YILDIZLI-AYDINKENT (EREĞLİ-KONYA) CİVARINDAKİ ÜST PALEOSEN-ORTA EOSEN YAŞLI KUMTAŞLARININ PETROGRAFİK ÖZELLİKLERİ

Benzer belgeler
ULUMUHSİNE-TATKÖY (KONYA) CİVARINDAKİ ÜST MİYOSEN-ALT PLİYOSEN YAŞLI KUMTAŞLARININ PETROFASİYES ÖZELLİKLERİ

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

SEDİMANTER KAYAÇLAR (1) Prof.Dr. Atike NAZİK, Çukurova Üniversitesi J 103 Genel Jeoloji I

Feldispatlar: K (Alkali Felds.): Mikroklin, Ortoklaz, Sanidin. Na Na: Albit, Oligoklaz Ca: Andezin, Labrador, Bitovnit, Anortit Ca

HAZIRLAYANLAR. Doç. Dr. M. Serkan AKKİRAZ ve Arş. Gör. S. Duygu ÜÇBAŞ

ORHAN YE (KAZAN-ANKARA) ÇEVRES NDEK D KMENDEDE FORMASYONU (MAASTR HT YEN) KUMTA LARININ PETROGRAF VE PROVENANSI

Göncüoğlu, M.C., 1983, Bitlis Metamorfitlerinde yani yaş bulguları: MTA Dergisi, 95/96,

MADEN SAHALARI TANITIM BÜLTENİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

SEDİMANTER KAYAÇLAR (1) Prof.Dr. Atike NAZİK, Çukurova Üniversitesi J 103 Genel Jeoloji I

ÇİMENCİK-YELLİCE (EREĞLİ-KONYA) YÖRESİNİN STRATİGRAFİSİ

Prof.Dr. Atike NAZİK, Çukurova Üniversitesi J 103 Genel Jeoloji I

KARBONATLI KAYAÇLAR İÇERİSİNDEKİ Pb-Zn YATAKLARI

AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI

Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi

Türkiye Jeoloji Bülteni Cilt 51, Sayı 3, Aralık 2008 Geological Bulletin of Turkey Volume 51, Number 3, December

Acar Formasyonunun (Alaplı-Zonguldak) Jeoteknik Özellikleri

ÇAL, BEKİLLİ, SÜLLER (DENİZLİ) VE YAKIN ÇEVRESİNDE ÇEVRESEL SAĞLIK SORUNLARI MEYDANA GETİREN MİNERAL OLUŞUMLARINA İLİŞKİN ÖN İNCELEME

DİLEKÇİ (KONYA BATISI) ÇEVRESİNDEKİ NEOJEN ÇÖKELLERİNİN STRATİGRAFİSİ

BULDAN PEGMATOİDLERİNİN MİNERALOJİK VE JEOKİMYASAL İNCELENMESİ

METAMORFİK KAYAÇLAR. 8/Metamorphics.html. Prof.Dr. Atike NAZİK, Çukurova Üniversitesi J 103 Genel Jeoloji I

ADANA BÖLGESİNİN JEOLOJİSİ

TUZGÖLÜ HAYMANA HAVZASININ YAPISAL EVRİMİ VE STRATİRAFİSİ

SEDİMANTER (TORTUL) KAYAÇLAR

İZMİR-ANKARA KUŞAĞININ EN GEÇ KRETASE VOLKANİK OLİSTOSTROM BiRiMi içindeki BİR BLOKTA GEÇ TRİYAS (KARNİYEN) UYUMSUZLUĞU

ÇAMURTAŞLARI (Mudstone)


SARAFTEPE SİLİNİN JEOLOJİSİ, PETROGRAFİSİ, YAŞI VE YERLEŞİMİ

OSMANiYE (ADANA) YÖRESi ÜST KRETASE (MESTRIHTIYEN) BENTİK FORAMİNİFER FAUNASI

AFYON KUZEYİNİN JEOLOJİSİ VE MERMER POTANSİYELİNİN ARAŞTIRILMASI

Sedimanter kayaçlar: Yer kabuğunda farklı koşullar altında oluşmuş magmatik, metamorfik ve sedimanter kayaçların genel olarak fiziksel ve kimyasal

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DOĞU AKDENİZ BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ GAZİANTEP İLİ JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

SEDİMANTER (TORTUL) KAYAÇLAR

2. MİKRO İNCELEME ( PETROGRAFİK-POLARİZAN MİKROSKOP İNCELEMESİ)

MİNERAL VE KAYAÇLARIN MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ

AYAZINI (AFYON) TÜFLERİNİN ÇİMENTO SANAYİİNDE TRAS OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

BOLUCAN (ZARA-SİVAS) YÖRESİNDE OLİGOSEN YAŞLI SELİMİYE FORMASYONU KUMTAŞLARININ SEDtMANTER PETROLOJİ İNCELEMESİ

Çok yaygın olmamakla birlikte CaCO 3 ın inorganik olarak sudan direkt çökelimi mümkün iken, çoğunlukla biyolojik ve biyokimyasal süreçler yaygındır.

