BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ VI. SÜS BİTKİLERİ KONGRESİ 19-22 Nisan 2016 ANTALYA TAM METİN BİLDİRİLERİ KİTABI EDİTÖRLER Dr. Özgül KARAGÜZEL Dr. Selma KÖSA M. Uğur KAHRAMAN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Demircikara mah. Paşakavakları cad. No:11, PK:35 Muratpaşa-ANTALYA e-posta:batem@tarim.gov.tr arastirma.tarim.gov.tr/batem ISBN: 978-605-9175-81-4 Bildiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir
İÇİNDEKİLER Çağrılı Bildiriler Dünya Süs Bitkileri Sektöründe Ürün Deseni, Sosyo-Ekonomik ve Teknoloji Alanında Yaşanan Gelişmeler ile Türkiye nin Gelecek Vizyonu Soner Kazaz...2 Sözlü Bildiriler Gentiana verna subsp. balcanica PRITCHARD da Farklı Ön Uygulama, Işık, Sıcaklık ve Ekim Zamanlarının Tohum Çimlenme ve Çıkış Özelliklerine Etkisi Serdar Erken, M. Ercan Özzambak... 14 Türkiye nin Doğal İris Türlerinde Tohum Çimlenme Oranlarının Artırılması Kamil Erken, Fatih Gülbağ, Serdar Erken, Erdal Kaya... 25 İzmir İli Kesme Krizantem Yetiştiriciliğinin Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri Serhat Merdan, Mustafa Ercan Özzambak... 35 Türk Karanfilinin Referansı: Antalya Karanfil Yetiştiriciliğinin Dünü, Bugünü ve Yarını Deniz Hazar, İbrahim Baktır... 42 Mutasyonla Elde Edilen Oval Kamkat (Fortunella margarita (Lour.) Swingle) Populasyonunda Bitkisel Özelliklerin Belirlenmesi M. Murat Hocagil, Güçer Kafa, Ayşen Ulun... 51 Magnolia liliiflora Desr. Türünün Çelik ile Köklendirilmesi Üzerine Farklı Sera İçi Ortam Koşullarının ve Hormonların Etkileri Deniz Güney, Seyyed Hossein Chavoshi, Ali Bayraktar... 56 Türkiye Orman Güllerinin Morfolojik Özellikleri (Rhododendron spp.) ve Doğal Yayılış Alanları Bahadır Altun, Hüseyin Çelik, Hatice Gümüş, Sevil Sağlam, Özgür Eminağaoğlu, Müge Türet, Tuğba Yücel, İsmail Tuğberk Kaya... 62 Hatila Vadisi Milli Parkı Kayalık Habitat Bitkilerinin Peyzaj Tasarımında Kullanım Potansiyelleri Derya Sarı, Cengiz Acar... 73 Kent Ağaçlarında Budama Çalışmalarının Değerlendirilmesi: İstanbul İli Örneği İbrahim Turna, Deniz Güney, Fahrettin Atar, Faruk Yazıcı... 79 Avrupa daki Süs Bitkileri Fidanlıklarının İncelenmesi, Türkiye deki Modelleriile Karşılaştırılması Okan Yeler, M. Murat Hocagil, Pınar Aslantaş, Şevket Alp, M. Ercan Özzambak... 85 Dış Mekân Süs Bitkileri Üretim Biçimleri ve Örgütlenme Modellerinin İncelenmesi: İtalya Örneği Okan Yeler, Mustafa Murat Hocagil, Ayhan Aydın, Osman Sedat Subaşı, Pınar Aslantaş... 91 Ruscus spp. Tohumlarının Çimlenmesi Üzerine Farklı Uygulamaların Etkileri Eren Özden, Soner Kazaz, İbrahim Demir... 97 Marmara Bölgesinde Süs Bitkileri Üzerine Faaliyet Gösteren İşletmelerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri Müge Aksu, Bahriye Kuşak, Lütfiye Kuşak... 103 viii
Türkiye de Ticari Siklamen Yetiştiriciliğinin Önemi, Sorunları ve Çözüm Önerileri Ali Salman, Şevket Alp, Mustafa Ercan Özzambak, Mustafa Akça, Ton Koers... 109 Yarı Kurak İklim Koşullarında Farklı Dikim Zamanlarının Tulipa sintenisii Baker da Bazı Agronomik Özellikler Üzerine Etkisi Süleyman Kızıl, Uğur Sesiz... 114 Polinatör Arı Popülasyonlarının Desteklenmesinde Süs Bitkilerinin Rolü Yasemin Güler... 120 Kalecik İlçe si Doğal Bitki Örtüsündeki Fitoterapik Bitkilerin Yörenin Peyzaj Mimarlığında Değerlendirilme Olanakları Mürüvvet Ulusoy Deniz, Murat Ertuğrul Yazgan... 