Chapter 10 Ticaret Politikasının Politik Ekonomisi (devam) Slides prepared by Thomas Bishop Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme Serbest ticaretten yana görüşler Serbest ticarete karşı görüşler Ticaret politikasının politik modelleri Ticaret politikasının uluslararası müzakereleri ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 9-2
Ticaret Politikasının Uluslararası Müzakereleri 1930 ların başında hızla yükselen ortalama A.B.D. tarife oranı 1930 ların ortalarından 1988 e kadar önemli ölçüde düşmüştür. 1944 yılından buyana, gümrük vergilerindeki ve diğer ticaret kısıtlarındaki azalmaların çoğu uluslararası müzakereler yoluyla ortaya çıktı. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreement of Tariffs and Trade ) 1947 yılında geçici uluslararası bir anlaşma olarak başladı ve 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü denilen daha resmi bir uluslararası kurum tarafından değiştirildi. 10-3
Şekil 10-5: A.B.D. Gümrük Tarifesi Oranları 1920 1993 yılları arasındaki gümrüğe tabi ithal mallara ait ortalama A.B.D. gümrük tarifesi oranları Bu nasıl mümkün oldu? Uluslararası müzakereler sonucu. 9-7
Ticaret Politikasının Uluslararası Müzakereleri (devam) Tarifeleri tek yanlı politikalarla değil de çok taraflı olarak indirmenin 2 belirgin avantajı vardır: 1. Çok taraflı müzakereler, ihracat pazarlarının genişleyeceğine inanan ihracatçıları serbest ticareti desteklemek için mobilize eder.. Serbest ticaret için tek yanlı bir itiş olması durumunda bu destek olmayacaktır. Çok taraflı yaklaşım ithalata rakip grupların kısıtlanmış ticaret talebine karşı (ihracatçıların serbest ticarete olan desteği ile) mücadele eder. 10-9
Ticaret Politikasının Uluslararası Müzakereleri (devam) 2. Çok taraflı müzakereler her ülkenin ticaret kısıtlamaları koyduğu ülkeler arası ticaret savaşlarını önlemeye de yardımcı olur. Eğer her ülkenin, diğer ülkeler ne yaparsa yapsın, koruma benimsemeye teşviki varsa bir ticaret savaşı (tarde war) doğabilir. Serbest ticarete bütün ülkelerin yararına olsa bile bütün ülkeler ticaret kısıtlamalarını yürürlüğe koyabilir. Ülkelerin ticaret savaşını önleyen veya birbirlerine karşı korumayı kaldıran bir anlaşmaya ihtiyacı var. 10-10
Tablo 10-3: Ticaret Savaşı Sorunu 10-11
Ticaret Politikasının Uluslararası Müzakereleri (devam) Bu örnekte, ferdi hareket eden her ülke (20>10) korumacılık ile daha iyi oluyor. Ancak, her ikisi de serbest ticareti seçerse her ikisi de (10>-5) her ikisinin korumacılık seçmesi durumundakinden daha iyi durumda olur. Eğer Japonya ve A.B.D. serbest ticareti korumak için bağlayıcı anlaşma kurabilirse, ikisi de korumayı önleyebilirler ve daha iyi konuma gelebilirler. Veya hasar zaten oluşmuşsa, her iki ülke de serbest ticarete dönmek için anlaşabilirler. 10-12
Uluslararası Ticaret Anlaşmaları: Kısa Bir Tarihçe 1930 yılında, A.B.D. son derece sorumsuz bir gümrük tarifesi yasasını (Smooth Hawley Yasası) geçirdi. Gümrük vergisi oranları hızla yükseldi ve A.B.D. ticareti hızla düştü. Gümrük vergisi oranlarını azaltmak için ilk girişimler ikili ticari görüşmeler yoluyla yapıldı: A.B.D. bazı ihracatlarına daha düşük tarife uygulayacak ülkelerin bazı ihtilatlarına daha düşük tarife önerdi. Ancak, ikili görüşmeler uluslararası koordinasyondan tam avantajından sağlayamaz. Kazanımlar taviz vermemiş ülkelere yayılabilir spill over. 10-13