ÜZÜMDERE FORMASYONU (AKSEKİ KUZEYBATISI, ANTALYA) KUMTAŞLARININ MlKRODOKUSAL ÖZELLİKLERİ

KAYAÇLARIN DİLİ. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

EĞNER-AKÖREN (ADANA) CİVARI JEOLOJİSİ

STRATİGRAFİK DOKANAK. 1- Açılı Uyumsuzluk. 2- Diskonformite. 3- Parakonformite. 4- Nonkonformite

HAYMANA-POLATLI HAVZASINDAKİ ÇALDAĞ KİREÇTAŞININ YAŞ KONAĞI AGE OF THE ÇALDAĞ LİMESTONE OF THE HAYMANA - POLATLI BASIN

BİGA YARIMADASINDA PELAJİK BiR PALEOSEN İSTİFİ

BELEVİ (ÇAL) KİL YATAKLARI

ERGENE (TRAKYA) HAVZASININ JEOLOJİSİ ve KÖMÜR POTANSİYELİ. bulunmaktadır. Trakya Alt Bölgesi, Marmara Bölgesi nden Avrupa ya geçiş alanında, doğuda

TÜRK STANDARDI AGREGALARIN GENEL ÖZELLİKLERİ İÇİN DENEYLER KISIM-3: BASİTLEŞTİRİLMİŞ PETROGRAFİK TANIMLAMA İÇİN İŞLEM VE TERMİNOLOJİ

BULDAN YÖRESİ METAMORFİK KAYAÇLARININ JEOLOJİK, PETROGRAFİK VE TEKTONİK AÇIDAN İNCELENMESİ

MAGMATİK KAYAÇLAR DERİNLİK (PLUTONİK) KAYAÇLAR

Sarıçam (Adana, Güney Türkiye) Jeositi: İdeal Kaliş Profili. Meryem Yeşilot Kaplan, Muhsin Eren, Selahattin Kadir, Selim Kapur

TRAKYA FORMASYONU GROVAKLARININ DONMA ÇÖZÜNME DAVRANIġI, (AYAZAĞA-ĠSTANBUL)

İGNİMBİRİTLERİN YAPI - KAPLAMA TAŞI OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİ

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

KÖSBUCAĞI (MERSİN-ERDEMLİ) GÖLETİ SU KAÇAKLARININ İNCELENMESİ * The Investıgatıon Of Seepage In Kösbucağı (Mersin-Erdemli) Dam

SEDİMANTER MADEN YATAKLARI

MALI BOĞAZI (KALECİK-ÇANDIR) BÖLGESİNDE BAZI PİROKLASTİK OLUŞUMLARDAKİ PALAGONİTLEŞME

KİREÇTAŞLARI (Limestone)

YUMURTALIK LİMAN YAPIMINDA DOLGU MALZEMESİ OLARAK KULLANILAN DOLOMİTİK KİREÇTAŞLARININ FİZİKO-MEKANİK ÖZELLİKLERİ *

BektaşUZ, Turgut ÖZTAŞ, Fahri ESENLİ, Şenel ÖZDAMAR istanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Maslak, istanbul

GÖKÇEADA NIN JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

KONU 12: TAŞIN HAMMADDE OLARAK KULLANIMI: KAYAÇLAR

DENİZLİ(HONAZ) DOĞUSUNDA YERALAN OLİGOSEN YAŞLI MOLAS TİPİ KIRINTILI TORTULLARIN TEKTONO-SEDİMANTER ÖZELLİKLERİ

LEVENT (AKÇADAĞ-MALATYA BATISI) VE CİVARININ TEKTONO-STRATİGRAFİSİ * Tectono-Stratigraphy of Levent (Akçadağ-West of Malatya) Region

AYAZİNİ (AFYON) TÜFLERİNİN YAPI TAŞI OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

KAYAÇLARDA GÖRÜLEN YAPILAR

Haymana (GB Ankara) Yöresindeki Petrol lü Kumtaşlarmm Sedimantolojik incelemesi

TOKAT (DUMANLIDAĞI) İLE SİVAS (ÇELTEKDAĞI) DOLAYLARININ TEMEL JEOLOJİ ÖZELLİKLERİ VE OFİYOLİTLİ KARIŞIĞIN KONUMU*

Maden Tetkik ve Arama Dergisi

BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KÖKENİ GİRİŞ

1. GİRİŞ Bölgenin Coğrafik Özellikleri

ZONGULDAK HAVZASINDA KARBONİFER YAŞLI BİRİMLERİN SEDİMANTOLOJİK ÖZELLİKLERİ

POLATLI YÖRESİNDE YAPILAN SİSMİK YANSIMA ÇALIŞMALARI

ANAKAYALARIN TOPRAK VERME ÖZELLĠKLERĠ ve AĞAÇLANDIRMA AÇISINDAN YORUMLANMASI. AGM Etüt ve Proje ġube Müdürlüğü