127 Bazı Süs Bitkilerinde İn Vitro Doku Kültürü Yöntemleriyle Piretrin Üretiminin Değerlendirilmesi Rifat Karakurt... 134 Van Kentinde Kamusal Yeşil Alanların Düzenlemelerinde Kullanılan Mevsimlik ve Soğanlı Bitkilerin Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirmesi Şevket Alp, Feran Aşur, Ömer Faruk Aytin... 140 Anadolu Türk Kültüründe Bahçe Tasarımında Süs Bitkileri Kullanımı Hande Aslan, Murat Ertuğrul Yazgan... 145 Tarihin Tanıkları: Bursa da Anıtsal Ağaçlar ve İnsan İlişkileri Murat Zencirkıran, Nilüfer Seyidoğlu Akdeniz, Elvan Ender... 149 Farklı Ön Uygulama ve Ekim Zamanlarının Galanthus x valentinei (J. Allen) Beck nothosubsp. subplicatus (N. Zeybek) A.P.Davis Tohumlarının Çimlenmesine Etkileri Neşet Arslan, Yasin Özgen, Hayri Duman... 161 Poster Bildiriler Ordu İlinde Doğal Olarak Yetişen Zambakların (Lilium spp.) Süs Bitkileri Açısından Değerlendirilmesi Turan Karadeniz, Muharrem Arslan, Esma Akkuş... 169 Minyatür Ağaç Yetiştirme Sanatı: Bonsai Sinem Çamurcu, Soner Kazaz... 176 Ağrı Dağı Florasında Kurakçıl Peyzajda (Xeriscape) Kullanılan Bitkiler Roya Farshi Sadabadi, Yusif Zeynalov, Kiarash Afshar Pour Rezaeieh, Peiman Molaei... 185 Adi Gürgen (Carpinus betulus L.) nin Süs Bitkisi Olarak Değerlendirilmesi Deniz Güney, Fahrettin Atar, İbrahim Turna... 191 Süs Bitkileri Sektörünün Türkiye Dış Ticaretindeki Yeri Mustafa Öztürk, Mükremin Temel... 195 Orman Fidanlıklarında Süs Bitkisi Üretiminde Diri Örtü Sorunu İbrahim Turna, Nebahat Yıldırım, Erhan Seyis... 201 Süs Bitkilerin in Satış ve Pazarlamasında Hollanda Çiçek Mezadı Örneğinin İncelenmesi Okan Yeler, Pınar ASLANTAŞ... 210 ix
Van Kentinde Kamusal Yeşil Alanların Düzenlemelerinde Kullanılan Mevsimlik ve Soğanlı Bitkilerin Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirmesi Şevket Alp¹*, Feran Aşur¹, Ömer Faruk Aytin² ¹Yüzüncü Yıl üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 65080, VAN. ²Van Büyük Şehir Belediyesi, Park ve Bahçeler Müdürlüğü, VAN. *alp.sevket@gmail.com Özet Süs bitkilerinden mevsimlik çiçekler ve geofitler kentsel yeşil alanlara görsel kalite bakımından değer katmak amacıyla kullanımı kaçınılmaz canlı peyzaj elemanlarıdır. Kentsel alanlarda dış mekanların en uygun şekilde tasarımında kullanılacak uygun bitkilerin belirlenmesi ve tasarımda yetiştiği bölgedeki feneolojik ve morfolojik özelliklerinin bilinmesi ile mümkündür. Bu çalışmada; Van kentinde kamusal yeşil alanlarında dikilen değişik mevsimlik çiçek ve geofitlerin fenolojik özellikler olan çiçeklenme zamanı, vejetasyon ve çiçekte kalma süresi ile morfolojik özellikler olan çiçek rengi ve boyutu yönünden değerlendirilmiştir. Kentte ağırlıklı olarak; soğanlı bitkilerden, Terslale (Fritillaria imperialis), Lale (Tulipa spp.) ve Sümbül (Hyacinthus orientalis), mevsimlik çiçeklerden, Mine Çiçeği (Verbena erinoides), Bodur Begonya (Begonia semperflorens), Çin Karanfili (Dianthus chinensis ), İri Kafalı Bodur Kadife (Tagates erecta ), Bodur Karagöz Kadife (Tagates patula ''nana''), Aslanağzı (Antirrhinum ssp.), Bodur Ateş Çiçeği (Salvia splendes), Zinya (Zinnia elegans), Süs lahanası (Brassica oleracea), Bölgede peyzaj düzenleme çalışmalarında uygun bitki türlerinin kullanımı alanları, kullanım zamanı, kullanım yoğunlukları ve bitkisel tasarım yönünden incelemeler yapılmış ve öneriler geliştirilmiştir. Çalışmanın sonunda Van