ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ÇAY-KUR) 2011 YILI RAPORU

ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ÇAY-KUR) 2011 YILI RAPORU

Bu rapor 03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Kanun, 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir.

Kuruluşun unvanı Merkezi İlgili Bakanlık Esas sermayesi Ödenmiş sermayesi Ödenmemiş sermayesi : Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAY-KUR) : Rize : T.C.Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı(*) : 915.000.000 TL : 714.413.000 TL : 200.587.000 TL Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama Ayrılış tarihi tarihi 1-Başkan Ekrem YÜCE Çay İşl. Genel Md.lüğü Genel Müdür 07.10.2003 10.03.2011 İmdat SÜTLÜOĞLU 27.04.2011 Devam ediyor 2-Üye Yunus KALDIRIM Genel Müdür Yardımcısı 13.07.2006 Devam ediyor 3-Üye Süleyman PINARBAŞ Genel Müdür Yardımcısı 01.09.2008 Devam ediyor 4-Üye Nizamettin EKİNCİ Gıda, Tarım ve Hay. Bak. Personel Genel Müdürü 22.09.2008 06.02.2011 11.04.2011 Devam ediyor 5-Üye Ali KARACA Hayvancılık Genel Müdürü 17.03.2008 Devam ediyor 6-Üye Maksut METE Hazine Müsteşarlığı Gümrük Müsteşarı 11.02.2009 09.03.2011 (*) T.C.Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 08.06.2011 tarih ve 27958 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 639 sayılı KHK ile kurulmuştur.

Raporda yer alan kısaltmalar APK : Araştırma, planlama, koordinasyon ÇAY-KUR : Çay İşlemeleri Genel Müdürlüğü FAO GSMH İDT KAMU-İŞ KHK KİT RİSBAŞ TBMM TÜBİTAK TÜRK-İŞ tta UNCTAD : Food and Agriculture Organisation (Gıda ve Tarım Örgütü) : Gayrisafi Milli Hasıla : İktisadi Devlet Teşekkülü : Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İktisadi Teşebbüsü : Rize Serbest Bölge İşletmeciliği Sanayi ve Ticaret A.Ş. : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu : Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu : Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Gn. Müd. : United Nations Conference on Trade and Development (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı)

İÇİNDEKİLER Sayfa No I- TOPLU BAKIŞ... I A-Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri... I B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi... III C-Öneriler... VIII II- İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 8 C- Personel durumu... 18 III- MALİ BÜNYE... 35 A- Mali durum... 35 B- Mali sonuçlar... 40 IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI... 42 A-İşletme bütçesinin genel durumu... 42 B-Finansman... 44 C-Giderler... 48 D-Tedarik işleri... 52 E-Üretim ve maliyetler... 62 F-Pazarlama... 86 G-Sigorta işleri... 117 H-İşletme sonuçları... 118 I-Bağlı ortaklık ve iştirakler... 123 J-Kalkınma planı ve yıllık programlar... 124 V- BİLANÇO... 127 - Aktif... 127 - Pasif... 136 VI- GELİR TABLOSU... 141 VII- EKLER... 148

I. TOPLU BAKIŞ A- Üretilen malın ve hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Çay bitkisinin anavatanı Çin olduğundan çay kelimesi de Çin ce kökenlidir. ça şeklinde söylenen bu sözcük; Türkçe, Farsça, Japonca ve Rusça da Çay şekline dönüşmüştür. Çince nin Amoy lehçesinde te biçiminde olan telaffuzu ise, batı dillerindeki tea, tee, te gibi çay anlamına gelen sözcüklerin kökenini oluşturmaktadır. Çay tarımına milattan sonraki yıllarda başlanılmıştır. Japonya da Budist rahipleri tarafından getirilen tohumlarla M.S.805 yılında çay tarımına başlanılmıştır. En çok üretim yapılan ülkelerden Sri-Lanka (Seylan) 1870, Rusya 1847, Kenya 1900 yıllarında çay tarımına geçmişlerdir. Çay uzun süre Avrupa ülkelerinde ilgi görmemiş, 1650 yılında Almanya da ve Hollanda da bazı doktor ve papazlar çayın zararlı bir bitki olduğunu, Çinli lerin bu yüzden zayıf kaldıklarını ileri sürerek, yasaklanması istenmiş, İngiltere de ise kraliyet emriyle 1675 yılında resmen yasaklanmıştır. Ancak kısa bir süre sonra yasak kaldırılarak çay içme alışkanlığı bütün Avrupa da hızla yayılmıştır. İlk defa 1839 yılında Londra da açık artırma yoluyla çay satışları başlamış, bunu 1861 yılında Calcutta, 1883 yılında da Colombo pazarları izlemiş ve böylece çay, uluslararası ticari mal haline gelmiştir. Önceleri dinlendirici, keyif verici, ısıtıcı bir içecek olarak kullanılan çay; birinci dünya savaşından sonra, ihtiva ettiği kafein, thea -flavin bileşikleri, bakır, demir, B, E, K ve F vitaminleri nedeniyle gıda maddesi olarak önem kazanmış ve tüketimi her geçen yıl artmıştır. Çay tarımı Dünya da 40 kadar ülkede yapılmaktadır. Ancak 15 civarında ülkenin üretimi çok azdır. Çay bitkisi tropik bölgelerin yüksek kesimlerinde ve subtropik iklim bölgelerinde, 43 derece kuzey ve 27 derece güney enlemleri arasında yetişebilmektedir. Avrupa ülkelerinde, iklimin uygun olmayışı nedeniyle çay tarımı yapılamamakta ise de; bu ülkeler, üretici ülkelerde çay tarımı, işlenmesi, teknolojisi, pazarlanması konularında önemli roller oynamışlar ve bu konulardaki etkinlikleri sürmektedir. Ülkeler itibariyle son dört yıla ait çay tarım alanları aşağıdadır.

Ülkeler Çay ekili alanlar (Ha) 2007 2008 2009 2010 Arjantin 40.000 38.000 39.000 39.000 Bangladeş 57.580 58.005 59.000 59.000 Çin 1.257.732 1.338.574 1.437.873 1.320.873 Gürcistan 6.537 6.300 5.850 5.850 Hindistan 567.020 474.000 470.000 572.000 Endonezya 110.524 106.948 107.000 112.714 İran 29.000 24.109 22.000 19.473 Japonya 48.200 48.000 47.300 47.300 Kenya 149.190 157.700 158.400 158.400 Sri Lanka 212.720 212.969 221.969 221.969 Türkiye 76.580 75.826 75.851 75.851 Vietnam 107.400 108.800 111.600 111.400 Toplam 2.662.483 2.658.231 2.755.843 2.743.830 Diğer ülkeler 243.926 251.615 259.066 253.777 Dünya 2.906.409 2.909.846 3.014.909 2.997.607 Kaynak: http : // faostat. fao. org/servlet (27.06.2012) Dünyanın en büyük çay alanları olan ülkeler; Çin, Hindistan, Sri Lanka, Kenya Endonezya, Vietnam ve Türkiye olup, toplam ekili alan 2.997.607 hektardır. Ülkeler itibariyle çay üretiminin son dört yıllık tablosu aşağıda gösterilmiştir. Ülkeler Çay üretimi (Ton) 2007 2008 2009 2010 Arjantin 76.000 76.000 76.000 88.574 Bangladeş 58.500 59.000 59.000 60.000 Çin 1.183.502 1.275.384 1.317.384 1.467. 647 Hindistan 949.220 805.180 979.000 991.180 Endonezya 150.224 150.851 160.000 150.000 İran 49.680 42.348 43.000 167.717 Japonya 94.100 96.500 86.000 85.000 Kenya 369.606 345.800 314.100 399.000 Sri Lanka 305.220 318.700 290.000 282300 Türkiye 206.160 198.046 198.601 235.000 Vietnam 164.000 174.900 174.900 198.466 Toplam 3.605.706 3.542.709 3.697.985 4.124.884 Diğer ülkeler 341.821 351.320 187.317 393.17 Dünya 3.947.527 3.894.029 3.885.302 4.518.060 Kaynak: http:/faostat.fao.org/servlet (27.06.2012)