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ TUZ GÖLÜ HAVZASINDA YER ALAN HAYMANA FORMASYONU KUMTAŞLARININ DİYAJENEZİ

Boyabat (Sinop) Havzası Ekinveren Fayının petrol aramalarmdaki önemi

Zile (Tokat) batısında Uzunköy çevresinin stratigrafisi Stratigraphy of Uzunköy and its surroundings west of Zile (Tokat)

AĞVANİS METAMORFİTLERİ VE ÇEVRE KAYALARININ JEOLOJİSİ

AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU

Bursa arazi gezisi. Aral Okay İTÜ Maden Fakültesi

KLİVAJ / KAYAÇ DİLİNİMİ (CLEAVAGE)

ROMA DÖNEMİNE AİT YÜZLERCE TAŞ GÜLLE BULUNDU

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, BEK166 Taş Malzeme Bilgisi ve Bozulmalar Ders Notu DERS KAYAÇ TÜR VE TEMEL ÖZELLİKLERİ

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DOĞU AKDENİZ BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ İÇEL İLİ JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

HİSARCIK (EMET- KÜTAHYA) GÜNEYİ NEOJEN STRATİGRAFİSİ. Neogene Stratigraphy Of The Southern Hisarcık (Emet-Kütahya)

ISSN : Denizli-Turkey TOPRAKKALE (MUŞ) BARİT CEVHERLEŞMESİNİN JEOLOJİK VE PETROGRAFİK ÖZELLİKLERİ

TEOS YEŞİL MERMERLERİNİN JEOLOJİK KONUMU VE ÖZELLİKLERİ

TARİHİ EDİRNE GAR BİNASINDA KULLANILAN KUMTAŞLARINDA GÖRÜLEN BOZULMA NEDENLERİ

AR KUVARS KUMU KUMTARLA - ZONGULDAK SAHASININ MADEN JEOLOJİSİ RAPORU

Gümüldür yöresinin kristalin temeli ve allokton birimleri

Turgutlu (Manisa) yöresi Neojen çökellerinin jeolojisi

KONU 14: TAŞIN HAMMADDE OLARAK KULLANIMI: ALET YAPIMINDA TERCİH EDİLMİŞ TORTUL KAYAÇLAR

Kale (GB Denizli) bšlgesindeki Tersiyer yaßlý kaya larýn kil sedimantolojisi

Bayat-Bolvadin (Afyonkarahisar) Arasındaki Bölgenin Stratigrafisi

MERSİN ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA ROJE BİRİMİ PROJE ÖNERİSİ BAŞVURU FORMU EKİ

ÖZET. Yüksek Lisans Tezi. Yasemin NEHİR. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı

Adnan Menders Üniversitesi,Türkiyenin batısında Ege Bölgesinde Aydın ili sınırları içersinde Aydın il Efeler ilçesi hududları içersinde bulunmaktadır.

Sulakyurt baraj yeri granitoidlerinin mühendislik jeolojisi özellikleri

EMET YÖRESİ BOR TUZU SAHALARININ JEOLOJİSİ VE ÇÖKEL ORTAMLARI

GÜNEYBATI TRAKYA YÖRESİ EOSEN ÇÖKELLERİNİN STRATİGRAFİSİ** GİRİŞ

Transkript:

