Engellilik Ödeneği [Handikappersättning] Kronik bir hastalık veya fonksiyon kaybı nedeniyle ekstra yardıma ihtiyaç duyuyorsanız veya ekstra giderleriniz varsa 19 yaşı üstünde olan sizlere engellilik ödeneği verilebilir. Bu ödenceye başvurduğunuzda önemli olan, ne derece fonksiyon kaybınızın olduğu değil, fonksiyon kaybınız nedeniyle hangi tür yardıma ihtiyaç duyduğunuz ve giderlerinizin ne kadar olduğudur. Kimler engellilik ödeneği alabilir? [Vem kan få handikappersättning?] Hastaysanız veya fonksiyon kaybınız varsa, 19 yaşını doldurduğunuz yılın Temmuz ayından itibaren engellilik ödeneği alabilirsiniz (engelli veya hasta çocuk için bakım yardımı [vårdbidrag] hakkının sona erdiği tarih). Engellilik ödeneği alabilmeniz için günlük, çalışma veya öğrenim hayatınızda yardıma ihtiyacınız olması veya hastalığınız ya da fonksiyon kaybınız nedeniyle ekstra giderleriniz olması gerekmektedir. İhtiyaç duyduğunuz yardım, doğrudan fonksiyon kaybınızla bağlantılı olmalı ve fonksiyon kaybınız nedeniyle yapamayacağınız işlerle ilgili bir yardım türü söz konusu olmalıdır. Engellilik ödeneği alabilmeniz için özel bir hastalığınız veya fonksiyon kaybınız olması gerekmez, ama günlük, çalışma veya öğrenim hayatınızı idame ettirebilmenizi etkilemekte olan bir fonksiyon kaybınız olduğunu gösteren bir doktor raporunun olması gerekmektedir. Fonksiyon kaybınız 65 yaşını doldurmanızdan önce olmalı ve en az bir yıl süreyle destek görmüş olmalısınız. Hâlâ desteğe ihtiyaç duymakta iseniz 65 yaşını doldurduğunuz tarihten sonra da engellilik ödencenizi muhafaza edebilirsiniz. Bu ülkede çalışmakta iseniz engellilik ödencesi alabilirsiniz. Çalışmıyorsanız, engellilik ödencesi alabilmek için İsveç te ikamet etmeniz gerekmektedir. Engellilik ödeneği miktarı ne kadardır? [Hur mycket får man i handikappersättning?] Engellilik ödeneği, nasıl bir yardıma ihtiyacınız olduğuna ve fonksiyon kaybı nedeniyle ne kadar ekstra giderleriniz olduğuna bağlı olarak, fiyat katsayısının [prisbasbeloppet] 1 yüzde 36, 53 veya 69 u kadardır. 1 (7)
2010 yılı için engellilik ödeneği şu kadardır: Yüzde 36 16 020 kron Yüzde 53 23 585 kron Yüzde 69 30 750 kron Engellilik ödeneği, vergiden muaftır. Fonksiyon kaybı nedeniyle sadece yüksek ekstra giderleriniz varsa, engellilik ödeneği alabilmeniz için bu giderlerin yılda en az 12 683 kron olması gerekmektedir (fiyat katsayısının yüzde 28,5 i) ş Körseniz [Om du är blind] Kör veya sadece yönünüzü saptayabilecek kadar ağır bir görme kaybınız varsa, yılda 30 750 kron miktarında engellilik ödeneği alabilirsiniz (fiyat katsayısının yüzde 69 u). Tam oranda erken emeklilik ödeneği [sjukersättning], aktivite ödeneği [aktivitetsersättning] veya yaş haddinden emekli aylığı da [ålderspension] alıyorsanız, engellilik ödeneği yılda 16 020 krona düşer (fiyat katsayısının yüzde 36 sı). Yardım ihtiyacınız veya giderleriniz büyük ise daha fazla ödenek miktarı verilebilir. Körlük veya sadece yönün saptanabileceği kadar ağır bir görme kaybıyla, kişinin görme yeteneğindeki kayıp nedeniyle yalnızken yabancı bir çevrede güvenli olarak kalamayacağı veya yönünü saptayamayacağı kastedilmektedir. Sağır veya ağır işitme engelli iseniz [Om du är döv eller gravt hörselskadad] Sağır veya ağır işitme engelli iseniz, yılda 16 020 kron miktarında engellilik ödeneği alabilirsiniz (fiyat katsayısının yüzde 36 sı). Yardım ihtiyacınız veya giderleriniz büyük ise daha fazla ödenek miktarı verilebilir. Sağır veya ağır işitme engelli olmakla, kişinin işitme cihazı kullanmaktayken başka insanların söylediklerini işitememesi veya çok zor işitmesi kastedilmektedir. Yardım ihtiyacı ve ekstra giderler [Hjälpbehov och merkostnader] Sadece yardıma ihtiyacınız olupta ekstra giderleriniz yoksa, engellilik ödeneği alabilmek için günde en az iki saat süreyle yardım ihtiyacı duymanız gerekmektedir. Özel bir gözetim veya sürekli denetime ihtiyacınız varsa, değerlendirmede bu da göz önünde bulundurulabilir. 2 (7)