Dünyanın en büyük çay üretici ülkeleri; Çin, Hindistan, Sri Lanka, Kenya, Türkiye,Vietnam dır. Uluslararası dökme kuru çay fiyatlarında istikrar bulunmamakta, sık sık önemli dalgalanmalar görülmektedir. FAO, UNCTAD gibi kuruluşlar uluslararası çay fiyatlarında istikrar sağlamak için çaba göstermekte ise de istenilen sonuç alınamamaktadır. Çay fiyatlarını genellikle Londra, Kalküta, Kolombo, Jakarta açık arttırma satışları Auction belirlemektedir. B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Türkiye de çay üretmek için ilk girişim 1888 yılında yapılmış, Çin den getirilen çay tohumları Bursa da ekilmiş, ancak sonuç alınamamıştır. 1924 yılında 407 sayılı Kanunla çay tarımı yasal güvenceye kavuşmuştur. Çay üretimi konusundaki etkili çalışmalara 1937 yılında başlanmış ve Sovyetler Birliği nden Gürcistan kökenli 20 ton, 1939 yılında 30 ton, 1940 yılında da 20 ton çay tohumu ithal edilerek hızlı bir şekilde çaylıklar oluşturulmuştur. 29 Mart 1940 tarihinde çıkartılan 3788 Sayılı Çay Kanunu ile tarımı ve üretimi desteklenmiş, bir Kararname ile Araklı ilçesinden Sovyetler Birliği sınırına kadar olan bölgede 30 bin dekar alan çay tarımı için ayrılmış, üreticiye faizsiz kredi verilmiştir. Üretilmeye başlanan yaş çay, atölyelerde işlenerek kuru çaya dönüştürülmüş ve üretim giderek artmıştır. Bunun üzerine 1947 yılında 60 ton/gün kapasiteli ilk çay fabrikası, Rize de işletmeye açılmıştır. 1963 yılına kadar ithalat ile karşılanan iç tüketim, bu yıldan sonra yurt içi üretim ile karşılanmaya başlanmıştır. Önceleri Tekel Genel Müdürlüğünün bir şubesi tarafından yürütülen çayın yetiştirme, alım, işletme ve satış işlemleri, 06.12.1971 tarih ve 1497 Sayılı Kanunla Çay Kurumu na devredilmiş, 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı KHK ile Kuruluşun unvanı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) olarak değiştirilmiştir. 19.12.1984 tarihinde yürürlüğe giren Çay Kanunu ile çay tarımı, üretimi ve satışı serbest bırakılmıştır. 1938 yılında 1.548 dekar olan ekili çaylık alanı, 2003 yılında 76,6 bin dekara ulaşmış, 1994 yılında başlatılan çalışma ile bütün çaylıklar tek tek ölçülmüş, üretici sayıları ve ruhsat durumları yeniden belirlenmiştir. Çay tarımı gelişmiş ülkelerde, verimi ve kalitesi yüksek çay çeşitleri çeliklerden çay plantasyonları yapılmakta, budama, gübreleme, bakım ve ilaçlama gibi kültürel tedbirler uygulanmakta, üretime uygun çay bahçeleri oluşturulmaktadır. Bu bahçelerde hasat makasla, hatta makinelerle yapılmaktadır.

Türkiye de ise, verimli ve kaliteli çay üretimine uygun alanlar çok sınırlı olup, mevcut çaylıklar çeşitli ülkelerden getirtilen tohumlarla tesis edilmiştir. Masraflı ve riskli sayılan çelikle çaylık tesisi benimsenmemiştir. Tohumla plantasyon yapılması sonucu ortaya çıkan çaylıklarda makasla hasat yapıldığı zaman, özellikle son sürgünler uygun yerlerinden alınamamakta, odunsu ve lifli saplar hasat edilmekte, bu arada sürgün gözleri yok edildiğinden bitkinin çalılaşmasına ve ürünün kalitesiz olmasına yol açılmaktadır. Makasla hasatta günde elle yapılan hasadın 5 misli fazla ürün toplandığı için, özendirici önlemler ve mevzuat düzenlemeleri yapılmadan, üreticinin kendiliğinden makasla hasadı bırakması mümkün görülmemektedir. 8.5.2008 tarihli Resmi Gazetede Ulusal Çay Konseyinin Kuruluşu ile Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. Yönetmeliği göre; 5488 sayılı Tarım Kanununda belirtilen ulusal tarım politikaları çerçevesinde çalışmalar yapmak üzere yaş çay üreticileri, ticaretini yapan tüccar, sanayiciler, birlikler, kooperatifler ile çay bitkisiyle ilgili araştırma ve eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz Ulusal Çay Konseyi kurulması kabul edilmiştir. Kurumun son beş yıllık çalışmalarına ait toplu bilgiler, aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Toplu bilgiler Ölçü 2007 2008 2009 2010 2011 Son iki yıl farkı Sermaye Bin TL 469.413 469.413 594.413 594.413 915.000 320.587 53,9 Ödenmiş sermaye " 465.181 465.181 590.181 594.413 714.413 120.000 20,2 Öz kaynaklar " 483.592 474.760 576.551 553.792 599.235 45.443 8,2 Yabancı kaynaklar " 198.435 356.559 341.833 413.082 467.631 54.549 13,2 Finansman giderleri " 1.218 8.572 15.591 8.311 25.966 17.655 212,4 Maddi duran var. (edinme değeri) " 426.164 431.354 432.972 435.174 437.018 1.844 0,4 Maddi duran var. birikmiş amortismanlar " 307.868 312.658 321.160 328.822 331.840 3.018 0,9 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler " 5.556 10.001 6.894 2.759 8.434 5.675 205,7 Yatırımların gerçekleşme oranı ( nakdi ) % 65 52 55 26 77 51 196,2 İştiraklere ödenen sermaye İştirakler temettü geliri Bin TL 2.342-2.342 - Artış veya azalış % 2.526 645 645 - - Yaş çay alım miktarı Ton 658.629 650.094 593.538 590.378 652.981 62.603 10,6 Tüm alım tutarı Bin TL 508.733 584.482 605.577 657.967 824.129 166.162 25,2 Başlıca (mal ve hizmet) üretim miktarı -Tasnifli siyah ve yeşil çay Ton 121.720 123.823 111.671 106.651 116.814 10.163 9,5 - Paketli siyah ve yeşil çay " 115.173 111.462 106.908 123.155 106.774 (16.381) (13,3) Tüm üretim tutarı(üretim maliyeti) Bin TL 773.261 867.693 861.639 930.618 1.086.594 155.976 16,8 Üretim kapasitesi Ton/Gün 6.595 6.760 6.750 6.750 6.750 - - Kapasiteden yararlanma oranı % 89 88 83 83 91 8 9,6 Üretim verimliliği (veya randımanı ) " 18,48 19,03 18,80 18,30 17,97 0,33 1,8 Başlıca satış miktarları Ton 116.324 107.530 109.808 125.016 103.248 21.768 17,4 Net satış tutarı Bin TL 815.963 854.058 950.308 1.173.076 1.025.387 (147.689) (12,6) Stoklar : - İlk madde ve malzeme Bin TL 14.882 17.547 21.141 15.293 29.003 13.710 89,6 - Yarı ve ara mamul (Siyah) Ton 67.908 79.787 83.684 66.516 78.129 11.613 17,5 - Yarı ve ara mamul (Siyah) Bin TL 371.588 486.438 559.682 491.961 638.612 146.651 29,8 - Yarı ve ara mamul (Yeşil) Bin TL 1.828 1.336 644 1.244 1.822 578 46,5 - Siyah çay mamul Bin TL 14.339 41.765 22.884 11.510 39.187 27.677 240,5 - Yeşil çay mamul Bin TL 323 422 705 469 714 245 52,2 Memur (ortalama) Kişi 391 475 475 467 445 (22) (4,7) Sözleşmeli (ortalama) " 686 834 792 788 831 43 5,5 İşçi (ortalama) " 8.217 8.010 7.505 6.887 6.345 (542) (7,9) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 269.947 316.286 326.846 327.810 335.692 7.882 24 Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler " 12.739 16.126 18.434 19.234 22.288 3.054 15,9 - Memur başına aylık ortalama giderler TL 2.715 2.829 3.234 3.432 4.174 742 21,6 - Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 14.568 23.901 24.522 25.652 31.770 6.118 23,8 - Sözleşmeli başına aylık ortalama giderler TL 1.770 2.387 2.580 2.713 3.186 473 17,4 - İşçiler için yapılan giderler Bin TL 224.731 252.431 260.974 263.696 260.822 (2.874) (1,1) - İşçi başına aylık ortalama giderler TL 2.279 2.626 2.898 3.191 3.426 235 7,4 Tahakkuk eden vergiler Bin TL 32.292 30.100 36.445 51.896 32.292 (19.604) (38) GSYİH ya katkı ( üretici fiyatları. ) " 285.985 314.976 347.697 324.272 282.017 (42.255) (13) GSYİH ya katkı ( alıcı fiyatıyla) " 320.188 345.076 384.142 376.168 314.309 (61.859) (16,5) GSMH ya katkı ( alıcı fiyatlarıyla ) " 320.188 345.076 384.142 376.168 314.309 (61.859) (16,5) Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden ) % 5,0 - - - - - - Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden ) % 2,0 - - - - - - Ekonomik kârlılık % 1,6 - - - - - -- Zararlılık % - 1,8 4,9 4,9 13,5 8,6 175,5 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL 24.052 29.144 31.063 22.869 (26.927) (49.796) (217,7) Dönem kârı veya zararı " 9.677 (8.832) (23.209) (26.991) (74.557) 47.566 176,2 Bilanço kârı veya zararı " (106.223) (115.055) (138.264) (165.255) (239.812) 74.557 4,5