P A M U K K A L E Ü N İ V E R S İ T E S İ M Ü H E N D İ S L İ K F A K Ü L T E S İ P A M U K K A L E U N I V E R S I T Y E N G I N E E R I N G C O L L E G E M Ü H E N D İ S L İ K B İ L İ M L E R İ D E R G İ S İ J O U R N A L O F E N G I N E E R I N G S C I E N C E S YIL CİLT SAYI SAYFA : 2002 : 8 : 3 : 357-364 YILDIZLI-AYDINKENT (EREĞLİ-KONYA) CİVARINDAKİ ÜST PALEOSEN-ORTA EOSEN YAŞLI KUMTAŞLARININ PETROGRAFİK ÖZELLİKLERİ A. Müjdat ÖZKAN Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Kampüs/Konya Geliş Tarihi : 31.10.2001 ÖZET İnceleme alanında yer alan Üst Paleosen - Orta Eosen yaşlı Halkapınar formasyonu, sığ ve derin denizel ortamda oluşmuştur. Formasyonun litolojilerini orta-kalın tabakalanmalı konglomera, ince - kalın tabakalanmalı kumtaşı, ince - çok kalın tabakalanmalı şeyl, ince-orta tabakalanmalı, çört yumru ve bantlı marnlar oluşturmaktadır. Ayrıca, bazalt ara düzeyleri kapsayan kumtaşlarının üst seviyelerinde ofiyolitik melanja ait olistolitler yer almaktadır. Sarımsı gri, yeşilimsi gri, bej, gri renkli kumtaşlarında sedimanter yapı olarak alt seviyelerde ripılmarklı düzeyler, üst seviyelerde ise, dereceli tabakalanma, laminalanma, konvolüt laminasyon, akıntı kırışığı ve alet izleri gözlenmektedir. Bileşenlerini kuvars, plajioklas, sanidin, ortoklas, sedimanter, ve metamorfik kayaç parçaları, biyotit, muskovit, opak mineral ve glokonit oluşturmaktadır. Mineralojik ve dokusal açıdan olgunlaşmamış olan kumtaşlarının bağlayıcısını çoğunlukla kalsit çimento ve kil matriks ile az olarak da demiroksit çimento ve glokonitik matriks oluşturmaktadır. İncelenen kumtaşları litik kumtaşı, litik vake, feldispatik litarenit ve litarenit bileşimindedir. Anahtar Kelimeler : Aydınkent, Glokonitli kumtaşı, Denizel PETROGRAPHIC CHARACTERISTIC OF THE SANDSTONES OF THE UPPER PALEOCENE-MIDDLE EOCENE AGED IN THE YILDIZLI-AYDINKENT (EREĞLİ-KONYA) AREA ABSTRACT In the study area, Upper Paleocene - Middle Eocene aged Halkapınar formation, was formed in a shallow and deep marine environment. The lithologies of this formation are medium - thick bedded conglomerate, thin - thick bedded sandstone, thin - very thick bedded shale, thin - medium bedded marl with chert nodules and bands. In addition olistolithes of ophiolitic melange are found at the top of the sandstones, which includes basalt interbands. Yellowish gray, greenish gray, beige, gray colored sandstones include some sedimentary structures, namely ripple - marks, graded bedding, laminate, convolute lamination, current ripple, tool marks. Constituents of the sandstones are quartz, plagioclase, sanidine, orthoclase, fragments of sedimentary and methamorphic rocks, biotite, muscovite, opaque mineral and glauconite. The sandstones, which are not matured in terms of mineralogy and texture, are mainly cemented by calcite, clay matrix and minor iron oxide and glauconite matrix. The sandstones are named lithic arenite, lithic graywacke, feldspathic litharenite and litharenite. Key Words : Aydınkent, Glauconited sandstone, Marine 357

1. GİRİŞ Bu çalışma Ereğli (Konya) güneydoğusunda yer alan Yıldızlı, Büyükdede, Aydınkent ve Halkapınar çevresinde yayılım gösteren (Şekil 1) sığ ve derin denizel ortamda çökelmiş Halkapınar formasyonu bünyesindeki kumtaşlarının sedimanter petrografik özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Yaklaşık 45 km 2 lik bir alanı kapsayan inceleme alanı ve çevresinde değişik amaçlı çalışmalar yapılmıştır. Söğüt ve ark. (2000) Çimencik Yellice (Ereğli Konya) yöresinde yaptıkları çalışmada temeli Bolkar grubuna ait Üst Permiyen yaşlı Dedeköy ve Alt Orta Triyas yaşlı Gerdekesyayla formasyonlarının oluşturduğunu; Bolkar grubu üzerine uyumsuz olarak Üst Paleosen Orta Eosen yaşlı Halkapınar formasyonunun geldiğini; Halkapınar formasyonu üzerine uyumsuz olarak Üst Miyosen Alt Pliyosen yaşlı Kepeztepe formasyonunun geldiğini; tüm bu birimler üzerine de açılı uyumsuzlukla Kuvaterner yaşlı akarsu çökelleri ve alüvyonların geldiğini ifade etmişlerdir. Benzer konulu çalışmalarda Gürbüz ve Kelling (1993) Adana dolayında yaptıkları Miyosen denizaltı yelpazelerinin provenansı konulu çalışmalarında yelpazelerin ofiyolitik, sedimanter, metamorfik ve felsik magmatik kayalardan malzeme aldığını belirtmişlerdir. Özkul ve Kerey (1995) Baskil (Elazığ) dolayında yaptıkları çalışmada hibrit arenitler olarak nitelendirdikleri Eosen yaşlı türbiditik kumtaşlarının çoğunlukla arkoz, litik arkoz ve litarenit bileşimli olduklarını ifade etmişlerdir. Satur ve ark. (2000) Adana dolayında yaptıkları çalışmada kumca zengin derin denizel klastiklerin geometrisini incelemişler ve bu klastiklerin kanyon dolgusu, dil ve lob şekilli kum kütlesi şeklinde çökeldiklerini belirtmişlerdir. İnceleme alanından bir adet ölçülü stratigrafi kesiti alınmış (Şekil 3) ve 11 adet kumtaşı örneğinin modal analizi yapılmıştır (Tablo 1). Bu kumtaşı örnekleri Pettijohn ve ark. (1973) ve Folk (1980) in sınıflamasına göre adlandırılmış ve petrografik incelemeleri yapılmıştır. Ayrıca, bir kumtaşı örneğinden kil matriksin türünü belirlemek için XRD analizi yaptırılmıştır. Şekil 1. İnceleme alanının yer bulduru ve jeoloji haritası Tablo 1. Halkapınar Formasyonuna Ait Bazı Kumtaşı İnce Kesitlerinin Modal Analiz Değerleri Simge Örnek % Qm % Qp % Pl % KF % Kpk % Kpç % Kpm % Mika % Mat. % Çim. % Agm. Toplam N-2 11 13.2 1.1-11 3.3 7.7 1.1 12 38.5 1.1 100 N-12 7 1 5-35 7 1-21 22 1 100 N-14 7 3 15 - - 15 1 1 33 23 2 100 N-23 17 3 5-5 18 - - 16 35 1 100 N-26 4.25 1.25 - - 36.75-5.25-15.75 36.75-100 N-33 7 3 14 1 21 - - 1 13 39 1 100 N-42 5 5 15 2 20 2 3 1 22 24 1 100 o ÖK-209 7.5 11 3.75-3.75 11 9.75-18.5 33.5 1.25 100 o ÖK-210 16.8 4.2 1.65-4.2 7.5 3.8-22.4 37.8 1.65 100 o ÖK-223 8 4 5-25 8 4-24 21 1 100 o ÖK-275 3.15 2.15 7.35-42 3.15 2.2 1.05 26.25 10.5 2.2 100 Qm: Monokristalin kuvars, Qp: Polikristalin kuvars, Pl: Plajioklas, KF: Alkali feidispat, Kpk: Karbonat kayaç parçası, Kpç: Çört kayaç parçası, Kpm: Metamorfik kayaç parçası, Mat: Matriks, Çim: Çimento, Agm: Ağır mineral Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 358 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