10-14
Dünya Ticaret Örgütü 1947 yılında, 23 ülkeden oluşan bir grup, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs and Trade) (GATT) olarak tanınan geçici kurallar kümesi altında ticaret müzakerelerine başladı. 1995 yılında, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) çok taraflı ticaret müzakereleri oluşturacak (ve kollayacak) resmi bir örgüt olarak kurulmuştur. 10-15
Dünya Ticaret Örgütü WTO müzakereleri ticaret kısıtlarını en az 3 şekilde ele alır: 1. Çok taraflı müzakereler yoluyla Gümrük Vergisi (Tarife) Oranlarının azaltılması 2. Bağlayıcı Gümrük Vergisi Oranları: Uygulayıcı ülkenin gümrük vergisi oranını gelecekte yükseltmemeyi kabul etmesi ile o gümrük verigisi bağlı ( sınırlı ) dır. 10-16
Dünya Ticaret Örgütü (devam) 3. Tarife dışı engellerin kaldırılması: kotalar ve ihracat teşvikleri (subsidy) gümrük vergilerine dönüştürülür, çünkü gümrük vergisi korumasının maliyetleri daha belirgindir ve daha kolay müzakere edilir. 10-17 Tarımsal ihracatlar için devlet teşvikleri (Subsidies) bir istisnadır. İthalattaki kabarmalar nedeniyle oluşan piyasa aksaklıkları için de istisnalara izin verilir.
Dünya Ticaret Örgütü (devam) Dünya Ticaret Örgütü bir dizi anlaşmalara dayanmaktadır: Gümrük Vergisi ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs and Trade): mal ticaretini kapsar. Gümrük Vergisi ve Hizmet Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs and Services): hizmet ticaretini kapsar (ör., sigorta, danışmanlık, yasal hizmetler, bankacılık). Fikri Mülkiyetin Ticaretle İlgili Yönleri Anlaşması (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property ): uluslararası mülkiyet haklarını kapsar (ör., patentler ve telif hakları (copyrights) ). 10-18
Dünya Ticaret Örgütü (devam) Anlaşmazlık Uzlaştırma İşlemi: ticaret anlaşmazlığındaki ülkelerin davalarını WTO uzmanlarından oluşan bir panele getirebildikleri resmi bir prosedürdür. Panel üye ülkelerin anlaşmaları bozup bozmadıklarına karar verir. Panelin kararına uymayı reddeden bir ülke WTO (DTÖ) tarafından diğer ülkelerin bu ülkenin ihracatlarına ticaret kısıtlamaları uygulamasına izin vermesiyle cezalandırılabilir. 10-19
Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 9-22
Tablo 10-4: Serbest Ticaretin Potansiyel Kazanımlarının Yüzdesel Dağılımı 10-24
Zengin Ülkelerde Tarım Desteği Yoksul Ülkelere zarar verir mi? Devlet teşviklerinin (subsidies) ürünlerin dünya fiyatını düşürdüğünü 9. bölümde öğrendik. İthalatçı ülkeler daha ucuz gıdadan yararlanıyorsa, neden yoksul ülkeler zengin ülkelerden tarım desteklerini kaldırmasını istesin? Devlet teşvikleri zengin ülkelerdeki çiftçiler ile rekabet eden yoksul ülkelerdeki çiftçilere zarar verir. 10-25
Tablo 10-5: İki Doha Senaryosu Altında Yüzdesel Gelirde Kazancı 10-27