Yaş çay alım miktarı geçen yıla göre % 10,6 düzeyinde, tasnifli çay üretim miktarı % 9,5 oranında artarken, paketli çay üretimi ise % 13,3 oranında azalmıştır. Günlük üretim kapasitesi 6.750 ton olan Kurumda kapasite kullanım oranı % 91 olup geçen yıla göre % 10 artmıştır. 4.12.1984 tarih ve 3092 sayılı Çay Kanunu ile çay tarımı, üretimi ve satışının serbest bırakılması üzerine özel sektör de çay yaprağı alarak mamul çay üretimine başlamıştır. Böylece, 1985 yılında toplam yaş çayın %95 i ÇAY-KUR tarafından alınırken, bu oran son yıllarda % 50 seviyelerine inmiş olmakla birlikte, halen, ekimi ve üretiminde, alım ve satış fiyatlarının tespit edilmesinde, çay piyasasının düzenlenmesinde üretici ile tüketici açısından Kurumun katkısı önemlidir. Çay bitkisinin ekonomik ömrü 50-60 yıl olarak kabul edilmektedir. Kurum tarafından yapılan tespitlerden, Türkiye deki 767 bin dekar çaylığın 34 bin dekarı 50 yaş üstü, 155 bin dekarı 40-49 yaş arası, 287 bin dekarı da 30-39 yaş arası olduğu anlaşılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çaylık Alanların taze sürgün Rehabilitasyonu konusunu 2008-2011 eylem Planı kapsamına almıştır. Bu plan ile bölgedeki verimden düşen çay plantasyonlarının rehabilitasyonu önemli bir alt yapı oluşturacaktır. Projenin ilk adımı olan damızlık klon çay bahçeleri tesis edilmesi amacıyla Ocak 2008-Mayıs 2011 periyodunu kapsayan plan yapılmıştır. Devam eden bu çalışmaların diğer sorumlu kuruluşlarla iş birliği içinde sürdürülmesi gerekmektedir. Yaşlı çay bitkisinden daha kaliteli ürün almak amacıyla, ilk defa 1994 yılında uygulama başlatılan budama projesinden ilk beş yılında istenilen başarı sağlanamamış ise de, ikinci beş yılda projenin faydaları üretici tarafından benimsenmiş ve kalite belirgin şekilde düzelmiştir. Kaliteyi belirleyen en önemli değer olan ekstrakt değerleri % 35 seviyesine kadar yükselmiştir. Bu nedenle, Bakanlar Kurulunun 2004/7758 sayılı Kararı ile budama projesi, 1/7 oranında budanmak şeklinde tekrar uzatılmıştır. Budamadaki başarının devamı ve yapılan harcamaların amacına ulaşması için Kurum tarafından 424 kişiden oluşan ekipler oluşturulmuştur. 16.12.2011 tarihli ve 2011/2526 sayılı kararname ile de budama dönemi 10 yıla çıkarılmıştır. Yaş çay alımlarında; kotanın yüksek, alım süresinin uzun oluşu sonucu, Çay- Kur un kartlaşmış ve kalitesiz yaprak alımı ile karşı karşıya olduğu bilinmektedir.6.750 ton/gün olan işleme kapasitesinin incelemeler sırasında (Temmuz 2012) 300 ton/gün civarında arttırıldığı belirlenmiştir. Ancak kapasite arttırılmada asıl amacın; taze sürgün alıp en kısa sürede işlemek olmalıdır. Aksi taktirde fazla ve kartlaşmış yaprak alımı; üretim kalitesini etkileyeceği gibi stok oluşmasına neden olacaktır.

