KİMYASAL BİLEŞİKLER İÇERİK Mol, Molar Kütle Kimyasal Formülden Yüzde Bileşiminin Hesaplanması Bir Bileşiğin Yüzde Bileşiminden Kimyasal Formülünün Hesaplanması Organik Bileşiklerin Kimyasal Bileşiminin Belirlenmesi için Hazırlanan Yanma Düzeneği Kimyasal Tepkimeler Çözeltide Kimyasal Tepkimeler Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri Kuramsal Verim, Gerçek Verim ve Yüzde Verim
MOL Avogadro sayısı kadar tek çeşit atom veya molekül taneciğinin oluşturduğu bir maddenin miktarı SI birim sisteminde mol birimi ile ifade edilir. NA= 6,02214199 * 1023 mol-1 1 mol 12C = 6,0224*1023 12C atomu= 12,000 g Elementkerin çoğu iki yada daha çok izotopun bir karışımıdır. 1 mol C = 6,0224*1023 C atomu= 12,011 g 1 mol (100,09 g) tebeşir (Kalsiyum karbonat) 1 mol (32 g) Oksijen gazı 1 mol (63,55 g) Bakır 1 mol (18,02 g) sıvı H2O Mol(Molar) Kütle (M) Molarite 1 mol atom veya molekülün gram cinsinden ağırlıgıdır. Oksijen molekülünün molar kütlesi 2 * Oksijen molar kütlesi = 2 * 16,00 g/mol = 32,00 g/mol 1 Fe atomunun kütlesi 55,85 akb ve 1 mol Fe atomlarının kütlesi 55,85 g 1 H2O molekülü kütlesi 18,02 akb ve 1 mol H2O (6,022 * 1023 molekül) kütlesi 18,02 g Kütle (g) = mol sayısı * gram 1 mol 1 mol (100,09 g) tebeşir (Kalsiyum karbonat) 1 mol (32 g) Oksijen gazı 1 mol (63,55 g) Bakır 1 mol (18,02 g) sıvı H2O 6,022 * 1023 atom, molekül yada birim kimyasal formül kadar tanecik içerir.
Bileşiğin Mol Kütlesi 1 mol SO2 moleküllerinin mol kütlesi 1 mol S atomları ve 2 mol O atomlarından oluşur. SO2 mol kütlesi= 32,07 g/mol + (2*16,00 g/mol) =64,07 g/mol Örnek: Suyun (H2O) molekül kütlesi 2 * H atom kütlesi + 1 * O atom kütlesi 2 * 1,008 akb + 1 * 16,000 akb = 18,02 akb Element ve Bileşikler için Kütle-Mol ve Sayı ilişkileri Şeması
Kimyasal Formülden Yüzde Bileşiminin Hesaplanması ÖRNEK Glikoz un (C6H12O6) kütlece yüzde bileşimini bulalım : 1 mol C6H12O6 = (6* 12,01 g/mol) + (12*1,008 g/mol) + (6*16,00 g/mol) 72,06 g/mol 12,096 g/mol = 180,16 g/mol Kütlece % C = [72,06 g/mol / 180,16] * 100 = 39,99% / Kütlece % H = [12,096 g/mol 180,16] * 100 = 6,714% Kütlece % O = [96,00 g/mol = 53,29% / 180,16] * 100 96,00 g/mol
Bir Bileşiğin Yüzde Bileşiminden Kimyasal Formülünün Hesaplanması 1. Bileşiğin formülünün bulunabilmesi için, bileşiği oluşturan elementlerin (veya grupların) cinsinin ve kütlece % veya gram olarak miktarlarının bilinmesi gerekir. 2. Bileşiği oluşturan elementlerin kütle miktarları mol cinsine çevrilir. 3. Bulunan mol sayılarına göre taslak formül yazılır. 4. Taslak formüldeki her bir sayı(indis), hesaplanan en küçük sayıya(indis) bölünür. 5. Yeni hesaplanan indisler tam sayılardan çok az farklı ise bu rakamlar tam sayıya yuvarlanır. 6. Bir veya daha fazla indis tam sayı değil ise, bütün indisleri tam sayı yapacak küçük bir tam sayı ile çarpılır. ÖRNEK
ÖRNEK DEVAM ÖRNEK DEVAM
Organik Bileşiklerin Kimyasal Bileşiminin Belirlenmesi için Hazırlanan Yanma Düzeneği CmHn + (m+n/2) O2(g) m CO2(g) + (n/2) H2O(g) ÖRNEK : Metanın Yanması Metan ın yanma deneyinde, 6,75 mol CH4 tamamen yanması için kaç mol O2 gerekir?