kenti gibi karasal iklime sahip bölgelere uygun yılın her mevsiminde görsel açıdan etkin, uzun süreli çiçekte kalan tasarımlar önerilmiştir. Anahtar Kelime: Mevsimlik çiçek, Soğanlı bitkiler, Görsel kalite, Açık yeşil alan, Bitkisel tasarım Assessment of Seasonal Flowers and Bulbous Plants Used in the Arrangements of the Public Green Areas in the City of Van in Terms of Landscape Architecture Abstract Ornamental plants and seasonal flowers are inevitable alive landscape elements for the purpose of adding value to green urban areas in terms of visual quality. In urban areas, the determination of the appropriate plants to be used in the design of external spaces is possible with the knowledge of morphological and phonological characteristics in the region where the plants are grown. In this study, various seasonal flowers and ornamental plants that are used in public green areas in the city of Van were evaluated in terms of phonological features like flowering period, vegetation and flowering time and morphological features like flower colour and size. It is defined that predominantly in the city; from bulbous plants; Crown imperial (Fritillaria imperialis), tulips (Tulipa spp.) ve hyacinths (Hyacinthus orientalis), from seasonal flowers; Verbena (Verbena erinoides), China pink (Dianthus chinensis ), Mexican marigold (Tagates erecta ), French marigold (Tagates patula ''nana''), Dragon flowers (Antirrhinum ssp.), Scarlet sage (Salvia splendes), Zinya (Zinnia elegans), Ornamental Cabbage (Brassica oleracea) and Begonia (Begonia semperflorens) species were used. In the region, usage areas of appropriate plant species in landscape studies, time of using, and the intensity of use are investigated in terms of planting design and recommendations are developed. At the end of the study, appropriate designs such as visually effective, longlasting flowers in every season of the year have been proposed for regions with a continental climate like the city of Van. Keywords: Seasonal flowers, Flower-bulbs, Visual landscape quality, Open green areas, Planting design Giriş Tasarımda kullanılan bitkilerin dikkat edilen en önemli özellikleri; ölçü, form, doku ve renktir. Bitki ölçüsü ve rengi diğer morfolojik özellikler arasında özellikle belli bir uzaklıktan bakıldığından en dikkat çeken özelliklerdir. İnsanlar, bitkilerin gördüklerinde ilk tepki olarak dış görünüşlerine reaksiyon verme eğilimindedirler. Bu yüzden bitki ölçüsü ve rengi, tasarımın ilginçliğini ve tasarımın tüm iskeletini direkt olarak etkiler. Renk, ölçek ve oran bakımından başarılı bir tasarımı hisseden kişi; ölçeği zihninde tartmadan, bir rahatsızlık hissetmeden o mekânı algılar (Robinson, 1992; Kalın, 2004; Bell, 2004; Hansen, 2011; Karaşah ve Var, 2012). 140
Bitkisel tasarımda baskın strüktürü ve iskeleti ağaç ve çalılar oluştururken ikinci derecedeki yapıyı şekillendiren ve dominant karakterde olan ise mevsimlik çiçekler ve soğanlı yumrulu bitkilerdir. Bu bitkiler, canlı renkleri ve bol çiçekli olmaları yanında dikkat çekici formlarıyla hemen fark edilen bitkilerdir. Mevsimlik çiçekler ve soğanlı bitkiler sahip olduğu bu dendrolojik ve estetik özelliklerinden dolayı kentsel alanlarda özellikle çiçek parterlerinde çok kullanılırlar (Kalın, 2004; Bell, 2004; Alp ve Aşur 2006; Hansen, 2011). Tasarımda kullanılan soğanlı