2011 yılı ilk bütçesinde 600 bin iken, revize programda 653 bin tona çıkartılarak 653 bin ton yaş çay alınmış olup, geçen yıla göre % 10,6 oranında artmıştır. ÇAY-KUR un pazar payında yaşanan gerileme önceki yıllar denetim raporlarında da ele alınmış olup, kuruluşun pazar payı 2007 yılında %56 seviyelerinde iken, Nisan 2011-Nisan 2012 döneminde ise Türkiye genelinde ÇAY-KUR un pazar payının %44 ile %51 oranında değiştiği görülmektedir. Pazar payında daralma nedeniyle ÇAY-KUR un satış teşvik önlemleri alması, ürün çeşitlendirmesine gitmesi ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık vermesi, satışları artırma noktasında bir çıkış aramasından kaynaklanmaktadır. Pazarlama bölge müdürlüklerinin düzenlediği pazar araştırma raporlarında da yer aldığı üzere, ÇAY-KUR ürünlerinin fiyat, ambalaj (paket açılması, paketin renginin solması, sahte ürün algısı, gramaj eksikliği vb.) ve ürün kalitesine (aroma ve tat eksikliği) ilişkin olarak tüketiciler ve bayilerce yöneltilen eleştirileri bertaraf edecek önlemlerin alınması da, marka imajının ve mevcut pazar payının korunmasında etkili olabilecektir. Pazar araştırma raporlarında dikkat çeken bir diğer husus ise, tüketicilerin bir yandan yeni ürün talebinde bulunurken diğer yandan bazı ÇAY-KUR ürünlerine ulaşamadıklarını ifade etmeleridir. Bir yandan tüketici taleplerine uygun yeni ürünler piyasaya sunarken, diğer yandan dağıtım kanallarında tüketicinin istediği yerde, miktarda ve zamanda ürünü temin edebilecek önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır. Kuruluşun satışlarını artırma noktasında önemli bir engel de yurda giren kaçak çaya ilişkindir. Kuruluşun hazırladığı 2011 yılı çay sektörü raporunda, yabancı menşeli çayların 40-50 bin ton seviyesinde olduğu, bunun %25 inin resmi ithalat yoluyla karşılandığı bilgisi yer almaktadır. ÇAY-KUR un pazar payının %50 seviyesinde olduğu düşünüldüğünde, kaçak girişin engellendiği ve tüketici tercihlerinin karşılandığı durumda yurt genelinde yaklaşık 15-20 bin ton ürün satma potansiyelinin olabileceği değerlendirilmektedir. ÇAY-KUR un pazar payındaki daralmayı ortadan kaldırmak ve satışları artırmak için bünye içi (fiyat, ambalaj, yeni ürün geliştirme, tat ve koku eksikliği giderme) ve bünye dışı (kaçak çayla mücadele) tüm faktörleri göz önünde bulunduracak önlemlerin alınması ve alınan önlemlerin titizlikle uygulanması gerekmektedir.

21.4.2007 tarih ve 26500 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 5620 sayılı Kamuda Geçici İş Pozisyonlarında Çalışanların Sürekli İşçi Kadrolarına veya Sözleşmeli Personel Statüsüne Geçirilmeleri, Geçici İşçi Çalıştırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca Kurumda geçmiş yıllarda 6 aydan fazla çalışan geçici 3.073 işçinin kadroya alınması kampanya dışı dönemde bu işçilerin bir kısmının hizmetine ihtiyaç duyulmaması nedeniyle kuruluşa ilave mali yük getirmektedir. Yapılan hesaplamalara göre bu maliyet yıllar itibariyle azalmakla birlikte 2011 yılında yaklaşık 30,1 milyon TL olduğu görülmektedir. 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu nda 28.9.2008 tarihinde yapılan değişiklikle; kamu kuruluşlarında geçici işçi olarak istihdam edilenlerin sözleşmeleri askıda iken genel sağlık primlerinin kurumlarca ödenmesi kararlaştırılmıştır. Bu nedenle geçici işçiler için 2011 yılında 6,3 milyon TL prim ödenmiş, bu da maliyetlerin ve zararın artmasına neden olmuştur. Bu ilave maliyetler kuruluşun rekabet gücünü zayıflatmaktadır. 2011 yılında Kurum sermayesi 594,4 milyon TL`den 915 milyon TL`ye yükseltilerek 714,4 milyon TL`si ödenmiştir. Yukarıda sıralanan nedenlerle Kurumca 2007 yılının son aylarında başlanılan banka kredileri kullanımı 2008 yılında 128,3 milyon TL, 2009 yılında 157,3 milyon TL, 2010 yılında 457,5 milyon TL. ye, 2011 yılında da 1.009 Milyon TL ye yükselmiştir. Kurumca ödenen faiz giderleri 2009 yılında 15,6 milyon TL iken, faiz oranlarının düşmesine bağlı olarak 2010 yılında 8,3 milyon TL`ye gerilemiş ise de 2011 yılında tekrar artarak 26 Milyon TL ye ulaşmıştır. Kurumun 2010 yılında 27 milyon TL olan zararı, 2011 yılında 74,6 milyon TL. ye ulaşmıştır. 2007 yılından itibaren ortaya çıkan ve 2011 yılında ağırlığı hissedilen finansman sıkıntısı göz önünde tutularak; - Satılabilecek miktarda çayın üretilmesi için gerekli olan yaş çay yaprağı alınması şeklindeki yaş çay alım politikasının uygulanması, - Yatırım harcamalarının ve kapasite artırımlarının daha kaliteli çay üretilmesine yönelik olmasına özen gösterilmesi, gerekli görülmektedir. C-Öneriler: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (ÇAY-KUR) 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır.

1- Kurumun son yıllarda oluşan dönem zararlılığının azaltılabilmesi için; alım, üretim, stok, satış, istihdam ve finansman yönetiminde maliyet azaltıcı ve kârlılığı artırıcı tedbirlerin alınması, (Sayfa: 46-48) 2- ÇAY-KUR un, yaş çay yaprağı alımlarını planlamasında; kota, alım süresi ve diğer uygulamaların kaliteyi koruyucu ve artırıcı unsurlar olarak titizlikle takip edilmesi, (Sayfa:57-58) 3- Gerek personel istihdamı gerekse mali külfet ve üretim kalitesi yönüyle Ankara ve İstanbul Çay Paketleme tesislerinin faaliyetlerinin gözden geçirilmesi, (Sayfa:74) 4- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 2008-2011 yıllarını kapsayan Eylem Planı kapsamına alınmış olan ve bölgedeki verimden düşen yaşlı çay plantasyonlarının yenilenmesinde önemli bir yer tutan Çaylık Alanların Rehabilitasyonu ile ilgili olarak yapılan çalışmaların, diğer sorumlu kuruluşlarla işbirliği içinde aksatılmadan sürdürülmesi, (Sayfa:75-76) 5- ÇAY-KUR un pazar payındaki daralmayı ortadan kaldırmak ve satışları artırmak için fiyat, ambalaj, yeni ürün geliştirme, tat ve koku eksikliği giderme gibi bünye içi tedbirlerin alınması, buna ilave olarak da kaçak çayla mücadele gibi bünye dışı tüm faktörler göz önünde bulundurularak gerekli önlemlerin alınması için ilgili kuruluşlar nezdinde girişimlerde bulunulması, (Sayfa: 104-105) 6- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (EK:16) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (ÇAY-KUR) 2011 yılı bilançosu ve 74.556.894,38 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Teşekkül 06.12.1971 tarih ve 1497 sayılı Kanun ile Çay Kurumu adı altında tüzel kişiliğe haiz, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesi ile sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülü olarak kurulmuştur. Kanunlarla daha önce Tekel Genel Müdürlüğüne verilen çay işletmeciliği görevi 01.03.1973 tarihinden itibaren faaliyete geçen Çay Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Çay Kurumu, 18.10.1983 tarih ve 18195 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 112 sayılı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden düzenlemeye tabi tutulmuş ve Kamu İktisadi Kuruluşuna dönüştürülmüştür. 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kuruluşun özel yasası niteliğindeki 112 sayılı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de yürürlükten kaldırılmıştır. Böylece Kuruluş tüm KİT ler için genel kanun niteliğini alan 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamına alınmıştır. Öte yandan 1984 yılına kadar devlet tekeli olarak sürdürülen çay işletmeciliği 04.12.1984 tarih ve 3092 sayılı Çay Kanunu ile serbest bırakılmıştır. Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Kanunun 35/a maddesi ile de Kuruluşun Kamu İktisadi Kuruluşu olma vasfına son verilerek, İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) statüsüne alınmıştır. ÇAY-KUR; 3046 sayılı Kanun`un 4060 sayılı Kanun ile değişik 4 üncü ve 3313 sayılı Kanun ile değişik 10 uncu maddeleri uyarınca 26.11.2002 tarihinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili kuruluşu olmuştur. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Ana Statüsü ise 20.12.1996 tarih ve 22853 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. ÇAY-KUR, Ana Statüsünün Amaç ve Faaliyet Konuları başlıklı 4 üncü maddesinde; Türkiye nin tarım politikasına uygun olarak çay ziraatını geliştirmek, çay kalitesini ıslah etmek, işletilmesini teknik esaslara göre yürütmek, iç ve dış pazar isteklerini karşılamak üzere kuru çay üretmek, ithal etmek ve ihraç etmek, verimlilik