2. JEOLOJİK KONUM VE STRATİGRAFİ İnceleme alanında temeli Torosların tektonostratigrafik birliklerinden Bolkardağı Birliği (Özgül, 1976) içinde yer alan Üst Permiyen - Üst Kretase yaşlı Bolkar grubu oluşturur (Demirtaşlı ve ark., 1973; 1983). Bolkar grubu Üst Permiyen yaşlı Dedeköy, Alt Orta Triyas yaşlı Gerdekesyayla formasyonları ve Üst Triyas yaşlı Berendi kireçtaşı ile temsil edilir (Şekil 2). Bolkar grubu üzerinde yerleşim yaşı Kampaniyen öncesi olan tektonik dokanakla bloklu ofiyolitik melanj yer almaktadır (Şekil 2), (Demirtaşlı ve ark., 1973). Ofiyolitik melanj ve Bolkar grubu üzerine açılı uyumsuzlukla Üst Paleosen - Orta Eosen yaşlı Halkapınar formasyonu gelmektedir (Şekil 2). Halkapınar formasyonu üzerine uyumsuz olarak Kuvaterner yaşlı alüvyonlar gelmektedir. 3. LİTOLOJİK VE SEDİMANTOLOJİK ÖZELLİKLER Konglomera, kumtaşı, şeyl, marn ve bazaltik ara seviyelerden yapılı Halkapınar formasyonu tabanda konglomeralar ile başlar. Konglomeralar yanal olarak kireçtaşı ve kumtaşlarına geçiş gösterir. İstif üste doğru konglomera ara düzeyleri kapsayan kumtaşı şeyl ardalanmasına geçer. En üstte ise, olistostromal bir özellik sergiler (Şekil 2, 3). Şekil 2. İnceleme alanının genelleştirilmiş stratigrafik dikme kesiti (Söğüt ve ark., 2000 den) Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 359 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

