İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...vii BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL BOYUTU İLE TURİZM 1.1.TURİZMİN TEMEL KAVRAMLARI... 2 1.1.1.Turizm... 2 1.1.2. Ziyaretçi... 3 1.1.3. Turist... 4 1.1.4. Günübirlikçi... 5 1.1.5. Serbest Zaman... 5 1.1.6.Turizm-Serbest Zaman İlişkisi... 6 1.1.7. Seyahat... 7 1.2. TURİZMİN DİĞER BİLİM DALLARI / DİSİPLİNLERLE İLE İLİŞKİSİ... 7 1.2.1. Turizm-Psikoloji... 8 1.2.2. Turizm-Ekonomi... 8 1.2.3. Turizm-Coğrafya... 9 1.2.4. Turizm-İşletme... 9 1.2.5. Turizm-Hukuk...10 1.2.6. Turizm-Sosyoloji...10 1.2.7. Turizm-Eğitim...11 1.2.8. Turizm-Tarih...11 1.2.9. Turizm-Siyaset...11 1.2.10. Turizm-Tıp...12 1.2.11. Turizm-Mühendislik...12 1.2.12. Turizm-Uluslararası İlişkiler...12 1.2.13. Turizm-Sanat...13 1.2.14. Turizm-Kamu Yönetimi...14 1.2.15. Turizm-Edebiyat...14 1.2.16. Turizm-Spor...14 ix
1.3. TURİZM SINIFLANDIRILMASI... 15 1.3.1. Sayısal Açıdan Sınıflandırma... 16 1.3.1.1. Bireysel Turizm... 16 1.3.1.2. Grup Turizmi... 17 1.3.1.3. Kitle Turizmi... 17 1.3.2. Ulusal Coğrafi Sınırlara Göre Sınıflandırma... 18 1.3.2.1. İç Turizm... 18 1.3.2.2. Dış turizm... 18 1.3.3. Yaşam Dönemine Göre Sınıflandırma... 19 1.3.3.1. Gençlik Turizmi... 19 1.3.3.2. Orta Yaş Turizmi (Üretken Yaşam Dönemi)... 20 1.3.3.3. Üçüncü Yaş Turizmi... 20 1.3.4. Mevsimsel Özelliklere Göre Sınıflandırma... 21 1.3.4.1. Yaz Turizmi... 21 1.3.4.2. Kış Turizmi... 22 1.3.5. Yaşam Tarzına Göre Sınıflandırma... 22 1.3.5.1. Sakin (Yavaş) Turizm... 22 1.3.5.2. Helal Turizm... 23 1.3.5.3. Sosyal Turizm... 23 1.3.5.4. Lüks Turizm... 26 1.3.5.5. Kırsal Turizm... 27 1.3.5.6. Macera Turizmi... 28 1.3.5.7. Hüzün Turizmi... 29 1.3.5.8. Kentsel Turizm... 29 İKİNCİ BÖLÜM TARİHSEL BOYUTU İLE TURİZM 2.1. DÜNYADA TURİZMİN GELİŞİMİ... 32 2.1.1. Endüstri Devrimi Öncesinde Turizm... 32 2.1.2. Endüstri Devrimi Sonrasında Turizm... 33 2.2. TÜRK TOPLUMLARINDA TURİZMİN GELİŞİMİ... 36 2.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemde Turizm... 36 x
2.2.1.1. Seyahat ve Seyahat İzinleri...37 2.2.1.2. Sergi-i Umumi Osmani...38 2.2.1.3. Yurtdışından Turist Gruplarının Gelişi...39 2.2.1.4. Osmanlıda Dini Turizm Hareketleri...41 2.2.1.5. Yurtdışı Seyahatler, Paket Tur ve Turizm Reklamı...42 2.2.2. Cumhuriyet Sonrası Dönemde Turizm...43 2.2.2.1. Turizmde Kurumsal Gelişmeler...45 2.2.2.2. Türkiye nin Planlı Dönemde Turizm Politikası ve Gelişmeler...45 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYOLOJİK BOYUTU İLE TURİZM 3.1. TURİZM VE SOSYAL DEĞİŞME...56 3.2. TURİZMİN YAŞAM TARZINA ETKİSİ...57 3.3. TURİZMİN AİLE YAPISI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ...59 3.4. TURİZMİN ÇALIŞMA YAŞAMINA ETKİLERİ...60 3.5. TURİZMİN KENTLEŞMEYE ETKİSİ...62 3.6. TURİZM VE KÜLTÜREL DEĞİŞİME ETKİSİ...64 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EKONOMİK BOYUTU İLE TURİZM 4.1.TURİZM ARZI...70 4.1.1.Turizm Arzının Özellikleri...71 4.1.2. Turizm Arzını Etkileyen Faktörler...72 4.2. TURİZM TALEBİ...73 4.2.1. Turizm Talebinin Özellikleri...75 4.2.2. Turizm Talebini Etkileyen Faktörler...76 4.3. TURİZM PİYASASINDA DENGE...80 4.4. TURİZMİN EKONOMİK ETKİLERİ...82 4.4.1. Turizmin Olumlu Ekonomik Etkileri...82 4.4.2. Turizmin Olumsuz Ekonomik Etkileri...85 xi