esasına dayalı işletme politikasıyla sermaye birikimine yardım ederek yatırım kaynağı yaratmak amacıyla kurulmuştur. Faaliyet konusu olarak da; Üreticilerden, işletmeye uygun çay yaprağı almak, bunları işlemek ve satmak şeklinde özetlenebilir. 1984 yılında çıkarılan 3092 sayılı Kanun la; çay tarımı, üretimi, işletmesi ve satışı serbest bırakılarak bu konuda özel sektörün çay fabrikası kurma ve işletmesi sağlanmıştır. Yaklaşık 28 yıldan beri çay tarımı, çayın üretimi ve satışı serbest olup, kamu ve özel sektör işletmeciliği yapılmaktadır. Anılan Kanunun 2 nci maddesine göre, çay tarım alanlarının Bakanlar Kurulunca tespit edileceği, bu alanlarda çay bahçesi kuracak olanların önceden ruhsatname alacağı, ruhsatname esaslarının ilgili Bakanlıkça düzenleneceği, ruhsatsız olarak çay bahçesi kuranların çaylıklarının söktürüleceği gibi her dekar için para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. ÇAY-KUR un öncelikle ilgili bakanlığın görev ve yetkisinde olması gereken, çay ziraatını geliştirmek şeklindeki amaç nedeniyle, nasıl bir faaliyet içinde olacağı belirtilmemiştir. Ayrıca yine ana statüde ifade edilen; çay kalitesini ıslah etmek, işletilmesini teknik esaslara göre yürütmek şeklindeki amaç çerçevesinde, Ana Statünün 4/C bendinde çay ürününün kalite ve veriminin ve işletme tekniğinin geliştirilmesi için gerekli araştırmaları yapmak, müessese ve laboratuarlar kurmak ve işletmek şeklinde, düzenleme getirilmiştir. Bu amaç için, ÇAY-KUR bünyesinde faaliyet gösteren Atatürk Bahçe ve Çay Kültürleri Araştırma Enstitüsünce faaliyet yürütülmektedir. Ana Statünün yayınlandığı tarihten sonra, özellikle çay ziraatının geliştirilmesi amacına yönelik olarak, ruhsat işleri, kaçak çay alanları, budama esas ve uygulamaları ve destekleme primi düzenlemeleri hakkında bir dizi mevzuat düzenlemesi yapılmıştır. Söz konusu görevler nedeniyle oluşan maliyetler kurumun rekabet gücünü zayıflatmakta iken son düzenlemelerle bu harcamaların ilgili bakanlık bütçesinden karşılanması veya bir kısım görevlerin karşılığında kuruma prim ödenmesi düzenlemeleri hayata geçirilerek yapılan ilave görev maliyetlerinin yansımaları giderilmeye çalışılmıştır. TBMM Genel Kurulu nun 28.6.2006 tarihli 121 inci toplantısında onaylanan ve 01.07.2006 tarihli mükerrer 26215 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan (2007-2013) Dokuzuncu Kalkınma Planı nın 336 ncı maddesinde Plan dönemi sonuna gelindiğinde özelleştirme işlemleri sonucunda kamunun çay ürünlerinin işlenmesi faaliyet alanlarından tamamen çekilmesi öngörülmektedir. Plan döneminin sonuna yaklaşılmakla birlikte bu yönde herhangi bir gelişmenin olmadığı gözlenmektedir.

18.04.2006 tarih ve 5488 sayılı Tarım Kanunu nun 11 inci maddesi uyarınca; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal Çay Konseyinin Kuruluşu İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Yönetmeliğin amacı; yaş çay üreticileri ile yaş çay bitkisinden elde edilen asıl ve yan ürünlerin ticaretini yapan tüccarlar, sanayiciler ve /veya bunların oluşturdukları birlikler, dernekler, kooperatifler ve birlikleri ile çay bitkisiyle ilgili araştırma ve eğitim kurumları, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz bir Ulusal Çay Konseyi kurmalarını sağlamak ve bu konseyin çalışma usul ve esaslarını belirlemektir. ÇAY- KUR Konseyin kurucu üyelerinden biri, ÇAY-KUR Yönetim Kurulu Üyeleri de Ulusal Çay Konseyi Genel Kurulunun doğal üyeleridir. Kuruluşça 2008-2011 yıllarını kapsayan Bakanlık eylem planında yer alan 3092 sayılı Çay Kanunu Revizyonu çalışması kapsamında, Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kanunu Taslağı yönetim kurulunun 28.01.2009 tarih ve 2009/12 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Bu taslak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca Çay Kanunu Tasarısı şekline dönüştürülerek, Bakanlık içi ve Bakanlık dışı görüşler alınması için ÇAY-KUR a iade edilmiştir. Kuruluşa iade edilen Çay Kanunu Tasarısı taslak ve gerekçeleri kamu kurum ve kuruluşlarına gönderilmiş, 2009 yılı içerisinde ilgili kurumlar taslağa ilişkin görüşlerini bildirmiş olup, inceleme tarihi (Haziran-2012) itibariyle bu görüşler çerçevesinde çalışmaların tamamlanamadığı görülmüştür. Resmi Gazete nin 19.10.2007 tarih ve 26675 sayısında yayımlanan Bakanlar Kurulunun 2007/12702 sayılı Karar eki Kamu İktisadi Teşebbüsleri bağlı Ortaklıklarının 2008 Yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programının 25 inci maddesine göre Kurumun 2009-2013 yıllarını kapsayan 5 yıllık Stratejik Planı hazırlanarak, yönetim kurulunun 25.07.2008 tarih ve 12/68 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Stratejik Planla, gelişen ve değişen teknolojilere ve pazar koşullarına uygun olarak, verimlilik esasına dayalı ve kaynaklarını daha etkin kullanarak faaliyetlerini sürdürmesi hedeflenmektedir. Diğer taraftan yine Genel Yatırım ve Finansman Programının İç kontrol sisteminin kurulması başlıklı 26 ncı maddesi gereği; teşebbüslerin kuruluş amaçları, belirlenmiş politika ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynaklarının korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, karar oluşturmak ve izlemek için gerekli bilgilerin düzenli, zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlayacak bir iç kontrol sistemini kurmak amacıyla bir eylem planı oluşturulmuştur.