ve yumrulu bitkiler ile mevsimlik çiçekler diğer bitkiler gibi ölçü yönünden son derece çeşitlilik gösteren ve zaman boyutu içinde sürekli değişen peyzaj öğeleridir. Çiçek parterleri, statik özellikte hiç değişmeyen yapısal mekan öğeleri iken mevsimlik çiçekler dikimden sonra sürekli ölçü yönünden değişen canlı mekan öğeleri olurlar. Bu yüzden tasarımcının bitkileri projesine yerleştirirken, onların renk, tekstür ve form özellikleri yönünden tasarıma yapacakları etki kadar ve mekanda zamanla içindeki değişimleri de bilmesi zorunludur. Çünkü, peyzaj tasarım çalışmalarında bitkisel materyalin bölgeye adaptasyonunun materyalin ekolojisi, fenolojisi, dendrolojisi ve estetik özellikleri bilinmesi, peyzaj uygulamalarının amaca uygun ve istenilen etkiyi oluşturmaları açısından önemlidir. Bu yüzden bitkisel tasarımda; kullanacağı mevsimlik süs bitkilerini ekolojik istekleri kadar kent ortamında fenolojik özelliklerini de, tam ve doğru olarak bilmesi gerekmektedir (Robinson, 1992; Bell, 2004; Alp ve Aşur 2006, Hansen, 2011). Türkiye nin en doğu kısmında yer alan Van ili, doğal ve tarihsel değerler açısından çok zengindir. Bugüne kadar yapılan yüzey araştırma ve kazılardan anlaşıldığına göre Van ilinin tarihi, tarih öncesi Kalkolitik dönem başlarına kadar uzanır. Yaklaşık 3000 yıl insanoğlunun yerleşim alanı olmuştur. Son göçlerle şehir nüfusunun aşırı derecede artığı, çevreyi kirleten unsurların çoğaldığı, karayolları ağının giderek yaygınlaştığı, uluslararası önemi gittikçe artan ve turizmin etkin olduğu Van ilinde sağlıklı yaşanır bir çevrenin oluşturulması çalışmalarında duyarlılık artmaktadır (Günel, 1993; Alp, 1999). Bu duyarlığın bir sonucu olarak kent merkezinde bulunan yeşil alanlara mevsimlik çiçek ve soğanlı bitkiler olmak üzere süs bitkilerini kullanarak bir takım bitkisel tasarım çalışmalar yapılmaktadır. Bu araştırma ile Van ili belediye sınırları içerisindeki yeşil alanlarda peyzaj düzenlemelerinde kullanılan mevsimlik çiçek ve soğanlı yumrulu bitki türlerini saptanarak, çiçeklenme başlangıcı, çiçekli kalma süresi ve yaprakta renklenmesi ile yaprak sararma süreleri kayıt altına alınmıştır. Çalışmada, Van kenti yeşil alan düzenlemelerinde kullanılan mevsimlik çiçek ve soğanlı bitkilerin kent ekolojisinde irdelenerek bitkilendirme tasarımı ilke ve öğeleri doğrultusunda irdelenmiş ve en uygun bitkisel kombinasyonlar için öneriler geliştirilmiştir. Elde edilen verilerle ildeki bitkisel düzenleme çalışmalarında başarı oranının yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Materyal ve Yöntem Araştırma alanı; Van kentindeki açık yeşil alanlarından park ve refüjlerde yapılan bitkilendirme çalışmalarını içerir. Araştırmanın ana materyalini; alanlarda yapılan düzenlemelerde kullanılan mevsimlik çiçek ve soğanlı yumrulu bitkilerdir. Bu bitkilerin ölçü, form, kontrast, vurgu vb. hatalar ve alanlardaki bitki kompozisyonlarının fonksiyonel ve estetik işlevleri oluşturmaktadır. Araştırma alanındaki türlerin hem estetik açıdan hem de fonksiyonel açıdan hatalı kullanım bitkilerin tespitinde çeşitli bitki kitaplarından yararlanılmıştır. Araştırma ve Bulgular Son yıllardan, bölgenin karşı karşıya kaldığı köklü değişimlerinin etkisiyle; fiziksel çevre ve özellikle kentleşme de yoğun değişmeler yaşanmaktadır. Yeşil alanların gerek miktar ve gerekse kent dokusu içindeki dağılımı ihtiyacı karşılayacak düzeyde değildir. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla olsa gerek kentin değişik yerlerinde yeşil alanlar faaliyete sokulmaktadır. Yeşil alanlarda kişiyi kentin bunaltıcı havasından uzaklaştırıp yaşama sevinci uyması için Van kenti yeşil alanlarında kullanılan mevsimlik çiçek ve soğanlı bitkiler ve yapılan değerlendirmeler aşağıdakiler gibidir. Van'da kamusal alanlarda kullanılan mevsimlik ve soğanlı bitkiler; Mine Çiçeği (Verbena erinoides), Bodur Begonya (Begonia semperflorens), Mine Çiçeği (Verbena erinoides), Çin Karanfili (Dianthus chinensis ), İri Kafalı Bodur Kadife (Tagates erecta ), Bodur Karagöz Kadife (Tagates patula ''nana''), 141
Aslanağzı (Antirrhinum (majus) F1 Hybrid, Bodur Ateş Çiçeği (Salvia splendes), Zinya (Zinnia elegans), Süs lahanası (Brassica oleracea), Terslale (Fritillaria imperialis), Lale (Tulipa spp.) ve Sümbül (Hyacinthus orientalis). Van ekolojik koşullarında yetiştirilen mevsimlik çiçek ve soğanlı bitkilerin feolojik diyagramları çizelge 1de verilmiştir. Van ekolojik koşullarında soğanlı bitkilerin soğan ve yumruları ekim sonunda dikilmeleri gerekir. Mevsimlik çiçeklerin sera koşullarında mart ayında tohum ekimine başlanması gerekmektedir. Mevsimlik çiçekler sera koşullarında nisan ayı sonuna kadar sera koşullarında büyütüldükten sonra çiçeklenme aşamasına geldiğinde mayıs başında soğanlı bitkilerden sonra alanı doldurmaktadırlar. Mevsimlik çiçekler kasım ayı başına kadar alanda etkilemektedir. Mevsimlik çiçekten olan süs lahanası tohum ekimi temmuz ayının sonunda başlamak gerekir. Bitki gelişimini etkileyen Van ve çevresinin yıllık ortalama sıcaklık değerleri çizelge.2 de verilmiştir (Anonim, 2016). Van ili için yıllık ortalama sıcaklık 6.2 0C dir. Sıcaklık değerleri şubat ayından itibaren yükselmekte ve ağustos ayından itibaren aynı şekilde alçalmaktadır. İlkbahar aylarının ortalamaları 10 0C nin altında sonbahar aylarının ortalamaları ise 10 0C nin biraz üstündedir. Sonbahar ortalamalarının ilkbahardan fazla olması, Van ilinde Kış mevsiminin İlkbahara, Yaz mevsiminin Sonbahara kaymış olduğuna işaret etmektedir. Bu durum Van ve çevresinde geçiş mevsimlerinin özellikle ilkbaharın çok az hissedildiği bu yüzden soğanlı ve yumrulu bitkilerin daha az çiçekte kalmaktadır. Çiçeklenme zamanları yılın iklim şartlarına bağlı olarak 10-15 gün önce veya sonra olabilmektedir. Çiçeklenme süresi de hava sıcaklığına ve dikim yerine göre değişebilmektedir. Bununla birlikte kullanılan bu bitkilerin çiçekte olma dönemleri bitki türüne göre değişerek nisan ayını başından itibaren kasım ayının sonuna kadar devam etmektedir. Genel olarak bakıldığında; soğanlı ve yumrulu bitkiler havaların ısınması ile vejetasyona başlamakta ve nisan ayında canlı renkleri ve gösterişli duruşu ile erken ilkbaharda, baharın tüm coşkusunu ortaya koymaktadırlar. Serada yetiştirilen mevsimlik çiçekler mayıs ayının sonlarından itibaren ekim ayının ortasına kadar Zinnia, Mine çiçeği, Begonya, Sardunya, Petunya, Çin karanfili, Kadife çiçeği, Aslanağzı ve Ateş çiçeklerinin hepsi çiçekte oldukları görünmektedir. Dolaysıyla kullanılan bitki kombinasyonlarında bu tarihlerde yaratılan görsel kaliteye yönelik çalışmada bir çok faktöre dikkat edilmelidir. Havaların soğumaya başladığı ekim ayının sonlarına doğru yaprakları renklenmeye başlar. Renkli ve