CARAVANSARIES. KAPALI ÇARŞI ve HANLAR BÖLGESİ T.C. BURSA VALİLİĞİ

CARAVANSARIES KAPALI ÇARŞI ve HANLAR BÖLGESİ T.C. BURSA VALİLİĞİ

Kapalı Çarşı ve Hanlar Bölgesi Tarih boyunca ticaret yollarının üzerinde bulunan Bursa, yüzyıllardır önemli bir ticaret merkezi olmuş ve bu ayrıcalıklı durumunu günümüze kadar sürdürmüştür. Günümüzdeki alışveriş merkezlerinin ilk modeli sayılan ve tüm canlılığı ile bugün de ayakta olan Kapalı Çarşı ve onu sarmalayan hanlar bölgesi, bunun en güzel göstergesidir. Grand Bazaars and Caravansaries Area Bursa, which has been on the commercial ways throughout the history, is still an important commercial centre, and this exclusive situation is still affective. The Grand Bazaar and the Caravansaries around the Grand Bazaar are the best indicators, which still stand up and are considered as important models for today s shopping centres.

Bedesten (Kapalıçarşı) Bursa Kapalıçarşı, bu tür çarşı tipinin ilk örneklerinden biridir. Koza Han, Geyve Han, Fidan Han, Emir Han, Bedesten, Tuz Hanı, Galle (Tahıl) Hanı, Hacı İvazpaşa Çarşısı gibi ticaret merkezlerine ulaşmak için açılan yoldan ve bu yolun iki kenarına yapılmış olan dükkânlardan oluşan bir üretim ve ticaret merkezi meydana gelmiştir. Bu çarşılar bütününe Osmanlı döneminde Uzun Çarşı deniliyordu. Orhan Gazi nin yaptırdığı Orhan Külliyesi nin bir parçası ve Osmanlı hanlarının ilk örneği olan Emir Han ın iki tarafına, Sultan Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan Bedesten ve Ulu Cami ile bu bölge merkezi bir nitelik kazanmıştır. Kumaş, mücevher ve çeşitli kıymetli eşyaların alım satımının yapıldığı, eşit büyüklükte kubbelerle örtülü, bir çeşit kapalı çarşı olan Bedesten, Osmanlı Devleti nin ilk bedesteni olması açısından önem taşır.15 metreye 56,6 metre iç ölçülerinde olan çarşının üzeri altı ayağa oturan ondört kubbe ile örtülüdür. Çarşıda karşılıklı sıralanmış ellialtı dükkan ve otuziki mahzen vardır. Bursa Kapalıçarşısı yüzyıllar boyunca bir yandan gelişirken, bir yandan da geçirdiği yangınların, depremlerin yıkımına uğramıştır. 1958 yılındaki yangında büyük oranda hasar gören çarşı 1960 yılında aslına uygun olarak onarılmıştır. Günümüzde iç bölümleri kuyumcular, dış tarafı ise ayakkabıcılar çarşısı olarak kullanılmaktadır. Kapalıçarşı zaman içinde Sipahi, Gelincik, Bakırcılar, Yorgancılar, Sandıkçılar, İplikçiler Çarşıları ve Aynalı Çarşı ile genişlemiştir. Grand Bazaar and Covered Bazaar Bursa Grand Bazaar is one of the first samples of this kind of bazaars. It consists of the ways to reach the commercial centres such as Koza (Cocoon) Caravansary, Geyve Caravansary, Covered Bazaar and Hacı İvazpaşa Bazaar and it consists of the shops, which were built at the two sides of this way. Those bazaars were called as Uzunçarşı (the Long Bazaar) at Ottoman Time. This area gained a central qualification with Covered Bazaar and Ulu Mosque that Sultan Yıldırım Beyazıt got them built, at the two sides of Emir Caravansary that Orhangazi got it built, as a part of Orhan Social Complex and they are one of the samples of Ottoman Caravansary. The Covered Bazaar, which was covered by the same size domes and done business for the cloth, valued goods and jewels, was very important in terms of being the first Covered Bazaar of Ottoman Esquire. The inside sizes of the bazaar are 15 meters and 56, 6 meters and it is covered with fourteen domes, which stand on six feet. There are fifty-six ranged shops and thirty-two vaults in the Bazaar. Bursa Grand Bazaar has been improving for ages but it had many fires and earthquakes in the past years as well. The Bazaar was damaged on the fire in 1958 and was fixed according to its original structure, in 1960. The goldsmiths use the inside of the Bazaar and the outside of the bazaar is used as shoes bazaar. The Grand Bazaar has developed with Sipahi (Cavalryman), Bakırcılar (Coppersmith), Yorgancılar (Quilt Makers), Sandıkçılar (Chest Makers), İplikçiler (Yarn Makers) Bazaars and Mirrored Bazaar day by day.