Teşekkül, 233 ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile Ana Statüsünde saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabidir. 6085 sayılı Kanun ve 233 sayılı KHK gereğince Sayıştay, 3346 sayılı Kanun uyarınca da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından denetlenmektedir. Kuruluş 01.01.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa tabidir. 2-Tüzükler: Faaliyet döneminde Kuruluşu doğrudan ilgilendiren, mevzuat uyarınca hazırlanıp yürürlüğe giren tüzük bulunmamaktadır. 3-Bakanlar Kurulu kararları: Kuruluşla ilgili 2011 yılı başından sonra çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararları aşağıdadır; - Bakanlar Kurulu nca 11.05.2011 tarihinde kararlaştırılan; Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline Göre 2010 Yılı Yaş Çay Ürünü Fark Ödemesi Desteğine Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar 13.05.2011 tarih ve 27933 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu kararla, 2010/477 sayılı kararın 3 üncü maddesinin altıncı fıkrası değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle; budamaya tabi tutulan çaylıklar nedeniyle üreticilerin uğradığı gelir kaybının tazminine ilişkin gelir kaybı hesaplanmasında uygulanmakta olan dekar başına ortalama üretim miktarının en fazla iki katına kadar olan kısmına fark ödemesi hususundaki azami had kaldırılmıştır. - 18.06.2011 tarih ve 27968 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Bakanlar Kurulunun 2011/1852 sayılı kararı ile; Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programında değişiklik yapılmasına ilişkin kararla; ÇAYKUR`da 31.05.2011 tarihi itibarıyla 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında daimi statüde çalışanlardan; 2 yıllık veya 4 yıllık fakülte veya yüksek okul mezunu olup, idari birimlerde çalışan ve fiilen yaptıkları işler 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3/c maddesi kapsamındaki sözleşmeli personelinki ile aynı olanların, 30.09.2011 tarihine kadar sözleşmeli personel kadrolarına atanmak üzere başvurmaları halinde, bunlara Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik hükümleri uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. - Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline Göre 2011 Yılı Yaş Çay Ürünü Fark Ödemesi Desteğine Dair 15.06.2011 tarih ve 2011/2004 sayılı

Bakanlar Kurulu Kararı 02.07.2011 tarih ve 27982 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu kararla; Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline göre, 29.06.2009 tarihli ve 2009/15173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Tarım Havzalarının Belirlenmesine İlişkin Karar da yer alan havzalardan; Doğu Karadeniz, Çoruh ve Orta Karadeniz Havzalarında 2011 yılı üretim sezonunda üretilen ve satışı yapılan yaş çay yaprağına verilecek fark ödemesine ilişkin usul ve esasları belirlenmiştir. Karar belirlenen havzalardaki ruhsatlı çay alanlarında 2011 yılı üretim sezonunda yaş çay yaprağı üreterek satışını yapan ruhsatlı üreticilerin desteklenmesini kapsamakta olup, kilogram başına 12 kuruş fark desteği ödenmesini içermektedir. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne birtakım görevler veren karara göre üstlenilen hizmetlerden dolayı üreticilere ödenen destek tutarının binde biri oranında hizmet komisyonunun Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından ayrıca ödenecektir. - Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarına ait I ve II sayılı cetvellerdeki kadro ve pozisyonların iptal ve ihdasına dair 22.08.2011 tarih ve 2011/2180 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 27.09.2011 tarih ve 28067 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. - Bakanlar Kurulu nun 16.12.2011 tarihli ve 2011/2526 sayılı Kaliteli Çay Yaprağı Temini Amacıyla Budamaya Tabi Tutulan Çaylıklar Nedeniyle Üreticilerin Uğradığı Gelir Kaybının Tazminine Dair Karar ı 28.12.2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Daha önceki kararnamelerde ilk olarak budama dönemi 5 yıldan 7 yıla çıkartılırken bu kararname ile süre 10 yıla çıkarılmıştır. Budama miktarı da budama süresine bağlı olarak önceki kararnamelerde 1/5 ve 1/7 iken bu kararname ile 1/10 a indirilmiştir. Böylece ruhsata bağlı çay bahçelerinin her yıl onda bir oranında verim budamasına tabi tutulması sağlanacaktır. Kararnameye göre; çay bahçelerinin budama tespit işlemleri Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü nce yürütülecek, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü budama yapmayan veya eksik yapan üreticilerden yaş çay yaprağı satın almayacaktır. Çay bahçelerinin budanmasından doğacak gelir kaybı tazminatı, ruhsatlı yaş çay üreticilerine on yıl için ödenecektir. Gelir kaybının hesabında dekar başına ortalama yıllık üretim, bu Kararın yürürlük tarihinden önceki son 5 yılın ortalaması olan bin 500 kilo baz alınarak hesaplanacak, budama yapılan alanlar için yıllık üretim kaybı %70 oranında hesap edilecek, üreticinin gelir kaybının hesabında Çay İşletmeleri Genel

Müdürlüğü nün o yılki yaş çay alım fiyatı esas alınacaktır. Kararnamenin uygulanmasında oluşan finansman, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, yılı bütçesinin ilgili harcama kaleminden, Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü tarafından doğrudan üreticilere ödeme yapılmak ve yapılan harcamaları karşılamak üzere, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü ne aktaracaktır. - Bakanlar Kurulu nun 16.01.2012 tarihli ve 2012/2719 sayılı kararı ile; mülkiyeti Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne (ÇAY-KUR) ait Rize İli Güneysu İlçesi Küçükcami Mahallesinde bulunan listesi karar ekinde bulunan taşınmazların 11,5 milyon TL bedelle Milli Eğitim Bakanlığına, yine aynı karar ile Rize İl Merkezi İslampaşa Mahallesinde bulunan listesi yine karar ekinde verilen taşınmazların da 138,8 milyon TL bedelle Rize Üniversitesine devredilmesine karar verilmiştir. - Bakanlar Kurulu nun 02.04.2012 tarihli ve 2012/3067 sayılı Çay Tarım Alanlarının Belirlenmesi ve Bu Alanlarda Çay Tarımı Yapan Üreticilere Ruhsatname Verilmesine Dair Karar ı 27.04.2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kararname ile çay tarım alanlarının belirlenmesi, belirlenen bu alanlarda çay tarımı yapan üreticilerin mevcut ruhsatnamelerinin yenilenmesi ve önceden ruhsatname almadan çay bahçesi kuranlar varsa bu bahçeler için ruhsatname verilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmiştir. Çay tarım alanları, bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihteki idari sınırlarıyla sınırlandırılmıştır. Bu alanlara giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar önceden ruhsatname almak zorundadır. Belirtilen yerlerde yeni çay bahçesi kuracak olanlara ruhsatname verilmesi, ÇAY-KUR un uygun görüşü ve Bakanlığın izni ile olmaktadır. Bu Kararın yürürlüğe girmesinden önce, belirtilen yerler dışında ilgili mevzuata göre önceden kurulan çay bahçeleri için verilmiş olan ruhsatnamelerin geçerliliği ise devam etmektedir. Çay tarım alanlarında ruhsatname alınmadan çay bahçesi kurulamaz. Ruhsatsız çay bahçesi kuranlar hakkında Çay Kanununun 2 nci maddesi uyarınca işlem yapılmaktadır. Bu Kararnamenin uygulanmasıyla ilgili her türlü gider Bakanlıkça karşılanmaktadır. 4-Uluslararası anlaşmalar: Kuruluşla ilgili olarak, 2011 yılında uluslararası anlaşma yapılmamıştır. 5-Yüksek Planlama Kurulu kararları: Yüksek Planlama Kurulunun 07.03.2011 tarih ve 2011/T-9 sayılı kararıyla; Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün nominal sermayesi 70 milyon TL artırılarak 664,4