Şekil 3. Güveçliktepe ölçülü stratigrafi kesiti Alt seviyelerde yer alan konglomeralar ince iri taneli, polijenik özellikte olup, temelden türeme çoğunlukla siyah, beyaz, gri renkli kristalize kireçtaşı, daha az olarak da yeşil renkli fillit, kloritşist, gabro, diyabaz, serpantinit ve beyaz, kahve renkli çört çakıllarından oluşmaktadır. Maksimum tane boyunun 40 cm olduğu, üste doğru tane boyu azalan konglomeraların bazı seviyelerinde bol miktarda Nummulit fosilleri gözlenmiştir. Tane destekli, iyi yuvarlaklaşmış çakıllı ve kum matriksli konglomeralar orta sıkı karbonat çimentoludur. Çoğunlukla normal derecelenmeli, az olarak da kaba ters derecelenmeli konglomeralar bazı seviyelerde kumtaşı ara tabakalı olup, yanal yönde de derecelenme sunmaktadır. İstifin tabanındaki konglomeraların yanal devamında yer alan kireçtaşları bej renkli, orta kalın tabakalanmalı, bol miktarda Nummulites ve Assilina fosilleri ile diğer bentik foraminiferleri kapsamaktadır. Konglomera ve kireçtaşlarının yanal devamında ve üzerinde yer alan kumtaşları ise, sarımsı gri, yeşilimsi gri renkli, orta kalın tabakalanmalı, ince iri taneli, bol Nummulit fosilli, normal derecelenmeli ve ripılmarklı düzeyler sunmaktadır. Kumtaşlarının bazı seviyelerinde parlak yeşil renkli pelletimsi (Şekil 4a), Nummulitlerin localarında dolgu, kavkılarında ornatma şeklinde (Şekil 4b) ve taneler arasında matriks şeklinde glokonit gözlenmektedir. İstifin alt seviyelerinde içerdiği Nummulites ve Assilina gibi fosiller ile ripılmarklı düzeylere bakıldığında sığ denizel ortamda çökeldiği anlaşılmaktadır. İstif üste doğru çakıltaşı ara katkılı kumtaşı şeyl ardalanması, bazaltik volkanik ara düzeyli kumtaşı şeyl marn ardalanmalı düzeyler içermesiyle fliş özelliği kazanmaktadır (Şekil 3). Çakıl fliş, kum fliş, şeyl fliş ve kireç fliş özelliğinde gözlenen birim daha üstte yine çakıl fliş ve kum fliş özelliği kazanmakta ve en üstte olistostromal bir özellik sunmaktadır. Yüksel (1984) başlıca fliş türleri konulu makalesinde çakıltaşlarının egemen olduğu fasiyese çakıl fliş (flysch rudite), kumtaşlarının egemen olduğu fasiyese kum fliş (flysch arenite), çamurtaşlarının egemen olduğu fasiyese çamur fliş (flysch lutite) ve karbonatların egemen olduğu fasiyese de kireç fliş (flysch calcaire) adını vermiştir. Araştırmacı ayrıca, olistolit ve olistostromların fliş fasiyesleri içersinde sık gözlenen oluşuklar olduğunu da belirtmiştir. İstifin üst seviyelerinde gözlenen bej, gri, yeşil renkli, ince orta tabakalanmalı kumtaşlarında normal derecelenme, laminalanma, konvolüt laminasyon, akıntı kırışığı, alet izleri ve biyojen izler; bej, mor, yeşil, gri renkli, ince çok kalın tabakalanmalı şeyllerde çört yumru ve bantları; gri, yeşilimsi gri renkli, ince orta tabakalanmalı marnlarda burrow yapıları ile çört yumru ve bantları gözlenmektedir. Ara düzeyler halinde gözlenen bazaltlar yeşil, bej, yeşilimsi gri ve siyah renkli olup, yer yer boşluklu yapı sunmaktadır. Ayrıca, kumtaşları bazı seviyelerde Globigerinidae fosilleri kapsamaktadır (Şekil 4ı). Tabandaki sığ denizel özellikli birimlerin üzerine gelen fliş özelliğindeki türbiditlere, kumtaşlarında gözlenen Globigerinidae fosillerine bakıldığında istifin çökelimine derin denizel ortamda devam ettiği anlaşılmaktadır. Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 360 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

Şekil 4. Halkapınar formasyonundaki kumtaşlarının bazı tipik çatı bileşenleri ve bağlayıcılarının mikro fotoğrafları. A) Pelletimsi glokonit (g) ve fosiller (f) tek nikol. B) Glokonit (g) ile loca dolgusu ve kavkı ornatılması, parçalanmış ve yuvarlaklaşmış plajioklas (pl), yuvarlaklaşmış çört kayaç parçası (kpç) tek nikol. C) Poikilotopik (pod) kalsit çimento (sç) köşeli ve yuvarlaklaşmış polikristalin kuvars (Qp) çift nikol. D) Albit ikizli ve alterasyon gözlenen plajioklas (pl), kalsit çimento (sç), kil matriks (m) ve porozite (po) çift nikol. E) Yuvarlaklaşmış çört kayaç parçası (kpç), karbonatla kısmen ornatılmış albit ikizli plajioklas (pl), kalsit çimento (sç) ve kil matriks (m) çift nikol. F) Yuvarlaklaşmış çört kayaç parçası (kpç), köşeli monokristalin kuvars (Q), karlsbad ikizli plajioklas (pl) ve kil matriks (m) çift nikol. G) Kuvarsit metamorfik kayaç parçası (kpm), Karbonat kayaç parçası (kpk) ve kalsit çimento (sç) çift nikol. H) Yuvarlaklaşmış kalsilütit karbonat kayaç parçası (kpk), kuvarsşist metamorfik kayaç parçası (kpm), köşeli monokristalin kuvars (Q), kalsit çimento (sç), kil matriks (m) ve porozite (po) çift nikol. I) Globigerinid (f), az yuvarlak monokristalin kuvars (Q), opak mineral (op) ve kil matriks (m) tek nikol. J) Köşeli monokristalin kuvars (Q), yuvarlaklaşmış ve köşeli, oksitlenmiş çört kayaç parçası (kpç), köşeli plajioklas (pl), kalsit çimento (sç) ve demiroksit çimento (dç) tek nikol Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 361 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