BEŞİNCİ BÖLÜM HUKUKİ BOYUTU İLE TURİZM 5.1. HUKUK VE TURİZM HUKUKU... 90 5.1.1. Turizm Hukukunun Yazılı Kaynakları... 90 5.1.2. Turizm Hukukunun Yazılı olmayan kaynakları... 93 5.2. TURİZM HUKUKUNU OLUŞTURAN DÜZENLEMELER... 93 5.2.1.Turizm Hukukunu Doğrudan İlgilendiren Düzenlemeler Temel Yasalar... 93 5.2.2. Turizm Hukukunu Dolaylı İlgilendiren Düzenlemeler... 100 ALTINCI BÖLÜM ENDÜSTRİYEL BOYUTU İLE TURİZM 6.1. KONAKLAMA SEKTÖRÜ... 108 6.1.1. Konaklama İşletmelerinin Tanımı ve Özellikleri... 109 6.1.2. Konaklama İşletmelerinin Sınıflandırılması... 109 6.1.3. Konaklama İşletmelerinin Örgüt Yapısı (Organizasyon Şeması)... 113 6.1.4. Konaklama İşletmesinde Bulunan Bölümler... 115 6.2. SEYAHAT SEKTÖRÜ VE ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ... 117 6.2.1. Seyahat Sektörü... 117 6.2.2. Seyahat İşletmelerinin Sınıflandırılması... 118 6.2.3. Seyahat İşletmelerinin Özellikleri... 123 6.2.4. Seyahat İşletmelerinin Örgütlenmesi... 125 6.2.4.1. Seyahat Acentasının Bölümleri... 126 6.2.5. Ulaştırma Sistemleri... 127 6.3. YİYECEK İÇECEK SEKTÖRÜ... 131 6.3.1. Yiyecek İçecek İşletmelerinin Özellikleri... 132 6.3.2. Yiyecek İçecek İşletmelerinin Sınıflandırılması... 132 6.3.3. Yiyecek İçecek İşletmelerinin Örgütlenmesi... 135 6.4. REKREASYON SEKTÖRÜ... 136 6.4.1. Rekreasyon İşletmelerinin Sınıflandırılması... 137 xii
YEDİNCİ BÖLÜM GERÇEKLEŞTİRİLME BOYUTU İLE TURİZM 7.1. DENİZ TEMELLİ TURİZM...140 7.1.1. Kıyı Turizmi (Deniz-Güneş-Kum)...140 7.1.2.Yat Turizmi...140 7.1.3. Kurvaziyer Turizm...141 7.2. İNANÇ TURİZMİ...142 7.3. KÜLTÜREL MİRAS TURİZMİ...143 7.4. DOĞA TEMELLİ TURİZM...144 7.4.1.Eko-turizm...144 7.4.2. Agro turizmi...145 7.4.3. Yayla Turizmi...147 7.4.4. Av turizmi...148 7.4.5. Safari Turizmi...149 7.4.6. Kuş Gözlemciliği...149 7.5. SAĞLIK TURİZMİ...150 7.5.1. Tıp Turizmi (Medikal turizm)...150 7.5.2. Termal Turizm...152 7.5.3. Yaşlı (Geriatri) ve Engelli Turizmi...153 7.6. SPOR TEMELLİ TURİZM...154 7.6.1. Futbol Turizmi...154 7.6.2. Kayak ve Kış Turizmi...154 7.6.3. Golf Turizmi...155 7.6.4. Akarsu turizmi (Rafting)...156 7.6.5 Sualtı Dalış (Scuba Diving)...157 7.7. GASTRONOMİ TURİZMİ...157 7.8. ETKİNLİK TEMELLİ TURİZM...158 7.8.1.Toplantı ve Kongre Turizmi...158 7.8.2. Festival Turizmi...160 7.8.3. Fuar Turizmi...161 7.9. MACERA TURİZMİ...161 xiii
SEKİZİNCİ BÖLÜM EĞİTİM BOYUTU İLE TURİZM 8.1. TÜRKİYE DE TURİZM EĞİTİMİ... 164 8.1.1. Türkiye de Yaygın Turizm Eğitimi... 167 8.1.1.1. Milli Eğitim Bakanlığı Faaliyetleri... 168 8.1.1.2. Kültür ve Turizm Bakanlığı Faaliyetleri... 168 8.1.1.3. Diğer Yaygın Turizm Eğitimi Faaliyetleri... 169 8.1.2. Türkiye de Örgün Turizm Eğitimi... 170 8.1.2.1. Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi... 170 8.1.2.2. Önlisans Düzeyinde Turizm Eğitimi... 171 8.1.2.3. Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi... 171 8.1.2.4. Lisansüstü Düzeyde Turizm Eğitimi... 172 8.2. DÜNYADA TURİZM EĞİTİMİNE GENEL BİR BAKIŞ... 173 DOKUZUNCU BÖLÜM ÖRGÜTSEL BOYUTU İLE TURİZM 9.1. ULUSAL DÜZEYDE MESLEKİ TURİZM ÖRGÜTLERİ... 