Emir Hanı Ulucami nin kuzeydoğusunda bulunan Emir Hanı, Orhan Bey tarafından, 14. yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıştır. 1522 yılına kadar eski Bezazistan olarak bilinen han daha sonra Emir (Bey) Han ı ismini almıştır. İç avlu çevresine sıralanan iki katlı revak ve buraya açılan odalardan oluşan Emir Han Osmanlı hanlarının ilk örneğidir. Dört köşedeki kubbeler dışında yapının diğer kısımları tonozla örtülüdür. Duvarlar iki sıra tuğla bir sıra taştan örülmüştür. Handa; alt katta eşya depoları olarak penceresiz 36 mahzen bulunurken, üst katta 37 odası vardır. Bursa çarşısının çekirdeğini oluşturan hanın ortasında bir şadırvan ile tarihi çınarlar bulunur. Emir Han birçok yangın ve deprem görmüş, 1963 yılında aslına uygun onarımlar sayesinde özgün şekliyle yenilenmiştir. Günümüzde önemli alışveriş merkezlerinden biri olan Emir Han aynı zamanda huzurlu bir dinlenme yeridir. Emir Caravansary Orhan Bey got Emir Caravansary built at the second half of XIV. Century. It is in the northeast of Ulu Mosque and was known as old Bezazistan until 1522, and then it took name of Emir (Bey) Caravansary. Emir Caravansary, which consists of two-storied cloister and rooms, which opens to this cloister, is the first sample of Ottoman Caravansaries. Apart from the foursquare domes, the other parts are covered by vault. The walls are donated with double lined bricks and single lined stones. There are 36 vaults, which are used as warehouse for the stuff, at the ground floor and there are 37 rooms at the top floor. The Caravansary, which is the centre of Bursa Bazaar, has got a water-tank with a fountain and historical plane trees in the middle of the Caravansary. Emir Caravansary had many fires and earthquakes and was fixed and restored according to its original structure in 1963. Emir Caravansary is one of the important shopping centres today and it is also a calm resting place.

İpek Hanı (Arabacılar Hanı) İvaz Paşa Camii nin yanında yer alan İpek Han, Çelebi Sultan Mehmed tarafından Yeşil Külliyesi ne gelir getirmesi amacıyla yaptırılmıştır. Arabacılar Hanı olarak da bilinen yapı, Bursa daki en büyük hanlardandır. Hanın zemin katında otuz dokuz, üst katında kırk iki oda bulunmaktadır. Klasik Osmanlı hanları tarzında yapılan bu handa odaların önünde bulunan revakların üzeri kubbe ve tonozla örtülmüştür. Son yıllarda yapılan restorasyonlar sonucunda han orijinalinden oldukça uzaklaşmış, yalnızca batı bölümü özgün haliyle kalabilmiştir. Günümüzde tekstil esnafının faaliyet gösterdiği bir merkezdir. Silk Caravansary (Carters Caravansary) Çelebi Sultan Mehmed got Silk Caravansary built to provide income for Green Social Complex; it is next to İvaz Paşa Mosque. The Caravansary, which is known as Carters Caravansary, is one of the biggest Caravansaries of Bursa. There are thirty-nine rooms at the ground floor of the Caravansary and forty-two rooms at the top floors of the Caravansary. This Caravansary was made as classical Ottoman style and it has got cloisters, which are covered with domes and vaults, in the front of its rooms. The Caravansary has lost its original appearance due to the restoration works, made recently, and only the west side of the Caravansary still keeps its original appearance today. Textile traders are active in the Silk Caravansary today.