4. SEDİMANTER PETROGRAFİ İncelenen kumtaşı örneklerinin petrografik incelemeleri yapılmış ve Swift marka yarı otomatik nokta sayıcı ile her örnekte 400 nokta sayımı yapılarak yüzde cinsinden değerlendirilmiştir (Tablo 1). Ayrıca, bir adet kumtaşı örneğinden kil matriksin türünü belirlemek için XRD analizi yaptırılmıştır. Kumtaşlarının sınıflandırılmasında Pettijohn ve ark. (1973) ile Folk (1980) in sınıflaması kullanılmıştır (Şekil 5a, b). Halkapınar formasyonu bünyesindeki kumtaşlarını oluşturan ana bileşenlerin özellikleri : Şekil 5. İnceleme alanındaki kumtaşlarının Pettijohn ve ark. (1973; a) ve Folk (1980; b) e göre sınıflandırılması. 4. 1. Kuvarslar Monokristalin ve polikristalin olarak iki türde gözlenmektedir. Kuvarsların oranı % 5-24 arasında değişmektedir. Monokristalin kuvarslar çoğunlukla düz sönmeli, daha az olarak da dalgalı sönmelidirler. Kuvarslar çoğu örneklerde köşeli, daha az olarak da yarı köşeli ve az yuvarlaktır (Şekil 4f, h-j). Bazı kuvarslarda çatlak gelişimi ve kalsit damarları gözlenir. Düz sönmeli monokristalin kuvarslar volkanik kökeni, dalgalı sönmeliler ise basınç ve kaynak alanındaki bölgesel yükselmeyi yansıtmaktadır. Köşeli ve yuvarlaklaşmış kuvars tanelerinin bir arada bulunması farklı kaynak alanını ya da farklı mesafeden taşınmayı işaret etmektedir. Polikristalin kuvarslar dalgalı sönmeli, az köşeli ve kristaller arasındaki sınırlar girintilidir (Şekil 4c). Bu durum genellikle metamorfik kökeni belirtmektedir (Adams ve ark., 1984). İncelenen örneklerin çoğunda monokristalin kuvars oranı polikristalin Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 362 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

kuvars oranından fazla iken, bazı örneklerde ise, polikristalin kuvars oranı monokristalin kuvars oranından fazladır. 4. 2. Feldispatlar İncelenen örneklerde feldispat olarak bol miktarda plajioklas ve çok az alarak da sanidin ve ortoklas gözlenmiştir. Alkali feldispat oranı % 0-2 arasında değişirken, plajioklas oranı % 0-15 arasında değişmektedir. Plajioklaslarda çoğunlukla albit ikizi (Şekil 4d-f), daha az olarak da karlsbad ikizi gözlenirken, bazı plajioklaslarda da zonlu yapı gözlenmektedir. Bazı plajioklaslarda karbonatla ornatılma ve kalsit damarları gözlenmiştir. Plajioklaslarda yapılan sönme açısı tayinlerine göre kumtaşlarında bulunan plajioklasların albitten labradora kadar değişen bileşimlerde olduğu gözlenmiştir. Bunlar; albit (Ab 87 An 13), oligoklas (Ab 71 An 29), andezin (Ab 63 An 37, Ab 65 An 35, Ab 68 An 32) ve labrador (Ab 44 An 56) şeklindedir. 4. 3. Kayaç Parçaları Sedimanter (Şekil 4a, b, e-j) ve metamorfik (Şekil 4g, h) kökenli kayaç parçaları % 15-47 arasında değişen oranlardadır. Kayaç parçalarının büyük bir bölümünü sedimanter kayaç parçaları oluşturmaktadır. Sedimanter kayaç parçaları % 11-45 arasında değişen oranlarda bulunan karbonat (Şekil 4a, b, h, ı) ve çört parçalarından yapılıdır. % 0-42 oranında bulunan karbonat kayaç parçalarının dokanakları boyunca sitilolit gelişimi gözlenmektedir. Mikritik ve sparitik karbonat parçalarının yanısıra fosil parçaları da yaygın olarak bulunmaktadır. % 0-18 oranında bulunan çört kayaç parçalarının bir kısmı yuvarlak, bir kısmı ise köşeli olup, bazılarında oksitlenme de gözlenmektedir. Metamorfik kayaç parçaları % 0-8 oranında bulunmakta olup, kuvarsit ve kuvarsşist bileşimindedir (Şekil 4g, h). 4. 4. Mikalar İncelenen örneklerde çok az gözlenen mikaların çoğunluğunu biyotit, az bir kısmını da muskovit oluşturur. % 0-1 oranında bulunan mikalar çoğunlukla çubuk şekillidir. Bazı mikalarda hafif oksitlenme emareleri gözlenmiştir. 4. 5. Ağır Mineraller Ağır minerallerin büyük bir kısmını opak mineraller şeklinde demir oksitler (Şekil 4ı), çok az kısmını da amfiboller oluşturmaktadır. İncelenen örneklerde ağır mineraller % 0-2 oranında bulunmaktadır. 4. 6. Matriks ve Çimento İncelenen örneklerdeki matriksi % 12-33 arasında değişen oranlarda bulunan kil oluşturmaktadır. İnce zereli yapıdaki (Şekil 4d-f, h, ı) kil matriksin bileşenlerini % 55 smektit, % 25 klorit, % 15 illit ve % 5 talk (?) oluşturmaktadır. Ayrıca, % 1-2 oranında glokonitik matriks de gözlenmiştir. Kumtaşlarının çimentosunu çoğunlukla kalsit (Şekil 4c-e, g, h, j), çok az olarak da demir oksit (Şekil 4j) oluşturmaktadır. Kumtaşlarındaki çimento % 10-39 arasında değişen oranlarda bulunmaktadır. 4. 7. Mineralojik ve Dokusal Olgunluk İncelenen kumtaşı örneklerinde kimyasal ve fiziksel olarak oldukça duraylı kuvars minerallerinin az olması, zirkon, turmalin ve rutil gibi fiziksel olarak kuvarsdan daha duraylı (Folk, 1980) ağır mineraller içermemesi bunların mineralojik açıdan olgunlaşmadığını göstermektedir. Ayrıca, tanelerin yuvarlaklaşmış olanlarının yanısıra köşeli ve yarı köşeli olması ve bütün örneklerde kil matriksin %5 den fazla olması (Folk, 1980) bu kumtaşlarının dokusal açıdan da olgunlaşmamış olduğunu göstermektedir. 5. SONUÇLAR Halkapınar formasyonundan alınan kumtaşı örnekleri Folk (1980) e göre litarenit ve feldispatik litarenit, Pettijohn ve ark. (1973) e göre ise, litik kumtaşı ve litik vake bileşimindedir. İncelenen kumtaşları mineralojik ve dokusal olarak olgunlaşmamıştır. Bileşenlerinin çoğunluğunu sedimanter, daha az olarak da metamorfik kayaç parçalarının oluşturduğu kırıntılar kısa ve uzak mesafeli kaynaklardan gelmiştir. Formasyonun alt seviyeleri sığ denizel ortamda, üst seviyeleri ise, fliş fasiyesleri şeklinde derin denizel ortamda çökelmiştir. 6. KAYNAKLAR Adams, A. E., Mackenzie, W. S., Guilford, C. 1984. Atlas of Sedimentary Rocks Under the Microscope: Longman Group Limited, UK, 104 pp. Demirtaşlı, E., Bilgin, A. Z., Erenler, F., Işıklar, S., Sanlı, D., Selim, M. ve Turhan, N. 1973. Bolkar Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 363 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364