milyon TL`ye çıkarılmıştır. 26.12.2011 tarih ve 2011 T/28 sayılı kararıyla da 915,0 milyon TL`ye çıkarılmıştır. 6-Yönetmelikler: Kuruluşun 2011 yılı başından itibaren değişen yönetmelik ve yönergelerine aşağıda yer verilmiştir. Yönetim kurulunun 10.03.2011 tarih ve 2011/35 sayılı kararıyla; -Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönergesi yürürlüğe koyularak, Görev Yetki ve Sorumluluk Talimatı yürürlükten kaldırılmıştır. 2011/ 36 sayılı kararıyla da; -İdari ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesinin yürürlüğe koyulmasına, -Yönetim Kurulumuzun 19.06.1981 tarih ve 1981/309 sayılı kararıyla yürürlüğe konulan Çay Kurumu Genel Müdürlüğü Görev Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliği nden İdari ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Görev Yetki ve Sorumlulukları bölümünün yürürlükten kaldırılmasına, -Yönetim Kurulunun 08.05.1993 tarih ve 1993/95 sayılı kararıyla yürürlüğe koyulan; İnşaat Kontrol Yönetmeliği, Bakım Onarım Yönetmeliği, Proje Düzenleme Yönetmeliği, Kesin Hesap Yönetmeliği, Geçici ve Kesin Kabul Yönetmeliği ve Kiralama Yönetmeliklerinin yürürlükten kaldırılmasına, karar verilmiş olup, yönergeler bu karalar çerçevesinde uygulamaya girmiştir. - 6111 sayılı Kanun çerçevesinde Devlet Personel Başkanlığının 15.04.2011 tarih ve 27906 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2 nolu Tebliği gereğince Kadrolu Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ile Teşekkülün personel alımını KPSS yolu ile yapması, görev, yetki ve sorumlulukları ile atanmalarını ise Teşekkülün iç mevzuatına göre yürütmesi sebebiyle, Çay Eksperi Yetiştirme, Atama, Görev, Yetki, Çalışma ve İş İlişkileri Yönetmeliği 07.08.2011 tarihli Resmi Gazete ile yürürlükten kaldırılmıştır. -13.07.2009 tarihli ve 27305 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin ilgili hükümlerinin etkin bir şekilde uygulanması amacıyla; Teftiş Kurulu Yönetmeliğinin 2 maddesi değiştirilerek 19.11.2011tarih ve 28117 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. - Yönetim kurulunun 30.11.2011 tarih ve 2011/110 sayılı kararı ile İmza Yetkisi Yönergesinin beş maddesinde değişiklik yapılmıştır. 30.12.2011 tarih ve 2011/138 sayılı kararı ile de Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar İle Takibe Tabi Mal

Yönetmeliğin de değişiklik yapılarak, iz bedeline düşmeyen maddi duran varlıkların terkin işlemlerinde yönetim kurulu onayının gerekli olduğu hükmü kaldırılmıştır. 2012 yılında inceleme tarihine kadar; - Yönetim kurulunun 17.01.2012 tarih ve 2012/2 sayılı kararı ile İç Mevzuat Düzenleme Yönergesinin 13 üncü maddesinin (c) bendi, 15 inci maddesinin (b) bendi ve 17 inci maddesinin ( b) bendi Genel Müdür tarafından imzalanarak yürürlüğe girer. Ancak, mali veya taahhüt içeren konularda Genel Müdür veya Genel Müdür Vekili ile birlikte ilgili Genel Müdür Yardımcısı tarafından imzalanır. şeklinde değiştirilmiş, 13 üncü maddesinin (ç) bendinin yürürlükten kaldırılmıştır. - Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği, Kadrolu Personel Disiplin Amirleri Yönetmeliği ve Sözleşmeli Personel Disiplin Amirleri Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler 25.02.2012 tarih ve 28229 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. - 10.03.2012 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikle Mamullerin Toptan Satışı İle İlgili Yönetmeliğin 5 inci maddesinin içeriğinde düzenleme yapılmış ve Ek-1 Tablosu yürürlükten kaldırılmıştır. - 1984 yılında yürürlüğe giren Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kasa İşlemleri Yönetmelik mevcut duruma cevap vermediğinden yürürlükten kaldırılmış ve yerine günümüz şartlarına uygun Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kasa İşlemleri Yönergesi hazırlanarak yönetim kurulunun 31.03.2012 tarih ve 2012/34 sayılı kararı ile yürürlüğü girmiştir. - Yönetim kurulunun 05.06.2012 tarihli kararı ile de 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yapılan değişiklikler çerçevesinde; Hukuk Müşavirliği Yönergesinin 6 ncı maddesinin (b) fıkrasının (5) bendi (karar düzeltme ifadesi kaldırılmış) ile 12 nci maddesi (Avukatlık ücretinin dağıtımı) değiştirilmiştir. B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Kuruluşun organları 233 sayılı KHK ile yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Kuruluşun merkez ve taşra teşkilatı bulunmaktadır. Rize deki merkez teşkilâtı; yönetim kurulu, genel müdür, 3 genel müdür yardımcısı, teftiş kurulu başkanlığı, hukuk müşavirliği, yönetim kurulu büro müdürlüğü, müşavirlik, özel kalem

müdürlüğü ve 12 daire başkanlığı ile bunlara bağlı şube müdürlüklerinden oluşmaktadır. Ayrıca, kuruluşun taşra teşkilatında; 47 yaş çay işleme fabrikası müdürlüğü(yaş çay fabrikası müdürlüklerinden biri olan Güneysu Çay Fabrikası 2012 yılı başında kapatılılarak Ulucami Çay Fabrikasına taşınmış, Ulucami Çay Fabrikasının adı 05.06.2012 tarihli yönetim kurulu kararı ile Güneysu Ulucami Çay Fabrikası olarak değiştirilmiştir.), 1 çay paketleme fabrikası müdürlüğü, 2 pazarlama ve üretim bölge müdürlüğü, 7 pazarlama bölge müdürlüğü, Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Anatamir Fabrikası Müdürlüğü ile 1 İrtibat Müdürlüğü bulunmaktadır. Yönetim kurulu kararıyla 2011 yılında organizasyon yapısında yapılan değişiklikler aşağıda kısaca açıklanmıştır. - 2011/35 sayılı kararı ile Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönergesi ile Organizasyon Şeması, - 2011/111 sayılı kararı ile Teftiş Kurulu Başkanlığı, 2011/112 sayılı kararı ile de Enerji Dairesi Başkanlığı organizasyon şemasına V.H.K.İ, memur unvanı eklenerek ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının organizasyon şemasına da şef ve tekniker unvanları eklenerek düzenleme yapılmış ve yürürlüğe koyulmuştur. 2011 yılı sonu itibariyle Teşekkülde çalışan 4.548 personelden 385`i merkezde 4.163`ü taşra teşkilatında çalışmaktadır. Merkezde çalışan 385 personelden 103 ü memur, 137 si sözleşmeli 145 i ise daimi işçi statüsündedir. Taşra teşkilatında çalışan 4.163 personelden 338 i memur, 825 i sözleşmeli 3000 i ise işçi (68`i geçici) statüsündedir. 2-Karar organı: 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 5 inci maddesi ve ÇAY-KUR Ana Statüsünün 6 ncı maddesine göre yönetim kurulu teşebbüsün en yüksek seviyede yetkili ve sorumlu karar organıdır. Kuruluşun yönetim kurulu, genel müdürün başkanlığında ikisi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, birisi Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlığın temsilcisi, ikisi kuruluş genel müdür yardımcıları arasından ilgili bakanın teklifi üzerine ortak kararname ile atanan beş üye olmak üzere altı kişiden oluşmaktadır. İnceleme tarihi itibariyle (Haziran 2012) yönetim kurulu üyeliklerinden Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlığın temsilcisi üyeliğin boş olduğu görülmüş olup, boş olan üyelik için atama yapılması gerekmektedir.