Geyve Hanı (Lonca Hanı) Hacı İvaz Paşa tarafından 15. yüzyılda Yeşil Cami ne gelir sağlamak amacıyla yaptırılıp, Çelebi Sultan Mehmed e hediye edilmiştir. Önceleri Lonca Hanı olarak da anılan Geyve Hanı, 2007 yılında Osmangazi Belediyesi tarafından restore ettirilmiştir. Yapıda, kare planlı avlunun çevresine sıralanan revaklar ile bunlara açılan odalar bulunur. Alt katta yirmi altı, üst katta ise otuz oda bulunmaktadır. Bugün de ticari faaliyetlerin sürdüğü hanın ortasında bir de şadırvan yer almaktadır. Geyve Caravansary (Lonca Caravansary) Hacı İvaz Paşa got it built at 15th Century to provide income for Green Mosque and then it was given to Çelebi Sultan Mehmed. In 2007, Osmangazi Municipality restored Geyve Caravansary, which was called as Lonca (Guild) Caravansary earlier. There are cloisters, which are lined around atrium, and rooms, which are opened to those cloisters, in the structure. There are twenty-six rooms at the ground floor and thirty rooms at the top floor. There is a water-tank with a fountain in the middle of the Caravansary that commercial activities still continue today.

Balibey Hanı Bursa da üç katlı olarak inşa edilmiş tek han olan Balibey Hanı, önemli ticaret yapılarından biridir. Hisar Kapı nın hemen alt tarafında yer alır. İstanbul un fethine katılan kumandanlardan biri olan Hamza Bey in oğlu Bali Bey tarafından Yenişehir deki külliyesine gelir sağlamak amacıyla yaptırılmıştır. Restore ettirilerek 2008 yılında açılan han, günümüzde geleneksel el sanatlarının üretilerek sergilendiği bir merkez olarak hizmet vermektedir. Balibey Caravansary Balibey Caravansary, which is the only Caravansary built as three floors, is one of the important commercial centres. It is located underside of the Hisar Door. Bali Bey, who was a commander, attended conquest of İstanbul, to provide income for Yenişehir Social Complex, got it built. The Caravansary was restored in 2008 and was opened as a commercial centre that handcraft products are produced and presented.

Koza Hanı Ulu Cami ile Orhan Camii arasında yer alan Koza Hanı, Sultan II. Bayezid in İstanbul da inşa ettirdiği Bayezid Külliyesine gelir sağlamak amacıyla 1490 yılında yaptırmıştır. Bursa nın en güzel ve günümüzde en yoğun olarak kullanılan hanıdır. Duvarları tuğla ve taşla örülmüş olan bu han, dikdörtgen bir avlunun çevresinde yer alan iki katlı bir yapıdır. Bu hanın doğusunda ahır ve depoların bulunduğu ikinci bir avlulu bölüm vardır. Yapıya, Kapalı Çarşı tarafından taş kabartma bezeli abidevi görünümde bir taç kapıyla girilmektedir. Üst kattan güneye, avluda depolara ve Orhan Camii yönüne açılan üç kapısı daha bulunmaktadır. Alt katında kırk beş, üst katında ise elli odası olan hanın avlusunun ortasında taştan yapılmış, sekiz ayak üzerine oturtulmuş bir köşk mescit bulunur. Alt kısmında bir şadırvan vardır. Günümüzde ulu çınarların altında şadırvan sesinin dinlenebildiği keyifli bir alışveriş merkezidir.

Koza (Cocoon) Caravansary II. Bayazid got Koza (Cocoon) Caravansary built in 1490 to provide income for Bayazid Social Complex. It is located between Ulu Mosque and Orhan Mosque. It is Bursa s nicest and busiest Caravansary. This Caravansary is a double floor structure and its walls are donated with bricks and stones. There is an atrium part in the east of this Caravansary that barns and warehouses are located. A crown door, which is located at the side of Grand Bazaar with caroche, and has a monumental appearance, is used as entrance of the Caravansary. It has got three more doors, which open to the south from the top floor, to warehouses in the atrium and to Orhan Mosque. The Caravansary has got forty-five rooms at the ground floor and fifty rooms at the top floor and it has a manor prayer room, which sits on eight feet. There is a water-tank with a fountain underside of the caravansary. It is a nice shopping centre that you can listen to sound of water-tank with a fountain. Kapan Hanı Hanlar Bölgesi nde Ulucami ile Çakır han arasında yer alan Kapan Hanı 14.yüzyılın ikinci yarısında Sultan Murat Hüdavendigar tarafından yaptırılmıştır. Kapan hanı Osmanlı kentlerinde şehre kırsal kesimden gelen yağ, un, sebze, meyve gibi ürünlerin pazarlandığı bir yerdi. Bu han da dikdörtgen büyük bir avlunun çevresinde iki katlı revaklar ve bunların arkasındaki odalardan meydana gelmiştir. Atatürk Caddesinin genişletilme çalışmaları sırasında Hanın kapısından güneye uzanan büyük duvar yıkılmıştır. Günümüze tonoz örtülü birkaç odası gelebilmiştir.. Kapan Caravansary Sultan Murat Hüdavendigar got Kapan Caravansary built in the second half of 14. Century. It is located between Ulu Mosque and Çakır Caravansary. Some foods, such as oil, flour, vegetables and fruits were brought from rural areas and were sold at Kapan Caravansary at Ottoman Time. This Caravansary consists of a rectangle atrium, which contains cloisters and rooms around. The big wall of the Caravansary, which was lain from the Caravansary Door towards the south, was ruined during the enlargement work of Atatürk Street. Today it could keep only some vault-covered rooms

Fidan Hanı (Mahmut Paşa Hanı) Uzunçarşı da yer alan Fidan Han, 15. yüzyılda Fatih Sultan Mehmet in sadrazamlarından Mahmut Paşa tarafından yaptırılmıştır. Avlusundaki mescidi ve ıhlamur ağaçları ile Bursalıların dinlenmek için tercih ettikleri bir mekândır. Mahmut Paşa Hanı olarak da bilinen Han, eskiden fidan satışı yapıldığı için Fidan Hanı ismini almıştır. Bursa nın en güzel hanlarından biri olan Fidan Hanı iki avluludur. Ahırlar ve diğer yan bölümlerin bulunduğu kısım bugünkü dükkanların olduğu yerdedir. Hana güneydeki çarşıdan girilmektedir. İç avlu kareye yakın dikdörtgen planlı olup, iki katlı revakların ayakları ve kemer yüzleri tuğla ve moloz taşla işlenmiştir. Ortasında bir havuz ve mescidi vardır. Birinci avlu üzerindeki hanın altta 48, üstte 50 olmak üzere 98 odası bulunmaktadır. Fidan (Sapling) Caravansary Mahmut Paşa, who was Grand Vizier of Fatih Sultan Mehmet got Fidan Caravansary built in 15. Century. It is in the Long Bazaar. It is a preferred place by Bursa s people with its prayer room in the atrium and its lime trees. The Caravansary is knows as Mahmut Paşa Caravansary, but due to the sapling sale in the Caravansary, it was named Fidan (Sapling) Caravansary. Fidan (Spling) Caravansary is one of the nicest Caravansaries of Bursa and has got two atriums. The barns and other parts are at where the shops are located today. The entrance is at the south side of the bazaar. Inside of atrium is planned as rectangle and it has double lined cloisters, which donated with bricks and stones. It has got a pool and praying room in the middle. The Caravansary has 98 rooms in total, 48 rooms are at the ground floor and 50 rooms are at the top floor. Tuz Hanı Kara Timurtaş Paşa nın oğlu Umur Bey tarafından 1454 yılında kendi adıyla anılan camiye gelir getirmek amacıyla yaptırılmıştır. Tamamı özel mülkiyette olan Tuz Hanı, Osmangazi Belediyesi tarafından 2007 yılında restore ettirilmiştir. Duvarları kesme taş ve tuğla ile örülüdür. Klasik Osmanlı hanlarında olduğu gibi dikdörtgen bir avlu etrafına iki katlı olarak sıralanan odalardan oluşur. Üst katta 18, alt katta 17 odası vardır. Tuz (Salt) Caravansary Umur Bey, who was the son of Kara Timurtaş Paşa, got Tuz (Salt) Caravansary built in 1454, to provide income for the mosque called with his own name. Tuz (Salt) Caravansary, which was restored by Osmangazi Municipality in 2007, is completely private property. Its walls are donated with cutting stones and bricks. This Caravansary had double floors and was consisted of cloisters and rooms around an atrium as classical Ottoman Caravansaries. It has 18 rooms at the ground floor and seventeen rooms at the top floor.

Pirinç Hanı Bursa Ulu Cami den aşağıya inen yolun sonunda, İvaz Paşa Camii nin karşısında yer alan Pirinç Hanı, Sultan II. Bayezid tarafından 1508 yılında Koza Hanı nda olduğu gibi İstanbul daki cami ve imaretine gelir getirmesi amacıyla yaptırılmıştır. Büyük bir avlunun çevresinde, iki katlı olarak sıralanmış revaklar ve onların arkasında odalardan oluşur. Üst katta otuz sekiz, alt katta ise kırk oda bulunur. Hanın önünde bulunan iki sıra dükkanlar, 1519 yılında yanmış ve sonradan onarılmıştır. Hanın doğu yönünde taş kabartma motifleriyle bezeli muhteşem bir kapısı vardır. Ancak depremlerde büyük hasara uğramıştır. 2000 li yılların başında tepeden tırnağa onarımdan geçen Pirinç Hanı nda günümüzde çay bahçeleri ve küçük dükkanlar yer almaktadır. Çukur Han (Kütahya Hanı) Tuzpazarı Caddesi nde binalar arasında çukurda kaldığı için Çukur Han olarak bilinen Kütahya Hanı, Sultan II. Murat döneminde inşa edilerek Yıldırım Bayezid ın damadı Buharalı Emir Sultan Vakfiyesi ne katılmıştır. Kesme taş ve tuğladan yapılan bu han da diğer hanlar gibi bir avlu çevresinde, iki katlı olup revak ve odalardan meydana gelmekteydi. Günümüze bu handan yalnızca güney tarafındaki zemin kat odalarından üçü ile batıdaki kapı kemeri, merdivenleri ve birkaç odası gelebilmiştir. Pirinç (Brass) Caravansary II.Bayezid got Prinç Caravansary built in 1508, to provide income for the mosque and almshouse in Istanbul as Koza (Cocoon) Caravansary. It is located on the down way of Bursa Ulu Mosque and opposite of İvazpaşa Mosque and consists of an atrium, which is donated double lined cloisters and the rooms, which are behind those cloisters. There are thirtyeight rooms at the ground floor and forty rooms at the top floor. The double lined shops, which are located in the front of the Caravansary, were on fire in 1519 and then they were fixed. The Caravansary has got a fantastic door, which donated with cartouche designs, in the east side. But it got damaged due to the earthquakes. Pirinç (Brass) Caravansary was restored completely in 2000s; the tea gardens and small shops are located in the Caravansary today. Çukur (Burrow) Caravansary It is known as Çukur (Burrow) Caravansary due to being in the burrow, between the buildings at Tuzpazarı Street. The Caravansary was built at the time of Kütahya Khan Sultan II. Murat and then it joint the Emir Sultan Endowment. This Caravansary had double floors and was consisted of cloisters and rooms around an atrium. It could keep only its three rooms at the ground floor, its west door cove, the stairs and some rooms.

www.bursa.gov.tr www.kiraziletisim.com