Hem yardıma ihtiyaç duyuyor hem de ekstra giderleriniz varsa, İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu [Försäkringskassan] ihtiyaçlarınızın tümünü bir bütün içerisinde değerlendirir. Günlük yaşamda yardım [Hjälp med den dagliga livsföringen] Günlük yaşamda yardım ile örneğin, kişisel bakım için yardım, soyunma giyinme, alış veriş yapma, yemek pişirme, ilaç kullanma, çamaşır, ütü, giysi bakımı ve temizlik gibi ev işlerinde yardım kastedilmektedir. İşe veya okula gidip gelmek de günlük yaşamda yardım kapsamına girmektedir. Örneğin, dosyaları veya başka çalışma gereçlerini raftan almak veya yemekhaneye gitmek ve dönmek gibi işyerinde sağlanacak pratik yardımlar da söz konusu olabilir. Günlük yaşamda yardım ihtiyacı giderleri [Kostnader för hjälpbehov i den dagliga livsföringen] Belediyenin sağladığı temizlik yardımına ihtiyaç duyuyor iseniz, belediyenin aldığı ücretler için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Bazı durumlarda, özel temizlik yardımı için de en fazla belediyenin aldığı ücret kadar engellilik ödeneği alabilirsiniz. Ama, günlük yaşamda size yardım etmek için bir yakınınızın aldığı ücret gider olarak değil, yardım için ayrılan süre olarak sayılır. Ekstra giderler [Extra kostnader] Ekstra giderleriniz için engellilik ödeneği alabilmeniz için, giderler ile fonksiyon kaybınız arasında doğrudan bir ilinti olması gerekmektedir. Giderleri karşılayan ve kamu, belediye veya il genel meclisinin ana sorumluluğu altında verilen başka bir destek biçimi bulunmamalıdır. İnsanların çoğunda olan bir gider kalemi de olmamalıdır. Yardım gereçleri için giderler [Kostnader för hjälpmedel] Örneğin, bakım teçhizatı ve teknik yardım gereçleri için veya tedavi odası olarak konutunuzda ekstra kullanım alanına ayrılan giderler için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Yardım gereçlerinin kiralanması veya satın alınması için yapılan giderler için de ödenek alabilirsiniz. Fonksiyon kaybı nedeniyle gereken, bilgisayarınızın veya özel bilgisayar programlarının uyarlanması için de bu kural geçerlidir. Sağlık ve hasta bakımı [Hälso- och sjukvård] Yüksek maliyetten koruma kuralının [högkostnadsskyddet] geçerli olduğu kurumdışı (sağlık ocakları gibi) sağlık ve hasta bakım kuruluşlarında uygulanan tedaviler için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Yüksek maliyetten koruma planı, bir yıl içinde belli bir miktardan fazla hasta bakım ücreti ödemeyeceğiniz anlamına gelir. Bu kural, doktor muayenehanesine gittiğinizde ve hasta bakım tedavisi denilen, yani örneğin bölge hemşiresi veya fizik tedavici tarafından uygulanan bakım tedavisinde geçerlidir. İlaç [Läkemedel] Devlet tarafından sübvanse edilen ve yüksek maliyetten koruma planı kapsamına alınan ilaçlar için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Yüksek maliyetten koruma planı, reçeteyle yazılan ilaçların pek çoğu için geçerlidir. 3 (7)
Sağlık yardım malzemeleri [Förbrukningsartiklar] Sağlık yardım malzemeleri için sağlık kurumları tarafından çoğu kez ödence yapılabilmektedir. Ancak, bu sağlık yardım malzemelerini kendiniz ödemek zorunda iseniz kimi durumlarda bu gider için ödence alabilirsiniz. Özel besin [Specialkost] Fonksiyon kaybınız nedeniyle gereksindiğiniz özel besin için ekstra giderleriniz varsa bunlar için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Tüketiciler Dairesi [Konsumentverket] farklı türde özel besinlerin giderlerinin ne olduğu konusunda hesaplamalar yapmaktadır. Özel besinleriniz için ödence alabilmeniz için, bunun doktor, diyetist veya benzer kişiler tarafından yazılması gerekmektedir. Diş sağlığı [Tandvård] Fonksiyon kaybınız nedeniyle oluşan diş bakımı ihtiyacınızın belli bir miktarı için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Seyahat giderleri [Kostnader för resor] Toplu ulaşım [Allmänna kommunikationer] Fonksiyon kaybınız nedeniyle toplu taşıma araçlarından yararlanamıyor ve bu nedenle seyahatleriniz için ekstra giderleriniz oluyor ise belli miktarda ödence alabilirsiniz. Örneğin, gezi hizmetinden [färdtjänst] yararlanıyor ve bunun için bir ödeme yapıyor iseniz bu kural geçerlidir. Ödediğiniz bütün ücret için ödence alabilirsiniz. Toplu taşıma araçlarıyla seyahat etmiş olsaydınız ödemiş olacağınız miktar üzerinden kesinti yapılır. Kendinize ait taşıt [Egen bil] Toplu taşıma araçlarından yararlanamadığınız için kendi taşıtınızla seyahat ediyor iseniz, hastalık tedavisi, iş ve okul seyahatleriniz için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Okula gidiş geliş seyahatleri için yapılan ödemeden, toplu taşıma araçlarıyla seyahat etmiş olsaydınız ödemiş olacağınız miktar kadar kesinti yapılır. Günlük yaşamınızdaki diğer seyahatler için yılda 2 225 kron ödence alabilirsiniz (fiyat katsayısının yüzde 5 i). Giderlerinizin daha yüksek olduğunuzu belirtebilirseniz daha fazla bir ödence alabilirsiniz. Özel bir ev eşyasının/teçhizatının satın alınması [Köp av särskild hushållsutrustning] Fonksiyon kaybınız nedeniyle örneğin, çamaşır, bulaşık makinası veya özel bir elektrikli süpürge almanız gerekiyor ise ödenek alabilirsiniz. Bu gibi malzemelerin ödence miktarı hesaplanacağında, gider miktarı belli sayıda yıllara bölünür. 4 (7)
Aşınma payı vs. [Slitage med mera] Fonksiyon kaybınız nedeniyle giysilerinizde fazla aşınma oluyor, çamaşır yıkama, ev döşemeleri veya evde bulunan teçhizat için ekstra giderler doğuyorsa engellilik ödeneği alabilirsiniz. Değişik ikamet biçimleri [Olika boendeformer] Hastane veya başka kurumlarda bakım [Vård på sjukhus och andra institutioner] Hastanede veya başka bir kurumda en fazla altı ay süreceği düşünülen bir bakım görüyor iseniz engellilik ödeneğinizi muhafaza edebilirsiniz. Bakım, altı aydan fazla süreyle veriliyor ise, sadece kurumda bakım görmediğiniz günler için engellilik ödeneği alabilirsiniz. Bakım için ödemeniz gereken ücretler için ödence alamazsınız. Kamu, belediye veya il genel meclisine ait olan veya giderleri bunlar tarafından karşılanan aile yuvası [familjehem], hastane veya bakım kuruluşları kurumdur. Hizmet konutu ve grup konutu [Servicebostad och gruppbostad] Hizmet konutu [servicebostad] veya grup konutunda [gruppbostad] kalıyorsanız, engellilik ödeneğine esas olacak yardım ihtiyacınıza denk bir hizmet sıkça burada zaten size sağlanır. Ama, buradaki hizmetin kapsamadığı bir yardıma ihtiyaç duyabilirsiniz. Buradaki ikametinizle doğan fazla giderler de olabilir ki bu giderler engellilik ödeneği hesaplanırken göz önünde bulundurulmaktadır. Sizin durumunuzda neyin geçerli olduğunu öğrenmek için İsveç Sosyal Sigortalar Kurumuyla [Försäkringskassan] irtibat kurunuz. Öğrenci yurdu veya özel okul [Elevhem eller specialskola] Öğrenci yurdunda [elevhem] ikamet ediyor iseniz ve kişisel yardım hizmeti için giderleriniz var ise engellilik ödeneği alabilirsiniz. Bu kural şuralarda bulunan öğrenci yurtları için geçerlidir: Devlete ait özel okulda Sağır ve işitme engelli gençler için devlet lisesinde Hareket engelli gençler için devlet lisesinde. Diğer ödenceler [Andra ersättningar] Bir kez yapılan toplu ödeme [Engångsbelopp] Özel sigortanızdan bir kez yapılan toplu ödeme aldıysanız, bu durum engellilik ödeneği hakkınızı etkilemez. Kamu, belediye veya il genel meclisi tarafından size herhangi bir şey için ödence verilmiş ise, aynı şey için engellilik ödeneği alamazsınız. 5 (7)
Kamu, belediye veya il genel meclisi tarafından verilen ödence [Ersättning från stat, kommun eller landsting] Kamu, belediye veya il genel meclisi tarafından, fonksiyon kaybınız nedeniyle size yardım ihtiyacınız veya giderleriniz için başka ödenceler verilmekte ise, sadece bu ödencelere konu olan ihtiyaçlarınızın dışında kalan hususlar için engellilik ödeneği alabilirsiniz. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu, yardım ihtiyacınız ve giderleriniz için engellilik ödeneği dışında başka bir destek kapsamında ödence alabileceğiniz yolunda değerlendirme de yapabilir. Engellilik ödeneği için başvuru nasıl yapılır? [Hur ansöker man om handikappersättning?] Engellilik ödeneği için www.forsakringskassan.se adresindeki web sitemizde bulunan formu doldurarak başvuru yapabilirsiniz. Başvuru formunu doldurmak için İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu ndan yardım isteyebilirsiniz. Hastalığınız veya fonksiyon kaybınızı belirten bir doktor raporunu da eklemelisiniz. Doktor raporunu yakınlarda bırakmış iseniz belki yeni bir rapora gerek duyulmayacaktır. Memnun olmadığınız bir karara itiraz edebilirsiniz [Du kan överklaga ett beslut som du inte är nöjd med] Verilmiş kararın yanlış olduğunu düşünüyorsanız, bu karara İl İdare Mahkemesi [länsrätten] nezdinde itiraz edebilirsiniz. Karara nasıl itiraz edilebileceği hakkında bilgiler karar yazısında yer alır. İtirazınız için yardıma ihtiyacınız olursa İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu ile irtibata geçebilirsiniz. Ödeme şekli [Utbetalning] Engellilik ödeneği aylık ödemeler halinde yapılır. Ödemenin başkasına yapılmasını isterseniz, İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu na yazılı bir vekaletname vererek paranın kimin adına ödeneceğini belirtmeniz gerekmektedir. Yurt dışında ikamet etmek [Bo utomlands] Bir AB/AEİA ülkesinde ikamet edecek iseniz engellilik ödeneğinizi 12 ay süreyle muhafaza edebilirsiniz. AB/AEİA dışında kalan bir ülkede ikamet edecek iseniz, bu süre 6 ayla sınırlıdır. İsveç e tekrar döndüğünüzde engellilik ödeneğine yeniden başvurabilirsiniz. Yurt dışında çalışmak [Arbeta utomlands] İsveç te ikamet ediyor ve yurt dışında çalışıyor iseniz engellilik ödeneği alabilirsiniz. Engellilik ödeneğinizi muhafaza edebilmek için, yurt dışında en fazla 12 ay süreyle çalışabilirsiniz. Bir AB/AEİA ülkesinde çalışıyorsanız, çalıştığınız bu ülkeden destek alma hakkınız vardır. 6 (7)
Değişiklikleri daima bildiriniz! [Anmäl alltid förändringar!] Engellilik ödeneği alma hakkınızı etkileyebilecek yardım ihtiyacınız, giderleriniz veya başka koşullarla ilgili tüm değişiklikleri bildirmelisiniz. Fazla para almışsanız bunu İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu na geri ödemekle yükümlü tutulabilirsiniz. Försäkringskassa verdiğiniz bilgileri kontrol eder. Bu kontrol, geliriniz, işe gitmediğiniz günler, medeni haliniz veya ikamet yerinize ilişkin olabilir. Diğer resmi kurumlar ile bilgi alışverişinde bulunuyoruz ve bilgi işlem merkezimizdeki kayıt bilgilerini, başka kurumlar yanında, İsveç Öğrenci Yardım Kurumu [CSN], işsizlik sigortası kasaları [arbetslöshetskassorna] ve Vergi Dairesi [Skatteverket] ile eşgüdüm içinde kontrol ediyoruz. Ödenek alma hakkını etkileyebilecek biçimde bilerek yanlış bilgi vermek veya değişiklikleri bildirmekten sakınmak suç teşkil edebilir. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu, parasal yardım suçu işlendiğinden kuşkulandığı tüm durumlarda polise suç duyurusunda bulunur. 7 (7)