süslü yapraklarının yanı sıra kış koşullarına dayanıklı olan çeşitleri erkan ilkbaharda dikkat çekici sarı çiçekleriyle, bitkisel tasarımda kullanılmıştır. Tartışma ve Sonuç Van'da; parklar, kavşaklar ve refüjlerde yürüme yolları ve giriş yolları gibi kamusal alanlarda çiçekli mevsimliklerin gruplar halinde kullanılması ile oldukça çekicilik sağlanmıştır. Bu çalışmada, Van ili kent merkezi sınırları içerisinde farklı açık yeşil alanlarda yetiştiren mevsimlik çiçek ve soğanlı yumrulu bitkilerin rekreasyonel olarak kullanım durumları ve mevcut tasarımları değerlendirilmiştir. Peyzaj düzenleme çalışmalarında mevsimlik bitkilerle tasarımda estetik ve işlevsel değerleri optimum şekilde sağlanması aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır. Van'da kamusal alanlarda kullanılan mevsimlik ve soğanlı bitkilerin çiçeklenme zamanları yılın iklim şartlarına bağlı olarak 10-15 gün önce veya sonra olabilmektedir. Çiçeklenme süresi de hava sıcaklığına ve dikim yerine göre değişebilmektedir. Nisan ayı başından mayıs ayı sonuna kadar soğanlı bitkiler çiçekli dönemlerinde olmaktadırlar. Soğanlı çiçeklerin kullanımında grup şeklinde kullanımı uygun olacaktır, ancak istenilen etkinin yaratılabilmesi için dikim aralığına dikkat edilmelidir. Karmaşık bir görüntüyü yaratmamak için aynı tür soğanlı bitkiler birlikte grup halinde kullanılması uygun olacaktır. Grubun kargaşadan uzak olması için de aynı yerde bütün renkler iç içe kullanılmamalıdır. Çiçek parterlerinde oluşturulan; şerit, halka veya değişik desenler de aynı renk ve tonlar kullanılmalıdır. Ayrıca geniş alanlarda özellikle lale bitkisi ile açık renkten koyu renge doğru renk tonlamaları ile dalga etkisi oluşturulabilir. Kontrast renk olarak ikili renklerden kırmızı-beyaz, pembe -beyaz, sarı- kırmızı veya 142
sarı- beyaz şeklinde kullanımlar etkileyici olacaktır. Soğanlı bitkilerden sümbüllerin kullanımında biraz farklılık olabilir. Bitkisel tasarımdaki etkilerinden biri olan koku efektini kısa boylu olan sümbüllerde ön plana çıkarmak amacıyla kamusal alanlarda bu bitkiyi insanlara yakın yerlerde küme şeklinde kullanmak etkileyici olacağı düşünülmektedir. Soğanlı süs bitkileri türlerinin uygulamaları incelendiğinde tasarımda farklı türlerin birarada kullanılabildiği gözlenmiştir. Özellikle bölgenin en önemli doğal türleri arasında yer alan terslale nin diğer iki türe nazaran görsel olarak daha etkili olduğu, halkın daha çok dikkatini çektiği ve diğer soğanlı bitkilerin arkasında veya seçilen belli noktalarında kullanılarak tasarıma görsellik katma açısından önemli bir tür olabilir. Mayıs ayından sonra mevsimlikler çiçekleri ile alana renk verirler. Katkının etkinliği; nitelik tasarımı için doğru tür ve çeşit seçimi yanında dikim aralığı ve bakımına da önemlidir. Ekim ayında süs lahanası yapraklarının renklenmesi ile alana renk katar. Mevsimlik bitkileri optimum boylarına göre dikim gerçekleştirilmelidir. Bu bağlamda kısa boylu bitki grup çalışmasında diğer uzun boylu bitkilerin içinde kaybolmamasına dikkat edilmelidir. Bitkileri kombinasyon yapılırken renk, boyut ve dikildikleri kentsel alan dikkate almak gerekmektedir. Renk uyumunu sağlarken bazen kontrast renkleri tercih etmek gerekebilir. Oluşturulan renk etkisi açısından çiçeklenme dönemleri de aynı tarihlere denk gelen parlak sarı renkli kadife çiçekleri ile kırmızı