Dağlarının Jeolojisi. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, MTA, Derg., 12, 42-67. Demirtaşlı, E., Bilgin, A. Z., Selim, M. ve Turhan, N. 1983. Geology of the Bolkar Mountains. In: Tekeli, O. and Göncüoğlu, M. C., Eds., Geology of The Taurus Belt International Symp., 123-143, Ankara. Folk, R. L. 1980. Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Publ. Com. Austin, 182 pp. Gürbüz, K. and Kelling, G. 1993. Provenance of Miocene Submarine Fans in The Northern Adana Basin, Southern Turkey: A Test of Discriminant Function Analysis, Geological Journal, 28, 277 293. Özgül, N. 1976. Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri. Türkiye Jeol. Kur. Bült., 19/1, 65-78. Özgül, N. 1984. Alanya Tektonik Penceresi ve Batı Kesiminin Jeolojisi. Türkiye Jeol. Kur. Ketin Simp. Bildiriler Kitabı, 97-120, Ankara. Özkul, M. ve Kerey, İ. E. 1995. Hibrit Arenitler: Eosen Türbidit Kumtaşlarının Petrolojisi, Baskil, Elazığ. Süleyman Demirel Üniv., Müh.- Mim. Fak. Derg., Jeoloji Müh. Seksiyonu, (8), 143-157. Pettijohn, F. J., Potter, P. E., Siever, R. 1973. Sand and Sandstones. Springer Verlag, Berlin and New York, 553 pp. Satur, N., Hurst, A., Cronin, B. T., Kelling, G. and Gürbüz, K. 2000. Sand Body Geometry in a Sand Rich, Deep Water Clastic System, Miocene Cingöz Formation of Southern Turkey, Marine and Petroleum Geology, 17, 239 252. Söğüt, A. R., Özkan, A. M. ve Zedef, V. 2000. Çimencik - Yellice (Ereğli - Konya) Yöresinin Stratigrafisi. PAÜ., Müh. Bil. Derg., 6/2-3, 241-249. Yüksel, S. 1984. Başlıca Fliş Türleri. Türkiye Jeol. Kur. Yeryuvarı ve İnsan Derg., 9/2, 15 16. Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 357-364 364 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 357-364