Yönetim kurulu faaliyet döneminde 24 toplantı yapmış muhtelif konularda 138 karar almıştır. Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin görev sürelerine ilişkin çizelge raporun başlangıç kısmında gösterilmiştir. 3-Yürütme organı: Genel müdürlük, teşebbüsün yetkili ve sorumlu yürütme organıdır. Genel müdürlük, genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. 399 sayılı KHK uyarınca, genel müdür ve genel müdür yardımcıları, ilgili Bakanın teklifi üzerine ortak kararla atanmaktadır. Genel müdürlük yönetim kurulu kararları çerçevesinde ve kanunların verdiği görev ve yetkiler dâhilinde kuruluşun faaliyetlerini yürütmektedir. 4-Servisler: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün yürütme organını oluşturan yönetim kademelerinin fonksiyonel birimleri raporun ilgili bölümlerinde incelenmiş olup bu bölümde danışma ve denetim birimlerinin faaliyetlerine yer verilmiştir. a)danışma servisleri: aa)araştırma, Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı: APK Dairesi Başkanlığının görevi; Teşekkülün faaliyetlerine uygun olarak bilimsel ve teknolojik araştırma ve geliştirmeleri yapmak, ilgili dairelerce hazırlanan etüt ve projeleri plan ve programa bağlamak, yeni yatırımlarla ilgili düşünce ve teklifleri ekonomik ve finansal yönden değerlendirmek, yatırımlarla ilgili faaliyetleri koordine etmek, istatistikî bilgileri derlemek, organizasyon metot çalışmaları yapmak, çevre mevzuatıyla ilgili işleri koordine etmek ve toplam kalite sistemlerinin oluşumunu sağlamak ve takip etmek şeklinde belirlenmiştir. APK Dairesi Başkanlığında 1 başkan, 1 başuzman, 6 şube müdürü, 4 mühendis, 1 uzman, 1 şef, 1 memur ile işçi statüsünde 3 personel olmak üzere 18 kişi çalışmaktadır. Daire başkanlığınca kurumun, gelişen ve değişen teknolojilere ve pazar koşullarına uygun olarak, verimlilik esasına dayalı ve kaynaklarını daha etkin kullanma hedefi ile 2009-2013 dönemini kapsayan 5 yıllık Stratejik Planı hazırlanarak yayımlanmıştır. Araştırma Koordinasyon Şube Müdürlüğü tarafından sürdürülen; AB ile entegrasyonu sağlamak için Ortak Tarım Politikasına uyum çalışmaları çerçevesinde çay ile ilgili ortak piyasa düzeni oluşturma olanaklarının araştırılması hazırlık çalışmaları devam etmektedir.

Toplam Kalite Sistemleri Şube Müdürlüğü tarafından 2011 yılında İç Kontrol Eylem Planında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmüş olup, 2012 yılında da bu çalışmalara devam edilmektedir. Yatırım şubesi tarafından teşekkülün 2011 yılı yatırım programında yer alan muhtelif işler ile atıksu arıtma tesisi ve toz toplama sistemine ait 11,0 milyon TL ödeneğin, 8,4 milyon TL`si yatırıma dönüştürülmüş olup, bu yatırımların ayrıntısına yatırımlar bölümünde değinilmiştir. Çevre şube müdürlüğünce; Çevre İzni ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında Çevre Yönetim Birimi kurulmuştur. Müdürlükçe; - Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği - Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi Projesi - Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği - Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği - Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği - Çevre İzni ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Hükümleri çerçevesinde işletmelerin faaliyette bulunabilmesi için 1 şube müdürü ve 2 mühendis ile çalışmalar sürdürülmektedir. Kurumun taşra teşkilatının büyüklüğü ve sorumluluk alanının geniş olması nedeniyle birtakım aksaklıkların da yaşandığı görülmüştür. 2011 yılında 2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinin (m) bendi çerçevesinde; Çevre Yönetim Birimi kurmayan 6 yaş çay fabrikasının her birine 5,7 bin TL, aynı kanunun 12 nci maddesi gereği istenilen belgeleri vermemekten dolayı da 2 yaş çay fabrikasının her birine 8,5 bin TL idari para cezası verilmiştir. Çevre şube müdürlüğü ve yaş çay fabrikalarının ilgili yönetmelikler kapsamında sorumluluklarının yerine getirilebileceği şekilde bir organizasyona kavuşturulması, kurumun ilgili mevzuat kapsamında herhangi bir cezai müeyyideye maruz bırakılmaması, uygulanan cezaların kişilerin sorumluluğundan kaynaklanması durumunda sorumlulukları dahilinde ilgililere rücu edilmesi gerekli görülmektedir. ab)atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü: Araştırma Enstitüsü 1924 yılında narenciye fidanlığı olarak 60 dekar üzerine kurulmuştur. 3788 sayılı Kanunla Çay ve Narenciye Müdürlüğü adını alan

enstitünün ismi muhtelif zamanlarda değiştirilmiş, 1997 yılında Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olmuştur. Enstitünün kuruluş amacı çayda; tarım, teknoloji, biyokimya, mücadele ve pazara hazırlık konularında araştırma ve geliştirme çalışmalarında bulunmak, diğer çay üreticisi konumundaki ülkelerde çay konusunda yapılan çalışmaları takip etmek, yapılan bu çalışmalar neticesinde elde edilen verileri değerlendirerek ilgili daire ve kuruluşlara sunmaktır. Enstitüde; Enstitü müdürü ve müdür yardımcılığı ile 7 ayrı kısım müdürlüğü mevcuttur. Bunlar yetiştiricilik ve ıslah kısım müdürlüğü, teknoloji kısım müdürlüğü, toprak ve bitki besleme kısım müdürlüğü, bitki koruma ve mikrobiyoloji kısım müdürlüğü, deneme ve istatistik kısım müdürlüğü, biyokimya kısım müdürlüğü ile mali ve idari işler kısım müdürlükleridir. Enstitüde 2011 yılı sonunda çalışan 72 personelin; 9`u memur, 14`ü sözleşmeli, 49`u da işçi personel statüsündedir. Enstitünün çalışmalarına üretim bölümünde ayrıntılı olarak değinilmiştir. ac)danışmanlıklar: Kuruluşta 2011 yılı sonu itibariyle çalışan müşavir ve başuzman kadrolarının dökümü aşağıda gösterilmiştir. Çalıştığı yer Tahsis edilen kadro Dolu Boş Merkez: 23 19 3 Müşavir 11 8 3 Başuzman 12 12 - Taşra: 15 14 1 Başuzman 15 14 1 Genel toplam 38 34 4 Teşekkülün 2011 yılı sonu itibariyle danışmanlık kadroları toplamı 38 adet olup bunlardan 34 adedi dolu, 4 adedi boştur. Tahsis edilen kadrolardan 11 adedi müşavir, 27 adedi başuzmandır. Merkezde çalışan müşavirler doğrudan genel müdüre bağlıdır. Merkez ve taşra teşkilatında görevli olan bu personelin daha verimli çalışması, kuruluşunda bu personelin bilgi birikimi ve tecrübelerinden istifade etmesi için ihtisas birimleri olan daire başkanlıkları bünyesinde ve yaş çay fabrikası müdürlüklerinde çalıştırılması sağlanmıştır. ad)hukuk Müşavirliği: Genel Müdüre bağlı olarak çalışan Hukuk Müşavirliği Kuruluşun her türlü faaliyetlerinde yasal konular hakkında Genel Müdürü aydınlatmak, teşekkülle üçüncü kişiler arasında doğabilecek uyuşmazlıklarda teşekkülün çıkarlarını koruyucu