renkli ateş çiçekleri ile grup halinde kullanıldıklarında oldukça etkili görünüm elde edinilebilinir. Geniş çim alanlarda grup şeklinde sardunyaların kırmızı ve beyaz renklerinin birlikte dikimi uygun olacaktır. Alan küçük ise açık pembe veya beyaz renkli sardunyaların yerine kırmızı renkli çeşitler ayrı gruplar halinde kullanımı daha yaralı olacaktır. Mine çiçekleri ve Çin karanfilleri daha görünebilir yerlerde ayrı gruplar halinde bolca kullanılmalıdır. Ayrıca farklı renklerde grupların tekrarını sağlayarak uzunca olan alanlarda örneğin yol kenarları gibi alanlarda kullanımı etkileyici olur. Beyaz Aslanağzı ve Ateş çiçeği bitkileri hazirandan ekim sonuna kadar birlikte grup şeklinde desen oluşturarak geniş alanlarda kullanımları uygun olacaktır. Küçük kamusal alanların az görünen daha kuytu ve gölgeli köşelerinde beyaz çiçekli: Begonya, Petunya ve Aslanağzı türlerin tercih edilmesi daha etkili olacaktır. İnsanlık tarihinin hiçbir döneminde kentlerin nüfusu günümüz seviyesinde olmadı ve kentlerde, insanı bu kadar kalıcı bir şekilde etkilenmedi (Gardner, 2016). Bu değişimden de Van kenti de gittikçe etkilenmekte, şehir büyürken kentte yaşayanların çevresi de artan ölçüde yapaylaşmaktadır. Bunu bertaraf etmek için yapılan açık yeşil alanlara dikilen mevsimlik çiçekler ve soğanlı yumrulu bitkiler, şehrin daha yaşanır hale gelmesine katı vermektedirler. Van ın açık yeşil alanlarına mevsimlikler ve soğanlı bitkilerin doğru kullanımı şehrin yaşam kalitesine sunacağı olumlu katkının değeri daha da artacaktır. Çalışmada yapılan tespitler ve öneriler kültür ve turizm kenti olmaya aday ve kadim bir kent olan Van ın daha yaşanır olmasına katkı sağlayacaktır. Kaynaklar Alp Ş., Aşur, F., 2006. Geofitlerin Peyzaj Planlama Çalışmalarındaki Önemi Ve Genel Kullanım Esasları, III. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 393-399, İzmir Alp, Ş., 1999. Van Kent Yeşil Dokusuna Yönelik Bazı Ağaç ve Çalıların Saptanması Üzerine Bir Araştırma, Yüzüncü Yıl Ün., Fen Bilimler Ens. Basılmamış Doktora Tezi, Van. Anonim, 2016. Van Kenti Meteoroloji Bülteni. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara. Bell, S., 2004. Elements of Visual Design in the Landscape, E & FN Spon. London. Gardner G., 2016. Bir Kent Sürdürülebilir Olabilir mi?, Dünyanın Durumu 2016, Worlwatch Enstitüsü, Washington. Günel, F. M., 1993. Eski Van Kent Dokusu Üzerine Bir Deneme. Yüzüncü Yıl Ün., Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van. Hansen G., 2011. Landscape Design: Arranging Plants in the Landscape, ENH1188, the 143
Environmental Horticulture Department, UF/IFAS Extension Kalın, A., 2004. Çevre Tercih ve Değerlendirmesinde Görsel Kalitenin Belirlenmesi ve Geliştirilmesi: Trabzon Sahil Bandı Örneği. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Karaşah, B., Var, M., 2012., Trabzon ve bazı ilçelerinde kent dokusundaki bitkilendirme tasarımlarının ölçü form açısından irdelenmesi. Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi. 14 (özel sayı): 1 11. Robinson, N., 1992. The Planting Design Handbook, Gower Publishing Company Limited Gower House Craft Road Aldershot Hampshire Gu11 3HR, England, Çizelge 1: Van ili yetiştirilen mevsimlik çiçek ve soğanlı yumrulu bitkilerin fenolojik tablosu Çizelge 2: Van ili 1975-2015 Yıllar arasındaki Aylık İklim Değerleri (Anonymous, 2015) 144