, niteliği yüksek, etkin ve yanıtlanabilir olmaları hedeflenmiştir. Yerel yönetimlerin sahip oldukları mevcut olanakları, insan kaynaklarının uygun organizasyonu ve farklı kamu kurum ve kuruluşların etkin ve uygun işgüdümleri ile Yaşlı Dostu bir hizmet sunulması mümkün olacaktır. Şekil 1: Yaşlı Dostu Koordinasyon Merkezi ANAHTAR KELİMELER Aile Hekimliği, Birincil Bakım, Yaşlı Dostu Aile Sağlığı, Koruyucu Hekimlik, sağlığın Geliştirilmesi 26-27 Kasım 2015, BURSA 145
KAYNAKLAR 1. Yaman H. GERİATRİK HASTA YÖNETİMİ: KOGNİTİF PROBLEM- LER-DEMANS Demansın Toplum İçindeki Yönetimi: Aile Hekimliğinin Yeri 13. Ulusal Kongresi, 23-27 Nisan 2014. 2. Yaman H. Uzmanına Danış Oturumu: Aile Hekimliğinde Koruyucu Yaşlı Sağlığı. 7. Aile Hekimliği Güz Okulu, 25-29 Eylül 2013, Antalya. 3. Yaman H, Kanevitci Z, Tufan I. ELDERLY FRIENDLY PRIMARY CARE. GERONTOLOGIST 2008; 48 (Sp. Iss. 3): 705-705. 4. YAMAN H, OĞUZ N. Yaşlı Dostu Aile Sağlığı Merkezi: Özel Çalışma Modülü ile Eğitim. 7. Aile Hekimliği Güz Okulu, 25-29 Eylül 2013, Antalya 5. Yaman H, Yaman A, Akgün T. Bilişsel Bozukluğu olan Yaşlı Bireylerde Araç Kullanımı: Aile Hekiminin Rolü. 7. Akademik Geriatri Kongresi. 28-31.05.2014, Susesi Otel, Belek, Antalya. 6. Yaman H, Kanevetçi Z. Birinci Basamak Sağlık Kurumuna Başvuran Yaşlı Bireylerin Sağlık Gereksinimleri, Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyetleri ve Yaşam Kalitesi Düzeyleri. 7. Akademik Geriatri Kongresi. 28-31.05.2014, Susesi Otel, Belek, Antalya. 7. Yaman H, Topçu Ş, Atay E. 55 YAŞ ÜSTÜ BİREYLERDE UYGULANAN ON İKİ HAFTALIK DÜZENLİ DENGE, KUVVET VE AEROBİK ALIŞTIR- MALARIN DÜŞMEYE ETKİSİ. 7. Akademik Geriatri Kongresi. 28-31.05.2014, Susesi Otel, Belek, Antalya. 8. Yaman H, Yılmaz B, Oğuz N, Arı A, İneli BU. Bakım Verenlerin Yükü: Yaşlı Dostu Döşemealtı Projesi Çerçevesinde Yapılan Bir Çalışma. 7. Akademik Geriatri Kongresi. 28-31.05.2014, Susesi Otel, Belek, Antalya. 9. Yaman H, Yılmaz B. Toplumda Yaşayan Yaşlı Bireylerin Sağlık Gereksinimleri. (Poster) 8. Güz Okulu, 24-28.09.2014, Antalya 10. Yaman H, Akgün T. Yaşlı Dostu Aile Sağlığı Merkezi Enstrümanı. (Poster) 8. Güz Okulu, 24-28.09.2014, Antalya 146 Yaşlı Dostu Kentler Sempozyumu
26-27 Kasım 2015, BURSA 1
YAŞLI DOSTU KENTLER SEMPOZYUMU 26-27 Kasım 2015 BURSA Kasım 2015, ANKARA ISBN 978-605-462-883-4 Grafik Tasarım AFS Medya Baskı Afşar Matbaacılık Ostim Mahallesi 1372. Sokak (Ankara İvedik Organize Sanayi Bölgesi) No:29, 06370 ANKARA Tel: (0.312) 394 3922 Bu Yayın Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Yaşlı Dostu Kentler Sempozyumu kapsamında bastırılmış olup tüm yayın hakları Engelli ve Yaşlı Genel Müdürlüğü ne aittir. Kaynak gösterilerek yapılacak alıntılar dışında izinsiz çoğaltım ve basım yapılamaz.