178 9.1.1. Kültür ve Turizm Bakanlığı... 178 9.1.2. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB)... 181 9.1.3. Turistik Otelciler Federasyonu (TÜROFED)... 184 9.1.4. Türkiye Otelciler Birliği (TUROB)... 185 9.1.5. Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TYD)... 186 9.1.6. Turist Rehberleri Birliği (TUREB)... 187 9.1.7. Türkiye Otel Lokanta Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası (OLEYİS)... 188 9.1.8. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TTOK)... 189 9.1.9. Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ)... 190 9.1.10. Turizm Gelis tirme ve Egˆitim Vakfı (TUGEV)... 191 9.1.11. Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV)... 191 9.2. ULUSLARARASI DÜZEYDE MESLEKİ TURİZM ÖRGÜTLERİ... 192 9.2.1. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO-World Tourism Organization)... 192 xiv
9.2.2. Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi (WTTC-World Travel and Tourism Council)...192 9.2.3. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO-International Civil Aviation Organisation)...193 9.2.4. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA-International Air Transport Association)...194 9.2.5. Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI-Airports Council International)...195 9.2.6. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO-International Maritime Organization)...195 9.2.7. Uluslararası Seyahat Acentaları Birlikleri Federasyonu (UFTAA-Universal Federation of Travel Agents Association)...196 9.2.8. Avrupa Seyahat Acentaları ve Tur Operatörleri Birliği (ECTAA-The European Travel Agents and Tour Operators Associations)...196 9.2.9. Amerikan Seyahat Acentaları Birliği (ASTA-The American Society of Travel Agents)...197 9.2.10. Pasifik Asya Seyahat Birliği (PATA-The Pacific Asia Travel Association)...198 9.2.11. Uluslararası Kruvaziyer Şirketleri Birliği (CLIA-Cruise Lines International Association)...199 9.2.12. Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC-Union Internationale des Chemins de fer)...199 9.2.13. Avrupa Demiryolları Birliği (CER-The Community of European Railway and Infrastructure Companies)...200 9.2.14. Uluslararası Karayolları Taşımacıları Birliği (IRU-The International Road Transport Union)...200 9.2.15. Avrupa Seyahat Komisyonu (ETC-The European Travel Commission)...200 9.2.16. Uluslararası Turizm Birliği (AIT-The Alliance Internationale de Tourisme)...201 9.2.17. Uluslararası Sosyal Turizm Bürosu (ISTO-International Social Tourism Organisation)...201 9.2.18. Uluslararası Kongreler ve Toplantılar Birliği (ICCA-International Congress and Convention Association)...201 9.2.19. Dünya Turist Rehberleri Federasyonları Birliği (WFTGA-World Federation of Tourist Guide Associations)...201 9.2.20. Uluslararası Termalizm ve Klimatizm Federasyonu (FITEC-Fédération Internationale du Thermalisme et du Climatisme)...202 9.2.21. Uluslararası Oteller ve Restoranlar Birliği (IHRA-International Hotels and Restaurants Associations)...202 9.2.22. Avrupa Otel, Restoran ve Kafeler Birliği (HOTREC- the umbrella association of Hotels, Restaurants and Cafes in Europe)...203 xv