Yanma Analizi Verilerinden Kaba Formülün Saptanması - I Mol kütlesi 176,12 g/mol olan C vitamini, C, H ve O atomlarından oluşur. 1,00 g C vitamini örneği yandığında 1,5 g CO2 ve 0,41 g H2O oluşur. C vitaminin kaba ve molekül formülü nedir? Yanma Analizi Verilerinden Kaba Formülün Saptanması - II C vitaminin kaba ve molekül formülü nedir? C0,03408H0,04551O0,03405 / 0,03405 CH1,33O ~ C3H4O3 Kaba formülü C3H4O3 =(3*12,011) + (4*1,008) + (3*15,999) = 88,446 g/mol 176,12 / 88,446 ~ 2 C6H8O6 Moleküler formülü
İzomerler İzomerler aynı molekül formüllü, ancak uzayda atomların düzenlemesi farklı olan moleküllerdir. Kimyasal Tepkimeler
Kimyasal Tepkimeler Magnezyum telleri Oksijen Magnezyum oksit Kimyasal Tepkimeler Bir kimyasal tepkimede, Tepkenlerin toplam miktarı = ürünlerin toplam miktarı! Mg(k) + O2(g) MgO(k) Denklem denkleştirmek için denklem dışı atomlar ilave edilmemelidir. Mg(k) + O2(g) MgO(k) + O(g) Denklem en küçük tam sayılarla denkleştirilme tercih edilmelidir. 1 Mg(k) + ½ O2(g) 1 MgO(k) 2 Mg(k) + 1 O2(g) 2 MgO(k)
Maddenin Dönüşümü Oktanın yanması Tepkime Koşulları Bir denklemde, genellikle, tepkime koşulları okun üstüne ya da altına yazılır 2 Ag2O(k) 4 Ag(k) + O2(g) (Delta) : Yüksek Sıcaklık gereksinimi CO(g) + 2 H2(g) 350 C 340 atm ZnO, Cr2O3 CH3OH(g)
Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri ÖRNEK
ÖRNEK: Stokiyometrik Hesaplamalarda Hacim, Yoğunluk, Yüzde Bileşim Gibi İlave Dönüşüm Faktörlerinin Kullanılması Uçak yapımında kullanılan bir alışım kütlece % 93,7 Al ve %6,3 Cu içeriyor. Bu alışımın yogunlugu 2,85 g/cm3 tür. 0,691 cm3 alaşım parçası aşırı miktarda HCl(aq) ile tepkimeye giriyor: Eğer, Cu nun tepkimeye girmedigi ve aluminyumun tamamının HCl(aq) ile tepkimeye girdigi varsayılırsa, elde edilen H2(g) nın kütlesi ne olur? ÖRNEK DEVAM Uçak yapımında kullanılan bir alışım kütlece % 93,7 Al ve %6,3 Cu içeriyor. Bu alışımın yogunlugu 2,85 g/cm3 tür. 0,691 cm3 alaşım parçası aşırı miktarda HCl(aq) ile tepkimeye giriyor: Eğer, Cu nun tepkimeye girmedigi ve aluminyumun tamamının HCl(aq) ile tepkimeye girdigi varsayılırsa, elde edilen H2(g) nın kütlesi ne olur? Çözüm 2 Al(k) + 6 HCl(aq) cm 3 alaşım Gram alaşım? g H 2 0,691 cm 3 2 AlCl3(aq) + 3 H2(g) Gram Al mol Al mol H2 Gram H2 2,85 g alasim 93,7 g Al 1 mol Al 3 mol H 2 2,016 g H 2 3 1 cm alasim 100 g alasim 26,98 g Al 2 mol Al 1 mol H 2 = 0,207 g H2
Sınırlayıcı Bileşenin Belirlenmesi 6 mol H2 ve 6 mol O2 arasındaki tepkimede en çok 6 mol H2O oluşur. Neden? 6 H2 6 H2O üretir. 6 O2 12 H2O üretir. H2 sınırlayıcı bileşendir. 3 O2 tepkimeye girmeden kalır. Çözeltide Kimyasal Tepkimeler MOLARİTE (MOLAR KONSANTRASYON) (M): 1 litre çözeltide çözünenin mol sayısıdır. Tartım Örnek : 34,2 g renklendirilmiş şeker (C12H22O11),1litre Suda çözülürse molaritesi ne olur? (C12H22O11) Mol Kütlesi = 342 g/mol Mol sayısı = 34,2 g / 342 g/mol = 0,1 mol
Çözeltinin Seyreltilmesi Kuramsal Verim, Gerçek Verim ve Yüzde Verim Bir kimyasal tepkimede oluşan ürünün hesaplanan miktarı, tepkimenin kuramsal verimi olarak adlandırılır. Gerçekten oluşan ürünün miktarına ise gerçek verim adı verilir. Tepkime verimi%100 den daha büyük olamaz. Verim %100 den büyük olması kullanılan yöntemde hata olduğunu işaret eder.
ÖRNEK Silisyum Karbür (SiC) önemli bir seramik malzemedir ve kumun (silisyum dioksit, SiO2) yüksek sıcaklıkta Karbon (C) ile tepkimeye girmesinden oluşur, karbon monoksit (CO) de tepkime sonrası oluşan ürünlerden birdir. 100 kg kumdan 51,4 kg SiC elde ediliyorsa, tepkimenin yüzde verimini bulunuz? ÇÖZÜM: 1. Kimyasal tepkime yazılır; X SiO2(k) + Y C(k) Z SiC(k) + T CO(g) 1 SiO2(k) + 3 C(k) 1 SiC(k) + 2 CO(g) ÖRNEK Silisyum Karbür (SiC) önemli bir seramik malzemedir ve kumun (silisyum dioksit, SiO2) yüksek sıcaklıkta Karbon (C) ile tepkimeye girmesinden oluşur, karbon monoksit (CO) de tepkime sonrası oluşan ürünlerden birdir. 100 kg kumdan 51,4 kg SiC elde ediliyorsa, tepkimenin yüzde verimini bulunuz? ÇÖZÜM: