BAZI YENİ PÜRİN TÜREVLERİNİN SENTEZİ, YAPILARININ AYDINLATILMASI VE BİYOLOJİK AKTİVİTELERİNİN İNCELENMESİ. Gülay DİLEK ÇELİK DOKTORA TEZİ KİMYA

BAZI YENİ PÜRİN TÜREVLERİNİN SENTEZİ, YAPILARININ AYDINLATILMASI VE BİYOLOJİK AKTİVİTELERİNİN İNCELENMESİ Gülay DİLEK ÇELİK DOKTORA TEZİ KİMYA GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ OCAK 2012 ANKARA

1 TEZ BİLDİRİMİ Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. Gülay DİLEK ÇELİK

iv BAZI YENİ PÜRİN TÜREVLERİNİN SENTEZİ, YAPILARININ AYDINLATILMASI VE BİYOLOJİK AKTİVİTELERİNİN İNCELENMESİ (Doktora Tezi) Gülay DİLEK ÇELİK GAZİ UNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ OCAK 2012 ÖZET Bu çalışmada, biyolojik aktiviteye sahip 9 konumunda farklı alkil grupları bulunan bazı yeni pürin türevleri sentezlenmiştir. 6-Kloropürinin potasyum tiyosiyanür ile verdiği yer değiştirmesi tepkimesinden 6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiği elde edilmiştir. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin bileşiğinin potasyum karbonat ve alkil halojenürler ile tepkimesi sonucu 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşikleri elde edilmiştir. 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin bileşiklerinin 5- aminotetrazol ile tepkimesi sonucu [9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6- amin] bileşikleri; 1-metil-5-merkaptotetrazol ile tepkimesi sonucu da [9-alkil-6- (1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin] bileşikleri sentezlenmiştir. Sentezlenen bileşiklerin yapıları spektroskopik yöntemlerle (FT-IR, 1 H-NMR, 13 C-APT, HR- MS) aydınlatılmıştır. Sentezlenen bileşiklerin antimikrobiyal aktiviteleri ve DNA ile etkileşimleri incelenmiştir. Bilim Kodu : 201.1.112 Anahtar Kelimeler : Pürin türevi, antimetabolit, tetrazol, DNA etkileşimi, antimikrobiyal aktivite Sayfa Adedi : 188 Tez Yöneticisi :Doç. Dr. Ali DİŞLİ

v SYNTHESIS OF SOME NOVEL PURINE DERIVATIVES, EVALUATION OF THEIR STRUCTURES BY SPECTROSCOPIC METHODS AND INVESTIGATION OF THEIR BIOLOGICAL ACTIVITY (Ph. D. Thesis) Gülay DİLEK ÇELİK GAZİ UNIVERSITY INSTITUE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY January 2012 ABSTRACT In this study, some novel biologically active purine derivatives having different substituents at position 9 were synthesized. The substitution reaction of 6- chloropurine with potassium thiocyanate gave 6-thiocyanato-9H-purine. Treatment of 6-thiocyanato-9H-purine with appropriate alkyl halides in the presence of potassium carbonate generated 9-alkyl-6-thiocyanatopurines. 9- alkyl-n-(1h-tetrazol-5-yl)-9h-purin-6-amines have been synthesized from the reaction of 6-chloro-9-alkyl-9H-purines with 5-aminotetrazole, and 9-alkyl-6-(1- methyl-1h-tetrazol-5-ylthio)-9h-purines have been synthesized from the reaction of 6-chloro-9-alkyl-9H-purines with 1-methyl-5-mercaptotetrazole. The structures of the synthesized compounds were confirmed by spectroscopic techniques (FT-IR, 1 H-NMR, 13 C-APT, HR-MS). The antimicrobial activity of the synthesized compounds and the effect of the compounds on DNA were investigated. Science Code : 201.1.112 Key Words : Purine derivative, antimetabolite, tetrazole, DNA interaction, antimicrobial activity Page Number : 188 Adviser : Assoc. Prof. Dr. Ali DİŞLİ

vi TEŞEKKÜR Çalışmalarım boyunca yardım ve katkılarını esirgemeyerek beni yönlendiren kıymetli tecrübelerinden faydalandığım sayın hocam Doç. Dr. Ali DİŞLİ ye ve bana yol gösteren sayın hocam Prof. Dr. Yılmaz YILDIRIR ve Prof. Dr. Mustafa YILMAZ a teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Bu tez çalışmasındaki biyolojik aktivite çalışmaları Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi öğretim üyelerinden Sayın Prof. Dr. Leyla Açık ve öğrencisi Yağmur ÖNER tarafından yapılmıştır. Katkılarından dolayı kendilerine teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmam boyunca maddi ve manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim, aileme, eşime ve oğluma sonsuz teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunarım.

vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... iv ABSTRACT... v TEŞEKKÜR... vi İÇİNDEKİLER... vii ÇİZELGELERİN LİSTESİ... xiv ŞEKİLLERİN LİSTESİ... xv SİMGELER VE KISALTMALAR... xxvii 1. GİRİŞ... 1 2. GENEL BİLGİLER... 2 2.1. Nükleik Asitler ve Yapısal Üniteleri... 2 2.1.1. Azotlu heterosiklik bazlar... 6 2.1.2. Pentoz şekerleri... 8 2.1.3. Fosfat grubu... 9 2.2. Nükleositler ve Nükleotitler... 9 2.3. Antimetabolitler... 11 2.3.1. Antifolatlar... 11 2.3.2. Pirimidin analogları... 12 2.3.3. Pürin analogları... 13 2.4. Pürinin Tarihçesi... 14 2.5. Pürin Sentezleme Yöntemleri... 17 2.6. Pürinlerin Biyolojik Aktiviteleri... 18 2.6.1. Antibakteriyel etkili pürin türevleri... 18

viii Sayfa 2.6.2. Antifungal etkili pürin türevleri... 21 2.6.3. Antiviral etkili pürin türevleri... 23 2.6.4. Antimikobakteriyel etkili pürin türevleri... 26 2.6.5. Antiprotozoal ve antimalaryal etkili pürin türevleri... 27 2.6.6. Antikanser etkili pürin türevleri... 29 2.7. Tetrazol: Yapısı, Kullanım Alanı ve Genel Sentez Yöntemleri... 34 3. ARAÇ-GEREÇ VE YÖNTEM... 38 3.1. Araç ve Gereçler... 38 3.1.1. Kullanılan kimyasal maddeler... 38 3.1.2. Kullanılan cihazlar... 38 3.2. Yöntem... 39 4. DENEYSEL KISIM... 42 4.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) Bileşiğinin Sentezi... 42 4.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2-10) Bileşiklerinin Genel Sentezi... 42 4.2.1. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin sentezi... 43 4.2.2. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin sentezi... 43 4.2.3. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin sentezi... 43 4.2.4. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin sentezi... 44 4.2.5. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin sentezi... 44 4.2.6. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin sentezi... 44 4.2.7. Etil 2-(6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il) asetat (8) bileşiğinin sentezi... 44 4.2.8. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin sentezi... 44

ix Sayfa 4.2.9. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin sentezi 45 4.3. 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin Bileşiklerinin Genel Sentezi... 45 4.3.1. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 45 4.3.2. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 46 4.3.3. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 46 4.3.4. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 46 4.3.5. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 46 4.3.6. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 47 4.3.7. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin sentezi... 47 4.3.8. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 47 4.3.9. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin sentezi... 47 4.4. 9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-20) Bileşiklerinin Genel Sentezi... 48 4.4.1. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin sentezi... 48 4.4.2. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin sentezi... 48 4.4.3. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin sentezi... 49 4.4.4. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin sentezi... 49 4.4.5. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin sentezi... 49 4.4.6. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin sentezi... 49 4.4.7. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin sentezi... 49

x Sayfa 4.4.8. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9il]asetat (18) bileşiğinin sentezi... 50 4.4.9. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin sentezi... 50 4.5. 9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin Bileşiklerinin (20-29) Genel Sentezi... 50 4.5.1. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin sentezi... 51 4.5.2. 9-Metil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin sentezi... 51 4.5.3. 9-Etil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin sentezi... 51 4.5.4. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin sentezi... 52 4.5.5. 9-İzopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin sentezi... 52 4.5.6. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin sentezi... 52 4.5.7. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin sentezi... 52 4.5.8. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9-il]asetat (27) bileşiğinin sentezi... 53 4.5.9. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (28) bileşiğinin sentezi... 53 4.5.10. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (29) bileşiğinin sentezi... 53 5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA... 54 5.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) Bileşiğinin Yapısının Aydınlatılması... 54 5.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2-10) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması... 57

xi Sayfa 5.2.1. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 57 5.2.2. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 60 5.2.3. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 62 5.2.4. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 65 5.2.5. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 67 5.2.6. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 70 5.2.7. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 73 5.2.8. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 76 5.2.9. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 79 5.3. 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması... 82 5.3.1. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 82 5.3.2. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 85 5.3.3. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 88 5.3.4. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 91 5.3.5. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 94 5.3.6. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 97 5.3.7. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 100

xii Sayfa 5.3.8. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 103 5.3.9. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 106 5.4. 9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması... 109 5.4.1. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 109 5.4.2. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 112 5.4.3. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 115 5.4.4. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 118 5.4.5. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 121 5.4.6. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 124 5.4.7. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 128 5.4.8. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 131 5.4.9. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 134 5.5. 9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması... 137 5.5.1. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 137 5.5.2. 9-Metil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (21) yapısının aydınlatılması... 140

xiii Sayfa 5.5.3. 9-Etil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 143 5.5.4. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (23) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 146 5.5.5. 9-İzopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (24) yapısının aydınlatılması... 149 5.5.6. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (25) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 152 5.5.7. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (26) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 155 5.5.8. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9-il]asetat (27) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 158 5.5.9. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (28) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 161 5.5.10. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (29) bileşiğinin yapısının aydınlatılması... 164 5.6. Sentezlenen Bileşiklerin Antimikrobiyal Aktivite Sonuçları... 167 5.7. Sentezlenen Bileşiklerin Plazmid DNA ile Etkileşim Sonuçları... 170 KAYNAKLAR... 178 ÖZGEÇMİŞ... 187

xiv ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 5.1. Antimikrobiyal aktivite çalışmalarında kullanılan mikroorganizmalar ve suş numaraları... 167 Çizelge 5.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin antimikrobiyal aktiviteleri (Amp: Ampisilin, K: Kloramfenikol, Keto: Ketokonazol, (-): Aktivite yok)... 168 Çizelge 5.3. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin Minimum İnhibisyon Konsantrasyon (MİK) değerleri... 168

xv ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Ribonükleik asit (RNA) ve deoksiribonükleik asit (DNA).... 4 Şekil 2.2. Yapısal bileşenleri nükleotit olan bazı koenzimler... 5 Şekil 2.3. RNA dan elde edilen bir nükleotit... 6 Şekil 2.4. Nükleotitlerin yapısında yer alan başlıca pürin ve pirimidin bazları... 7 Şekil 2.5. Az rastlanan pürin türevleri... 7 Şekil 2.6. Yapısında pürin halkası bulunan bazı doğal bileşikler... 8 Şekil 2.7. Pürin ve pirimidin bazlarının numaralandırılmaları... 8 Şekil 2.8. Nükleotitlerin yapısında yer alan riboz ve deoksiroz şekerleri... 9 Şekil 2.9. Bir nükleosit... 9 Şekil 2.10. Bir nükleotit... 10 Şekil 2.11. Folik asit ve bazı antifolatlar... 12 Şekil 2.12. Bazı pirimidin analogları... 13 Şekil 2.13. Bazı pürin analogları... 14 Şekil 2.14. Pürin sentezi... 15 Şekil 2.15. Pürin sentezinde Traube yöntemi ve bu yöntemin başka uygulamaları.. 17 Şekil 2.16. İmidazol halkasından pürin bazının sentezlendiği yönteme örnekler....18 Şekil 2.17. MTA/SAH nükleosidaz enziminin in vivo tepkimesi... 19 Şekil 2.18. MTA/SAH nükleosidaz enzimini inhibe eden pürin yapısındaki bileşikler... 20 Şekil 2.19. MTA/SAH nükleosidaz enzimini inhibe eden 6-sübstitüe pürin türevleri... 20

xvi Şekil Sayfa Şekil.2.20. 2-Hidroksi-6-metil-7-(2-metoksifenilamino)-1,7-dihidropürin-8-on bileşiğinin sentezi... 21 Şekil 2.21. Antifungal etkiye sahip guanin türevi bir pürin analoğu... 22 Şekil 2.22. Antifungal pürin türevleri... 22 Şekil 2.23. DHPA ve AHPA... 23 Şekil 2.24. Asiklovir sentezi... 24 Şekil 2.25. Gansiklovir: 9-[(1,3-Dihidroksi-2-propoksi)metil]guanin... 24 Şekil 2.26. Valasiklovir... 25 Şekil 2.27. Vidarabin... 25 Şekil 2.28. AIDS tedavisinde kullanılan abakavir... 26 Şekil 2.29. 9-Benzil-2-kloro-6-(2-furil)pürin... 27 Şekil 2.30. Bir 2',3'-dideoksipürin türevi... 27 Şekil 2.31. Antimalaryal etkili pürin türevleri... 28 Şekil 2.32. Braga ve arkadaşlarının sentezlediği antiprotozoal bir pürin türevi... 29 Şekil 2.33. PU3... 31 Şekil 2.34. Bir Hsp90 inhibitörü... 32 Şekil 2.35. Pürin yapısındaki bazı tirozin kinaz inhibitörleri... 33 Şekil 2.36. Tetrazol bileşiğinin genel yapıları... 34 Şekil 2.37. Losartan, irbesartan ve valsartanın yapıları... 35 Şekil 2.38. Tetrazollerin genel sentez yöntemi... 36 Şekil 2.39. Aminoguanidinlerden tetrazol sentezi... 36 Şekil 2.40. 1-Sübstitüe tetrazol sentez yöntem.... 37 Şekil 2.41. 5-Sübstitüe-1H-tetrazol sentez yöntemi... 37

xvii Şekil Sayfa Şekil 2.42. Sharples ve Demko nun 5-Sübstitüe-1H-tetrazol sentez yöntemi... 37 Şekil 3.1. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiklerinin tepkime denklemi....40 Şekil 3.2. [9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin] bileşiklerinin tepkime denklemi... 40 Şekil 3.3. [9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiklerinin tepkime denklemi... 41 Şekil 5.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 55 Şekil 5.2. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 56 Şekil 5.3. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 56 Şekil 5.4. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 58 Şekil 5.5. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 58 Şekil 5.6. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 59 Şekil 5.7. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 59 Şekil 5.8. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 61 Şekil 5.9. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 61 Şekil 5.10. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 62 Şekil 5.11. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 63 Şekil 5.12. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu..64 Şekil 5.13. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.. 64 Şekil 5.14. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin FT-IR spektrumu.. 66 Şekil 5.15. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 66 Şekil 5.16. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 67

xviii Şekil Sayfa Şekil 5.17. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 68 Şekil 5.18. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 69 Şekil 5.19. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.... 69 Şekil 5.20. 9-Heksil -6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin HR-MS spektrumu....70 Şekil 5.21. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 71 Şekil 5.22. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu....72 Şekil 5.23. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 72 Şekil 5.24. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 74 Şekil 5.25. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 75 Şekil 5.26. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 75 Şekil 5.27. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 77 Şekil 5.28. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin 1 H-NMR Spektrumu... 77 Şekil 5.29. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 78 Şekil 5.30. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 78 Şekil 5.31. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 80

xix Şekil Sayfa Şekil 5.32. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 80 Şekil 5.33. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 81 Şekil 5.34. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 81 Şekil 5.35. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 83 Şekil 5.36. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu....83 Şekil 5.37. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu....84 Şekil 5.38. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu... 84 Şekil 5.39. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 86 Şekil 5.40. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 86 Şekil 5.41. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 87 Şekil 5.42. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu....87 Şekil 5.43. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 89 Şekil 5.44. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 89 Şekil 5.45. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu....90 Şekil 5.46. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu... 90 Şekil 5.47. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 92 Şekil 5.48. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 92 Şekil 5.49. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 93 Şekil 5.50. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu... 93 Şekil 5.51. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 95 Şekil 5.52. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 95

xx Şekil Sayfa Şekil 5.53. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu....96 Şekil 5.54. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu... 96 Şekil 5.55. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 98 Şekil 5.56. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 98 Şekil 5.57. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 99 Şekil 5.58. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu... 99 Şekil 5.59. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin FT-IR spektrumu... 101 Şekil 5.60. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.. 101 Şekil 5.61. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 102 Şekil 5.62. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin HR-MS spektrumu... 102 Şekil 5.63. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu... 104 Şekil 5.64. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. 104 Şekil 5.65. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu 105 Şekil 5.66. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.. 105 Şekil 5.67. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu.. 107 Şekil 5.68. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu 107 Şekil 5.69. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu 108 Şekil 5.70. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu 108

xxi Şekil Sayfa Şekil 5.71. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 110 Şekil 5.72. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 110 Şekil 5.73. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 111 Şekil 5.74. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 111 Şekil 5.75. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 113 Şekil 5.76. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 113 Şekil 5.77. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 114 Şekil 5.78. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 114 Şekil 5.79. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 116 Şekil 5.80. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 116 Şekil 5.81. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 117 Şekil 5.82. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 117 Şekil 5.83. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 119 Şekil 5.84. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 120 Şekil 5.85. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 120

xxii Şekil Sayfa Şekil 5.86. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin HR- MS spektrumu... 121 Şekil 5.87.9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin FT- IR spektrumu... 122 Şekil 5.88. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 123 Şekil 5.89. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 123 Şekil 5.90. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin HR- MS spektrumu... 124 Şekil 5.91. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 126 Şekil 5.92. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 126 Şekil 5.93. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 127 Şekil 5.94. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin HR- MS spektrumu... 127 Şekil 5.95. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 129 Şekil 5.96. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 129 Şekil 5.97. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 130 Şekil 5.98. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin HR- MS spektrumu... 130 Şekil 5.99.Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 132 Şekil 5.100. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 132

xxiii Şekil Sayfa Şekil 5.101. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 133 Şekil 5.102. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 133 Şekil 5.103. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 135 Şekil 5.104. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 135 Şekil 5.105. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 136 Şekil 5.106. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 136 Şekil 5.107. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 138 Şekil 5.108. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu... 138 Şekil 5.109. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 139 Şekil 5.110. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 139 Şekil 5.111. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin FT- IR spektrumu... 141 Şekil 5.112. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 141 Şekil 5.113. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 142 Şekil 5.114. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 142 Şekil 5.115. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin FT- IR spektrumu... 144

xxiv Şekil Sayfa Şekil 5.116. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 144 Şekil 5.117. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu... 145 Şekil 5.118. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin HR- MS spektrumu.... 145 Şekil 5.119. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 147 Şekil 5.120. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 147 Şekil 5.121. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 148 Şekil 5.122. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 148 Şekil 5.123. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) FT-IR spektrumu... 150 Şekil 5.124. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 150 Şekil 5.125. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 151 Şekil 5.126. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 151 Şekil 5.127. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 153 Şekil 5.128. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 153 Şekil 5.129. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 154 Şekil 5.130. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 154

xxv Şekil Sayfa Şekil 5.131. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 156 Şekil 5.132. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu... 156 Şekil 5.133. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 157 Şekil 5.134. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 157 Şekil 5.135. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin FT-IR spektrumu.... 159 Şekil 5.136. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 159 Şekil 5.137. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 160 Şekil 5.138. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 160 Şekil 5.139. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 162 Şekil 5.140. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 162 Şekil 5.141. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu... 163 Şekil 5.142. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin HR-MS spektrumu... 163 Şekil 5.143. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin FT-IR spektrumu... 165 Şekil 5.144. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.... 165 Şekil 5.145. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.... 166

xxvi Şekil Sayfa Şekil 5.146. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin HR-MS spektrumu.... 166 Şekil 5.147. Şekil 5.148. Şekil 5.149. Farklı konsantrasyonlarda hazırlanarak pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiklerinin elektroforetogramları.... 171 Farklı konsantrasyonlarda hazırlanarak pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) bileşiklerinin elektroforetogramları.... 172 pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)- 9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)- 9H-pürin (20-29) bileşiklerinin BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidrolize edilmesine ait elektroforetogramlar...... 175

xxvii SİMGELER VE KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Simgeler Açıklama δ Kimyasal kayma Kısaltmalar Açıklama 13 C-NMR CDCl 3 DMSO-d6 FT-IR 1 H-NMR HR-MS 13 C Nükleer Magnetik Rezonans Spektroskopisi Dötero-kloroform Dötero-dimetilsülfoksit Fourier Transform Infrared Spektroskopisi 1 H Nükleer Magnetik Rezonans Spektroskopisi Yüksek Çözünürlüklü Kütle Spektrometresi

1 1. GİRİŞ Genetik bilginin depolanmasından ve ifade edilmesinden sorumlu olan pürinler nükleik asitlerin yapısında yer alan heterosiklik aromatik bileşiklerdir. Hücrede metabolik faaliyetlerin yürütülmesinde, hücre iletişiminde, biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli olan kimyasal enerjinin üretiminde ve taşınmasında önemli rolleri vardır. Düzenleyici moleküllerin ve bazı metabolik ara ürünlerin de yapısal bileşenleri olan pürinler, aynı zamanda hücrede yükseltgenme ve indirgenme reaksiyonlarında yer alan koenzimlerin de yapısında bulunmaktadır [1]. Doğada yaygın olarak bulunması ve biyolojik sistemlerdeki önemi kimyagerler için pürin bazlarını önemli bir çalışma konusu haline getirmiştir [2]. İlaç sentezinde kullanılan yöntemlerden birisi aktivite gösteren bir bileşikte kimyasal olarak değişiklikler yapmaktır [3]. Doğal pürinlerin kimyasal yapısında yapılan bazı değişiklikler, çoğu biyolojik sistemler için antagonist gibi davranan pürin analoglarının sentezine olanak sunmuştur [4]. Nükleik asitlere ve bunların temel yapılarına katılan koenzimlere yapısal benzerlik gösteren bu bileşikler, benzerlikleri ile nükleik asitlerin polimerizasyonunu veya bunların biyosentezleri için gerekli olan polimeraz enzimlerinin aktivitesini durdurarak tümör inhibisyonu gösterirler. Pürin analogları günümüzde kanser ve viral hastalıklar başta olmak üzere, AIDS, sıtma, ülser, tüberküloz, psöriasis (sedef), alerji, fungal enfeksiyonlar gibi hastalıklar ile otoimmün kökenli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır [5-9]. Son yıllarda kükürt atomu içeren pürin türevlerinin sentezine de dikkate değer ölçüde ilgi gösterilmektedir [10]. Oksijen atomu içeren doğal nükleositlerin yerine kükürt atomu içeren analogları sentezlenmiştir. Kanser ve otoimmün kökenli hastalıkların tedavisinde kullanılan 6-tiyoguanin (NSC752) ve 6-merkaptopürin (NSC755) yapısında kükürt atomu bulunan ilk pürin türevleridir [11]. Sülfinosin [2-amino-9-(β- D-ribofuranosil)-pürin-6-sülfinamit] antitümör özelliğine sahip sülfür içeren bir başka pürin türevidir [12]. 6-Tiyoinozin, 6-tiyosiyanatoguanin, 6-benziltiyopürin, 6- metiltiyoinozin, 6-metiltiyopürin, 6-tiyosiyanatoguanozin, 6-nitrobenziltiyoinozin, 6- benziltiyoguanin, 6-(p-klorobenzil)tiyoinozin, 6-(p-nitrobenzil)tiyoguanozin, 6-

2 benziltiyoinozin, 6-etiltiyoinozin ve 6-tiyosiyanatoinozin biyolojik aktiviteye sahip yapısında kükürt atomu bulunan diğer bazı pürin antimetabolitleridir [13]. Bu çalışmada sentezlenen maddelerin bir parçasını oluşturan tetrazol de pek çok uygulama alanına sahip beş üyeli heterosiklik bir bileşiktir. Malzeme bilimi, biyokimya, bilgi kayıt sistemleri ve gıda kimyası gibi farklı alanlarda uygulamaları vardır [14-17]. Tetrazol bileşikleri aynı zamanda karboksilik asit gruplarının biyolojik eşleniğidir. Bu nedenle ilaç tasarımında oldukça popüler hale gelmiştir [18, 19]. Pürin türevleri ile ilgili çalışmalar incelendiğinde amino ve tiyotetrazol pürin türevleri hakkında çalışma olmadığı görülmüştür. Tiyosiyanatopürin türevleri de çok az çalışılmıştır. Bu nedenle bu tez çalışmasında 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin, [9- alkil-n-(1h-tetrazol-5-il)-9h-pürin-6-amin] ve [9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5- iltiyo)-9h-pürin] türevi bileşikler sentezlenmiştir. Sentezlenen bileşiklerin yapıları spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmış; antimikrobiyal aktiviteleri ve DNA ile etkileşimleri in vitro olarak incelenmiştir.

3 2. GENEL BİLGİLER 2.1. Nükleik Asitler ve Yapısal Üniteleri Nükleik asitler; bütün canlı hücrelerde ve virüslerde bulunan, yaşam bilgilerini içeren, bunları saklayan ve bu bilgilerin proteinlere dönüştürülmesini gerçekleştiren biyopolimerlerdir. İlk defa 1869 yılında Friedrich Miescher tarafından akyuvar hücreleri ve balık spermi çekirdeklerinde keşfedildiğinden ve asit özelliği gösterdiğinden dolayı, çekirdek asidi manasına gelen nükleik asit olarak adlandırılmışlardır. Başlangıçta yalnız hücre çekirdeğinde bulunduğu tespit edilen nükleik asitlerin daha sonra yapılan araştırmalarda prokaryotik hücrelerde sitoplazmada, ökaryotik hücrelerde ise kloroplastta ve mitokondride bulunduğu gözlenmiştir [20]. En yaygın nükleik asitler kimyasal olarak birbirinden farklı deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asittir (RNA) (Şekil 2.1). Nükleik asitlerin başlıca işlevi genetik bilgi aktarımını sağlamaktır; ancak bazı RNA türleri katalizör olarak da görev yapmaktadır. Nükleik asitler, uzun zincirli makro moleküllerdir. Tek bir zincirden oluşabildikleri gibi birbirine sarılmış iki zincirden de oluşabilirler. Spiral merdiven görünümlü iki zincirden oluşmuş yapıya çift sarmal denir. Çift sarmallı bir nükleik asitteki iki zincir birbirlerine hidrojen bağları ile bağlıdır. Bazı tek zincirli nükleik asitler de kendi üzerlerine katlanıp iki sarmallı bölgeler oluşturabilirler. Nükleik asitlerden DNA genelde çift zincirli sarmal bir yapıya sahip olmakla beraber bazı virüslerin içerdikleri DNA tek zincirlidir. RNA molekülleri ise genelde tek zincirden oluşmakla beraber bazı virüslerdeki RNA çift sarmallıdır.

4 Şekil 2.1. Ribonükleik asit (RNA) ve deoksiribonükleik asit (DNA) Bir nükleik asitteki her zincir birbirine benzeyen ufak birimlerden oluşmuştur. Bu birimlere nükleotit denir. Nükleotitler bütün hücrelerdeki metabolik süreçleri (temel olarak biyosentezleri) yürüten enerjice zengin bileşiklerdir. Hücre metabolizmasına destekleyici olarak bizzat katılan bu biyomoleküller, aynı zamanda koenzim A (CoA), flavin adenin dinükleotid (FAD), adenozin trifosfat (ATP), nikotinamit adenin dinükleotit (NAD + ), nikotinamit adenin dinükleotit fosfat (NADP + ) gibi koenzimlerin de yapısal bileşenleridir (Şekil 2.2). Koenzimler hücrede yükseltgenme ve indirgenme reaksiyonlarında, biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli olan kimyasal enerjinin üretiminde ve hücre iletişimini sağlayan sinyal iletiminde önemli görevleri olan bileşiklerdir [20]. Nükleotitler; karbonhidrat, protein ve lipit sentezlerinde aktifleştirilmiş ara bileşiklerin taşıyıcıları olarak da görev alırlar. Ara metabolizmadaki metabolik yolların çoğunda enzimleri aktive veya inhibe eden düzenleyici rolleri de vardır [20].

Şekil 2.2. Yapısal bileşenleri nükleotit olan bazı koenzimler. 5

6 Nükleik asitlerin temel yapı taşı olan nükleotitler üç bölümden oluşur (Şekil 2.3): i) Azotlu heterosiklik bir baz olan pürin veya pirimidin bazı, ii) Beş karbonlu bir monosakkarit olan riboz veya deoksiriboz şekeri, iii) Bir fosfat grubu. Şekil 2.3. RNA dan elde edilen bir nükleotit. 2.1.1. Azotlu heterosiklik bazlar Nükleotitlerin yapısında pürin ve pirimidin olmak üzere iki çeşit baz bulunur. Pürin ve pirimidin bazları konjuge aromatik bir yapıya sahiptir. Serbest pürinler ve pirimidinler zayıf bazik bileşiklerdir; bu yüzden baz olarak tanımlanırlar. Pirimidinler yapılarında iki azot bulunan altıgen halkaya sahip bileşiklerdir. En basit pirimidin yapısı C 4 H 4 N 2 dir. Nükleik asitlerin yapısında sıklıkla yer alan pirimidinler sitozin, urasil ve timindir (Şekil 2.4). Urasil yalnızca RNA nın, timin yalnızca DNA nın, sitozin ise hem DNA nın, hem de RNA nın yapısında bulunur. Pirimidin ile imidazol halkalarının kaynaşmasıyla pürinlerin ana yapısı oluşur. Nükleik asitlerin yapısında başlıca iki pürin bazı bulunmaktadır. Bunlar adenin ve guanin olup hem DNA nın hem de RNA nın yapısında yer alırlar (Şekil 2.4).

7 Nükleik asitlerin yapısında bulunan pürin ve pirimidin bazlarının isimleri kısaltılarak harflerle sembolize edilirler. Adenin, sitozin, guanin, timin ve urasilin kısaltmaları sırasıyla A, C, G, T ve U dur (Şekil 2.4). Şekil 2.4. Nükleotitlerin yapısında yer alan başlıca pürin ve pirimidin bazları. Pürin metabolizmasında önemli ara ürünler olan ksantin, hipoksantin ve ürik asit de doğal pürin türevleridir ancak bunlara daha az rastlanır (Şekil 2.5). Ksantin Hipoksantin Ürik asit Şekil 2.5. Az rastlanan pürin türevleri. Teobromin, teofilin ve kafein ise pürin yapısındaki doğal bileşiklere örnek olarak verilebilir (Şekil 2.6).

8 Teobromin Kafein Teofilin Şekil 2.6. Yapısında pürin halkası bulunan bazı doğal bileşikler. Heterohalkalı aromatik pürin ve pirimidin bazlarının numaralandırılması oldukça önemlidir. Yapıdaki numaralandırma sistemi pirimidinlerde halkanın altında bulunan azottan başlayarak saat yönüne doğru devam eder. Pürinlerde ise numaralandırma pirimidin halkasında bulunan yukarıdaki azottan başlayarak saat yönünün aksine doğru yapılır; imidazol halkasında ise tekrar saat yönünde devam eder (Şekil 2.7). Pürin Pirimidin Şekil 2.7. Pürin ve pirimidin bazlarının numaralandırılmaları. 2.1.2. Pentoz şekerleri Beş karbonlu pentoz şekerleri nükleik asitlerin ana omurgası boyunca yer alan birimlerdir. Deoksiriboz şekeri DNA yapısında, riboz şekeri ise RNA yapısında yer almaktadır. Her iki şeker arasındaki başlıca fark riboz şekerinin 2' pozisyonundaki hidroksil (-OH) grubunun deoksiriboz şekerinde hidrojen ile yer değiştirmiş olmasıdır (Şekil 2.8).

9 Riboz Deoksiriboz Şekil 2.8. Nükleotitlerin yapısında yer alan riboz ve deoksiroz şekerleri. 2.1.3. Fosfat grubu Nükleotitin yapısında bulunan fosfat grubu şekerin 5 -hidroksil grubuna bağlıdır ve şekerden başlamak üzere sırasıyla α, β, γ olarak adlandırılmaktadır. Nükleotitlerin biyosentez ve enerji dönüşümlerinde kullanılan aktif şekilleri difosfat ve trifosfat şekilleridir. 2.2. Nükleositler ve Nükleotitler Bir pürin veya pirimidin bazının riboz veya deoksiriboz şekerinin birinci karbonuna glikozit bağı ile bağlanmasıyla nükleositler meydana gelir (Şekil 2.9). Bazların riboz şekerine bağlanması ile ribonükleositler, deoksiriboz şekerine bağlanması ile de deoksiribonükleositler oluşur. Adenozin Şekil 2.9. Bir nükleosit.

10 Nükleosite bir ya da en fazla üç fosfatın bağlanmasıyla nükleotit (nükleosit monofosfat) meydana gelir (Şekil 2.10). Adenilik asit (adenozin monofosfat, AMP). Şekil 2.10. Bir nükleotit. Nükleositler ve nükleotitler isimlerini yapılarında bulunan pürin veya pirimidinlerden alırlar. Yapısında adenin bulunan nükleosite adenozin, guanin bulunan nükleosite guanozin, sitozin bulunan nükleosite sitidin, urasil bulunan nükleosite uridin, timin bulunan nükleosite de timidin denir. Bunun gibi yapısında adenin bulunan nükleotite adenin nükleotit veya adenilik asit, guanin bulunan nükleotite guanin nükleotit veya guanilik asit, sitozin bulunan nükleotite sitozin nükleotit veya sitidilik asit, urasil bulunan nükleotite urasil nükleotit veya uridilik asit, timin bulunan nükleotite ise timin nükleotit veya timidilik asit denir. Nükleotitlerin birbirlerine bağlanması pentoz ve fosfat molekülleri ile olur. Bitişik iki şekerden birinin 3' numaralı karbon atomu ile diğerinin 5' numaralı karbon atomu arasındaki fosfat grubu, bir fosfodiester bağı oluşturarak şekerleri birbirine bağlar. Böylece nükleik asitlerin ana omurgası birbiri ardına gelen fosfat ve pentoz kalıbından oluşur. Karakteristik bazlar ise bu omurgaya düzenli aralıklarla eklenmiş yan gruplar şeklindedir.

11 2.3. Antimetabolitler İlaçlar etkilerini organizmadaki sistem, organ, doku ve hücresel düzeylerde kimyasal değişiklikler ile yaparlar. İlaçlar bu etkilerini çeşitli yapılardaki enzimleri ya da reseptörleri inhibe veya aktive ederek ya da antimetabolit gibi davranarak gerçekleştirirler. Antimetabolitler normal fizyolojik işlev için gereksinim duyulan maddelere (metabolitlere) yapısal benzerlik gösteren maddelerdir [21]. Etkilerini esas metabolitin kullanılmasını engelleyerek ya da onun yerini alarak gösterirler. Antimetabolitler metabolitler ile yarışarak enzimin aktif noktasına bağlanırlar; böylece metabolitlerin kullanılmasını engelleyerek enzimi fonksiyon dışı bırakırlar. Çoğunlukla kanser tedavisinde [22] ya da antibiyotik tedavisinde [23] kullanılırlar. Antimetabolitler üç ana başlık altında toplanır: (i) Antifolatlar (folik asit türevleri) (ii) Pirimidin analogları (iii) Pürin analogları 2.3.1. Antifolatlar Antifolatlar folik asit fonksiyonunu engelleyen ilaçlardır [24]. Çoğunlukla kemoterapi tedavisinde kullanılırlar. Bir kısmı da antibiyotik ya da antiprotozoal (antiparaziter) ilaç olarak kullanılır. Örneğin bir folik asit analoğu olan metotreksat, folik asit ile yapısal benzerliğinden dolayı, dehidrofolat redüktaz (DHFR) enzimini bloke eder. Böylece pürin ve pirimidin sentezi için gerekli olan tetrahidrofolat sentezi engellenir. Tetrahidrofolat sentezinin engellenmesi ile DNA, RNA ve dolayısıyla protein sentezi de engellenir [25]. Şekil 2.11. de folik asitin yapısı ve bazı DHFR enzimini bloke eden antifolatlara örnekler verilmiştir.

12 Folik asit Metotreksat Raltitrekset Pemerekset Pralatreksat Şekil 2.11. Folik asit ve bazı antifolatlar. 2.3.2. Pirimidin analogları Pirimidin analogları metabolik pirimidin bazlarına yapısal benzerlik gösteren antimetabolitlerdir [26]. Örneğin, florourasil (5-FU) sindirim sistemi kanserlerinde yaygın olarak kullanılan bir pirimidin analoğudur. Timidilat sentetaz enzimini bloke ederek urasilin timidine dönüşümünü ve böylece DNA sentezini engeller. Floksuridin ise kolon kanseri tedavisinde kullanılan bir pirimidin analoğudur. Gemsitabin akciğer, pankreas, mesane ve meme kanserlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Yapısı deoksisitidin nükleositinin yapısına benzemektedir. Tek fark, deoksisitidin nükleositindeki deoksiriboz şekerinin 2 konumundaki hidrojenlerin yerine flor atomlarının bulunmasıdır (Şekil 2.12).

13 Florourasil Floksuridin Gemsitabin Şekil 2.12. Bazı pirimidin analogları. 2.3.3. Pürin analogları Pürin analogları nükleik asitte bulunan pürin bazlarına yapısal benzerlik gösteren antimetabolitlerdir [27]. Enzim üzerinde pürinlere özgü noktalara karşı metabolitlerle yarışarak DNA sentezini engellerler. Pürin nükleosit analogları yüksek immünosupresif (bağışıklık sistemini baskılayan) ve antineoplastik (tümör hücrelerinin gelişimini önleyen) aktivite gösterdikleri için sitotoksik (hücrelerin ölümüne neden olan) ilaçların yeni grubunu oluştururlar. Aşağıda pürin analoglarına örnekler verilmiştir (Şekil 2.13). Bu bileşiklerden 6- merkaptopürin, 6-tiyoguanin, fludarabin monofosfat ve kladribin ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA, Food and Drug Administration) tarafından kanser tedavisinde kullanılmak üzere onay almış ilaçlardır [28]. Klofarabin, nelarabin, immusilin-h ve 8-kloroadenozin ile ilgili klinik çalışmalar halen devam etmektedir [28]. Bileşikler yapısal olarak adenozin ve guanozine benzerlik göstermektedir. Etki mekanizmaları ve metabolik özellikleri birbirinden farklı olmakla birlikte hepsi de apoptosis indüksiyonunda görev alırlar (Apoptosis; embriyonik gelişim safhasında çeşitli doku ve organların oluşumu sırasında o dokuyu veya organı oluşturacak hücrelerin moleküler temelleri olan bir uyarıyla yaşamsal faaliyetlerine son vermeleri olayıdır yani programlı hücre ölümüdür).

14 Merkaptopürin Tiyoguanin Fludarabin monofosfat Kladribin Klofarabin İmmusilin-H Nelarabin 8-Kloroadenozin Şekil 2.13. Bazı pürin analogları. 2.4. Pürinin Tarihçesi Doğada en çok bulunan bileşiklerden biri olan pürin N-heterosiklik yapıdadır. IUPAC, aslında sistematik adı imidazo[4,5-d]pirimidin olan bu bazın pürin olarak adlandırılması ile pürin halkasının önemini de kabul etmektedir [29]. Pürin yapısında bilinen ilk bileşik ürik asittir. Ürik asit 1776 yılında İsveçli eczacı Carl Wilhelm Scheele tarafından mesane taşlarından izole edilerek elde edilmiştir. 1830 lu yıllara gelindiğinde Justus Liebig ve Friedrich Wöhler ürik asitin kimyasal

15 yapısını bulmak için çalışmalar yapmışlardır. Bunun için ürik asitin ayrışma ürünleri üzerine çalışmışlar; ancak, başarılı olamamışlardır [30]. Daha sonra bitkiler üzerine yapılan çalışmalarda farklı bir pürin sınıfı olan metil ksantin keşfedilmiştir. 1821 yılında kahve çekirdeğinde kafein, 1842 de kakao çekirdeğinde teobromin ve 1888 de çay yaprağında teofilin olduğu tespit edilmiştir. Pürin adı 1884 yılında Alman kimyager Emil Fischer tarafından Latince purum uricum sözcüğünden türetilmiştir ve ilk sentezi 1899 yılında ürik asitten başlanarak gerçekleştirilmiştir [29]. Fischer, ürik asiti önce PCl 5 ile tepkimeye sokarak 2,6,8- trikloropürin bileşiğini elde etmiştir. Oluşan 2,6,8-trikloropürin bileşiğini HI ve PH 4 I ile tepkimeye sokarak 2,6-diiyodopürin bileşiğini sentezlemiştir. Daha sonra 2,6- diiyodopürini çinko ile indirgeyerek pürin bazını elde etmiştir (Şekil 2.14). Bu çalışma insan vücudunda pürinin son parçalanma ürününün ürik asit olduğunu göstermiştir. Fischer daha sonraki çalışmalarında teofilin, kafein ve guanin bileşiklerini de sentezlemeyi başarmıştır ve yaptığı çalışmalarla 1902 yılında kimya dalında Nobel ödülü kazanmıştır. Şekil 2.14. Pürin sentezi. 1869-1871 yıllarında nükleik asitlerin keşfi ile önemli bir avantaj sağlanmıştır. Kompleks yapıdaki yüksek moleküler ağırlıklı nükleik asitlerin fosfor, guanin, adenin, şeker ve pirimidinlerden oluştuğu bulunmuştur. 1908 yılında nükleik asitlerin kontrollü hidrolizi ile nükleositler izole edilebilmiştir [31]. 1885 yılında Albert Kossel sığırın dalak ve pankreasından adenini izole etmeyi başarmıştır. Adenini nitröz asit ile muamele ederek hipoksantin sentezleyen Kossel, 1888 yılında adenini asetik anhidrit ile tepkimeye sokarak 6-asetamidopürin bileşiğini elde etmiştir [31].

16 20. yüzyılın başlarında Phoebus Aaron Levene nükleik asitlerin yapısı üzerine çalışmalar yapmış ve guanin, hipoksantin, timin ve sitozin nükleositlerini izole etmeyi başarmıştır. DNA nın yapısında bulunan şekerin deoksiriboz yapısında olduğunu keşfeden Levene, adenozin monofosfat (AMP) yapısının adenin, riboz ve bir fosfat grubundan oluştuğunu da kanıtlamıştır [31]. 1940 larda nükleosit ve nükleotit sentezi üzerine çalışmalar devam etmiştir. 1954 yılında James D. Watson ve Francis Crick DNA nın ikili sarmal yapısını bularak Nobel ödülü almıştır. Daha sonra yapılan çalışmalar adenozinin doku korunmasında güçlü bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Adenozinin kardiyovasküler sistemde (dolaşım sisteminde) düzenleyici rol alması ve antilipolitik etki göstermesi nedeniyle ilaç firmaları adenozin reseptörlerini hedefleyen çalışmalar başlatmış ve 1000 den fazla sentetik adenozin reseptör ligandı sentezlemişlerdir [31]. 1988 yılında fizyoloji ve tıp dalında Nobel ödülü kazanan George H. Hitchings, bütün hücrelerin yapısında nükleik asitlerin olması sebebiyle hızlı bölünen hücreleri durdurmak için nükleik asitlerin yapısında bulunan bazların antagonistlerinden yararlanılabileceği fikrini savunmuştur. Hitchings in bu düşüncesi üzerine birçok doğal nükleositin yapısında ufak değişiklikler yapılarak antikanser etkiye sahip olacağı düşünülen pürin analogları sentezlenmeye başlanmıştır. İlk antikanser etkiye sahip pürin bileşiği, 6-merkaptopürin, yapı olarak hipoksantine oldukça benzemektedir. Daha sonra sentezlenen 6-tiyoguanin ise guaninde bulunan oksijen atomunun kükürt ile yer değiştirmesi sonucu edilmiştir ve günümüzde halen kanser tedavisinde kullanılmaktadır. Yaklaşık 200 yıl önce Scheele ile başlayan bu yolculuk Wöhler, Liebig, von Baeyer, Kossel, Fischer, Levene, von Euler, Todd, Berne, Gerlach gibi bilim insanlarının çalışmaları ile ivme kazanmış ve sadece 1996 yılında pürin türevleri ile ilgili 600 ün üzerinde yayın yapılmıştır. Pürin türevleri ile ilgili çalışmalar hala büyük ilgi görmekte ve devam etmektedir. Bugün pek çok hastalığın tedavisinde pürin türevleri kullanılmaktadır. Modern tıbbın birçok alanında oldukça başarılı çalışmalar

17 yapılması ve kanser tedavisi için önemli fırsatlar yakalanması bu bileşiklerin önemini her geçen gün artırmaktadır. Ancak kanser tedavisinde kullanılan ilaçların toksik etkilerinin fazla olması kullanımı sınırlı hale getirmektedir. Selektif olarak tümör hücrelerini etkileyen ve genel toksisitesi olmaksızın kanserin yayılmasını önleyen yeni ilaçların sentezlenmesi amacıyla çalışmalar hala devam etmektedir. 2.5. Pürin Sentezleme Yöntemleri Pürin sentezi iki yöntemle gerçekleştirilmektedir. Bunlardan Traube yöntemi en sık kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde pirimidin-4,5-diaminin formik asit ile tepkimesinden pürin halkasının imidazol kısmı oluşmaktadır [32]. Son yıllarda pürin sentezinde Traube yönteminin benzerleri de kullanılmaktadır (Şekil 2.15). Şekil 2.15. Pürin sentezinde Traube yöntemi ve bu yöntemin başka uygulamaları. Traube yöntemi pürin sentezinde güncelliğini halen korumaktadır. Bununla birlikte imidazol halkasından başlanarak pürin bazının sentezlendiği ikinci bir yöntem daha

18 kullanılmaktadır. Bu yöntemde başlangıç maddesi C(4) ve C(5) atomlarında fonksiyonel gruplar taşıyan imidazol halkasıdır. Aşağıda 5-amino-1H-imidazol-4- karboksamitin formik asit ile tepkimesinden pürin halkasının pirimidin kısmının oluştuğu tepkimeye örnek verilmiştir. İkinci örnek ise aynı yöntem ile farklı bir pürin sentezini göstermektedir (Şekil 2.16) [33]. Pürin sentezinde kullanılan bu iki yöntem ile birçok farklı pürin türevleri sentezlenebilmektedir. Şekil 2.16. İmidazol halkasından pürin bazının sentezlendiği yönteme örnekler. 2.6. Pürinlerin Biyolojik Aktiviteleri 2.6.1. Antibakteriyel etkili pürin türevleri Enfeksiyon hastalıklarına neden olan mikroorganizmaların çoğunu bakteriler oluşturmaktadır. Her yıl dünya nüfusunun üçte birinden fazlası enfeksiyon hastalıklarına maruz kalmaktadır ve yaklaşık iki milyondan fazla insan bakteriyel enfeksiyonlardan ölmektedir. Bakterilerin ilaçlara karşı direnç kazanması hastalıkların ve ölümlerin temel nedenidir. İlaçlara karşı direnç geliştirmiş mikroorganizmalarla mücadele etmek için yeni tedavi yöntemlerinin ve yeni ilaçların geliştirilmesi gerekmektedir [34]. Hasta açısından toksik olmayan, ancak enfeksiyona neden olan patojeni öldürecek antibakteriyel ilaç tasarımı günümüzde büyük önem kazanmıştır [35]. Bu nedenle araştırmacılar daha geniş spektrumlu yeni antibakteriyel ilaçların tasarımına odaklanmışlardır. Yeni etken madde tasarımında pürin analogları da kullanılmaktadır.

19 5'-Metiltiyoadenozin / S-adenozilhomosistin (MTA/SAH) nükleosidaz, 5'- metiltiyoadenozin ve S-adenozilhomosistini N 9 -C1 ' bağından dönüşümsüz keserek adenin, 5'-metiltiyoriboz ve S-ribozilhomosistine dönüştüren bir enzimdir (Şekil 2.17) [36]. MTA/SAH nükleosidaz enzimi insan hücrelerinde bulunmamaktadır; ancak Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Mycobacterium tuberculosis, Haemophilus influenza, Vibrio cholerae ve Bacillus anthracis gibi çok sayıda patojen hücresinde yer almaktadır. MTA/SAH nükleosidaz enziminin fonksiyon dışı bırakılması seçici olarak patojen bakteriyi yok ederken; konakçı insan hücresine zarar vermemektedir. Bu nedenle, MTA/SAH nükleosidaz enzimini bloke eden geniş spektrumlu antibakteriyel ajanların sentezi ilaç tasarımında hedef haline gelmiştir. Şekil 2.17. MTA/SAH nükleosidaz enziminin in vivo tepkimesi. Formisin A ve 5'-metiltiyotübersidin MTA/SAH nükleosidaz enzimini bloke eden pürin yapısındaki bileşiklere örnektir (Şekil 2.18).

20 Şekil 2.18. MTA/SAH nükleosidaz enzimini inhibe eden pürin yapısındaki bileşikler. Tedder ve arkadaşları MTA/SAH nükleosidaz enzimini bloke eden bir seri pürin türevleri sentezlemişlerdir. Aşağıda bu enzimi en iyi bloke eden pürin türevlerinin yapıları verilmiştir (Şekil 2.19) [37]. Şekil 2.19. MTA/SAH nükleosidaz enzimini inhibe eden 6-sübstitüe pürin türevleri. Sharma ve arkadaşları antimikrobiyal etkili bazı 2-hidroksi-6-metil-7-(arilamino)- 1,7-dihidropürin-8-on bileşiklerini sentezlemişler ve bu bileşiklerin yapı-aktivite çalışmalarını yapmışlardır [38]. Bu bileşiklerden bir tanesinin sentezi aşağıda verilmiştir (Şekil 2.20).

21 Şekil 2.20. 2-Hidroksi-6-metil-7-(2-metoksifenilamino)-1,7-dihidropürin-8-on bileşiğinin sentezi 2.6.2. Antifungal etkili pürin türevleri Mantarlar (fungi) maya veya küf halinde üreyen, çok hücreli veya tek hücreli olabilen canlılardır. Mantarların insan ve hayvanlarda oluşturduğu hastalıklara genel anlamıyla "mikoz" denir. Tropikal ülkelerde mikozlar yaygındır. AIDS, kanser, şeker hastalıkları, organ nakli gibi bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlarda mikoz daha sık görülmektedir [39]. Başlıca mikotik patojenler Aspergillus türleri, Cryptococcus neoformans, Fusarium türleri, Histoplasma capsulatum, Penicillium türleri, Coccidioides immitis, Blastomyces capsulatum ve özellikle Candida türleridir. Mikoz antifungal ilaçlarla tedavi edilebilir. Kumar ve arkadaşları 1994 yılında adenin, guanin, sitozin ve timin bazları içeren bazı 3'-deoksiribonükleositler sentezlemiştir. Sentezlenen bileşiklerin antifungal aktiviteye sahip olduğu gözlenmiştir [40]. Aşağıda bu bileşiklerden birinin yapısı verilmiştir (Şekil 2.21).

22 Şekil 2.21. Antifungal etkiye sahip guanin türevi bir pürin analoğu. Mantarların metabolik işlevlerinin düzenlenmesi kinaz enzimi vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Bu nedenle, mikoz tedavisinde kinaz inhibitörleri sıkça kullanılmaktadır [41]. Aşağıda antifungal etkiye sahip bazı pürin türevlerinin yapıları verilmiştir (Şekil 2.22). Bunlardan olomusin ve roskovitin mikoz tedavisinde kullanılan siklin bağımlı kinaz (CDK) inhibitörlerindendir. N,N-Dimetil-9H-pürin-6-amin Olomusin Roskovitin İzopentil adenin 6-Anilinopürin türevi Şekil 2.22. Antifungal pürin türevleri.

23 2.6.3. Antiviral etkili pürin türevleri Virüsler enerjilerini kendileri üretemeyen, makromolekül sentezleyemeyen en küçük basit yapılı organizmalardır. Organizmalarında tek tip nükleik asit (DNA ya da RNA) vardır. Yapıları sadece kalıtsal madde ve protein kılıfından ibaret olan virüsler, hücre zarı ve sitoplazma taşımadığı için beslenme, solunum, boşaltım, büyüme, sentez, sindirim gibi aktiviteleri gerçekleştirmek için konak hücreye ihtiyaç duyarlar. Antiviral ilaçlar viral enfeksiyonları kontrol altına almak ya da yok etmek amacıyla tasarlanmıştır. S-adenozil homosistein (SAH) hidrolaz inhibitörleri virüsün biyosentezini engelleyen ilaçlardır; S-adenozil homosistinden başlayıp metil transferazlarla katalize edilen metilleme reaksiyonlarını inhibe ederler. Metilleme reaksiyonları virüs yaşamı için gereklidir. DHPA [(2S)-3-(6-amino-9H-pürin-9- il)propan-1,2-diol] ve AHPA [3-(6-amino-9H-pürin-9-il)-2-hidroksipropanoik asit] bu amaç için geliştirilmiş adenozin analoglarıdır (Şekil 2.23) [42, 43]. Şekil 2.23. DHPA ve AHPA. Asiklovir ya da diğer adıyla 9-[(2-hidroksietoksi)metil]guanin güçlü ve seçici antiherpes etkili, düşük toksisitesi olan guanozin türevi bir antiviral ilaçtır. Uçuk virüsünün DNA eşleşmesini durdurmaktadır. İlk olarak 1977 yılında Welcome grubu tarafından geliştirilmiştir (Şekil 2.24) [44]. Bileşiğin seçiciliği, ilk basamakta viral timidin kinazlar (HSV-1 TK) tarafından monofosfat türevine dönüştürülmesine dayanmaktadır. Daha sonra sırasıyla di- ve trifosfat türevlerine dönüştürülen

24 asiklovir, viral DNA polimerazlarla etkileşerek DNA zincir sonlandırıcısı olarak rol oynar [42]. Şekil 2.24. Asiklovir sentezi. Asiklovir HSV-1, Herpes labialis, Herpes genitalis, Varicella zoster ve Eppstein-Barr virüslerine karşı etki göstermektedir. Gansiklovir ise Eppstein-Barr ve CMV virüslerine karşı asiklovirden daha etkili bir guanin türevidir (Şekil 2.25) [42]. Şekil 2.25. Gansiklovir: 9-[(1,3-Dihidroksi-2-propoksi)metil]guanin. Valasiklovir Herpes zoster, Herpes genitalis ve Herpes simplex virüslerinin neden olduğu viral enfeksiyonlarda kullanılan diğer bir guanin türevidir (Şekil 2.26) [42].

25 Şekil 2.26. Valasiklovir. 9-β-(D)-Arabinofuranozil-6-amino-9H-pürin (Şekil 2.27), diğer adıyla vidarabin Streptomyces antibioticus suşundan elde edilen adenozin türevi bir bileşik olup önceleri antineoplastik ajan olarak kullanılmıştır. Artık HSV-1, ve HSV-2 nin neden olduğu menenjit diye bilinen hastalığın tedavisinde de kullanılmaktadır. Ayrıca Herpes labialis, Herpes genitalis, Vaccinia adenovirus, ve smallpox virüslerine karşı da etki göstermektedir [42]. Şekil 2.27. Vidarabin. Nükleosit ters transkriptaz inhibitörleri (NRTI) olarak da bilinen 2',3'- dideoksinükleosit türevlerinden abakavir (ABC) AIDS tedavisinde kullanılan antiviral bir ilaçtır (Şekil 2.28) [42, 43, 45].

26 Şekil 2.28. AIDS tedavisinde kullanılan abakavir. 2.6.4. Antimikobakteriyel etkili pürin türevleri Mikobakteriler Gram-pozitif basillerdir. Yavaş ürerler ancak birçok kemoterapötik ilaca karşı direnç kazanmışlardır. Birçok türü vardır; fakat en önemlileri tüberküloz ve lepra (cüzzam) hastalıklarından sorumlu olanlardır. Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis cinsi bakterinin neden olduğu solunum yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Tüberküloz basilleri oldukça dirençlidirler. Mikobakterilerin tedavide kullanılan ilaçlara karşı direnç geliştirmiş olmalarından dolayı mevcut kullanılan ilaçlardan farklı bir mekanizma ile etki gösteren yeni antitüberküloz ilaçların tasarımı ve geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Gundersen ve arkadaşları 2002 yılında 9 konumundaki azot atomunda farklı sübstitüenler taşıyan bazı 6-arilpürinler sentezleyerek; bu bileşiklerin Mycobacterium tuberculosis üzerindeki etkilerini incelemişlerdir. Yapılan bu çalışma 6-arilpürin türevlerinin antimikobakteriyel etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Özellikle, 9- benzil-2-kloro-6-(2-furil)pürin bileşiğinin mevcut ilaçlara göre daha düşük toksisiteye sahip olduğu gözlenmiştir (Şekil 2.29) [46].

27 Şekil 2.29. 9-Benzil-2-kloro-6-(2-furil)pürin. Rai ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalarda ise 2',3'-dideoksipürin türevlerinin de Mycobacterium tuberculosis e karşı etkili olduğu görülmüştür. 2-Amino-6- merkaptoetil-9-(2',3'-dideoksi-β-d-gliseropentafuranozit)pürin bileşiğinin hem M. tuberculosis, hem M. avium, hem de M. bovis e karşı etkili olduğu saptanmıştır. Bu etkinin en çok pürin halkasındaki tiyoalkil grubundan kaynaklandığı düşünülmektedir (Şekil 2.30) [47]. Şekil 2.30. Bir 2',3'-dideoksipürin türevi. 2.6.5. Antiprotozoal ve antimalaryal etkili pürin türevleri Protozoalar bir hücreli canlılardır. Protozoalarda hücrenin kendisi bir organizmadır. Tek hücreli olmalarına rağmen, çok hücrelilerde görülen yaşamsal işlevlerin birçoğunu yapabilirler. Bugüne kadar 60 000 kadar türü tanımlanmıştır ve bunların yaklaşık dörtte biri parazit olarak bilinir. Malarya (sıtma) Plazmodyum türü protozoaların neden olduğu, sık görülen, dişi anofel cinsi sivrisineklerde bulunan parazitlerin insanları ısırmasıyla meydana gelen

28 bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde ciddi problemlere yol açar ve hatta ölümcül olabilir. Protozoalar pürin sentezleyememektedir [48]. DNA replikasyonu, DNA ve RNA metabolizması ve koenzimlerin sentezinde gerekli olan pürini konak hücreden sağlarlar. Dolayısıyla, antiprotozoal tedavide pürin bazını konak hücreden parazite aktarmada rol oynayan enzimler hedef alınır. Aşağıda antimalaryal özelliğe sahip olan pürin analoglarının yapıları verilmiştir (Şekil 2.31). 5'-Metiltiyo-imusilin-H (MT-ImmH) protozoanın plasmodyum falsiparum pürin nükleosit fosforilaz enzimini seçici olarak bloke etmektedir.[49]. Şekil 2.31. Antimalaryal etkili pürin türevleri. Braga ve arkadaşları Leishmania amazonensis türü protozoaya karşı etkili, 6 konumunda farklı sübstitüentler olan, bazı pürin analogları sentezlemişlerdir. Aşağıda bu bileşiklerden bir tanesinin sentez yöntemi verilmiştir (Şekil 2.32) [50].

29 Şekil 2.32. Braga ve arkadaşlarının sentezlediği antiprotozoal bir pürin türevi. 2.6.6. Antikanser etkili pürin türevleri Dünya genelindeki en önemli sağlık problemlerinden biri olan kanser, hücrelerde DNA nın hasarı sonucu hücrelerin kontrolsüz veya anormal bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır. Kanserin esas nedeni, hücre bölünmesi esnasında DNA replikasyonunun (eşleşmesinin) hatalı olması sonucu hücrenin farklılaşmasıdır. DNA replikasyon anormalliğine sebep olduğu sanılan birçok faktör mevcuttur ve bunlara predispozan (hazırlayıcı) faktörler denir. Kanser oluşumunda viral faktörlerin etkisinin olduğu da bilinmektedir. Kanser oluşum mekanizmaları üzerine yapılan çalışmalar yeni tedavi yöntemlerinin gelişmesini sağlamıştır. Bunlardan biri olan hedefe yönelik tedavi birçok kanser türünde etkili bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır [51]. Hedefe yönelik tedavi kanser hücrelerinde normal hücrelere göre daha yoğun bulunan bazı reseptör ve yapıları hedef alan (akıllı) ilaç uygulamalarını kapsamaktadır. Bu tedavi yöntemi ile hastanın normal hücrelerine zarar vermeden yalnızca kanserli hücrelerin yok edilmesi amaçlanmaktadır. Özellikle ileri evre kanserlerde, kanserli hücrenin çoğalmasını ve hayatta kalmasını sağlayan sinyal yolları kesilerek tümörün

30 geriletilmesi deneysel olarak başarılmıştır. Hedefe yönelik (akıllı) ilaçların çoğu klinik araştırma safhasına ulaşmıştır. Bu tedavi yönteminde hedef olarak seçilen bazı yapılar aşağıda verilmiştir: i) Isı şok proteinleri, ii) Tirozin kinaz sinyal iletimi, iii) Siklin bağımlı kinazlar, iv) Apoptozis sürecinde görev alan düzenleyici moleküller, v) Tümör hücre yüzey antijenleri. Kanser tedavisinde hedef olarak seçilen yapılardan birisi olan ısı şok proteinleri normal koşullar altında hücre içinde bulunur. Ancak hücrelere oksijen gelmediğinde, reaktif oksijenler (serbest radikaller) salındığında, mor ötesi radyasyona maruz kalındığında, zehirli bileşikler parçalandığında, kan şekeri (glikoz) seviyesinde ani değişiklikler olduğunda, viral ajanlar ve ağır metallerle karşılaşıldığında ısı şok proteinlerinin sayıları artar ve ortaya çıkan bu tehditlere karşı bu proteinler hücrenin korunmasında görev alırlar. Bundan dolayı ısı şok proteinlerine stres proteinleri de denmektedir. Molekül ağırlıkları 15kDA ile 110 kda arasında değişmektedir. Örneğin, Hsp90 (Heat shock protein 90-ısı şok proteini 90) molekül ağırlığı 90 kda olan bir ısı şok proteinidir [52]. Hsp90 proteinleri hücrede proteinlerin katlanarak üç boyutlu hale gelmesinde rol alan proteinlerdir [53, 54]. Hsp90 proteinleri yeni oluşan polipeptit zincirini tanıyarak onlara bağlanırlar ve böylece proteinlerin yanlış katlanmalarını engellerler. Stres durumunda hücredeki proteinlerin çoğu hasar görür. Hem yapı hem de fonksiyon bakımından değişikliğe uğrarlar. Strese maruz kalan hücrelerde proteinleri bir arada tutmaya yarayan bağlar gevşer ve protein örgülerde açılmalar meydana gelir. Denatüre olmuş bu proteinler hücrede karşılaştığı diğer proteinlerle yapışarak kümeler meydana getirir. Isı şok proteinleri denatüre olmuş proteinleri tutarak

31 toplanmalarını engeller [52]. Ayrıca stres durumunda hücreye zarar verecek gen okumalarını (transkripsiyon) da engelleyerek hücrenin korunmasına yardımcı olurlar. Son yıllarda yapılan araştırmalarda, Hsp90 proteinlerinin sayısının kanser hücrelerinde normal hücrelerdekinden daha fazla olduğu tespit edilmiştir ve bu araştırmalarda Hsp90 ın tümör hücrelerinde tüm hücrelerin birbiri ardına ölmesini engellediği; ancak saf dışı bırakıldığında hücrelerin kendiliğinden intihar ettiği gözlenmiştir. Bu nedenle Hsp90 protein inhibitörlerinin kanser tedavisinde kullanılabileceği görüşü ortaya çıkmıştır. Pürin yapısında ilk sentezlenen Hsp90 inhibitörü PU3 tür (Şekil 2.33). PU3 ün göğüs kanseri hücrelerindeki α-adp/atp bağlanma bölgesine bağlanarak tümör hücresinin büyümesini durdurduğu gözlenmiştir ancak Hsp90 a düşük affinitede bağlandığından klinikte kullanılmamıştır. Şekil 2.33. PU3. PU3 ten hareketle yeni bileşikler sentezlenmeye devam edilmiştir. Yapılan araştırmalarda pürin bazının 9 konumundaki azot atomuna alkil grubu bağlandığında antikanser aktivitenin arttığı gözlenmiştir. 2 Konumundaki karbon atomuna flor bağlandığında ise etkinin PU3 ün etkisine göre iki kat arttığı, alkoksi veya iyot atomunun bağlandığında etkinin azaldığı görülmüştür [53]. Bu araştırmalardan yola çıkarak en iyi sübstitüsyonlar değerlendirilmiş ve en iyi kombinasyonlar göz önüne alınarak yeni bir Hsp90 inhibitörü sentezlenmiştir. Bu bileşikte 9 konumundaki azot atomunda pent-4-inil grubu bulunmaktadır. Pürin ile trimetoksifenil halkaları arasına

32 CH 2 yerine kükürt atomu getirildiğinde antikanser etkinin daha da arttığı gözlenmiştir. Bu bileşik Hsp90 inhibitörleri içinde en seçici ve en potansiyel antitümör özelliği gösteren bileşiktir. Hücre çeşidine bağlı olarak tümör hücrelerini normal hücreye kıyasla 730 ila 3200 kat inhibe edebilmektedir (Şekil 2.34). Ancak bu bileşiğin suda çözünürlüğü olmadığından oral kullanılamayacağı belirlenmiştir. Suda çözünürlüğü artırmak için 9 konumundaki alkil zincirine primer veya sekonder amin grubu getirilerek oral biyoyararlanım artırılmaya çalışılmıştır [53]. Şekil 2.34. Bir Hsp90 inhibitörü. İnsan Genom Projesi nin verilerine göre, insan genomundaki yaklaşık 32 000 genin %20 si sinyal iletiminde görev alan proteinleri kodlamaktadır. Protein kinazlar, sinyal iletimi sırasında protein fosforilasyonunu, dolayısıyla aktivasyonunu, sağlayan enzimlerdir [55]. Fosforilasyona uğrayan aminoasit türü tirozin olduğundan bu enzimlere tirozin kinaz enzimleri adı verilmiştir. Tirozin kinaz enzimleri proteinlerdeki tirozin kısımlarına ATP den fosfat grubu transfer ederler. Kinazlar yolu ile proteinlerin fosforilasyonu sinyal iletim mekanizmasında önemli bir rol oynar. Sinyal iletimi hücrelerin çoğalması, farklılaşması ve taşınması gibi işlevleri kontrol ettiğinden, burada meydana gelen değişimler kanser gelişiminde ve metastazlarda önemli rol oynar. Tirozin kinazlar bulundukları yere göre membran yerleşimli kinazlar ve sitoplazmik (non-reseptör) kinazlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Membran yerleşimli kinazlara reseptör tirozin kinazlar (RTK) denir. Günümüzde bilinen 58 RTK vardır ve bunlar 20 alt gruba ayrılmıştır. Bunların büyüme, farklılaşma, metabolizma, ölüm

33 gibi hücresel aktivitelerde önemli rolleri vardır. Ayrıca hücre dışı sinyalleri hücre içine iletmede de arabulucu rolleri vardır [56]. Sitoplazmik kinazlar ise sitoplazmada ve çekirdekte yer alır. RTK tarafından hücre dışından sitoplazmaya iletilen sinyallerin hücre içine dağılmasını sağlarlar [56]. Tirozin protein kinazların kanser oluşumu ve gelişiminde rolleri olduğu anlaşıldıktan sonra kanser tedavisinde hedef olarak seçilebileceği düşünülmüş; RTK ve sitoplazmik kinazların kanser üzerine etkileri incelenmiştir. Özellikle RTK ların birçoğunun gen mutasyonu nedeniyle değişime uğrayarak kanser gelişiminde etkin rol oynadığı belirlenmiştir. Birçok kanser türünde protein kinazların inhibe olmasını engelleyen mutasyonlara rastlanmıştır. Dolayısıyla bu enzimleri inhibe eden ajanlar kanser tedavisinde önemli yer tutmaktadır [55]. Aşağıda pürin yapısında olan tirozin kinaz inhibitörlerine örnekler verilmiştir (Şekil 2.35). Şekil 2.35. Pürin yapısındaki bazı tirozin kinaz inhibitörleri.

34 2.7. Tetrazol: Yapısı, Kullanım Alanı ve Genel Sentez Yöntemleri Tetrazol, bir karbon ve dört azot atomundan oluşmuş beş üyeli aromatik bir halkadır. Genel yapısı Şekil 2.36 da gösterildiği gibidir. Tetrazol halkasının 1 ve 2 ile gösterilen iki formu vardır. Bu tautomerik yapılardan 1H formu (1) çözelti içerisinde, 2H formu (2) ise gaz fazında daha baskındır. 1 2 Şekil 2.36. Tetrazol bileşiğinin genel yapıları Tetrazol oldukça kararlı bir bileşik olup molekül düzlemsel bir yapıya sahiptir. Suda ve alkolde kolayca çözünen tetrazolün eterde ve benzende çözünürlüğü azdır. Tetrazol, içerdiği üç tersiyer azot atomlarının indüktif olarak elektron çekmelerinden dolayı, zayıf asidik özellik gösterir (pk a =4,76) [57, 58]. 5-Sübstitüe-1H-tetrazoller karboksilik asitlerin biyoizosteridir; yani benzer biyolojik ve fizikokimyasal özelliğe sahip fonksiyonel gruplardır. Tetrazollerin yapısındaki azot atomuna bağlı hidrojenin ayrılmasından sonra oluşan anyon rezonansla kararlı hale gelir. Bu nedenle asitliği karboksilik asitlere yakın değerdedir [58]. 5-Sübstitüe-1H-tetrazol ph 7,4 te karboksilik asit gibi iyonize olur. Ancak anyonik tetrazoller karboksilatlardan daha fazla lipofilik karaktere sahiptir. Bu nedenle ilaç molekülünün hücre membranından kolay geçişi için tetrazoller karboksilik asitlere göre daha çok avantaj sağlamaktadır [59]. Öte yandan, tetrazol halkasındaki negatif yükün dağılımı sübstrat-reseptör etkileşimi açısından da kolaylıklar sağlar [60]. Tetrazollerin, karboksilik asitlere kıyasla, metabolik bozunmalara karşı daha fazla direnç gösterdiği de bilinmektedir. Bu özellik tetrazol halkası içeren ilaç molekülüne

35 daha fazla biyoyararlanım olanağı sunmaktadır, yani ilaç molekülünün daha uzun süre vücutta kalarak daha fazla etki süresine sahip olmasını sağlamaktadır. Tüm bu özelliklerinden dolayı ilaç tasarımcıları yapısında karboksilik asit bulunan birçok ilacın tetrazol içeren biyoizosterini sentezlemişlerdir. Losartan, irbesartan ve valsartan (Şekil 2.37) bu şekilde sentezlenmiş ve FDA tarafından onay almış antihipertansif ilaçlardır [19, 61]. Şekil 2.37. Losartan, irbesartan ve valsartanın yapıları. Tetrazol ile ilgili ilk yayın bir asır öncesine dayanmaktadır. Fakat farmakolojik ve biyolojik özelliklerinin bilinir hale gelmeye başlandığı 1960 lı yıllara kadar tetrazol kimyası ile ilgili çok fazla bir şey bilinmiyordu. Tetrazolik asidin (R'=H) karboksilik asidin azot analoğu olduğunun anlaşılmaya başlanmasından sonra tetrazol büyük ilgi uyandırmıştır. Özellikle anjiotensin II reseptör blokerleri tasarımında oldukça popüler hale gelmiştir. Karboksilik asit grubunun biyolojik eşleniği olması ve karboksilik asitten daha kararlı olması nedeniyle, tetrazol farmakolojik olarak aktif birçok bileşiğin yapısında yer almıştır. Tetrazol birçok ilginç özellikleriyle heterosiklik bileşiklerin benzersiz bir sınıfıdır. Sentezi, uygulama alanı ve özellikleri üzerine yayın ve patent sayısı her geçen yıl artan bu bileğin pek çok kullanım alanı bulunmaktadır [62-65]. Azot bakımından zengin bu bileşik, otomobillerdeki hava yastıklarında gaz üretim kaynağı olarak [66]; patlayıcı ve havai fişeklerde ateşleme bileşeni olarak [67-69]; roketlerde ise itici güç olarak [70] kullanılmaktadır. Tarım ilaçlarındaki bitki gelişim düzenleyicilerinin, herbisitlerin ve fungisitlerin yapısında da tetrazol halkası vardır [71-73].

36 Tiyotetrazoller fotoğrafçılıkta ışığa duyarlı (fotosensitif) malzeme olarak kullanılmaktadır [74]. Tetrazol halkası içeren bileşikler metallerle kararlı kompleksler oluşturduğundan koordinasyon kimyasında ve supramoleküler kimyada da uygulama alanına sahiptir [62, 75]. Tetrazol türevleri antiviral, antibakteriyel, antifungal, antialerjik, antiülser, antikonvülsan, antienflamatuar, antitüberküloz gibi farmakolojik etkinliğe sahip olması nedeniyle ilaç sentezinde sıkça kullanılmaktadır [76-77]. Son yıllarda kanser ve AIDS tedavisinde de kullanıldığı görülmektedir [78-79]. Tetrazoler, organik azürlerin, R-CN (nitril) yapısındaki bileşiklere [3+2] siklokatılmaları ile oluşur (Şekil 2.38) [80]. Şekil 2.38. Tetrazollerin genel sentez yöntemi. Aminoguanidinin nitröz asit ile tepkimesi de tetrazol bileşiğini vermektedir (Şekil 2.39) [57, 58]. Şekil 2.39. Aminoguanidinlerden tetrazol sentezi. Hidrazoik asit ile izosiyanatların asit katalizli siklokatılmaları 1-sübstitüe tetrazollerin genel sentez yöntemidir. İzosiyanatların trimetilsilil azür ile [3+2] siklokatılma reaksiyonu sonucu 1-sübstitüe tetrazol oluşmaktadır (Şekil 2.40) [81].

37 Şekil 2.40. 1-Sübstitüe tetrazol sentez yöntemi. DMF içerisinde sodyum azür ve amonyum klorürden hidrazoik asit oluşturarak da 5- sübstitüe-1h-tetrazol sentezlenebilmektedir (Şekil 2.41) [82]. Şekil 2.41. 5-Sübstitüe-1H-tetrazol sentez yöntemi. 2001 yılında Sharples ve Demko tetrazollerin sentezi için çevreci bir yöntem bulmuştur (Şekil 2.42) [83]. Bu yöntemle aromatik, alkil ve vinil nitriller su ortamında 1H-tetrazollere dönüştürülmüştür. Çinko bu yöntemde katalizör olarak kullanılmıştır. Şekil 2.42. Sharples ve Demko nun 5-Sübstitüe-1H-tetrazol sentez yöntemi.

38 3. ARAÇ-GEREÇ VE YÖNTEM 3.1. Araç ve Gereçler 3.1.1. Kullanılan kimyasal maddeler Bu çalışmada çıkış bileşiği olarak kullanılan 6-kloropürin Acros Organics firmasından temin edilmiştir. Diğer tüm kimyasallar Merck, Sigma-Aldrich ve Fluca firmalarından temin edilmiştir. Silika jel ( Merck 60 F 254 0.63-0.200 mm; 70-230 mesh ASTM) Merck firması tarafından temin edilmiştir. Kullanılan kimyasal maddeler sentezler için yeterli saflıkta olduklarından daha ileri bir saflaştırma işlemi uygulanmamıştır. 3.1.2. Kullanılan cihazlar a) 1 H-NMR ve 13 C-APT spektrumları Bruker 400 MHz NMR Spektrometresi ile Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi nde ve Bruker 300 MHz NMR Spektrometresi ile Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Analiz Laboratuarı nda alınmıştır. b) FT-IR spektrumları Thermo Nicolat 6700 ATR cihazı ve Mattson-1000 FT- IR (First v1.60, 1992 Mattson Instruments, Inc.) cihazı ile Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi nde alınmıştır. c) HR-MS analizleri Waters ACQUITY Ultra Performans Liquid Kromotografi sistemi ile kombine Micromass LCT Premier TM XE TOF-MS ve Elektrosprey İyonizasyon (ESI) yöntemi ile Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Merkez Laboratuarı nda yapılmıştır. d) Element analizleri LECO-CHNS 932 cihazı ile TÜBİTAK-Ankara Merkez Laboratuarı nda yapılmıştır. e) Sentezlenen bileşiklerin erime noktaları Elektrotermal 9100 erime noktası cihazı ile ölçülmüştür.

39 3.2. Yöntem Çalışmanın ilk kısmında 6 konumunda SCN grubu ve 9 konumunda farklı alkil grupları bulunan yeni 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşikleri sentezlenmiştir. Önce, 6-kloropürin potasyum tiyosiyanür ile tepkimeye sokularak 6-tiyosiyanato-9Hpürin bileşiği elde edilmiştir. Sentezlenen bu bileşik oda sıcaklığında potasyum karbonat ve alkil halojenürler ile DMF içerisinde etkileştirilerek 9-alkil-6- tiyosiyanato-9h-pürin bileşiklerine dönüştürülmüştür. Bu çalışmada kullanılan alkil halojenürler metil iyodür, etil iyodür, 1-bromopropan, 2-bromopropan, 1- bromoheksan, (bromometil)siklobütan, (bromometil)sikloheksan, benzil bromür ve etil bromoasetat bileşikleridir. Çalışmanın ikinci kısmında 6 konumunda aminotetrazol halkası ve 9 konumunda farklı alkil grupları bulunan bazı yeni aminotetrazol pürin türevleri sentezlenmiştir. Bu bileşiklerin sentezi için önce, 6-kloropürin DMF içerisinde potasyum karbonat ve yukarıda adı geçen alkil halojenürler ile oda sıcaklığında tepkimeye sokularak 6- kloro-9-alkil-9h-pürin bileşikleri sentezlenmiştir. Daha sonra, 6-kloro-9-alkil-9Hpürin bileşiklerindeki klor atomunun 5-aminotetrazol ile etanol içerisinde verdiği yer değiştirme tepkimesinden [9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin] bileşikleri elde edilmiştir. Çalışmanın üçüncü kısmında ise 6 konumunda tiyotetrazol halkası ve 9 konumunda farklı alkil grupları bulunan bazı yeni tiyotetrazol pürin türevleri sentezlenmiştir. 6- kloro-9-alkil-9h-pürin bileşiklerindeki klor atomunun 1-metil-5-merkaptotetrazol ile diklorometan içerisinde verdiği yer değiştirmesinden [9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol- 5-iltiyo)-9H-pürin] bileşikleri elde edilmiştir. Elde edilen ürünler saflaştırılarak yapıları spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmıştır. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin, [9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin] ve [9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin] bileşiklerinin genel tepkime denklemleri aşağıdaki gibidir.

40 1 2-10 R= (1: -H; 2: -CH 3 ; 3: -C 2 H 5 ; 4: -C 3 H 7 ; 5: -CH(CH 3 ) 2 ; 6: -C 6 H 13 ; 7: -CH 2 C 6 H 5 ; 8: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 9: -CH 2 -siklobütil; 10: -CH 2 -sikloheksil). Şekil 3.1. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiklerinin tepkime denklemi. 11-19 R= (11: -H; 12: -CH 3 ; 13: -C 2 H 5 ; 14: -C 3 H 7 ; 15: -CH(CH 3 ) 2 ; 16: -C 6 H 13 ; 17: -CH 2 C 6 H 5 ; 18: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 19: -CH 2 -siklobütil). Şekil 3.2. [9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin] bileşiklerinin tepkime denklemi.

41 20-29 R= (20: -H; 21: -CH 3 ; 22: -C 2 H 5 ; 23: -C 3 H 7 ; 24: -CH(CH 3 ) 2 ; 25: -C 6 H 13 ; 26: -CH 2 C 6 H 5 ; 27: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 28: -CH 2 -siklobütil; 29: -CH 2 -sikloheksil). Şekil 3.3. [9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiklerinin tepkime denklemi.

42 4. DENEYSEL KISIM 4.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) Bileşiğinin Sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g) ve KSCN (0,013 mol; 1,26 g) metanolde (30 ml) çözüldü. Geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkimenin ilerleyişi İTK ile kontrol edildi. Tepkime tamamlandıktan sonra çözelti oda sıcaklığında soğutuldu. Çöken ham ürün süzüldü ve su ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim % 89, e.n>235 C (bozundu) [84]. 1 4.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2-10) Bileşiklerinin Genel Sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g) DMF (30 ml) içerisinde çözüldü. Üzerine K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve alkil halojenür (0,0028 mol) ilave edilerek manyetik karıştırıcı üzerinde oda sıcaklığında karıştırıldı. Tepkimenin ilerleyişi İTK ile kontrol edildi. Tepkime tamamlandıktan sonra çözeltiye 20 ml su eklenerek karıştırıldı. Çöken ham ürün süzüldü, silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (1:1) kullanılarak ayrıldı ve uygun bir çözücü ile kristallendirilerek saflaştırıldı.

43 1 2-10 R= (1: -H; 2: -CH 3 ; 3: -C 2 H 5 ; 4: -C 3 H 7 ; 5: -CH(CH 3 ) 2 ; 6: -C 6 H 13 ; 7: -CH 2 C 6 H 5 ; 8: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 9: -CH 2 -siklobütil; 10: -CH 2 -sikloheksil). 4.2.1. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve metil iyodür (0,0028 mol; 0,40 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %30, e.n: 179-180 C. 4.2.2. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve etil iyodür (0,0028 mol; 0,44 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %51, e.n: 156-157 C. 4.2.3. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve 1- bromopropan (0,0028 mol; 0,34 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün metanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %51, e.n: 134-136 C.

44 4.2.4. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve 2- bromopropan (0,0028 mol; 0,34 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün metanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %68, e.n: 118-119 C. 4.2.5. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve 1- bromoheksan (0,0028 mol; 0,50 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat- heksan ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %79, e.n: 80-82 C. 4.2.6. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve benzil bromür (0,0028 mol; 0,48 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %43, e.n: 131-133 C. 4.2.7. Etil 2-(6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il) asetat (8) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve etil bromoasetat (0,0028 mol; 0,46 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %66, e.n: 115-116 C. 4.2.8. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve (bromometil)siklobütan (0,0028 mol; 0,41 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen

45 yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %76, e.n: 128-130 C. 4.2.9. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin sentezi 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (0,0028 mol; 0,50 g), K 2 CO 3 (0,0028 mol; 0,39 g) ve (bromometil)sikloheksan (0,0028 mol; 0,49 g) alınarak Bölüm 4.2 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etanol ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %20, e.n: 152-153 C. 4.3. 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin Bileşiklerinin Genel Sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g) DMF (30 ml) içerisinde çözüldü. Üzerine K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve alkil halojenür (0,013 mol) ilave edilerek manyetik karıştırıcı üzerinde oda sıcaklığında karıştırıldı. Tepkimenin ilerleyişi İTK ile kontrol edildi. Tepkime tamamlandıktan sonra çözücü döner buharlaştırıcıda uzaklaştırıldı. Kalan katı su-kloroform ile ekstrakte (4 x 25 ml) edildi. Organik faz MgSO 4 ile kurutulup süzüldü. Kloroform döner buharlaştırıcıda uzaklaştırıldı. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (1:1) kullanılarak ayrıldı ve uygun bir çözücü ile kristallendirilerek saflaştırıldı. R= (-H; -CH 3 ; -C 2 H 5 ; -C 3 H 7 ; -CH(CH 3 ) 2 ; -C 6 H 13 ; -CH 2 C 6 H 5 ; -CH 2 COOC 2 H 5 ; -CH 2 -siklobütil; -CH 2 -sikloheksil). 4.3.1. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve metil iyodür (0,013 mol; 1,84 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün

46 dietil eter ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %45, e.n: 137-138 C (lit. e. n: 138-142 C) [85]. 4.3.2. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve etil iyodür (0,013 mol; 2,02 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat-heksan ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %48, e.n: 78-80 C (lit. e. n: 77-79 C) [86]. 4.3.3. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve 1-bromopropan (0,013 mol; 1,60 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Verim %63 (viskoz sıvı) [87]. 4.3.4. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve 2-bromopropan (0,013 mol; 1,60 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %32, e.n: 108-109 C (lit. e. n: 107-109 C) [88]. 4.3.5. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve 1-bromoheksan (0,013 mol; 2,13 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %50, e.n: 60-62 C (lit. e. n: 55 C) [89].

47 4.3.6. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve benzil bromür (0,013 mol; 2,21 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün heksan ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %51, e.n: 80-82 C (lit. e. n: 80-81 C) [90]. 4.3.7. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve etil bromoasetat (0,013 mol; 2,16 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün heptan ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %49, e.n: 89-90 C. (lit. e. n: 93-95 C) [90]. 4.3.8. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve (bromometil)siklobütan (0,013 mol; 1,92 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %46, e.n: 52-55 C. 4.3.9. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (0,013 mol; 2,0 g), K 2 CO 3 (0,013 mol; 1,79 g) ve (bromometil)sikloheksan (0,013 mol; 2,29 g) alınarak Bölüm 4.3 de belirtilen yönteme göre sentezlendi. Oluşan ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %49, e.n: 70-72 C. (lit. e. n: 75-76 C) [91].

48 4.4. 9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-20) Bileşiklerinin Genel Sentezi 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin türevi (2,0 mmol) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) etanol (25 ml) içerisinde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkimenin ilerleyişi İTK ile kontrol edildi. Tepkime tamamlandıktan sonra çözücü döner buharlaştırıcıda uzaklaştırıldı. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle saflaştırıldı. 11-19 R= (11: -H; 12: -CH 3 ; 13: -C 2 H 5 ; 14: -C 3 H 7 ; 15: -CH(CH 3 ) 2 ; 16: -C 6 H 13 ; 17: -CH 2 C 6 H 5 ; 18: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 19: -CH 2 -siklobütil). 4.4.1. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (2,0 mmol; 0,31 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-metanol (2:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %51, e.n>219 C (bozundu). 4.4.2. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-metil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,34 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %35, e.n>305 C (bozundu).

49 4.4.3. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-etil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,36 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %34, e.n: 277-278 C. 4.4.4. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-propil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,39 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (4:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %81, e.n: 262-263 C. 4.4.5. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,39 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat kullanılarak saflaştırıldı. Verim %32, e.n>276 C (bozundu). 4.4.6. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin sentezi 6Kloro-9-heksil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,48 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle metanol kullanılarak saflaştırıldı. Verim %30, e.n: 222-223 C. 4.4.7. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,49 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel

50 dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle kloroform-metanol (1:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %55, e.n: 271-273 C. 4.4.8. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9il]asetat (18) bileşiğinin sentezi Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat (2,0 mmol; 0,48 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat kullanılarak saflaştırıldı. Verim %30, e.n: 241-242 C. 4.4.9. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin (2,0 mmol; 0,45 g) ve 5-aminotetrazol (2,0 mmol; 0,17 g) alınarak Bölüm 4.4 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak saflaştırıldı. Verim %30, e.n>255 C (bozundu). 4.5. 9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin Bileşiklerinin (20-29) Genel Sentezi 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin türevi (2,0 mmol) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) diklorometan (25 ml) içerisinde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkimenin ilerleyişi İTK ile kontrol edildi. Tepkime tamamlandıktan sonra çözücü döner buharlaştırıcıda uzaklaştırıldı. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle ayrıldı ve ürün uygun çözücü ile kristallendirilerek saflaştırıldı.

51 20-29 R= (20: -H; 21: -CH 3 ; 22: -C 2 H 5 ; 23: -C 3 H 7 ; 24: -CH(CH 3 ) 2 ; 25: -C 6 H 13 ; 26: -CH 2 C 6 H 5 ; 27: -CH 2 COOC 2 H 5 ; 28: -CH 2 -siklobütil; 29: -CH 2 -sikloheksil). 4.5.1. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin sentezi 6-Kloropürin (2,0 mmol; 0,31 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %25, e.n: 210-215 C. 4.5.2. 9-Metil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-metil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,34 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %58, e.n: 230-235 C. 4.5.3. 9-Etil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-etil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,36 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %75, e.n: 134-135 C.

52 4.5.4. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-propil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,39 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %68, e.n: 168-172 C. 4.5.5. 9-İzopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,39 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %46, e.n: 94-98 C. 4.5.6. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,48 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %67, e.n: 119-122 C. 4.5.7. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin (2,0 mmol; 0,49 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %87, e.n: 115-118 C.

53 4.5.8. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9-il]asetat (27) bileşiğinin sentezi Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat (2,0 mmol; 0,48 g) ve 1-metil-5-merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetatheksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %79, e.n: 88-92 C. 4.5.9. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (28) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin (2,0 mmol; 0,45 g) ve 1-metil-5- merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %70, e.n: 90-94 C. 4.5.10. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (29) bileşiğinin sentezi 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin (2,0 mmol; 0,50 g) ve 1-metil-5- merkaptotetrazol (2,0 mmol; 0,23 g) alınarak Bölüm 4.5 de anlatıldığı şekilde tepkimeye sokuldu. Ham ürün silika jel dolgulu kolonda kolon kromatografisi yöntemiyle etil asetat-heksan (2:1) kullanılarak ayrıldı ve ürün etil asetat ile kristallendirilerek saflaştırıldı. Verim %80, e.n: 108-110 C.

54 5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Bu tez kapsamında sentezlenen 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin, [9-alkil-N-(1Htetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin] ve [9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin] türevi bileşiklerinin yapısı FT-IR, 1 H-NMR, 13 C-APT, kütle spektroskopisi teknikleri ve element analizi yöntemi kullanılarak aydınlatıldı. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin bileşiği ile 6-kloro-9-alkil-9H-pürin bileşiklerinin spektroskopik analiz sonuçları ve erime noktaları literatürde mevcut olan spektroskopik veriler ve erime noktaları ile uyum içerisindedir. 5.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) Bileşiğinin Yapısının Aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde N-H gerilme titreşimleri 3443 cm -1 de, aromatik C-H gerilme titreşimleri 3080 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2181 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.1). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-9 protonu 14,05 ppm de birli, H-2 protonu 8,91 ppm de birli, H-8 protonu 8,75 ppm de birli olarak gözlenmektedir (Şekil 5.2). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,46 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 151,93 ppm de pozitif genlikte; C(5) karbonuna ait pik 130,74 ppm de pozitif genlikte; C(6) karbonuna ait pik 147,53 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 146,39 ppm de negatif genlikte ve (C N) karbonuna ait pik ise 106,99 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.3).

55 Bileşiğin (C 6 H 3 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 40,67 1,71 39,53 18,10 Analiz sonuçları : 40,75 1,76 39,19 18,72 Şekil 5.1. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

56 Şekil 5.2. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.3. 6-Tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.

57 5.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2-10) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması 5.2.1. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3063 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2934 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2169 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.4). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,90 ppm de birli, H-8 protonu 8,75 ppm de birli, H-9 protonları 3,90 ppm de birli olarak gözlenmektedir (Şekil 5.5). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,43 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,96 ppm de pozitif genlikte; C(5) karbonuna ait pik 131,40 ppm de pozitif genlikte; C(6) karbonuna ait pik 148,10 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 148,55 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik 106,95 ppm de pozitif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 30,57 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.6). HR-MS (Şekil 5.7): 192,0353 ([M-H] +, C 7 H 6 N 5 S +, hesaplanan, 192,0344). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değer ile uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

58 Şekil 5.4. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.5. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

59 Şekil 5.6. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.7. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

60 5.2.2. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3076 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2980 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2171 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.8). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,95 ppm de birli, H-8 protonu 8,76 ppm de birli, H-10 protonları 4,34 ppm de dörtlü (J 11,10 = 7,3 Hz, 2H), H-11 protonları 1,47 ppm de üçlü (J 10,11 = 7,3 Hz, 3H) olarak gözlenmektedir (Şekil 5.9). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,27 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,38 ppm de pozitif genlikte; C(5) karbonuna ait pik 131,54 ppm de pozitif genlikte ve C(6) karbonuna ait pik ise 148,18 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(8) karbonuna ait pik 147,57 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik 106,82 ppm de pozitif genlikte; C(10) karbonuna ait pik 39,70 ppm de pozitif genlikte ve C(11) karbonuna ait pik 15,25 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.10). Bileşiğin (C 8 H 7 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 46,82 3,44 34,12 15,62 Analiz sonuçları : 46,89 3,42 34,04 15,44

61 Şekil 5.8. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.9. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

62 Şekil 5.10. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. 5.2.3. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin ATR cihazında alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3099 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2966 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2166 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.11). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,94 ppm de birli, H-8 protonu 8,76 ppm de birli, H-10 protonları 4,28 ppm de üçlü (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H), H-11 protonları 1,88 ppm de çoklu, H-12 protonları 0,86 ppm de üçlü (J 12,11 = 7,4 Hz, 3H) olarak gözlenmektedir (Şekil 5.12). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,36 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,65

63 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,51 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,30 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,96 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik 106,87 ppm de pozitif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 45,57 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(11) karbonuna ait pik 23,15 ppm de pozitif genlikte ve C(12) karbonuna ait pik ise 11,56 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.13). Bileşiğin (C 9 H 9 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 49,30 4,14 31,94 14,62 Analiz sonuçları : 49,33 4,09 31,66 14,30 Şekil 5.11. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

64 Şekil 5.12. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.13. 9-Propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.

65 5.2.4. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3057 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2985 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2167 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.14). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,94 ppm de birli, H-8 protonu 8,84 ppm de birli, H-10 protonu 4,91 ppm de çoklu, H-11 protonları 1,59 ppm de ikili (J 11,10 = 6,8 Hz, 6H) olarak gözlenmektedir (Şekil 5.15). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,15 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,12 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,88 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,31 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 146,22 ppm de negatif genlikte ve (C N) karbonuna ait pik 106,92 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(10) karbonuna ait pik 48,38 ppm de negatif genlikte ve C(11) karbonuna ait pik ise 21,52 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.16). Bileşiğin (C 9 H 9 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 49,30 4,14 31,94 14,62 Analiz sonuçları : 49,24 4,16 31,91 14,69

66 Şekil 5.14. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.15. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

67 Şekil 5.16. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. 5.2.5. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3097 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2957 cm -1 de ve C N gerilme titreşimleri 2170 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.17). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,92 ppm de birli, H-8 protonu 8,74 ppm de birli, H-10 protonları 4,28 ppm de üçlü (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H), H-11 protonları 1,85 ppm de çoklu, H-12, H-13 ve H-14 protonları 1,24 ppm de çoklu ve H-15 protonları 0,81 ppm de çoklu olarak gözlenmektedir (Şekil 5.18).

68 Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,35 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,61 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,50 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,30 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,96 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik 106,82 ppm de pozitif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 44,23 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(11) karbonuna ait pik 31,02 ppm de pozitif genlikte; C(12) karbonuna ait pik 29,40 ppm de pozitif genlikte; C(13) karbonuna ait pik 26,02 ppm de pozitif genlikte; C(14) karbonuna ait pik 22,33 ppm de pozitif genlikte ve C(15) karbonuna ait pik ise 14,22 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.19). HR-MS (Şekil 5.20): 262,1123 ([M-H] +, C 12 H 16 N 5 S +, hesaplanan, 262,1126). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.17. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

69 Şekil 5.18. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.19. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.

70 Şekil 5.20. 9-Heksil -6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) bileşiğinin HR-MS spektrumu. 5.2.6. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3062 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2923 cm -1 de, C N gerilme titreşimleri 2164 cm -1 de gözlenmektedir (Şekil 5.21). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 9,01 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,94 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 7,42 ppm de fenil grubundaki protonlara ait çoklu pik, 5,61 ppm de H-10 protonlarına ait birli pik gözlenmektedir (Şekil 5.22).

71 Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,67 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,51 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,54 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,66 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,87 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik ise 106,88 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(10) karbonuna ait pik 47,47 ppm de pozitif genlikte ve C(11) karbonuna ait pik 136,38 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 129,24 ppm de, 128,53 ppm de ve 128,18 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.23). Bileşiğin (C 13 H 9 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 58,41 3,39 26,20 12,00 Analiz sonuçları : 58,35 3,44 26,14 11,31 Şekil 5.21. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

72 Şekil 5.22. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.23. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.

73 5.2.7. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumu incelendiğinde aromatik C-H gerilme titreşimleri 3059 cm -1 de, alifatik C-H gerilme titreşimleri 2945 cm -1 de, C N gerilme titreşimleri 2167 cm -1 de ve C=O gerilme titreşimleri 1730 cm -1 de gözlenmiştir (Şekil 5.24). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,96 ppm de birli, H-8 protonu 8,71 ppm de birli, H-10 protonları 5,30 ppm de birli, H-12 protonları 4,19 ppm de dörtlü (J 12,13 = 7,1 Hz, 2H) ve H-13 protonları 1,22 ppm de üçlü (J 13,12 = 7,1 Hz, 3H) olarak görülmektedir (Şekil 5.25). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,82 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,76 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,16 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,80 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 148,34 ppm de negatif genlikte ve (C N) karbonuna ait pik ise 106,85 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(10) karbonuna ait pik 62,18 ppm de pozitif genlikte; C(11) karbonuna ait pik 167,76 ppm de pozitif genlikte; C(12) karbonuna ait pik 45,09 ppm de pozitif genlikte ve C(13) karbonuna ait pik ise 14,43 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.26).

74 Bileşiğin (C 13 H 9 N 5 S) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N % S Teorik değerler : 45,62 3,45 26,60 12,18 Analiz sonuçları : 45,56 3,35 26,61 12,23 Şekil 5.24. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

75 Şekil 5.25. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.26. Etil 2-[6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il]asetat (8) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu.

76 5.2.8. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3070 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2969 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden, 2167 cm -1 deki band C N gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.27). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,92 ppm de birli, H-8 protonu 8,73 ppm de birli, H-10 protonları 4,32 ppm de ikili (J 10,11 = 7,5 Hz, 2H), H-11 protonu 2,84 ppm de çoklu, H-12 protonları 1,96 ppm de çoklu ve H-13 protonları 1,83 ppm de çoklu olarak görülmektedir (Şekil 5.28). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,43 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,69 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,40 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,38 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 148,23 ppm de negatif genlikte; (C N) karbonuna ait pik ise 106,88 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(10) karbonuna ait pik 48,94 ppm de pozitif genlikte; C(11) karbonuna ait pik 35,07 ppm de negatif genlikte; C(12) karbonuna ait pik 25,47 ppm de pozitif genlikte ve C(13) karbonuna ait pik 17,90 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.29). HR-MS (Şekil 5.30): 246,0813 ([M-H] +, C 11 H 12 N 5 S +, hesaplanan, 246,0813).

77 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değer ile uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.27. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.28. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

78 Şekil 5.29. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.30. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

79 5.2.9. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3093 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2923 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden, 2167 cm -1 deki band C N gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.31). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,92 ppm de birli, H-8 protonu 8,71 ppm de birli, H-10 protonları 4,15 ppm de ikili (J 10,11 = 7,2 Hz, 2H) olarak görülmektedir. H-11 protonu 1,90 ppm de çoklu, H-12, H-13 ve H-14 protonları ise 1,63 ppm de, 1,50 ppm de ve 1,10 ppm de çoklu olarak görülmektedir (Şekil 5.32). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,45 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 150,86 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,45 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 148,39 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 148,24 ppm de negatif genlikte ve (C N) karbonuna ait pik ise 106,92 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(10) karbonuna ait pik 49,93 ppm de pozitif genlikte; C(11) karbonuna ait pik 37,97 ppm de negatif genlikte ve C(12) karbonuna ait pik 30,31 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 26,14 ppm de ve 25,45 ppm de pozitif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.33). HR-MS (Şekil 5.34): 274,1120 ([M-H] +, C 13 H 16 N 5 S +, hesaplanan, 274,1126).

80 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.31. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.32. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

81 Şekil 5.33. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.34. 9-(Sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (10) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

82 5.3. 6-Kloro-9-alkil-9H-pürin Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması 5.3.1. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3078 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşiminden ve 2922 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.35). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde H-2 protonu 8,75 ppm de birli, H-8 protonu 8,64 ppm de birli, H-10 protonları 3,83 ppm de birli olarak görülmektedir (Şekil 5.35). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,82 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,21 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,08 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 152,65 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 148,49 ppm de negatif genlikte; C(10) karbonuna ait pik 30,57 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.37). HR-MS (Şekil 5.38): 169,0285 ([M-H] +, C 6 H 6 ClN 4 +, hesaplanan, 169,0281). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

83 Şekil 5.35. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.36. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

84 Şekil 5.37. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.38. 6-Kloro-9-metil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

85 5.3.2. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3079 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2938 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.39). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,76 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,73 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,32 ppm de H-10 protonlarına ait dörtlü pik (J 10,11 = 7,3 Hz, 2H) ve 1,46 ppm de H-11 protonlarına ait üçlü pik (J 11,10 = 7,3 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.40). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,59 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,27 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,21 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 152,02 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,40 ppm de negatif genlikte; C(10) karbonuna ait pik 39,47 ppm de pozitif genlikte ve C(11) karbonuna ait pik ise 15,20 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.41). HR-MS (Şekil 5.42): 183,0437 ([M-H] +, C 7 H 8 ClN 4 +, hesaplanan, 183,0437). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

86 Şekil 5.39. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.40. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

87 Şekil 5.41. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.42. 6-Kloro-9-etil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

88 5.3.3. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3073 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2935 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.43). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,69 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,68 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,22 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H), 1,84 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik ve 0,81 ppm de H-12 protonlarına ait üçlü pik (J 12,11 = 7,4 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.44). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,73 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,37 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,20 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 152,32 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,86 ppm de negatif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 45,79 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(11) karbonuna ait pik 22,90 ppm de pozitif genlikte ve C(12) karbonuna ait pik ise 11,26 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.45). HR-MS (Şekil 5.46): 197,0589 ([M-H] +, C 8 H 10 ClN 4 +, hesaplanan, 197,0594). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

89 Şekil 5.43. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.44. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

90 Şekil 5.45. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.46. 6-Kloro-9-propil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

91 5.3.4. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3069 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2933 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.47). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,80 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,70 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,89 ppm de H-10 protonuna ait çoklu pik ve 1,58 ppm de H-11 protonlarına ait ikili pik (J 11,10 = 6,8 Hz, 6H) görülmektedir (Şekil 5.48). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,63 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,42 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,63 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 151,88 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 146,19 ppm de negatif genlikte; C(10) karbonuna ait pik 48,31 ppm de negatif genlikte ve C(11) karbonuna ait pik ise 22,28 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.49). HR-MS (Şekil 5.50): 197,0591 ([M-H] +, C 8 H 10 ClN 4 +, hesaplanan, 197,0594). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

92 Şekil 5.47. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.48. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

93 Şekil 5.49. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.50. 6-Kloro-9-izopropil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

94 5.3.5. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3099 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2929 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.51). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,74 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,71 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,27 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H) görülmektedir. 1,83 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik, 1,23 ppm de H-12, H-13 ve H-14 protonlarına ait çoklu pik ve 0,78 ppm de H-15 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.52). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,82 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,40 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,24 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 152,36 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,92 ppm de negatif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 44,23 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(11), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler sırasıyla 31,02 ppm de, 29,40 ppm de, 26,02 ppm de ve 22,32 ppm de pozitif genlikte, C(15) karbonuna ait pik ise 14,20 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.53). HR-MS (Şekil 5.54): 239,1057 ([M-H] +, C 11 H 16 ClN 4 +, hesaplanan, 239,1063). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

95 Şekil 5.51. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.52. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

96 Şekil 5.53. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.54. 6-Kloro-9-heksil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

97 5.3.6. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3062 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2939 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.55). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,85 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,79 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 7,33 ppm de fenil grubundaki protonlara ait çoklu pik ve 5,53 ppm de H-10 protonlarına ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.56). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,16 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 149,63 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,29 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 152,26 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 147,90 ppm de negatif genlikte ve C(10) karbonuna ait pik 47,49 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(11) karbonuna ait pik 136,47 ppm de pozitif genlikte; C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 129,21 ppm de, 128,47 ppm de ve 128,13 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.57). HR-MS (Şekil 5.58): 245,0590 ([M-H] +, C 12 H 10 ClN 4 +, hesaplanan, 245,0594). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

98 Şekil 5.55. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.56. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

99 Şekil 5.57. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.58. 6-Kloro-9-benzil-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

100 5.3.7. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3094 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2930 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden ve 1737 cm -1 deki band C=O gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.59). Bileşiğin CDCl 3 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,77 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,21 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 5,07 ppm de H-10 protonlara ait birli pik görülmektedir. 4,30 ppm de H-12 protonlarına ait dörtlü pik (J 12,13 = 7,1 Hz, 2H) ve 1,33 ppm de H-13 protonlarına ait üçlü pik (J 13,12 = 7,1 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.60). Bileşiğin CDCl 3 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 152,26 ppm de negatif genlikte; C(4) karbonuna ait pik 151,29 ppm de pozitif genlikte ve C(5) karbonuna ait pik 131,22 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(6) karbonuna ait pik 151,92 ppm de pozitif genlikte; C(8) karbonuna ait pik 145,45 ppm de negatif genlikte, C(10), C(11), C(12) karbonlarına ait pikler sırasıyla 62,70 ppm de, 166,44 ppm de, ve 44,56 ppm de pozitif genlikte, C(13) karbonuna ait pik ise 14,07 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.61). HR-MS (Şekil 5.62): 241,0485 ([M-H] +, C 9 H 10 ClN 4 O 2 +, hesaplanan, 241,0492). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

101 Şekil 5.59. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.60. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

102 Şekil 5.61. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.62. Etil 2-(6-kloro-9H-pürin-9-il)asetat bileşiğinin HR-MS spektrumu.

103 5.3.8. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3092 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2974 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.63). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,85 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,75 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,49 ppm de H-10 protonlarına ait ikili pik (J 10,11 = 7,4 Hz, 2H) görülmektedir. 2,83 ppm de H-11 protonuna ait çoklu pik, 1,95 ppm de H-12 protonlarına ait çoklu pik ve 1,80 ppm de H-13 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.64). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2) karbonuna ait pik 151,89 ppm de negatif genlikte; C(4), C(5) ve C(6) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 142,51 ppm de, 122,38 ppm de ve 161,95 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,18 ppm de ve 36,21 ppm de negatif genlikte; C(10), C(12) ve C(13) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 51,41 ppm de, 25,26 ppm de ve 17,89 ppm de pozitif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.65). HR-MS (Şekil 5.66): 223,0749 ([M-H] +, C 10 H 12 ClN 4 +, hesaplanan, 223,0750). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

104 Şekil 5.63. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.64. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

105 Şekil 5.65. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.66. 6-Kloro-9-(siklobütilmetil)-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

106 5.3.9. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3047 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2932 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.67). Bileşiğin CDCl 3 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 8,88 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,22 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,31 ppm de H-10 protonlarına ait ikili pik (J 10,11 = 7,2 Hz, 2H) görülmektedir. 1,90 ppm de H-11 protonuna ait çoklu pik, 1,74 ppm, 1,21 ppm ve 1,15 ppm de ise H-12, H-13 ve H-14 protonlarına ait çoklu pikler görülmektedir (Şekil 5.68). Bileşiğin CDCl 3 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2), C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,21 ppm de, 149,48 ppm de ve 39,50 ppm de negatif genlikte gözlenmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 143,02 ppm de, 122,44 ppm de, 161,95 ppm de, 53,43 ppm de, 30,02 ppm de, 25,95 ppm de ve 25,39 ppm de pozitif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.69). HR-MS (Şekil 5.70): 251,1072 ([M-H] +, C 12 H 16 ClN 4 +, hesaplanan, 251,1063). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

107 Şekil 5.67. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin FT-IR spektrumu Şekil 5.68. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

108 Şekil 5.69. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.70. 6-Kloro-9-(sikloheksilmetil)-9H-pürin bileşiğinin HR-MS spektrumu.

109 5.4. 9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması 5.4.1. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki yayvan bandlar N-H gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3053 cm - 1 deki band ise aromatik C-H gerilme titreşimden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.71). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 13,50 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik, 12,15 ppm de H-9 protonuna ait birli pik, 11,90 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,60 ppm de H-2 protonuna ait birli pik ve 8,40 ppm de ise H-8 protonuna ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.72). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde; tetrazol halkasının karbonuna ait pik 166,96 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(2) ve C(8) karbonlarına ait pikler sırasıyla 163,20 ppm de ve 152,31 ppm de negatif genlikte; C(4) ve C(6) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 158,47 ppm de ve 159,36 ppm de negatif genlikte görülmektedir (Şekil 5.73). HR-MS (Şekil 5.74): 204,0686 ([M-H] +, C 6 H 6 N 9 +, hesaplanan, 204,0746). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

110 Şekil 5.71. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.72. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

111 Şekil 5.73. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.74. N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

112 5.4.2. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki yayvan bandlar NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3073 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2979 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.75). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,78 ppm de tetrazolün NH protonuna ait birli pik ve 11,97 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,58 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,43 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 3,83 ppm de H-10 protonlara ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.76). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(4) karbonuna ait pik 149,47 ppm de negatif genlikte; C(5) karbonuna ait pik 120,18 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(8) ve C(10) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 144,58 ppm de ve 30,19 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.77). HR-MS (Şekil 5.78): 218,0904 ([M-H] +, C 7 H 8 N 9 +, hesaplanan, 218,0903). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

113 Şekil 5.75. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.76. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

114 Şekil 5.77. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu. Şekil 5.78. 9-Metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

115 5.4.3. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki bandlar NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3093 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2977 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.79). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumu incelendiğinde 15,80 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik, 12,10 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,56 ppm de H-2 protonuna ait birli pik ve 8,49 ppm de H-8 protonuna ait birli pik görülmektedir. 4,30 ppm de H-10 protonlarına ait dörtlü pik (J 10,11 = 7,2 Hz, 2H) ve 1,45 ppm de H-11 protonlarına ait üçlü pik (J 11,10 = 7,2 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.80). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2), C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,60 ppm de, 143,67 ppm de ve 15,59 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6) ve C(10) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,55 ppm de, 120,42 ppm de, 151,16 ppm de ve 38,98 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.81). HR-MS (Şekil 5.82): 232,1062 ([M-H] +, C 8 H 10 N 9 +, hesaplanan, 232,1059). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

116 Şekil 5.79. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.80. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

117 Şekil 5.81. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu. Şekil 5.82. 9-Etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (13) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

118 5.4.4. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki bandlar NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3074 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2932 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.83). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 15,80 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik ve 11,91 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,55 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,48 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,22 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H) görülmektedir. 1,87 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik ve 0,86 ppm de H-12 protonlarına ait üçlü pik (J 12,11 = 7,4 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.84). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde; C(8) ve C(12) karbonlarına ait pikler sırasıyla 144,06 ppm de ve 11,38 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,65 ppm de, 120,36 ppm de, 151,42 ppm de, 45,36 ppm de ve 23,14 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.85). HR-MS (Şekil 5.86): 246,1014 ([M-H] +, C 9 H 12 N 9 +, hesaplanan, 246,1216). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

119 Bileşiğin (C 9 H 11 N 9 ) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N Teorik değerler : 44,08 4,52 51,40 Analiz sonuçları : 44,35 4,69 51,44 Şekil 5.83. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin FT-IR spektrumu.

120 Şekil 5.84. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu. Şekil 5.85. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu.

121 Şekil 5.86. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) bileşiğinin HR- MS spektrumu. 5.4.5. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki bandlar NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3076 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2926 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.87). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,80 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik ve 11,90 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,57 ppm de H-2 protonuna ait birli pik ve 8,54

122 ppm de H-8 protonuna ait birli pik görülmektedir. 4,85 ppm de H-10 protonuna ait çoklu pik ve 1,57 ppm de H-11 protonlarına ait ikili pik (J 11,10 = 6,8 Hz, 6H) görülmektedir (Şekil 5.88). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbon atomuna ait pik 151,99 ppm de pozitif genlikte görülmektedir. C(2), C(8), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,37 ppm de, 142,02 ppm de, 47,53 ppm de ve 22,51 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5) ve C(6) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,79 ppm de, 120,72 ppm de ve 150,81 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.89). HR-MS (Şekil 5.90): 246,1213 ([M-H] +, C 9 H 12 N 9 +, hesaplanan, 246,1216). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.87.9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin FT- IR spektrumu.

123 Şekil 5.88. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu. Şekil 5.89. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu.

124 Şekil 5.90. 9-İzopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) bileşiğinin HR- MS spektrumu. 5.4.6. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki bandlar NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3078 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2924 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.91). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,70 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik ve 12,00 ppm de C(6) konumuna bağlı NH

125 protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,56 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,47 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,24 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,1 Hz, 2H) görülmektedir. 1,85 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik, 1,25 ppm de H-12, H-13 ve H-14 protonlarına ait çoklu pik ve 0,82 ppm de H-15 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.92). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(8) ve C(15) karbonlarına ait pikler sırasıyla 144,04 ppm de ve 14,27 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(11), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,57 ppm de, 120,32 ppm de, 151,34 ppm de, 43,74 ppm de, 31,05 ppm de, 29,64 ppm de, 26,06 ppm de ve 22,37 ppm de pozitif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.93). HR-MS (Şekil 5.94): 288,1682 ([M-H] +, C 12 H 18 N 9 +, hesaplanan, 288,1685). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Bileşiğin (C 12 H 17 N 9 ) element analizi sonucu aşağıda verilmiştir: % C % H % N Teorik değerler : 50,16 5,96 43,87 Analiz sonuçları : 50,13 6,01 43,90

126 Şekil 5.91. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.92. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

127 Şekil 5.93. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu. Şekil 5.94. 9-Heksil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (16) bileşiğinin HR- MS spektrumu.

128 5.4.7. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki yayvan band NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3050 cm -1 ve 3010 cm -1 deki bandlar aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2975 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.95). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,80 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik ve 12,00 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,59 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,57 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 7,40 ppm de fenil grubundaki protonlara ait çoklu pik ve 5,50 ppm de H-10 protonlarına ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.96). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(8), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler sırasıyla 144,02 ppm de, 129,22 ppm de, 128,37 ppm de ve 128,03 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,73 ppm de, 120,33 ppm de, 151,27 ppm de, 47,02 ppm de ve 137,09 ppm de pozitif genlikte gözlenmektedir (Şekil 5.97). HR-MS (Şekil 5.98): 294,1224 ([M-H] +, C 13 H 12 N 9 +, hesaplanan, 294,1216). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

129 Şekil 5.95. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.96. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

130 Şekil 5.97. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu. Şekil 5.98. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17) bileşiğinin HR- MS spektrumu.

131 5.4.8. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki band NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3078 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2995 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden ve 1726 cm -1 deki band C=O gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.99). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,65 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik ve 12,09 ppm de C(6) konumuna bağlı NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,55 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,45 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 5,20 ppm de H-10 protonlara ait birli pik görülmektedir. 4,18 ppm de H-12 protonlarına ait dörtlü pik (J 12,13 = 7,1 Hz, 2H) ve 1,22 ppm de H-13 protonlarına ait üçlü pik (J 13,12 = 7,1 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.100). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(2), C(8) ve C(13) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,97 ppm de, 144,44 ppm de ve 14,45 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(11) ve C(12) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 138,97 ppm de, 119,93 ppm de, 149,69 ppm de, 61,99 ppm de, 168,13 ppm de ve 44,75 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.101). HR-MS (Şekil 5.102): 290,1103 ([M-H] +, C 10 H 12 N 9 O 2 +, hesaplanan, 290,1114).

132 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.99.Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.100. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

133 Şekil 5.101. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.102. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

134 5.4.9. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3300-3400 cm -1 deki band NH gerilme titreşimlerinden kaynaklanmaktadır. 3099 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2928 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.103). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda, 15,80 ppm de tetrazol halkasındaki NH protonuna ait birli pik, 12,00 ppm de C(6) konumundaki NH protonuna ait birli pik görülmektedir. 8,56 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,47 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,28 ppm de H-10 protonlarına ait ikili pik (J 10,11 = 7,4 Hz, 2H) görülmektedir. 2,85 ppm de H-11 protonuna ait çoklu pik, 1,96 ppm de H-12 protonlarına ait çoklu pik ve 1,82 ppm de H-13 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.104). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 143,46 ppm de ve 33,25 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(12) ve C(13) karbonlarına ait pikler isae sırasıyla 149,10 ppm de, 119,72 ppm de, 150,90 ppm de, 48,03 ppm de, 25,11 ppm de ve 17,43 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.105). HR-MS (Şekil 5.106): 272,1312 ([M-H] +, C 11 H 14 N 9 +, hesaplanan, 272,1372) Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

135 Şekil 5.103. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.104. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

136 Şekil 5.105. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.106. 9-(Siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

137 5.5. 9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) Bileşiklerinin Yapılarının Aydınlatılması 5.5.1. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3428 cm -1 deki band 9 konumundaki N-H gerilme titreşiminden, 3098 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2959 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.107). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 13,80 ppm de H-9 protonuna ait birli pik, 8,61 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,58 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,05 ppm de tetrazol halkasındaki N-CH 3 protonlarına ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.108). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol karbonuna ait pik 152,99 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,12 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2) ve C(8) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,15 ppm de ve 145,55 ppm de negatif genlikte görülürken C(4) ve C(6) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,79 ppm de ve 146,97 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.109). HR-MS (Şekil 5.110): 235,0470 ([M-H] +, C 7 H 7 N 8 S +, hesaplanan, 235,0514). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

138 Şekil 5.107. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.108. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

139 Şekil 5.109. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.110. 6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

140 5.5.2. 9-Metil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (21) yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3074 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2951 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.111). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,65 ppm de H-2 protonuna ait birli pik ve 8,56 ppm de H-8 protonuna ait birli pik görülmektedir. 4,05 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik ve 3,83 ppm de H-10 protonlarına ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.112). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 153,54 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,11 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(10) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,06 ppm de, 147,70 ppm de ve 30,37 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5) ve C(6) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,78 ppm de, 130,75 ppm de ve 146,90 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.113). HR-MS (Şekil 5.114): 249,0667 ([M-H] +, C 8 H 9 N 8 S +, hesaplanan, 249,0671). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

141 Şekil 5.111. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin FT- IR spektrumu. Şekil 5.112. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu.

142 Şekil 5.113. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.114. 9-Metil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

143 5.5.3. 9-Etil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3091 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2974 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.115). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,61 ppm de H-2 ve H- 8 protonlarına ait pikler birli olarak görülmektedir. 4,29 ppm de H-10 protonlarına ait dörtlü pik (J 10,11 = 7,3 Hz, 2H), 4,05 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik ve 1,44 ppm de H-11 protonlarına ait üçlü pik (J 11,10 = 7,3 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.116). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 153,69 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,12 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,98 ppm de, 146,80 ppm de ve 15,34 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6) ve C(10) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,27 ppm de, 130,96 ppm de, 146,88 ppm de ve 39,30 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.117). HR-MS (Şekil 5.118): 263,0750 ([M-H] +, C 9 H 11 N 8 S +, hesaplanan, 263,0827). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

144 Şekil 5.115. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin FT- IR spektrumu. Şekil 5.116. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu.

145 Şekil 5.117. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin 13 C- APT spektrumu. Şekil 5.118. 9-Etil 6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin HR- MS spektrumu.

146 5.5.4. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (23) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3074 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2937 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.119). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,80 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,60 ppm de H-8 protonuna ait birli pik, 4,48 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,2 Hz, 2H) görülmektedir. 4,05 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik, 1,90 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik ve 0,90 ppm de H-12 protonlarına ait üçlü pik (J 12,11 = 7,3 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.120). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 160,26 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(12) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,08 ppm de, 150,75 ppm de ve 11,11 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 146,80 ppm de, 123,23 ppm de, 146,72 ppm de, 49,07 ppm de ve 24,79 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.121). HR-MS (Şekil 5.122): 277,0914 ([M-H] +, C 10 H 13 N 8 S +, hesaplanan, 277,0984). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

147 Şekil 5.119. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.120. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu.

148 Şekil 5.121. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.122. 9-Propil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (23) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

149 5.5.5. 9-İzopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (24) yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3058 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2934 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.123). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,71 ppm de H-2 protonuna ait birli pik ve 8,64 ppm de H-8 protonuna ait birli pik görülmektedir. 4,86 ppm de H-10 protonuna ait çoklu pik, 4,08 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik ve 1,56 ppm de H-11 protonlarına ait ikili pik (J 11,10 = 6,8 Hz, 6H) görülmektedir (Şekil 5.124). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 153,77 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,13 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 151,77 ppm de, 145,31 ppm de, 48,10 ppm de ve 22,56 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5) ve C(6) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 149,95 ppm de, 131,24 ppm de ve 146,88 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.125). HR-MS (Şekil 5.126): 277,0951 ([M-H] +, C 10 H 13 N 8 S +, hesaplanan, 277,0984). Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir.

150 Şekil 5.123. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) FT-IR spektrumu. Şekil 5.124. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

151 Şekil 5.125. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.126. 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

152 5.5.6. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (25) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3057 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2928 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.127). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,80 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,60 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,51 ppm de H-10 protonlarına ait üçlü pik (J 10,11 = 7,3 Hz, 2H) görülmektedir. 4,08 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik, 1,95 ppm de H-11 protonlarına ait çoklu pik, 1,33 ppm de H-12, H-13 ve H-14 protonlarına ait çoklu pik ve 0,85 ppm de H-15 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.128). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 160,28 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(15) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,07 ppm de, 150,70 ppm de ve 14,27 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(11), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 146,82 ppm de, 123,24 ppm de, 146,67 ppm de, 47,64 ppm de, 31,65 ppm de, 31,08 ppm de, 25,97 ppm de ve 22,41 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.129). HR-MS (Şekil 5.130): 319,1359 ([M-H] +, C 13 H 19 N 8 S +, hesaplanan, 319,1453).

153 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.127. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.128. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu.

154 Şekil 5.129. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.130. 9-Heksil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (25) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

155 5.5.7. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin bileşiğinin (26) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3066 cm -1 ve 3020 cm -1 deki bandlar aromatik C-H gerilme titreşiminden, 2954 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.131). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,80 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,65 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 7,34 ppm de fenil grubundaki protonlara ait çoklu pik görülmektedir. 5,50 ppm de H-10 protonlarına ait birli pik ve 4,10 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik görülmektedir (Şekil 5.132). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 154,04 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,31 ppm de, 147,01 ppm de, 129,33 ppm de, 128,49 ppm de ve 128,20 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10) ve C(11) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,32 ppm de, 130,85 ppm de, 146,81 ppm de, 47,31 ppm de ve 136,55 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.133). HR-MS (Şekil 5.134): 325,0934 ([M-H] +, C 14 H 13 N 8 S +, hesaplanan, 325,0984).

156 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.131. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.132. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin 1 H- NMR spektrumu.

157 Şekil 5.133. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.134. 9-Benzil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

158 5.5.8. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9-il]asetat (27) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3072 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden, 2945 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden ve 1736 cm -1 deki band C=O gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.135). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,70 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,60 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 5,25 ppm de H- 10 protonlara ait birli pik görülmektedir. 4,18 ppm de H-12 protonlarına ait dörtlü pik (J 12,13 = 7,1 Hz, 2H), 4,10 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik ve 1,20 ppm de H-13 protonlarına ait üçlü pik (J 13,12 = 7,1 Hz, 3H) görülmektedir (Şekil 5.136). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 154,14 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(13) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,42 ppm de, 147,47 ppm de ve 14,43 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(11) ve C(12) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,57 ppm de, 130,47 ppm de, 146,79 ppm de, 62,12 ppm de, 167,85 ppm de ve 44,92 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.137). HR-MS (Şekil 5.138): 321,0867 ([M-H] +, C 11 H 13 N 8 O 2 S +, hesaplanan, 321,0882).

159 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.135. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.136. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

160 Şekil 5.137. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.138. Etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin-9- il]asetat (27) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

161 5.5.9. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (28) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3062 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2937 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.139). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,63 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,61 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,29 ppm de H-10 protonlarına ait ikili pik (J 10,11 = 7,4 Hz, 2H) görülmektedir. 4,10 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik, 2,85 ppm de H-11 protonuna ait çoklu pik, 1,95 ppm de H-12 protonlarına ait çoklu pik ve 1,80 ppm de H-13 protonlarına ait çoklu pik görülmektedir (Şekil 5.140). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 153,77 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 35,13 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,01 ppm de, 146,90 ppm de ve 34,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(12) ve C(13) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,47 ppm de, 130,72 ppm de, 146,83 ppm de, 48,77 ppm de, 25,66 ppm de ve 17,89 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.141). HR-MS (Şekil 5.142): 303,1039 ([M-H] +, C 12 H 15 N 8 S +, hesaplanan, 303,1140).

162 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.139. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.140. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

163 Şekil 5.141. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.142. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (28) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

164 5.5.10. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (29) bileşiğinin yapısının aydınlatılması Bileşiğin KBr ile pellet hazırlanarak alınan FT-IR spektrumunda 3067 cm -1 deki band aromatik C-H gerilme titreşimden ve 2923 cm -1 deki band alifatik C-H gerilme titreşiminden kaynaklanmaktadır (Şekil 5.143). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 1 H-NMR spektrumunda 8,64 ppm de H-2 protonuna ait birli pik, 8,59 ppm de H-8 protonuna ait birli pik ve 4,12 ppm de H-10 protonlarına ait ikili pik (J 10,11 = 7,2 Hz, 2H) görülmektedir. 4,07 ppm de tetrazol halkasına bağlı N-CH 3 protonlarına ait birli pik ve 1,85 ppm de H-11 protonuna ait çoklu pik görülmektedir. 1,60 ppm, 1,20 ppm ve 1,15 ppm de H-12, H-13 ve H-14 protonlarına ait çoklu pikler görülmektedir (Şekil 5.144). Bileşiğin DMSO-d 6 içerisinde alınan 13 C-APT spektrumu incelendiğinde tetrazol halkasındaki karbona ait pik 153,80 ppm de pozitif genlikte ve tetrazol halkasındaki N-CH 3 karbonuna ait pik 37,89 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(2), C(8) ve C(11) karbonlarına ait pikler sırasıyla 152,08 ppm de, 147,40 ppm de ve 35,14 ppm de negatif genlikte görülmektedir. C(4), C(5), C(6), C(10), C(12), C(13) ve C(14) karbonlarına ait pikler ise sırasıyla 150,66 ppm de, 130,75 ppm de, 146,87 ppm de, 49,75 ppm de, 31,41 ppm de, 26,15 ppm de ve 25,45 ppm de pozitif genlikte görülmektedir (Şekil 5.145). HR-MS (Şekil 5.146): 331,1417 ([M-H] +, C 14 H 19 N 8 S +, hesaplanan, 331,1453).

165 Bileşiğin kütle spektrumu incelendiğinde analiz sonucunun hesaplanan değerle uyum içinde olduğu gözlenmektedir. Şekil 5.143. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin FT-IR spektrumu. Şekil 5.144. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin 1 H-NMR spektrumu.

166 Şekil 5.145. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin 13 C-APT spektrumu. Şekil 5.146. 9-(Sikloheksilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H- pürin (29) bileşiğinin HR-MS spektrumu.

Maya Gram Negatif Bakteri Gram Pozitif Bakteri 167 5.6. Sentezlenen Bileşiklerin Antimikrobiyal Aktivite Sonuçları Bu çalışmada sentezlenen bileşiklerin in vitro antimikrobiyal aktiviteleri Disk Difüzyon Yöntemi ile, Minimum İnhibisyon Konsantrasyon (MİK) değerleri ise mikrodilüsyon metodu ile belirlenmiştir 1 [92, 93]. Antimikrobiyal aktivite testlerinde 4 farklı Gram-pozitif ve 4 farklı Gram-negatif olmak üzere toplam 8 farklı standart bakteri suşu ile 2 farklı standart maya suşu seçilmiştir (Çizelge 5.1). Ketokonazol antifungal aktivite çalışmalarında, kloramfenikol ve ampisilin de antibakteriyel aktivite çalışmalarında standart olarak kullanılan maddelerdir. Çizelge 5.1. Antimikrobiyal aktivite çalışmalarında kullanılan mikroorganizmalar ve suş numaraları Mikroorganizma Suş Numarası Staphylococcus aureus ATCC 25923 Bacillus cereus NRLL B-3008 Bacillus subtilis ATCC 29213 Enterococcus faecalis ATCC 29212 Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 Escherichia coli ATCC 35218 Escherichia coli ATCC25922 Proteus vulgaris ATCC 8427 Candida albicans ATCC 10231 Candida tropicalis ATCC 13803 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) türevlerinin antimikrobiyal aktiviteleri standart sapmaları ile birlikte Çizelge 5.2. de; Minimum İnhibisyon Konsantrasyon (MİK) değerleri ise Çizelge 5.3. de verilmiştir. 1 Antimikrobiyal etki çalışmaları Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Leyla AÇIK ve ekibi tarafından yapılmıştır.

168 Çizelge 5.2. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin antimikrobiyal aktiviteleri (Amp: Ampisilin, K: Kloramfenikol, Keto: Ketokonazol, (-): Aktivite yok) Çizelge 5.3. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin Minimum İnhibisyon Konsantrasyon (MİK) değerleri

169 Antimikrobiyal aktivite sonuçlarına göre, 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin S. aureus a karşı antibakteriyel etkinliğe sahip oldukları gözlenmiştir. Bu etkinlik standart ampisilin ve kloramfenikole karşı gösterilen etkinlikten daha fazladır. Ayrıca bu bileşiklerin (1-10) B. subtilis e karşı da oldukça etkin oldukları belirlenmiştir. Bununla beraber Gram-negatif bakterilere (E. coli, P. vulgaris, E. faecalis ve P. Aeruginosa) karşı gösterilen etkinlik azdır. P. vulgaris e karşı etkinlik gösteren tek bileşik 6-tiyosiyanato-9H-pürin (1) bileşiğidir. Antifungal etki üzerine yapılan çalışmada ise, C.albicans üzerine en çok aktivite gösteren bileşiklerin 9-(siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9H-pürin (9) ve 9-propil-6- tiyosiyanato-9h-pürin (4) bileşikleridir. Fakat bu etkinliğin ketokonazol a karşı gösterilen etkinlikten daha az olduğu söylenebilir. Yapılan bu çalışmada en az antimikrobiyal aktiviteye sahip bileşiğin 9- (sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9h-pürin (10), en fazla antimikrobiyal aktiviteye sahip bileşiğin ise 9-metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) olduğu gözlenmiştir. Genel olarak, 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşikleri Gram-negatif bakterilere kıyasla, Gram-pozitif bakteriler üzerinde daha fazla etkinlik göstermişlerdir. Molekül yapısındaki güçlü lipofilik karakterin antimikrobiyal aktivitede önemli olduğu bilinmektedir. Bu özellik hücre membranından geçiş için oldukça önemli bir parametredir. Molekül yapısındaki hidrofobik karakter değeri arttıkça, diğer bir deyişle alkil zinciri uzadıkça, sitoplazmik membran ile etkileşimin daha fazla olacağı düşünülmektedir. Ancak 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin alkil grubunun büyüklüğü ile inhibisyon zon çapı arasında doğrusal bir ilişki olduğu bu sonuçlara göre söylenemez. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin aksine, 9-Alkil-N-(1Htetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)- 9H-pürin (20-29) bileşikleri test edilen mikroorganizmalarına karşı herhangi bir antimikrobiyal aktivite göstermemişlerdir. Bu sonuçlardan hareketle, bu bileşikler

170 için, molekül yapısında tetrazol olması antimikrobiyal aktivitenin yok olmasına neden olduğu söylenebilir. Tetrazol halkasının karboksilik asit grubunun biyolojik eşleniği olduğu düşünülürse; 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) türevlerinin ilgili pürin-6-karbamik asit ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)- 9H-pürin (20-29) türevlerinin ise ilgili O-alkil-S-pürin-6-il ester türevlerinin biyoizosteri olabileceği varsayılabilir. Ancak bahsedilen bileşikler (11-29) test edilen tüm mikroorganizmalara karşı antimikrobiyal aktivite sergilemekte başarısız olmuşlardır. 9-Alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiklerindeki -SCN grubunun tetrazole dönüştürülmesi ile antimikrobiyal aktivitenin ortadan kalktığı gözlenmiştir. 5.7. Sentezlenen Bileşiklerin Plazmid DNA ile Etkileşim Sonuçları DNA ya bağlanabilen küçük moleküllerin sentezi ilaç tasarımında oldukça önemlidir. Çoğu antitümör, antineoplastik, antimalaryal, antibiyotik ve antifungal ilaçlar DNA ile etkileşim gösteren küçük moleküllerdir [94]. Plazmid DNA ile küçük moleküllerin etkileşimi, DNA nın süper sarmal halini (form I) gevşek sarmal haline (form II), daha sonra da düz zincir haline (form III) dönüştürebilir [94]. Bu nedenle, sentezlenen bileşiklerin plazmid DNA ile etkileşimlerini gözlemlemek amacıyla agaroz jel elektroforez yöntemi kullanılmıştır [95] 1. Bunun için sentezlenen bileşikler farklı konsantrasyonlarda (5000 µm-125 µm) hazırlanarak süper sarmal pbr322 plazmid DNA ile 37 C de 24 saat inkübe edilmiştir. Karışımın %1 lik agaroz jeldeki elektroforezinin fotoğrafları Şekil 5.147 ve Şekil 5.148 de verilmiştir. Şekil 5.147 de 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (1-10) bileşiklerinin DNA ile etkileşim sonuçları verilmiştir. Muamele edilmemiş pbr322 plazmid DNA, kontrol DNA sı olarak ilk bandda yer almaktadır. Diğer bandlarda (2-6) ise azalan konsantrasyonlarda (5000 μm, 2500 μm, 1250 μm, 625 μm, 125 μm) hazırlanarak 24 saat pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin 1 pbr322 plazmid DNA ile etkleşimi çalışmaları Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Leyla AÇIK tarafından yapılmıştır.

171 (1-10) bileşikleri yer almaktadır. Form I, DNA nın süper sarmal halini; form II ise DNA nın gevşek sarmal halini gösteren bandlardır. Şekil 5.147. Farklı konsantrasyonlarda hazırlanarak pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-6-tiyosiyanato-9H-pürin bileşiklerinin elektroforetogramları. Şekil 5.147 de verilen sonuçlarına göre, 6-tiyosiyanato-9H-pürin (1) hem form I DNA, hem de form II DNA ile etkileşim göstermiştir. Konsantrasyon azaldıkça form I DNA nın hareketliliğinde artış gözlenirken; form II DNA nın hareketliliğinde azalma gözlenmiştir. 9-Metil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (2) ise form I DNA nın hareketliliğinde değişme meydana getirmezken, form II DNA nın hareketliliğini artırmaktadır. 9-Etil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (3), 9-propil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (4) ve etil 2-(6-tiyosiyanato-9H-pürin-9-il) asetat (8) bileşikleri DNA ile etkileşim göstermemişlerdir. 9-İzopropil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (5) form I DNA nın hareketliliğinde biraz azalma meydana getirirken; form II DNA nın hareketliliğinde artma meydana getirmiştir. 9-Heksil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (6) ve 9- (sikloheksilmetil)-6-tiyosiyanato-9h-pürin (10) bileşikleri form II DNA nın hareketliliğini sadece yüksek konsantrasyonlarda (5000 ve 2500 µm) azaltmışlardır. 9-Benzil-6-tiyosiyanato-9H-pürin (7) form I DNA üzerine fazla etki yapmazken,

172 form II DNA nın hareketliliğini azaltmıştır. 9-(Siklobütilmetil)-6-tiyosiyanato-9Hpürinin (9) ise test edilen tüm konsantrasyonlarda DNA hareketliliğinde biraz değişme gözlenmiştir ancak bu hareketlilik kontrol DNA sına kıyasla daha yavaş seyretmektedir. Şekil 5.148. Farklı konsantrasyonlarda hazırlanarak pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) bileşiklerinin elektroforetogramları. 9-Alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-20) ve 9-alkil-6-(1-metil-1Htetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) türevlerinin DNA ile etkileşim sonuçları Şekil 5.148 de verilmiştir. Muamele edilmemiş pbr322 plazmid DNA, kontrol DNA sı olarak ilk banda (P) yer almaktadır. Diğer bandlarda azalan konsantrasyonlarda (5000 μm, 2500 μm, 1250 μm, 625 μm, 125 μm) hazırlanarak 24 saat pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) bileşikleri yer almaktadır. Şekil 5.148 de verilen sonuçlarına göre, N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11), 9-metil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (12), 9-etil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9Hpürin-6-amin (13), 9-izopropil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (15) ve 9- heksil-n-(1h-tetrazol-5-il)-9h-pürin-6-amin (16) bileşikleri form I ve form II

173 DNA nın hareketliliğini çok fazla değiştirmemiştir; ancak tüm konsantrasyonlarda form I DNA bandının şiddeti, kontrol DNA sının band şiddetine kıyasla, belirgin bir şekilde artmıştır. Band şiddetinin artması genelde DNA ile maddelerin etkileştiğini göstermektedir. Bununla birlikte jel üzerinde küçük DNA parçaları da görülmektedir. Bu da DNA nın bu etkileşim sonucunda parçalanmış olabileceğini göstermektedir. Genellikle, düşük konsantrasyonlardaki form II bandının şiddetindeki artmalar, DNA nın parçalandığını ifade etmektedir. Böyle durumlarda form I DNA, form II DNA haline dönüşmektedir. Yüksek konsantrasyonlardaki form II bandının şiddetindeki azalmalar ise bileşiğin DNA ya kovalent olarak bağlandığını ve DNA nın yapısında kısmi parçalanmalar oluştuğunu ifade etmektedir [95]. 9-Propil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (14) form I DNA nın hareketliliğinde azalma meydana getirmiştir. Aynı zamanda jel üzerinde küçük DNA parçaları da gözlenmektedir. 9-Benzil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (17), etil 2-[6-(1Htetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9-il]asetat (18) ve 9-(siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5- il)-9h-pürin-6-amin (19) bileşiklerinde ise konsantrasyon arttıkça form I DNA nın hareketliliğinde azalma gözlenmiştir. Etil 2-[6-(1H-tetrazol-5-il amino)-9h-pürin-9- il]asetat (18) ve 9-(siklobütilmetil)-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (19) bileşiklerine ait jellerde de küçük DNA parçaları gözlenmiştir. 6-(1-Metil-1Htetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20) bileşiğinin konsantrasyonu arttıkça form I DNA nın hareketliliğinde azalma gözlenmiştir. Bununla birlikte, 9-metil-6-(1-metil-1Htetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (21) ve 9-etil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiklerinde konsantrasyon arttıkça form I DNA nın hareketliliği de artmaktadır. 9-Etil-6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (22) bileşiğinin yüksek konsantrasyonlarında form II bandının yok olduğu gözlenmiştir. Form II bandının yok olması, genellikle bileşiğin DNA ya kovalent bağlandığını ve DNA da hasar meydana getirdiğini göstermektedir. 9-Propil-6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9Hpürin (23) ve 9-izopropil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (24) bileşiklerinde form I DNA nın hareketliliğinde biraz değişme gözlenmiştir. Aynı zamanda küçük DNA parçaları da gözlenmektedir. Bununla birlikte konsantrasyon azaldıkça form II DNA bandının şiddeti de azalmaktadır. Bu, iki DNA sarmalının birbirinden ayrıldığını doğrulamaktadır. 9-Heksil-6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-

174 9H-pürin (25) bileşiğinin elektroforetogramı, form I DNA nın hareketliliğinde azalma olduğunu; buna karşın form II bandının yok olduğunu göstermektedir. 9- Benzil-6-(1-Metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (26), etil 2-[6-(1-metil-1H-tetrazol- 5-iltiyo)-9H-pürin-9-il]asetat (27) ve 9-(siklobütilmetil)-6-(1-metil-1H-tetrazol-5- iltiyo)-9h-pürin (28) bileşiklerinin konsantrasyonu değiştikçe form II DNA bandının şiddeti de değişmektedir. Elektroforetogramlarında görülen küçük DNA parçaları da DNA parçalanmasının etkili olduğunu göstermektedir. 9-(Siklobütilmetil)-6-(1- metil-1h-tetrazol-5-iltiyo)-9h-pürin (29) bileşiğinde de form I ve form II DNA bandlarının şiddeti değişmektedir. Düşük konsantrasyonlarda form II DNA bandının şiddeti azalırken; form I DNA bandının şiddeti de artmaktadır. Bileşiğin DNA ya kovalent bağlanması ile DNA da kısmi hasar oluşturması için gereken konsantrasyonlar 312, 625 ve 1250 μm dır. Jel üzerinde görülen küçük DNA parçaları da DNA da hasarın oluştuğunu göstermektedir. Yukarıdaki sonuçlar sentezlenen bileşiklerin DNA ile etkileştiğini göstermektedir. Ancak bileşiklerin DNA ya sadece bağlandığını mı yoksa DNA ya bağlanıp onu kestiğini mi anlamak için restriksiyon analizi denilen çalışmalar yapılır [95, 96]. Bunun için bileşik-dna kompleksi BamH1 ve HindIII enzimleriyle muamele edilir. BamH1 enzimi 5'-G/GATCC-3' DNA dizisini tanıyan ve komşu guaninler arasındaki fosfodiester bağlarını hidroliz eden bir enzimdir. pbr322 plazmid DNA BamH1 enzimi için yalnızca bir hidroliz yeri içerir ve DNA nın süper sarmal form I ile gevşek sarmal form II halini, düz zincirli form III haline çevirir. HindIII enzimi ise DNA ya 5'-A/AGCTT-3' yerinden bağlanarak komşu adeninler arasındaki fosfodiester bağlarını hidroliz eder. Sonuç olarak; restriksiyon çalışmasında form I ve form II DNA, form III DNA haline dönüşür [95, 96]. Sentezlenen bileşiklerin guanin-guanin (GG) kısmından mı yoksa adenin-adenin (AA) kısmından mı hidrolize uğrayacağını anlamak için restriksiyon endonükleaz analizi gerçekleştirildi. Bunun için sentezlenen bileşiklerle inkübe edilen DNA karışımları sırasıyla BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidrolize edildi. Bu analiz sırasında bileşiklerin tek bir konsantasyonu kullanıldı (1250 μm). Şekil 5.149 pbr plazmid DNA-bileşik karışımlarının BamH1 ve HindIII enzimleriyle yapılan

175 restriksiyon analizlerinin elektrofotogramlarını göstermektedir. İlk band (P), muamele edilmemiş ve hidroliz edilmemiş pbr322 plazmid DNA yı göstermektedir. P+B bandı ve P+H bandı, sırasıyla, BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidroliz edilmiş pbr322 plazmid DNA yı göstermektedir. 11-29 bandları ise pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)-9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6- (1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) bileşiklerinin BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidrolizini göstermektedir. Şekil 5.149. pbr322 plasmid DNA ile inkübe edilmiş 9-alkil-N-(1H-tetrazol-5-il)- 9H-pürin-6-amin (11-19) ve 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)- 9H-pürin (20-29) bileşiklerinin BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidrolize edilmesine ait elektroforetogramlar. Plamid DNA BamH1 ve HindIII enzimleriyle hidrolize edildiğinde sadece tek band, form III bandı, gözlenir. Hiç muameleye uğramamış ve hidrolize edilmemiş pbr322 plazmid DNA nın elektroforetogramında ise normalde iki band gözlenir; form I ve form II bandları. Form I bandı en hızlı hareket eden, form II bandı ise en yavaş hareket eden bandlardır. Form III bandı ise ikisinin arasında bulunmaktadır [95, 96]. 9-Alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5-iltiyo)-9H-pürin (20-29) bileşikleri ile DNA karışımlarının BamH1 enzimiyle hidrolizine ait elektroforetogramda (Şekil 5.149C) form I ve form II bandları görülmektedir. Bu sonuç 9-alkil-6-(1-metil-1H-tetrazol-5- iltiyo)-9h-pürin (20-29) bileşiklerinin BamH1 enzimiyle hidrolizinin engellendiğini göstermektedir. Bu olay bileşiklerin DNA ya kovalent bağlanması sonucu DNA da meydana gelen konformasyonel değişikliklerden kaynaklanabilir. Öte yandan, 9-