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements) Tercihli Ticaret Anlaşmaları ülkelerin birbirlerine karşı olan tarifeleri düşürdükleri, ancak geri kalan ülkeler için düşürmedikleri, bir ticaret anlaşmasıdır. WTO kapsamında, bu tür ayrımcı ticaret politikalarına genellikle izin verilmez: WTO daki her ülke, tüm ülkelerin en düşük tarife ödeyen ulustan daha fazla tarife ödemeyeceğini vaat eder: En Ayrıcalıklı Ulus most favored nation (MFN) ilkesi İstisnaya ancak en düşük gümrük vergisi oranı sıfırsa izin verilir. 10-28
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements)(devam) Tarife oranlarının sıfıra veya sıfıra yakın ayarlandığı iki tür tercihli ticaret anlaşması vardır: 1. Serbest Ticaret Bölgesi:Üyeler arasında serbest ticaret sağlayan bir anlaşmadır. Ancak her üyenin, üye olmayan ülkelere karşı kendi ticaret politikası olabilir. Örnek: Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) 10-29
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements)(devam) 2. Gümrük Birliği: üyeleri arasında serbest ticaret sağlayan ve üye olmayan ülkelere karşı ortak bir dış ticaret politikası gerektiren bir anlaşmadır. Örnek: Avrupa Birliği. 10-30
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements)(devam) Tercihli Ticaret Anlaşmaları ulusal refah için mutlaka iyi midir? Hayır. Tercihli Ticaret Anlaşması altında ulusal refahın azaltması mümkündür. Nasıl? Bir ülke dünya pazarlarındaki ucuz ithalattan gümrük vergisi geliri kazanmak yerine, üye ülkelerden pahalı ürünleri ithal edebilir ve de gümrük vergisi geliri de elde etmez. 10-31
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements)(devam) Tercihli ticaret anlaşmaları yeni ticaret oluşturulduğunda ulusal refahı artırır, ancak, dış dünyayla olan mevcut ticaret üye ülkeler ile ticarete çevrilirse artırmaz. Ticaret Yaratma (Trade creation) Yüksek-maliyetli yerli üretim diğer üyelerden gelen düşükmaliyetli ithalat ile yer değiştirildiğinde olur. Ticaret sapması (Trade diversion) Üye olmayanların düşük-maliyetli ithalatları üye ülkelerden gelen yüksek-maliyetli ithalatlara çevrildiğinde olur. 10-32
Özet 1. Serbest ticaretten yana olan durumlar: Serbest ticaret 1. tüketici ve üreticilerin kaynaklarını, fiyat bozulmaları olmadan, özgür ve etkin biçimde tahsis etmesini sağlar. 2. ölçek ekonomileri için izin verir. 3. rekabeti ve yeniliği artırır. 2. Ticari kısıtlamalar olan serbest ticarete aykırı durumlar Dış ticaret haddleri (terms of trade) kazançları. Hükümete daha iyi politikalar uygulanabilir olmadığı zaman piyasa başarısızlığını gidermek için izin verebilir. 10-33
Özet (devam) 3. Ticaret politikası seçimi modelleri, tekrar seçilme arzusundaki politikacıların teşviklerini ve korumacılıktan kazanan grupların kaybeden tüketicilerden daha iyi organize olmalarını dikkate alır. 4. Pek çok ülkede tarım ve sanayi endüstrileri en çok korunan endüstrilerdir. 10-34
Özet (devam) 5. Serbest ticaretin çok taraflı görüşmeleri serbest ticaret için iç politik desteği mobiliz edebilmenin yanında ülkeleri ticaret savaşı yapmama konusunda anlaşmaya vardırabilir. 6. WTO ve onun öncüleri son 50 yılda tarifeleri önemli ölçüde azalttı. WTO'nun ticari anlaşmazlıklar için bir uzaklaşma prosedürü vardır. 7. Eğer yeni ticaret oluşturursa imtiyazlı ticaret anlaşması ülke için faydalıdır. Ama eğer mevcut ticareti daha yüksek-maliyetli alternatiflerine yönlendirirse zararlıdır. 10-35